Sprawa T‑384/11

Safa Nicu Sepahan Co.

przeciwko

Radzie Unii Europejskiej

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające podjęte wobec Iranu w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu broni jądrowej – Zamrożenie funduszy – Błąd w ocenie – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Żądanie zadośćuczynienia i odszkodowania

Streszczenie – wyrok Sądu (pierwsza izba) z dnia 25 listopada 2014 r.

1.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Nadużycie władzy – Pojęcie

2.      Unia Europejska – Kontrola sądowa zgodności z prawem aktów instytucji – Środki ograniczające wobec Iranu – Środki przyjęte w ramach walki z rozprzestrzenianiem broni jądrowej – Zakres kontroli

(art. 275 akapit drugi TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47; decyzja Rady 2010/413/WPZiB)

3.      Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Bezprawność – Szkoda – Związek przyczynowy – Niespełnienie jednej z przesłanek – Oddalenie skargi o odszkodowanie w całości

(art. 340 akapit drugi TFUE)

4.      Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom – Ograniczony lub nieistniejący w trakcie wydawania aktu zakres uznania, jakim dysponuje instytucja Unii – Konieczność uwzględnienia danego kontekstu

(art. 340 akapit drugi TFUE)

5.      Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom – Norma prawna przyznająca uprawnienia jednostkom – Pojęcie – Przesłanki dotyczące przyjęcia środków ograniczających wobec Iranu – Włączenie

(art. 340 akapit drugi TFUE; rozporządzenia Rady: nr 961/2010, nr 267/2012)

6.      Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Rzeczywista i pewna szkoda – Ciężar dowodu

(art. 340 akapit drugi TFUE)

7.      Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Związek przyczynowy – Pojęcie – Ciężar dowodu

(art. 340 akapit drugi TFUE)

8.      Odpowiedzialność pozaumowna – Szkoda – Szkoda podlegająca naprawieniu – Krzywda wyrządzona opublikowaniem w Dzienniku Urzędowym środków ograniczających naruszających reputację podmiotu objętego tymi środkami – Zaliczenie

(art. 340 akapit drugi TFUE; rozporządzenia Rady: nr 961/2010, nr 267/2012)

9.      Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Rzeczywista i pewna szkoda spowodowana bezprawnym działaniem – Krzywda wyrządzona zastosowaniem i pozostawieniem w mocy środków ograniczających – Stwierdzenie nieważności zaskarżonego aktu, niezapewniające stosownego zadośćuczynienia krzywdzie

(art. 340 akapit drugi TFUE; rozporządzenia Rady: nr 961/2010, nr 267/2012)

10.    Odpowiedzialność pozaumowna – Szkoda – Szkoda podlegająca naprawieniu – Pojęcie – Zerwanie stosunków z dostawcami – Wyłączenie

(art. 340 akapit drugi TFUE)

11.    Odpowiedzialność pozaumowna – Szkoda – Naprawienie – Odsetki za zwłokę – Sposoby obliczania

(art. 340 akapit drugi TFUE)

1.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 30)

2.      Sądy Unii Europejskiej powinny – zgodnie z kompetencjami przysługującymi im na podstawie traktatu FUE – zapewnić co do zasady pełną kontrolę zgodności z prawem ogółu aktów Unii w świetle praw podstawowych stanowiących integralną część porządku prawnego Unii. Do tych praw podstawowych zalicza się w szczególności prawo do skutecznej ochrony sądowej.

Skuteczność kontroli sądowej gwarantowanej przez art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej wymaga między innymi, by sąd Unii upewnił się, że dany akt, który ma dla zainteresowanej osoby czy zainteresowanego podmiotu znaczenie indywidualne, opiera się na wystarczająco solidnej podstawie faktycznej. Oznacza to sprawdzenie okoliczności faktycznych podnoszonych w uzasadnieniu, które leży u podstaw wspomnianego aktu, tak aby kontrola sądowa nie była ograniczona do oceny abstrakcyjnego prawdopodobieństwa przywołanych powodów, ale dotyczyła tego, czy powody te – lub co najmniej jeden z nich, uważany za sam w sobie wystarczający do wsparcia tego aktu – są wykazane.

W tym celu sąd Unii ma obowiązek przeprowadzić to badanie, zwracając się w razie potrzeby do właściwego organu Unii o przedstawienie informacji lub dowodów, poufnych lub nie, mających znaczenie dla takiego badania. To bowiem do właściwego organu Unii należy – w razie zakwestionowania – wykazanie zasadności powodów wysuniętych przeciwko konkretnej osobie, a nie do tej osoby przedstawienie dowodu przeciwnego na brak zasadności wspomnianych powodów.

(por. pkt 32–36)

3.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 47, 48)

4.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 50–55)

5.      Mimo iż rozporządzenia nr 961/2010 i nr 267/2012 w sprawie środków ograniczających wobec Iranu mają zasadniczo na celu umożliwienie Radzie nakładania pewnych ograniczeń na prawa jednostek w ramach zapobiegania rozprzestrzenianiu broni jądrowej i jego finansowaniu, przepisy, które w sposób wyczerpujący wymieniają przesłanki, po których spełnieniu takie ograniczenia są dopuszczalne, mają zasadniczo na celu – przeciwnie – ochronę indywidualnych interesów zainteresowanych jednostek poprzez ograniczenie wypadków stosowania, zakresu lub intensywności środków ograniczających, do których te osoby zgodnie z prawem mogą zostać przymuszone.

