Sprawa C‑147/12

ÖFAB, Östergötlands Fastigheter AB

przeciwko

Frankowi Kootowi,

i

Evergreen Investments BV,

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Hovrätten för Nedre Norrland)

Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Rozporządzenie (WE) nr 44/2001 – Sąd właściwy – Jurysdykcja szczególna, „gdy przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy” i „gdy przedmiotem postępowania jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego albo roszczenia wynikające z takiego czynu”

Streszczenie – Wyrok Trybunału (piąta izba) z dnia 18 lipca 2013 r.

1.        Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie nr 44/2001 – Zakres stosowania – Dziedziny wyłączone – Upadłość, układy i inne podobne postępowania – Pojęcie – Powództwo wytaczane przez wierzyciela przeciwko spółce akcyjnej zmierzające do pociągnięcia do odpowiedzialności za długi spółki członka zarządu i jej akcjonariusza – Wyłączenie – Stosowanie rozporządzenia

[rozporządzenie Rady nr 44/2001, art. 1 ust. 2 lit. b)]

2.        Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie nr 44/2001 – Postanowienia tego rozporządzenia uznane za równoważne z postanowieniami konwencji brukselskiej – Wykładnia tych postanowień zgodnie z orzecznictwem Trybunału dotyczącym konwencji

(konwencja z dnia 27 września 1968 r.; rozporządzenie nr 44/2001)

3.        Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie nr 44/2001 – Jurysdykcja szczególna – Jurysdykcja gdy przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy i gdy przedmiotem postępowania jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego albo roszczenia wynikające z takiego czynu – Pojęcia

[rozporządzenie Rady nr 44/2001, art. 5 ust. 1 lit. a), art. 5 ust. 3]

4.        Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie nr 44/2001 – Jurysdykcja szczególna – Jurysdykcja, gdy przedmiotem postępowania jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego albo roszczenia wynikające z takiego czynu – Pojęcie – Powództwo wytaczane przez wierzyciela przeciwko spółce akcyjnej zmierzające do pociągnięcia do odpowiedzialności za długi spółki członka zarządu i jej akcjonariusza – Włączenie – Cesja wierzytelności – Brak wpływu

(rozporządzenie Rady nr 44/2001, art. 5 ust. 3)

5.        Pytania prejudycjalne – Właściwość Trybunału – Granice – Pytanie zadane w kontekście wykluczającym użyteczną odpowiedź – Pytania zadane bez wystarczającego wyjaśnienia kontekstu faktycznego – Niedopuszczalność

(art. 267 TFUE)

6.        Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie nr 44/2001 – Jurysdykcja szczególna – Jurysdykcja, gdy przedmiotem postępowania jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego albo roszczenia wynikające z takiego czynu – Miejsce wystąpienia zdarzenia wywołującego szkodę – Pojęcie – Miejsce, z którym powiązane są działalność prowadzona przez spółkę oraz sytuacja finansowa związana z tą działalnością

(rozporządzenie Rady nr 44/2001, art. 5 ust. 3)

1.        Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 24–26)

2.        Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 28, 29)

3.        Pojęcie czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego albo roszczeń wynikających z takiego czynu w rozumieniu art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych obejmuje wszelkie powództwa, które zmierzają do pociągnięcia pozwanego do odpowiedzialności i które nie są związane z umową lub roszczeniem wynikającym z umowy w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. a) tego rozporządzenia.

W tym zakresie należy stwierdzić, po pierwsze, że pojęcie umowy lub roszczenia wynikającego z umowy w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. a) omawianego rozporządzenia nie może być rozumiane jako obejmujące sytuację, w której brak jest zobowiązania dobrowolnie przyjętego przez jedną stronę wobec drugiej. W ten sposób stosowanie przepisu o jurysdykcji szczególnej, przewidzianego dla postępowań, których przedmiotem jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy we wspomnianym art. 5 pkt 1 lit. a), zakłada ustalenie zobowiązania prawnego dobrowolnie przyjętego przez jedną osobę wobec drugiej, na którym opiera się powództwo powoda. Po drugie odpowiedzialność za czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego może być brana pod uwagę tylko pod warunkiem, iż może zostać ustalony związek przyczynowy pomiędzy szkodą a zdarzeniem, które spowodowało powstanie szkody.

(por. pkt 32–34)

4.        Pojęcie „czyn niedozwolony lub podobny do czynu niedozwolonego albo roszczenie wynikające z takiego czynu”, znajdujące się w art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, należy rozumieć w ten sposób, że obejmuje ono powództwa wytoczone przez wierzyciela spółki akcyjnej i zmierzające do pociągnięcia do odpowiedzialności za długi tej spółki, po pierwsze, jej członka zarządu, i po drugie, jej akcjonariusza, ponieważ pozwolili oni na dalszą działalność tej spółki w sytuacji, gdy była ona niedokapitalizowana i powinna była zostać postawiona w stan likwidacji.

W tym względzie nie można przyjąć wykładni, w myśl której kwalifikacja takich powództw powinna następować w ten sposób, co kwalifikacja długów spółki, jako należących do dziedziny zobowiązań umownych i do dziedziny zobowiązań pozaumownych. W rzeczywistości bowiem skutkowałaby ona powieleniem sądów właściwych do rozpoznania powództw o ustalenie zawinionego zachowania członka zarządu lub akcjonariusza odnośnej spółki na podstawie charakteru poszczególnych długów tej spółki, które mogą stanowić przedmiot tych powództw. W takiej sytuacji, ustanowiony w art. 5 pkt 1 i 3 rozporządzenia nr 44/2001 cel bliskości przepisów o jurysdykcji szczególnej, opartych na istnieniu szczególnie ścisłego związku pomiędzy umową lub miejscem, w którym doszło do zdarzenia powodującego szkodę, a sądem, do którego się zwrócono o rozpatrzenie sprawy sprzeciwia się temu, aby ustalanie sądu właściwego mogło zależeć od charakteru długów odnośnej spółki.

W tym wypadku okoliczność, iż sporna wierzytelność została przeniesiona przez pierwotnego wierzyciela na inną osobę, nie ma wpływu na określenie sądu właściwego na podstawie art. 5 pkt 3 omawianego rozporządzenia.

(por. pkt 41, 42, 59; pkt 1, 3 sentencji)

5.        Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 44–47)

6.        Pojęcie „miejsce, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę”, znajdujące się w art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, należy interpretować w ten sposób, że jeżeli chodzi o powództwa zmierzające do pociągnięcia członka zarządu i akcjonariusza spółki akcyjnej do odpowiedzialności za długi tej spółki, rzeczone miejsce znajduje się w miejscu, z którym powiązane są działalność prowadzona przez rzeczoną spółkę oraz sytuacja finansowa związana z tą działalnością.

W istocie jeżeli chodzi o o powództwa wytoczone z tego powodu, iż członek zarządu i główny akcjonariusz spółki nie dopełnili obowiązków ciążących na nich z mocy prawa i dotyczących tej spółki, to miejsce zdarzenia powodujące powstanie szkody powinien cechować, zarówno dla powodów, jak i dla pozwanych, wysoki stopień prawdopodobieństwa. Podobnie w tych okolicznościach pomiędzy wytaczanymi przez powodów powództwami, a rzeczonym miejscem powinien istnieć szczególnie ścisły związek w rozumieniu prawidłowej administracji wymiarem sprawiedliwości i skutecznej organizacji postępowania.

(por. pkt 52, 55; pkt 2, 3 sentencji)