WYROK TRYBUNAŁU (druga izba)
z dnia 6 lipca 2023 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Współpraca policyjna i wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych – Europejski nakaz aresztowania – Decyzja ramowa 2002/584/WSiSW – Artykuł 27 – Ściganie za przestępstwo popełnione przed przekazaniem, inne niż to, które było podstawą tego przekazania – Wniosek o wyrażenie zgody skierowany do wykonującego nakaz organu sądowego – Europejski nakaz aresztowania wydany przez prokuratora państwa członkowskiego, który nie posiada statusu wydającego nakaz organu sądowego – Skutki dla wniosku o wyrażenie zgody
W sprawie C‑142/22
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Supreme Court (sąd najwyższy, Irlandia) postanowieniem z dnia 25 lutego 2022 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 2 marca 2022 r., w postępowaniu:
OE
przeciwko
The Minister for Justice and Equality,
TRYBUNAŁ (druga izba),
w składzie: A. Prechal, prezes izby, M.L. Arastey Sahún, F. Biltgen, N. Wahl i J. Passer (sprawozdawca), sędziowie,
rzecznik generalny: J. Richard de la Tour,
sekretarz: C. Strömholm, administratorka,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 14 grudnia 2022 r.,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu OE – J. Byrne, R. Farrell, SC, oraz B. O’Donoghue, solicitor,
– w imieniu The Minister for Justice and Equality oraz Irlandii – M. Browne, C. Hanselmann, A. Joyce oraz M. Lane, w charakterze pełnomocników, których wspierali R. Kennedy, SC, oraz D. Breen, BL,
– w imieniu rządu węgierskiego – Zs. Biró-Tóth oraz M.Z. Fehér, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu rządu niderlandzkiego – M.K. Bulterman, A. Hanje oraz P. Huurnink, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu rządu polskiego – B. Majczyna, w charakterze pełnomocnika,
– w imieniu Komisji Europejskiej – S. Grünheid oraz J. Tomkin, w charakterze pełnomocników,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 9 marca 2023 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 27 decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz.U. 2002, L 190, s. 1).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu między OE a Minister for Justice and Equality (ministrem sprawiedliwości i równości, Irlandia) w przedmiocie postępowania w sprawie wniosku o wyrażenie zgody skierowanego do irlandzkich organów sądowych przez niderlandzkie organy sądowe w celu prowadzenia w Niderlandach postępowania karnego przeciwko OE o przestępstwa popełnione przed jego przekazaniem tym organom, inne niż te, z powodu których został przekazany.
Ramy prawne
Prawo Unii
3 Artykuł 1 decyzji ramowej 2002/584, zatytułowany „Definicja europejskiego nakazu aresztowania i zobowiązani[e] do jego wykonania”, stanowi w ust. 1 i 2:
„1. Europejski nakaz aresztowania stanowi decyzję sądową wydaną [orzeczenie sądowe wydane] przez państwo członkowskie w celu aresztowania [zatrzymania] i przekazania przez inne państwo członkowskie osoby, której dotyczy wniosek [nakaz], w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego [polegającego na pozbawieniu wolności].
2. Państwa członkowskie wykonują każdy europejski nakaz aresztowania w oparciu o zasadę wzajemnego uznawania i zgodnie z przepisami niniejszej decyzji ramowej”.
4 Artykuł 3 decyzji ramowej wymienia podstawy obligatoryjnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania.
„Właściwy sądowy organ państwa członkowskiego wykonującego europejski nakaz aresztowania (zwany dalej »wykonującym nakaz organem sądowym«) odmawia wykonania europejskiego nakazu aresztowania w następujących przypadkach:
1) jeśli przestępstwo będące podstawą nakazu aresztowania jest objęte amnestią [abolicją] w wykonującym nakaz państwie członkowskim, w przypadku gdy przestępstwo to podlega jurysdykcji państwa z mocy jego prawa karnego;
2) jeśli wykonujący nakaz organ sądowy zostaje poinformowany [jeśli z informacji, jakie posiada wykonujący nakaz organ sądowy, wynika], że w stosunku do osoby, której dotyczy wniosek [nakaz], zapadło w związku z popełnieniem tych samych czynów prawomocne orzeczenie [zapadł w związku z popełnieniem tych samych czynów prawomocny wyrok] w państwie członkowskim, z zastrzeżeniem, że jeśli została orzeczona kara, to została ona [z zastrzeżeniem, w przypadku skazania, że kara została] wykonana lub jest wykonywana, lub też nie może być dłużej wykonywana [już wykonana] w świetle prawa państwa członkowskiego, w którym nastąpiło skazanie;
3) jeśli w świetle prawa państwa [członkowskiego] wykonującego nakaz osoba podlegająca europejskiemu nakazowi aresztowania z uwagi na jej wiek nie może być pociągnięta do odpowiedzialności karnej za czyny, stanowiące podstawę wydania [tego] nakazu aresztowania”.
