Sprawa C‑356/05

Elaine Farrell

przeciwko

Alanowi Whitty’emu i in.

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez High Court (Irlandia)]

Obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych – Dyrektywy 72/166/EWG, 84/5/EWG i 90/232/EWG – Szkody wyrządzone pasażerom pojazdu – Część pojazdu nieprzystosowana do przewozu pasażerów na siedzeniach

Streszczenie wyroku

1.        Zbliżanie ustawodawstw – Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych – Dyrektywa 90/232

(dyrektywa Rady 90/232, art. 1)

2.        Zbliżanie ustawodawstw – Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych – Dyrektywy 72/166, 84/5 i 90/232

(dyrektywy Rady 72/166, 84/5 i 90/232, art. 1)

3.        Akty instytucji – Dyrektywy – Bezpośrednia skuteczność

(art. 249 akapit trzeci WE; dyrektywa Rady 90/232, art. 1)

1.        Wykładni art. 1 trzeciej dyrektywy 90/232 w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych należy dokonywać w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, zgodnie z którym obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych nie obejmuje odpowiedzialności za uszkodzenia ciała doznane przez osoby, które podróżują w tej części pojazdu, której projekt ani konstrukcja nie obejmuje siedzeń dla pasażerów.

W istocie, ponieważ z jednej strony uprawnienie do wprowadzania odstępstw od obowiązku ochrony osób poszkodowanych w wypadkach jest zdefiniowane i zakreślone przez prawo wspólnotowe, a z drugiej strony realizacja wymienionych celów uregulowań wspólnotowych wymaga jednolitego podejścia do ochrony ubezpieczeniowej pasażerów na poziome wspólnotowym, państwa członkowskie nie mogą wprowadzać dodatkowych ograniczeń zakresu obowiązkowego ubezpieczenia względem pasażerów.

(por. pkt 29, 36 oraz pkt 1 sentencji)

2.        Celem dyrektyw 72/166, 84/5 i 90/232 w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych nie jest harmonizacja systemów odpowiedzialności cywilnej państw członkowskich i w obecnym stanie prawa wspólnotowego państwa te zachowują swobodę co do określenia systemu odpowiedzialności cywilnej mającego zastosowanie do szkód wynikających z ruchu pojazdów. Państwa członkowskie są jednak zobowiązane do zapewnienia, by odpowiedzialność cywilna według ich prawa krajowego była objęta ubezpieczeniem zgodnym z przepisami tych trzech wymienionych dyrektyw.

Państwa członkowskie powinny ponadto wykonywać swoje uprawnienia z poszanowaniem prawa wspólnotowego, a w szczególności art. 1 trzeciej dyrektywy, i przepisy krajowe, które regulują warunki odszkodowania za szkody wynikające z ruchu pojazdów, nie mogą zatem pozbawiać skuteczności (effet utile) tego artykułu.

W konsekwencji przepisy krajowe, sformułowane na podstawie ogólnych i abstrakcyjnych kryteriów, nie mogą odmawiać pasażerowi prawa do odszkodowania albo ograniczać takiego prawa w sposób nieproporcjonalny jedynie w oparciu o przyczynienie się pasażera do powstania szkody. Zakres takiego odszkodowania może zostać ograniczony jedynie w wyjątkowych okolicznościach, na podstawie indywidualnej oceny i z poszanowaniem prawa wspólnotowego.

(por. pkt 33–35)

3.        Artykuł 1 trzeciej dyrektywy 90/232 w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych spełnia wszystkie przesłanki wymagane do wywarcia skutku bezpośredniego, a w konsekwencji przyznaje on prawa, na które jednostki mogą powoływać się bezpośrednio przed sądami krajowymi. Do sądu krajowego należy jednak ustalenie, czy możliwe jest powołanie się na ten przepis przeciwko podmiotowi takiemu jak Motor Insurers Bureau of Ireland (MIBI).

W istocie na dyrektywę nie można powołać się przeciwko jednostkom, można natomiast przeciwko państwu, niezależnie od tego, w jakim charakterze ono występuje – pracodawcy czy organu władzy publicznej. Wśród podmiotów, przeciwko którym dopuszczalne jest powołanie się na dyrektywę mogącą wywoływać bezpośrednie skutki, figuruje również podmiot, któremu – niezależnie od jego formy prawnej – na podstawie aktu władzy publicznej i pod jej kontrolą powierzono wykonywanie usług użyteczności publicznej i który w tym celu dysponuje uprawnieniami wykraczającymi poza normy obowiązujące w stosunkach między jednostkami.

(por. pkt 40, 44 oraz pkt 2 sentencji)