Sprawa T‑386/10
Aloys F. Dornbracht GmbH & Co. KG
przeciwko
Komisji Europejskiej
Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Belgijski, niemiecki, francuski, włoski, niderlandzki i austriacki rynek instalacji sanitarnych do łazienek – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 101 TFUE i art. 53 porozumienia EOG – Koordynacja podwyżek cen i wymiana mających szczególne znaczenie informacji handlowych – Zarzut niezgodności z prawem – Waga naruszenia – Okoliczności łagodzące – Równość traktowania – Proporcjonalność – Brak mocy wstecznej
Streszczenie – wyrok Sądu (czwarta izba) z dnia 16 września 2013 r.
1. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii – Zakres – Uwzględnienie wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien – Granice – Poszanowanie ogólnych zasad prawa
(art. 261 TFUE, 263 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 31; komunikat Komisji 2006/C 210/02)
2. Postępowanie sądowe – Skarga wszczynająca postępowanie – Wymogi formalne – Zwięzłe przedstawienie powołanych zarzutów – Brak – Niedopuszczalność
[regulamin postępowania przed Sądem, art. 44 § 1 lit. c)]
3. Postępowanie sądowe – Podnoszenie nowych zarzutów w toku postępowania – Rozszerzenie istniejącego zarzutu – Dopuszczalność
[regulamin postępowania przed Sądem, art. 44 § 1 lit. c), art. 48 § 2]
4. Prawo Unii Europejskiej – Zasady ogólne prawa – Pewność prawa – Legalność kar – Zakres
(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 49 ust. 1)
5. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Ramy prawne – Artykuły 23 ust. 2, 3 rozporządzenia nr 1/2003 – Uprawnienia dyskrecjonalne przyznane Komisji we wspomnianym artykule – Wprowadzenie przez Komisję wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien – Naruszenie zasad legalności kar i pewności prawa – Brak
(art. 101 ust. 1 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 49 ust. 1; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02)
6. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Niedziałanie wstecz przepisów karnych – Zakres stosowania – Grzywny nakładane za naruszenie reguł konkurencji – Zaliczenie – Ewentualne naruszenie tej zasady poprzez zastosowanie do naruszenia, które miało miejsce przed wejściem w życie wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien – Przewidywalny charakter zmian wprowadzonych wytycznymi – Brak naruszenia
(art. 101 ust. 1 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 49; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikaty Komisji 98/C 9/03, 2006/C 210/02)
7. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Uzgodniona praktyka – Pojęcie – Koordynacja i współpraca niezgodna z obowiązkiem określenia przez każde przedsiębiorstwo w sposób autonomiczny jego zachowania na rynku – Wymiana informacji między konkurentami – Cel lub skutek antykonkurencyjny – Domniemanie – Przesłanki – Uczestnictwo rzekomo pod przymusem – Okoliczność niestanowiąca okoliczności usprawiedliwiającej dla przedsiębiorstwa, które nie skorzystało z możliwości powiadomienia właściwych władz
(art. 101 ust. 1 TFUE)
8. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Metoda obliczania zdefiniowana przez wydane przez Komisję wytyczne – Obliczanie kwoty podstawowej grzywny – Uwzględnienie cech naruszenia traktowanego całościowo – Uwzględnienie obiektywnych elementów związanych z sytuacją każdego z przedsiębiorstw – Zakres – Granice
(art. 101 ust. 1 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 22)
9. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Zakaz – Naruszenia – Porozumienia i uzgodnione praktyki stanowiące jednolite naruszenie – Przypisanie odpowiedzialności przedsiębiorstwu z uwagi na uczestnictwo w naruszeniu rozpatrywanym jako całość – Przesłanki
(art. 101 ust. 1 TFUE)
10. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Uzgodniona praktyka – Pojęcie – Cel antykonkurencyjny – Kryteria oceny – Brak antykonkurencyjnych skutków na rynku – Brak bezpośredniego związku między uzgodnioną praktyką a ceną detaliczną – Brak związku ze sprawą
(art. 101 ust. 1 TFUE)
11. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Porozumienie horyzontalne w sprawie cen – Bardzo poważne naruszenie – Okoliczności niewyłączające takiej kwalifikacji
(art. 101 ust. 1 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23; komunikat Komisji 2006/C 210/02)
12. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Okoliczności łagodzące – Zachowanie odmienne od uzgodnionego w ramach kartelu – Ograniczony udział – Przesłanki – Zakres ciężaru dowodu
(art. 101 ust. 1 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 29 tiret trzecie)
13. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Okoliczności łagodzące – Obowiązek uwzględniania braku wiedzy ze strony przedsiębiorstwa niewielkich rozmiarów – Brak
(art. 101 ust. 1 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 12, 29)
14. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kwota maksymalna – Obliczanie – Rozróżnienie między kwotą ostateczną a kwotą pośrednią grzywny – Konsekwencje
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2 akapit drugi)
15. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Nałożenie na przedsiębiorstwo maksymalnej kwoty grzywny – Niższa kwota grzywny dla pozostałych uczestników kartelu – Naruszenie zasady równego traktowania – Brak
(art. 101 ust. 1 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02)
16. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji
(art. 101 ust. 1 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02)
1. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 38, 245, 246, 252, 253)
2. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 44, 45)
3. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 51)
4. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 59–63)
5. W dziedzinie konkurencji wydanie przez Komisję wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003, jako że wpisuje się w ramy prawne wyznaczone przez art. 23 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1/2003, przyczyniło się do sprecyzowania granic swobodnego uznania przysługującego Komisji na podstawie tego przepisu i nie naruszyło zasady ustawowej określoności kar, lecz przyczyniło się do jej przestrzegania.