5 Artykuł 4 decyzji ramowej, zatytułowany „Fakultatywna odmowa [Podstawy fakultatywnej odmowy] wykonania europejskiego nakazu aresztowania”, stanowi:
„Wykonujący nakaz organ sądowy może odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania:
1) [jeżeli] w jednym z przypadków wymienionych w art. 2 ust. 4 czyn, który stanowi podstawę wydania europejskiego nakazu aresztowania, nie stanowi przestępstwa w świetle prawa wykonującego nakaz państwa członkowskiego; jednakże w odniesieniu do przestępstw związanych z podatkami lub opłatami, należnościami celnymi i wymianą walut obcych, wykonania europejskiego nakazu aresztowania nie można odmówić na tej podstawie, iż prawo wykonującego nakaz państwa członkowskiego nie nakłada tego samego rodzaju podatku lub cła lub nie zawiera tego samego rodzaju zasad [przepisów] w odniesieniu do podatków, opłat, należności celnych i wymiany walut jak prawo wydającego nakaz państwa członkowskiego;
2) w przypadku gdy osoba podlegająca europejskiemu nakazowi aresztowania jest ścigana w wykonującym nakaz państwie członkowskim za ten sam czyn, który stanowi podstawę wydania europejskiego nakazu aresztowania;
3) w przypadku gdy organy sądowe wykonującego nakaz państwa członkowskiego zdecydują nie ścigać za przestępstwo stanowiące podstawę wydania europejskiego nakazu aresztowania albo wstrzymać postępowanie sądowe [albo nie wszczynać postępowania karnego w związku z przestępstwem stanowiącym podstawę wydania europejskiego nakazu aresztowania albo zakończyć postępowanie], lub w przypadku gdy w państwie członkowskim w stosunku do osoby, której dotyczy wniosek w odniesieniu do tych samych czynów, zapadło prawomocne orzeczenie, co chroni ją przed dalszym postępowaniem sądowym [co uniemożliwia dalsze prowadzenie postępowania karnego];
4) w przypadku gdy zgodnie z prawodawstwem wykonującego nakaz państwa członkowskiego ściganie karne lub ukaranie osoby, której dotyczy wniosek, jest ustawowo zakazane [nastąpiło przedawnienie ścigania lub wykonania kary] i gdy czyny podlegają jurysdykcji tego państwa członkowskiego na podstawie jego prawa karnego;
5) jeśli wykonujący nakaz organ sądowy zostaje powiadomiony, że w stosunku do osoby, której dotyczy wniosek, zapadło, odnośnie do tych samych czynów, prawomocne orzeczenie w państwie trzecim, z zastrzeżeniem, że jeśli została orzeczona kara, to została ona wykonana lub jest aktualnie wykonywana, albo w myśl prawa kraju skazania nie może być dłużej wykonywana [jeśli z informacji, jakie posiada wykonujący nakaz organ sądowy wynika, że w stosunku do osoby, której dotyczy nakaz, zapadł, odnośnie do tych samych czynów, prawomocny wyrok w państwie trzecim, z zastrzeżeniem, w przypadku skazania, że kara została wykonana lub jest aktualnie wykonywana, lub też nie może być już wykonana w świetle prawa państwa, w którym nastąpiło skazanie];
6) jeśli europejski nakaz aresztowania został wydany w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego [polegającego na pozbawieniu wolności], a osoba, której dotyczy wniosek, jest obywatelem wykonującego nakaz państwa członkowskiego lub w tym państwie stale przebywa [a osoba, której dotyczy nakaz, przebywa w wykonującym nakaz państwie członkowskim, jest jego obywatelem lub ma w nim miejsce zamieszkania], a państwo to zobowiązuje się wykonać karę pozbawienia wolności lub środek zabezpieczający zgodnie z jego prawem krajowym;
7) w przypadku gdy europejski nakaz aresztowania odnosi się do przestępstw, które:
a) w świetle prawa wykonującego nakaz państwa członkowskiego są traktowane jako popełnione w całości bądź w części na terytorium wykonującego nakaz państwa członkowskiego lub w miejscu traktowanym jako jego terytorium;
b) są [zostały] popełnione poza terytorium wydającego nakaz państwa członkowskiego, a prawo wykonującego nakaz państwa członkowskiego nie dopuszcza ścigania przestępstw tego rodzaju, jeśli popełnione zostają poza jego terytorium”.
6 Artykuł 6 tej samej decyzji ramowej, zatytułowany „Właściwe organy sądowe [Określenie właściwych organów sądowych]”, w ust. 1 i 2 stanowi:
„1. Wydającym nakaz organem sądowym jest organ sądowy wydającego nakaz państwa członkowskiego, właściw[y] dla wydania europejskiego nakazu aresztowania na mocy prawa obowiązującego w tym państwie.
