Sprawa T‑116/11

Association médicale européenne (EMA)

przeciwko

Komisji Europejskiej

Klauzula arbitrażowa – Szósty program ramowy w dziedzinie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji, przyczyniający się do utworzenia europejskiej przestrzeni badawczej i innowacji (2002–2006) – Umowy Dicoems i Cocoon – Niezgodność części zadeklarowanych wydatków z postanowieniami umownymi – Rozwiązanie umów – Zwrot części wypłaconych kwot – Odszkodowanie – Żądanie wzajemne – Odpowiedzialność pozaumowna – Bezpodstawne wzbogacenie – Skarga o stwierdzenie nieważności – Akt niezaskarżalny – Akt objęty wyłącznie uregulowaniami wynikającymi z umowy, z którą jest nierozerwalnie związany – Nota obciążeniowa – Niedopuszczalność

Streszczenie – Wyrok Sądu (druga izba) z dnia 11 grudnia 2013 r.

1.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Skarga dotycząca w rzeczywistości sporu o charakterze umownym – Stwierdzenie nieważności noty obciążeniowej wydanej przez Komisję – Brak właściwości sądu Unii – Niedopuszczalność

(art. 263 TFUE, 288 TFUE)

2.      Budżet Unii Europejskiej – Wspólnotowa pomoc finansowa – Obowiązek przestrzegania przez beneficjenta warunków przyznania pomocy – Finansowanie ograniczone jedynie do wydatków faktycznie poniesionych – Dowiedzenie faktycznego poniesienia zadeklarowanych kosztów – Brak – Koszty niekwalifikowalne

(art. 317 TFUE)

3.      Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Zasada dobrej administracji

4.      Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Decyzja wydana na podstawie umowy

(art. 296 TFUE)

5.      Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Zasada zakazu bezpodstawnego wzbogacenia Unii – Pojęcie

6.      Postępowanie sądowe – Dopuszczalność skargi – Skarga na pismo sporządzone przez Agencję Wykonawczą ds. Badań Naukowych w zakresie jej kompetencji – Skierowana przeciwko Komisji skarga o odszkodowanie z tytułu odpowiedzialności pozaumownej – Agencja Wykonawcza ds. Badań Naukowych posiadająca osobowość prawną – Niedopuszczalność

(rozporządzenie Rady nr 58/2003, art. 4 ust. 2, art. 21; decyzja Komisji 2008/46)

7.      Postępowanie sądowe – Przedmiot sporu – Zmiana w toku postępowania – Zakaz

(regulamin postępowania przed Sądem, art. 48)

1.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 72, 74, 75)

2.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 236, 263)

3.      Instytucje Unii podlegają obowiązkom wynikającym z zasady dobrej administracji w stosunku do administrowanych wyłącznie w ramach wykonywania swoich obowiązków administracyjnych. Natomiast gdy stosunki między Komisją a stroną skarżącą mają wyraźnie charakter umowny, skarżąca może zarzucić Komisji wyłącznie naruszenie postanowień umowy lub naruszenie prawa właściwego dla umowy.

(por. pkt 245)

4.      Obowiązek uzasadnienia, który spoczywa na instytucjach Unii Europejskiej na mocy art. 269 TFUE dotyczy wyłącznie działań jednostronnych. Nie ma on zatem zastosowania do działań na podstawie umowy wiążącej przedmiotową instytucję ze stroną przeciwną.

(por. pkt 275)

5.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 282)

6.      Pismo opatrzone znakiem Agencji Wykonawczej ds. Badań Naukowych (REA), podpisane przez kierownika jej działu i przez nią wysłane w zakresie jej kompetencji nie może zostać uznane za pismo wysłane przez Komisję lub za pismo, które może zostać jej przypisane.

Rozporządzenie nr 58/2003 ustanawiające statut agencji wykonawczych, którym zostaną powierzone niektóre zadania w zakresie zarządzania programami wspólnotowymi uprawnia bowiem Komisję do ustanowienia agencji wykonawczych i powierzania im niektórych zadań odnoszących się do zarządzania jednym lub większą liczbą programów wspólnotowych. Choć Komisja nadal wykonuje zadania wymagające uprawnień uznaniowych w przekładaniu decyzji politycznych na działania, agencji może zostać powierzone zarządzanie etapami projektu, przyjmowanie instrumentów wykonania budżetu oraz prowadzenie wszystkich działań koniecznych do wykonania programu wspólnotowego na podstawie uprawnień przekazanych przez Komisję, w szczególności działań związanych z udzielaniem zamówień i przyznawaniem dotacji. Ponadto art. 4 ust. 2 omawianego rozporządzenia przewiduje, że agencja wykonawcza ma osobowość prawną. Z art. 21 tego rozporządzenia wynika, że w odniesieniu do odpowiedzialności kontraktowej agencji wykonawczej stosuje się prawo właściwe dla danej umowy i że w przypadku odpowiedzialności pozaumownej agencja wykonawcza zgodnie z ogólnymi zasadami wspólnymi dla ustawodawstw państw członkowskich naprawia wszelkie szkody spowodowane przez agencję lub jej pracowników przy wykonywaniu ich obowiązków.

Na podstawie wspomnianego rozporządzenia Komisja ustanowiła REA decyzją 2008/46/WE. Artykuł 1 tej decyzji przewiduje, że statut REA został ustanowiony w rozporządzeniu nr 58/2003. Wynika z tego, że REA ma osobowość prawną. Ponadto z decyzji 2008/46 w związku z art. 21 rozporządzenia nr 58/2003 wynika, że w przypadku odpowiedzialności pozaumownej REA powinna naprawić wszelkie szkody spowodowane przez agencję lub jej pracowników przy wykonywaniu ich obowiązków.

(por. pkt 292–296, 299, 300)

7.      W przypadku roszczenia wniesionego na podstawie klauzuli arbitrażowej Sąd powinien rozstrzygnąć spór na podstawie materialnego prawa krajowego właściwego dla umowy.

Natomiast zgodnie z ogólnie przyjętą zasadą prawa, w myśl której każdy sąd stosuje swoje własne uregulowania dotyczące postępowania, właściwość prawna, podobnie jak dopuszczalność żądań podlega ocenie wyłącznie w oparciu o prawo Unii. W konsekwencji, jeśli żądanie wzajemne zostało sformułowane w duplice w sprawie przed Sądem, jego dopuszczalność powinna zostać określona zgodnie z art. 48 regulaminu postępowania przed Sądem. Przepis ten zakazuje podnoszenia nowych zarzutów w toku postępowania, lecz w pewnych okolicznościach na to pozwala. Niemniej jednak omawiany przepis nie pozwala stronie na zmianę, w toku postępowania, samego przedmiotu sporu. Artykuł 48 regulaminu postępowania nie wprowadza rozróżnienia pomiędzy stroną skarżącą i stroną pozwaną. Ponadto za niedopuszczalny należy uznać zarzut niedopuszczalności lub zarzut podniesiony po raz pierwszy w duplice, którego podstawą nie były okoliczności prawne i faktyczne, które pojawiły się dopiero w toku postępowania.

(por. pkt 310–316)