W istocie w pierwszej kolejności wydawanie przez Komisję wytycznych przyczynia się do zapewnienia przestrzegania zasady ustawowej określoności kar. W tym kontekście wytyczne określają w sposób ogólny i abstrakcyjny metodę, jaką Komisja narzuciła sobie dla celów ustalenia kwoty grzywien nakładanych w tej decyzji, i w konsekwencji zapewniają przedsiębiorstwom pewność prawa. W drugiej kolejności z pkt 2 wytycznych wynika, że wpisują się one w ramy prawne przewidziane przez art. 23 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1/2003, który to artykuł spełnia wymogi wynikające z zasady ustawowej określoności kar i zasady pewności prawa. W trzeciej kolejności wreszcie Komisja, wydając wytyczne, nie przekroczyła marginesu uznania przyznanego jej w art. 23 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1/2003.
(por. pkt 68–70, 78, 146)
6. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 84–90)
7. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 120–127, 132–134, 141)
8. W dziedzinie konkurencji, jak wynika z wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003, metoda stosowana przez Komisję do ustalenia wysokości grzywien przewiduje dwa etapy. Najpierw Komisja określa kwotę podstawową dla każdego przedsiębiorstwa lub związku przedsiębiorstw. Owa kwota podstawowa pozwala odzwierciedlić wagę danego naruszenia, z uwzględnieniem, zgodnie z pkt 22 tych wytycznych, jego cech własnych, takich jak charakter naruszenia, łączny udział w rynku, jakim dysponują przedsiębiorstwa, których dotyczy dana decyzja, zasięg geograficzny naruszenia oraz fakt, czy naruszenie zostało wprowadzone w życie, czy też nie. Następnie Komisja może stosownie podwyższyć lub obniżyć tę kwotę podstawową odpowiednio do okoliczności obciążających lub łagodzących, które charakteryzują udział każdego z przedsiębiorstw uczestniczących w naruszeniu.
Dokładnie rzecz ujmując, co się tyczy pierwszego etapu metody ustalania grzywien, wprawdzie wysokość kwoty podstawowej grzywny jest związana ze współczynnikiem „wagi naruszenia”, który odzwierciedla stopień wagi naruszenia jako takiego, jednak już od tego pierwszego etapu brane pod uwagę są elementy obiektywne dotyczące konkretnej i indywidualnej sytuacji każdego z przedsiębiorstw uczestniczących w naruszeniu. Współczynnik „wagi naruszenia” jest bowiem stosowany w połączeniu z dwoma obiektywnymi parametrami indywidualnymi, a mianowicie, po pierwsze, z wartością sprzedaży dóbr lub usług zrealizowanej przez każde z przedsiębiorstw w bezpośrednim lub pośrednim związku z naruszeniem w danym sektorze geograficznym na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a po drugie, z czasem trwania udziału tych przedsiębiorstw w danym naruszeniu traktowanym całościowo.
A zatem ograniczony udział danego przedsiębiorstwa w stwierdzonym naruszeniu, a mianowicie dotyczący tylko jednej z trzech podgrup produktów, a nawet tylko części podgrupy danych produktów, jest brany pod uwagę przez Komisję przy określeniu kwoty podstawowej grzywny. Owa kwota podstawowa jest bowiem ustalana dla każdego przedsiębiorstwa w oparciu o wartość sprzedaży w danym państwie członkowskim i dla podgrupy produktów, którego udział ten dotyczył.
Natomiast Komisja mogła skutecznie określić kwotę podstawową w oparciu o, w szczególności, wagę naruszenia w jego pełnym wymiarze. Nie można zatem uznać, że Komisja miała obowiązek uwzględnić szczególną intensywność – przy założeniu, że zostałaby ona wykazana – charakteryzującą mające znamiona zmowy uzgodnienia dotyczące jednej z podgrup produktów, których dotyczyło naruszenie.
(por. pkt 147, 148, 154, 171)
9. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 159–161, 165)
10. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 176)
11. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 177–181, 185–188)
12. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 194, 197)
13. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 203, 204)
14. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 216–221, 223)
15. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 225)
16. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 230, 231)