2. Wykonującym nakaz organem sądowym jest organ sądowy wykonującego nakaz państwa członkowskiego, właściw[y] dla wykonania europejskiego nakazu aresztowania na mocy prawa obowiązującego w tym państwie”.
7 Artykuł 8 decyzji ramowej 2002/584, zatytułowany „Treść i forma europejskiego nakazu aresztowania”, wymienia informacje, które powinien zawierać europejski nakaz aresztowania, oraz wskazuje język, na który należy go przetłumaczyć.
8 Rozdział 3 tej decyzji ramowej, dotyczący „[s]kutk[ów] przekazania”, zawiera między innymi art. 27, zatytułowany „Możliwość ścigania za inne przestępstwa” i sformułowany następująco:
„1. Każde państwo członkowskie może notyfikować Sekretariatowi Generalnemu Rady [Unii Europejskiej], że w jego stosunkach z innymi państwami członkowskimi, które wystosowały podobną notyfikację, domniemana jest zgoda na ściganie, skazanie lub zatrzymanie w związku z pozbawieniem wolności lub wykonaniem środka zabezpieczającego [domniemywa się zgodę na ściganie, skazanie lub aresztowanie danej osoby w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności orzeczonych] za przestępstwo popełnione przed przekazaniem osoby inne niż to, z powodu którego została przekazana, chyba że w przypadku szczególnym [w konkretnym przypadku] wykonujący nakaz organ sądowy stanowi [postanowi] inaczej w swojej decyzji w sprawie przekazania.
2. Z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 1 i 3, osoba przekazana może nie [nie może] być ścigana, skazana lub […] pozbawiona wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem, inne niż to, za które została przekazana [które stanowiło podstawę przekazania].
3. Ustępu 2 nie stosuje się w następujących przypadkach:
[…]
g) w przypadku gdy wykonujący nakaz organ sądowy, który przekazał osobę, wyraża zgodę zgodnie z ust. 4.
4. Z wnioskiem o wyrażenie zgody występuje się do wykonującego nakaz organu sądowego, z załączeniem informacji określonych w art. 8 ust. 1 oraz tłumaczenia określonego w art. 8 ust. 2. Zgodę taką wyraża się, gdy przestępstwo, za które się o nią wnioskuje, pociąga za sobą przekazanie [w związku z którym się o nią wnioskuje, samo wymaga przekazania] osoby zgodnie z przepisami niniejszej decyzji ramowej. Zgody odmawia się w przypadkach wymienionych w art. 3, a ponadto można jej nie udzielić jedynie na podstawie przyczyn wymienionych [ze względów wymienionych] w art. 4. Decyzję podejmuje się nie później niż po upływie 30 dni po otrzymaniu wniosku [Decyzję podejmuje się w ciągu 30 dni od otrzymania wniosku].
W przypadku sytuacji określonej w art. 5 wydające nakaz państwo członkowskie musi udzielić przewidzianych dla nich [w tym przepisie] gwarancji”.
Prawo irlandzkie
9 W drodze European Arrest Warrant Act 2003 (ustawy z 2003 r. o europejskim nakazie aresztowania) decyzję ramową 2002/584 transponowano do prawa irlandzkiego.
10 Artykuł 2 ust. 1 tej ustawy, w brzmieniu mającym zastosowanie do stanu faktycznego sprawy w postępowaniu głównym (zwanej dalej „ustawą z 2003 r.”) stanowi:
„W rozumieniu niniejszej ustawy […]
[…]
»wydający nakaz organ sądowy« oznacza w kontekście europejskiego nakazu aresztowania organ sądowy wydającego nakaz państwa członkowskiego, który wydał dany europejski nakaz aresztowania;
»wydające nakaz państwo członkowskie« oznacza w kontekście europejskiego nakazu aresztowania państwo członkowskie […], którego organ sądowy wydał ten europejski nakaz aresztowania;
»organ sądowy« oznacza sędziego, sędziego pokoju lub inną osobę upoważnioną na mocy prawa danego państwa członkowskiego do pełnienia funkcji takich samych lub podobnych do tych, które są wykonywane na mocy art. 33 przez sąd [Irlandii];
[…]”.
11 Artykuł 22 ust. 7 ustawy z 2003 r. ma następujące brzmienie:
„Jeżeli dana osoba została przekazana wydającemu nakaz państwu członkowskiemu na mocy niniejszej ustawy, High Court [wysoki trybunał, Irlandia] może wyrazić zgodę na:
a) wszczęcie postępowania przeciwko osobie w wydającym nakaz państwie członkowskim w związku z popełnieniem przestępstwa,
b) wymierzenie tej osobie w wydającym nakaz państwie członkowskim kary, w tym kary polegającej na ograniczeniu wolności, w związku z popełnieniem przestępstwa lub
c) wszczęcie postępowania lub aresztowanie tej osoby w wydającym nakaz państwie członkowskim w celu wykonania kary lub środka zabezpieczającego w związku z popełnieniem przestępstwa,
po otrzymaniu pisemnego wniosku w tej sprawie od wydającego nakaz państwa członkowskiego”.