Takie przepisy zapewniają więc ochronę indywidualnych interesów osób i podmiotów, których mogą dotyczyć, w związku z czym należy je uznać za normy prawne mające na celu przyznanie uprawnień jednostkom. Jeżeli odnośne przesłanki materialne nie są spełnione, to zainteresowana jednostka ma w istocie prawo do tego, by sporne środki nie zostały wobec niej zastosowane. Takie uprawnienie w sposób nieunikniony oznacza, że osoba lub podmiot, wobec których środki ograniczające zostały zastosowane w warunkach innych niż przewidziane w omawianych przepisach, mogą domagać się zrekompensowania im szkodliwych skutków tych środków, jeżeli okaże się, że zostały one zastosowane z wystarczająco istotnym naruszeniem norm materialnych obowiązujących Radę.

(por. pkt 56–58)

6.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 70)

7.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 71)

8.      Jeżeli dany podmiot zostaje objęty środkami ograniczającymi z powodu wsparcia, jakiego miał udzielać rozprzestrzenianiu broni jądrowej, to jest on publicznie kojarzony z zachowaniem uważanym za poważne zagrożenie dla pokoju międzynarodowego i bezpieczeństwa międzynarodowego, co w konsekwencji wzbudza w stosunku do niego potępienie i podejrzliwość, narażając na szwank jego dobre imię i tym samym wyrządzając mu krzywdę.

Z jednej strony bowiem potępienie i nieufność wywołane środkami ograniczającymi nie dotyczą możliwości gospodarczych i handlowych danego podmiotu, lecz jego woli zaangażowania się w działania uważane przez społeczność międzynarodową za godne potępienia. Zatem oddziaływanie na dany podmiot ma miejsce poza sferą jego bieżących interesów handlowych. Z drugiej strony negatywny wpływ na dobre imię danego podmiotu jest tym większy, że wynika nie z wyrażenia osobistej opinii, lecz z zajęcia przez instytucję Unii oficjalnego stanowiska, opublikowanego w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, z towarzyszącymi mu obligatoryjnymi skutkami prawnymi.

W tym względzie opublikowanie środków ograniczających stanowi część procesu ich przyjmowania, w szczególności z uwagi na fakt, że od tego opublikowania uzależnione jest ich wejście w życie w odniesieniu do osób trzecich. W tych okolicznościach opublikowanie rzeczonych środków w Dzienniku Urzędowym nie jest okolicznością, która mogłaby zerwać związek przyczynowy między zastosowaniem i pozostawieniem w mocy środków ograniczających a naruszeniem dobrego imienia danego podmiotu.

(por. pkt 80, 82–84)

9.      Stwierdzenie nieważności umieszczenia danego podmiotu w wykazie podmiotów, które przyczyniają się do rozprzestrzeniania broni jądrowej, może stanowić pewną formę zadośćuczynienia za krzywdę, której doznał ten podmiot, ponieważ wyrok stwierdzający nieważność uznaje, że łączenie podmiotu z rozprzestrzenianiem broni jądrowej jest nieuzasadnione, a tym samym niezgodne z prawem.

Jednak w przypadku gdy zarzucenie temu podmiotowi zaangażowania w rozprzestrzenianie broni jądrowej miało wpływ na zachowanie wobec niego podmiotów trzecich, usytuowanych w większości poza Unią, stwierdzenie nieważności umieszczenia tego podmiotu w wykazie może skutkować zmniejszeniem kwoty przyznanego zadośćuczynienia, lecz nie może stanowić pełnego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Skutków tych zaś nie może w pełni zrównoważyć stwierdzenie a posteriori niezgodności z prawem tego umieszczenia w wykazie, skoro zastosowanie wobec danego podmiotu środków ograniczających zazwyczaj przyciąga większą uwagę i powoduje silniejszą reakcję, w szczególności poza Unią, niż późniejsze stwierdzenie ich nieważności.

Ponadto zarzut Rady względem danego podmiotu jest wyjątkowo poważny, ponieważ wiąże ją z irańskim rozprzestrzenianiem broni jądrowej, to jest z działalnością stanowiącą zdaniem Rady zagrożenie dla pokoju międzynarodowego i bezpieczeństwa międzynarodowego.

(por. pkt 86–89)

10.    W zakresie odpowiedzialności pozaumownej Unii odmowa dostawy towarów sama w sobie nie jest szkodą. Szkoda powstaje bowiem jedynie wówczas, gdy odmowa przekłada się na wyniki gospodarcze danego przedsiębiorstwa. Tak jest w szczególności w przypadku, gdy spółka jest zmuszona do zakupienia tych samych towarów u innych dostawców na mniej korzystnych warunkach lub gdy odmowa dostawy wywołuje opóźnienie w wykonaniu umów zawartych z klientami, co naraża przedsiębiorstwo na kary pieniężne. Podobnie gdy nie jest możliwe znalezienie alternatywnego dostawcy, istniejące umowy mogą zostać rozwiązane, a dane przedsiębiorstwo może być pozbawione możliwości udziału w trwających przetargach.

(por. pkt 110)

11.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 151)