12 Zgodnie z art. 22 ust. 8 tej ustawy zgody, o której mowa w art. 22 ust. 7, należy odmówić, jeżeli dane przestępstwo jest przestępstwem, w związku z którym osoby nie można przekazać w myśl części 3 tej samej ustawy. We wspomnianej części 3 znajdują się przepisy dotyczące praw podstawowych, korespondencji, podwójnej karalności, ścigania osoby, której dotyczy wniosek, na terytorium państwa na podstawie tych samych zarzucanych czynów, granic wiekowych odpowiedzialności karnej, eksterytorialności i procesów zaocznych.
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
13 Do High Court (wysokiego trybunału) jako wykonującego nakaz organu sądowego wpłynął wniosek o wykonanie trzech europejskich nakazów aresztowania wydanych przeciwko OE w 2016 r. w Niderlandach, z których dwa zostały wydane przez prokuraturę w Amsterdamie, a trzeci przez niderlandzką prokuraturę krajową (zwanych dalej „pierwotnymi europejskimi nakazami aresztowania”).
14 Postanowieniem, które nie zostało zaskarżone, High Court (wysoki trybunał) zdecydował przekazać OE, oddaliwszy podniesione przez niego zarzuty (zwanym dalej „postanowieniem o przekazaniu z 2017 r.”). Jest bezsporne, że żaden z tych zarzutów nie dotyczył okoliczności, iż pierwotne europejskie nakazy aresztowania zostały wydane przez prokuratorów. Po przekazaniu OE został skazany na karę 18 lat pozbawienia wolności i aktualnie odbywa ją w Niderlandach.
15 W 2019 r. sędzia śledczy w Amsterdamie wystąpił do High Court (wysokiego trybunału) z wnioskiem o wyrażenie zgody na podstawie art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584 oraz art. 22 ust. 7 ustawy z 2003 r. w celu umożliwienia ścigania OE za przestępstwa popełnione przed jego przekazaniem, inne niż te, które były podstawą pierwotnych europejskich nakazów aresztowania.
16 OE sprzeciwił się temu wnioskowi, podnosząc, że pierwotne europejskie nakazy aresztowania nie zostały wydane w sposób ważny, ponieważ zostały wydane przez prokuratorów, to jest przez organy, których nie można uznać za „organy sądowe” w rozumieniu decyzji ramowej 2002/584. Zdaniem OE okoliczność ta stoi na przeszkodzie uwzględnieniu wniosku o wyrażenie zgody.
17 Postanowieniem z dnia 27 lipca 2020 r. High Court (wysoki trybunał) udzielił żądanej zgody. W szczególności, jeśli chodzi o argument dotyczący tego, że pierwotne europejskie nakazy aresztowania nie zostały wydane w sposób ważny, podkreślił on, że postanowienie o przekazaniu z 2017 r. korzysta z powagi rzeczy osądzonej. OE wniósł apelację od tego postanowienia do Court of Appeal (sądu apelacyjnego, Irlandia).
18 W dniu 27 maja 2021 r. Court of Appeal (sąd apelacyjny) odrzucił tę apelację, uznając, że należy zastosować krajowy przepis proceduralny, odnoszący się do zasady estoppel, która stoi na przeszkodzie zaskarżeniu postanowienia o przekazaniu z 2017 r. W tym względzie Court of Appeal (sąd apelacyjny) powołał się w szczególności na orzecznictwo Trybunału, z którego wynika, że orzeczenia sądowe, które stały się prawomocne po wyczerpaniu środków odwoławczych lub po upływie terminów do wniesienia odwołania, nie mogą co do zasady być kwestionowane.
19 Złożony przez OE w dniu 6 lipca 2021 r. wniosek o zezwolenie na wniesienie odwołania od tego orzeczenia Court of Appeal (sądu apelacyjnego) został w dniu 22 września 2021 r. uwzględniony przez sąd odsyłający ze względu na fakt, że w sprawie w postępowaniu głównym występują kwestie interesu ogólnego.
20 Przed tym sądem OE przyznaje, że postanowienie o jego przekazaniu z 2017 r. ma zgodnie z prawem irlandzkim powagę rzeczy osądzonej i że prawo Unii nie wymaga, by postanowienie to mogło zostać zakwestionowane. Jednakże w odniesieniu do przesłanek ustawowych regulujących procedurę wyrażenia zgody, która ma charakter autonomiczny, OE zauważa, że zgodnie z art. 22 ust. 7 ustawy z 2003 r. wniosek o wyrażenie zgody powinien pochodzić od „państwa wydającego nakaz”, przy czym jest ono zdefiniowane jako państwo, którego „organ sądowy” wydał pierwotny europejski nakaz aresztowania. Tymczasem w zakresie, w jakim z wyroków z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau) (C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456), i z dnia 24 listopada 2020 r., Openbaar Ministerie (Podrabianie dokumentów) (C‑510/19, EU:C:2020:953), wynika, że prokuratorzy, którzy wydali pierwotne europejskie nakazy aresztowania, nie są „organami sądowymi” w rozumieniu decyzji ramowej 2002/584, Królestwa Niderlandów nie można uznać za „państwo wydające nakaz” do celów postępowania w sprawie wyrażenia zgody.
21 Odpierając ten zarzut, minister sprawiedliwości i równości twierdzi, że wszelkie zagadnienia, jakie mogłyby powstać, dotyczące możliwości działania niderlandzkich prokuratorów w charakterze organów sądowych wydających pierwotne europejskie nakazy aresztowania należy uznać za prawomocnie rozstrzygnięte przez High Court (wysoki trybunał) w postanowieniu o przekazaniu z 2017 r. oraz że do tego prawomocnego rozstrzygnięcia ma zastosowanie zasada estoppel, wobec czego nie może ono już być pod tym względem kwestionowane.
22 Zdaniem sądu odsyłającego odpowiedź na pytanie, czy OE można zezwolić, w ramach postępowania dotyczącego wniosku o wyrażenie zgody, o którym mowa w art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584, na podniesienie argumentu opartego na okoliczności, że pierwotne europejskie nakazy aresztowania nie zostały wydane przez „wydający nakaz organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 tej decyzji ramowej, zależy od kwalifikacji prawnej relacji między postępowaniem w sprawie przekazania a postępowaniem w sprawie wyrażenia zgody.
23 Gdyby bowiem te dwa postępowania należało uznać za odrębne i autonomiczne, zasada estoppel nie mogłaby znaleźć zastosowania, w związku z czym każdy sprzeciw podniesiony przez zainteresowaną osobę w kontekście wniosku o przekazanie mógłby zostać ponownie podniesiony w kontekście wniosku o wyrażenie zgody.
24 Natomiast w przypadku gdyby postępowania te należało postrzegać jako tak ściśle ze sobą związane, że kwestia rozstrzygnięta w orzeczeniu o przekazaniu nie mogłaby już być przedmiotem dyskusji na potrzeby decyzji w sprawie zgody, OE nie byłby uprawniony do podniesienia na tym ostatnim etapie argumentu dotyczącego statusu wydającego nakaz organu sądowego.
25 W tych okolicznościach Supreme Court (sąd najwyższy, Irlandia) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy art. 27 decyzji ramowej [2002/584] należy interpretować w ten sposób, że orzeczenie o przekazaniu osoby tworzy stosunek prawny między nią, wykonującym nakaz państwem i wnioskującym państwem w ten sposób, że wszelkie kwestie uznane za ostatecznie rozstrzygnięte w tym orzeczeniu należy również uznać za rozstrzygnięte dla celów postępowania w sprawie uzyskania zgody na dalsze ściganie lub wymierzenie kary za inne przestępstwa?
2) W przypadku udzielenia odpowiedzi przeczącej na pytanie pierwsze, czy krajowa norma proceduralna narusza zasadę skuteczności, jeżeli skutkuje uniemożliwieniem osobie zainteresowanej powołania się – w kontekście wniosku o wydanie zgody – na stosowne orzeczenie [Trybunału] zapadłe w okresie następującym po wydaniu postanowienia o przekazaniu?”.
Postępowanie przed Trybunałem
26 Sąd odsyłający wniósł o rozpoznanie niniejszej sprawy w pilnym trybie prejudycjalnym przewidzianym w art. 107 regulaminu postępowania przed Trybunałem lub ewentualnie w trybie przyspieszonym, zgodnie z art. 105 § 1 tego regulaminu postępowania. Na poparcie tych wniosków powołał się on w szczególności na fakt, że w dniu złożenia wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym OE był pozbawiony wolności w Niderlandach i że władze niderlandzkie starały się w trybie pilnym wyjaśnić jego status prawny.
27 W dniu 15 marca 2022 r. Trybunał zdecydował, na wniosek sędziego sprawozdawcy i po wysłuchaniu rzecznika generalnego, nie uwzględnić wniosku o zastosowanie w niniejszej sprawie pilnego trybu prejudycjalnego, ponieważ nie zostały spełnione przesłanki pilnego charakteru przewidziane w art. 107 regulaminu postępowania.
28 W dniu 23 marca 2022 r. prezes Trybunału zdecydował, po zapoznaniu się ze stanowiskiem sędziego sprawozdawcy i rzecznika generalnego, oddalić wniosek o rozpoznanie niniejszej sprawy w trybie przyspieszonym.
29 Po pierwsze bowiem, o ile w niniejszej sprawie OE jest obecnie pozbawiony wolności, o tyle jego pozostanie w areszcie nie zależy od odpowiedzi Trybunału na pytania prejudycjalne, ponieważ wykonuje on karę, na którą został prawomocnie skazany.
30 Po drugie, okoliczność, że sąd odsyłający lub organy krajowe są zobowiązane do dołożenia wszelkich starań w celu zapewnienia szybkiego rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu głównym, nie wystarcza sama w sobie do uzasadnienia zastosowania trybu przyspieszonego (zob. podobnie postanowienie prezesa Trybunału z dnia 23 grudnia 2015 r., Vilkas, C‑640/15, EU:C:2015:862, pkt 8).
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
W przedmiocie pytania pierwszego
31 Poprzez pierwsze pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dąży zasadniczo do ustalenia, czy art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, że okoliczność, iż europejski nakaz aresztowania, na podstawie którego wobec danej osoby wydano orzeczenie o przekazaniu, został wydany przez organ, który nie był „wydającym nakaz organem sądowym” w rozumieniu art. 6 ust. 1 tej decyzji ramowej, stoi na przeszkodzie temu, by w późniejszym czasie wykonujący nakaz organ sądowy, do którego ze stosownym wnioskiem zwrócił wydający nakaz organ sądowy w rozumieniu wspomnianego art. 6 ust. 1, wyraził zgodę na jej ściganie, skazanie lub pozbawienie jej wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem, inne niż to, które stanowiło podstawę przekazania.
32 W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem wykładnia normy prawa Unii dokonana przez Trybunał w ramach wykonania kompetencji przyznanej mu w art. 267 TFUE wyjaśnia i precyzuje znaczenie oraz zakres tej normy, tak jak należy lub należało ją rozumieć i stosować od chwili jej wejścia w życie. Z powyższego wynika, że sądy mogą i powinny stosować zinterpretowany w ten sposób przepis do stosunków prawnych powstałych przed wydaniem wyroku w sprawie wniosku o dokonanie wykładni, jeżeli spełnione są ponadto wszystkie pozostałe przesłanki wszczęcia przed właściwym sądem postępowania w sprawie związanej ze stosowaniem takiego przepisu (wyrok z dnia 10 listopada 2016 r., Kovalkovas, C‑477/16 PPU, EU:C:2016:861, pkt 51 i przytoczone tam orzecznictwo).
33 Tymczasem w pkt 70 wyroku z dnia 24 listopada 2020 r., Openbaar Ministerie (Podrabianie dokumentów) (C‑510/19, EU:C:2020:953), Trybunał orzekł, odnosząc się w tym względzie do wniosków płynących z wyroku z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau) (C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456), że prokurator państwa członkowskiego uczestniczący w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, który może w ramach wykonywania swoich uprawnień decyzyjnych otrzymywać indywidualne instrukcje ze strony władzy wykonawczej, nie stanowi „wykonującego nakaz organu sądowego” w rozumieniu art. 6 ust. 2 oraz art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584. Ponadto w pkt 47 tego wyroku Trybunał podkreślił, że status i charakter organów sądowych, o których mowa, odpowiednio, w art. 6 ust. 1 i w art. 6 ust. 2 decyzji ramowej 2002/584, są takie same, mimo że te organy sądowe wykonują odrębne zadania, związane, po pierwsze, z wydaniem europejskiego nakazu aresztowania, a po drugie, z wykonaniem takiego nakazu.
34 Z orzecznictwa tego wynika, że europejskie nakazy aresztowania, które, tak jak te rozpatrywane w postępowaniu głównym, zostały wydane przez prokuratora państwa członkowskiego, który w ramach wykonywania swoich uprawnień decyzyjnych może otrzymywać indywidualne instrukcje ze strony władzy wykonawczej, nie są wydawane w zgodzie z wymogami wynikającymi z decyzji ramowej 2002/584.
35 W tym miejscu należy w drugiej kolejności przypomnieć znaczenie zasady powagi rzeczy osądzonej w zarówno unijnym, jak i krajowych porządkach prawnych. Trybunał miał już bowiem okazję uściślić, że dla zapewnienia stabilności prawa i stosunków prawnych, jak też prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości istotne jest, aby orzeczenia sądowe, które stały się prawomocne po wyczerpaniu przysługujących środków odwoławczych lub po upływie przewidzianych dla wniesienia tych środków terminów, były niepodważalne (wyrok z dnia 26 stycznia 2017 r., Banco Primus, C‑421/14, EU:C:2017:60, pkt 46 i przytoczone tam orzecznictwo).
36 W niniejszej sprawie z postanowienia odsyłającego wynika, że OE nie zaskarżył postanowienia o przekazaniu z 2017 r. i że po przekazaniu został on w Niderlandach skazany prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności. Jednakże, nie podważając powagi rzeczy osądzonej przysługującej postanowieniu o przekazaniu z 2017 r. ani tej przysługującej orzeczeniu skazującemu wydanemu w następstwie tego przekazania, o którym mowa w pkt 14 niniejszego wyroku, OE podnosi, że zgody, o którą wniesiono na podstawie art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584, nie można udzielić, w wypadku gdy – jak w sprawie w postępowaniu głównym – europejskie nakazy aresztowania leżące u podstaw przekazania nie zostały wydane w zgodzie z tą decyzją ramową. W tym kontekście OE nie podważa również statusu organu sądowego, który wystąpił z wnioskiem o wyrażenie zgody.
37 W trzeciej kolejności należy zauważyć, że Trybunał orzekł już, iż skoro osoba, której dotyczy nakaz, została zatrzymana, a następnie przekazana wydającemu nakaz państwu członkowskiemu, europejski nakaz aresztowania wyczerpał co do zasady swoje skutki prawne, z zastrzeżeniem skutków przekazania wyraźnie przewidzianych w rozdziale 3 decyzji ramowej 2002/584 (wyrok z dnia 13 stycznia 2021 r., MM, C‑414/20 PPU, EU:C:2021:4, pkt 77).
38 Wśród skutków przekazania przewidzianych w tym rozdziale 3 znajduje się ewentualne ściganie za popełnienie innych przestępstw, którego przesłanki zostały określone w art. 27 tej decyzji ramowej.
39 Tenże art. 27 ustanawia w ust. 2 zasadę specjalności, zgodnie z którym – z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 1 i 3 – osoba przekazana nie może być ścigana, skazana lub pozbawiona wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem, inne niż to, które stanowiło podstawę przekazania [zob. podobnie wyrok z dnia 24 września 2020 r., Generalbundesanwalt beim Bundesgerichtshof (Zasada specjalności), C‑195/20 PPU, EU:C:2020:749, pkt 36].
40 Zasada ta wymaga, aby państwo członkowskie wydające nakaz, które zamierza ścigać lub skazać osobę za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem w wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania, inne niż przestępstwo, w związku z którym została ona przekazana, uzyskało zgodę państwa członkowskiego wykonującego nakaz, tak aby uniknąć sytuacji, w której pierwsze państwo członkowskie narusza kompetencje, jakie mogłoby wykonać państwo członkowskie wykonujące nakaz, i wykracza poza swoje uprawnienia względem ściganej osoby [zob. podobnie wyrok z dnia 24 września 2020 r., Generalbundesanwalt beim Bundesgerichtshof (Zasada specjalności), C‑195/20 PPU, EU:C:2020:749, pkt 40].
41 Jedynie w przypadkach przewidzianych w art. 27 ust. 3 decyzji ramowej 2002/584, w szczególności gdy zgoda została wyrażona zgodnie z art. 27 ust. 3 lit. g) i z art. 27 ust. 4 wspomnianej decyzji ramowej, organy sądowe wydającego nakaz państwa członkowskiego mogą ścigać lub skazać tę osobę za przestępstwo inne niż to, które stanowiło podstawę przekazania [zob. podobnie wyrok z dnia 24 listopada 2020 r., Openbaar Ministerie (Podrabianie dokumentów), C‑510/19, EU:C:2020:953, pkt 63].
42 Jednakże oprócz więzi, jaka łączy w ten sposób stosowanie art. 27 decyzji ramowej 2002/584 z istnieniem wcześniej wykonanego europejskiego nakazu aresztowania, Trybunał wyjaśnił, iż decyzja o wyrażeniu zgody, o której mowa w art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584, jest odrębna od decyzji w sprawie wykonania europejskiego nakazu aresztowania i wywołuje w odniesieniu do osoby, której dotyczy nakaz, skutki odmienne od skutków tej ostatniej decyzji [wyroki: z dnia 24 listopada 2020 r., Openbaar Ministerie (Podrabianie dokumentów), C‑510/19, EU:C:2020:953, pkt 60; a także z dnia 26 października 2021 r., Openbaar Ministerie (Prawo do bycia wysłuchanym przed wykonującym nakaz organem sądowym), C‑428/21 PPU i C‑429/21 PPU, EU:C:2021:876, pkt 49].
43 Jak zauważył rzecznik generalny w pkt 46 opinii, decyzja o wyrażeniu zgody ma swój specyficzny przedmiot i z tego powodu wykonujący nakaz organ sądowy powinien podejmować ją po przeprowadzeniu analizy odrębnej i niezależnej od analizy prowadzonej do celów wydania europejskiego nakazu aresztowania.
44 Zgodnie bowiem z treścią art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584 wykonujący nakaz organ sądowy powinien zweryfikować, czy przedłożony mu wniosek o wyrażenie zgody zawiera informacje wymienione w art. 8 ust. 1 tej decyzji ramowej oraz tłumaczenie wymagane przez art. 8 ust. 2 wspomnianej decyzji ramowej. Organ ten powinien również zweryfikować, czy samo przestępstwo, którego dotyczy wniosek o wyrażenie zgody, skutkuje obowiązkiem przekazania na mocy decyzji ramowej 2002/584. Wreszcie powinien on ocenić, pod kątem podstaw obligatoryjnej albo fakultatywnej odmowy wskazanych w art. 3 i 4 tej decyzji ramowej, czy można zezwolić na rozszerzenie ścigania na przestępstwa inne niż te, które stanowiły podstawę przekazania danej osoby.
45 Tymczasem z brzmienia tych przepisów nie wynika, by wadliwość pierwotnego europejskiego nakazu aresztowania umożliwiała wykonującemu nakaz organowi sądowemu odmowę wyrażenia wnioskowanej zgody.
46 Ponadto, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 51 opinii, każda inna wykładnia wspomnianych przepisów zagrażałaby celom decyzji ramowej 2002/584.
47 Trybunał orzekł już bowiem, że o ile art. 27 i 28 tej decyzji ramowej przyznają państwom członkowskim określone uprawnienia przy wykonywaniu europejskiego nakazu aresztowania, o tyle przepisy te – zważywszy, iż wprowadzają one odstępstwa od zasady wzajemnego uznawania sformułowanej w art. 1 ust. 2 owej decyzji ramowej – nie mogą podlegać wykładni prowadzącej do podważenia celu rzeczonej decyzji ramowej, polegającego na ułatwianiu i przyspieszaniu przekazań między organami sądowymi państw członkowskich w świetle wzajemnego zaufania, jakie powinno istnieć między nimi [wyrok z dnia 24 września 2020 r., Generalbundesanwalt beim Bundesgerichtshof (Zasada specjalności), C‑195/20 PPU, EU:C:2020:749, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo].
48 Tymczasem przyznanie, że warunki, w jakich dokonano przekazania, mogą być przedmiotem ponownego rozpatrzenia w ramach wniosku o wyrażenie zgody złożonego na podstawie art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584, prowadziłoby do opóźnienia decyzji o wyrażeniu zgody z powodów innych niż przewidziane w tym ust. 4, co byłoby sprzeczne z wymogiem szybkości postępowania, który leży u podstaw tej decyzji ramowej.
49 Ponadto taka kontrola byłaby niezgodna z zasadą pewności prawa, ponieważ mogłaby podważyć prawomocność orzeczenia sądowego zarządzającego wykonanie danego europejskiego nakazu aresztowania, z naruszeniem zasady powagi rzeczy osądzonej przypomnianej w pkt 35 niniejszego wyroku.
50 Ponadto, ponieważ bezsporne jest, jak wynika z pkt 13, 14 i 32–34 niniejszego wyroku, że postanowienie o przekazaniu z 2017 r. jest prawomocne, mimo że zostało wydane w następstwie pierwotnych europejskich nakazów aresztowania charakteryzujących się okolicznością, że zostały one wydane przez organy, których nie można uznać za „właściwe organy sądowe” w rozumieniu art. 6 decyzji ramowej 2002/584, paradoksalne byłoby podważanie ze względu na tę okoliczność zgody leżącej u podstaw sprawy w postępowaniu głównym, która jest następstwem wniosku złożonego przez właściwy organ sądowy.
51 Wreszcie przyjęta w pkt 45 niniejszego wyroku wykładnia art. 27 decyzji ramowej 2002/584 może sprzyjać realizacji celu w postaci zwalczania bezkarności, do którego zmierza również ta decyzja ramowa (zob. podobnie wyrok z dnia 31 stycznia 2023 r., Puig Gordi i in., C‑158/21, EU:C:2023:57, pkt 141). Dopuszczenie bowiem do sytuacji, w której wykonujący nakaz organ sądowy może odmówić wyrażenia zgody wnioskowanej na podstawie art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 tej decyzji ramowej z powodów innych niż przewidziane w tym ust. 4, zagrażałoby temu celowi, ponieważ uniemożliwiłoby organom sądowym wydającego nakaz państwa członkowskiego ściganie danej osoby, jej skazanie lub pozbawienie jej wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem, inne niż to, które stanowiło podstawę przekazania.
52 W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć następująco: art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, że okoliczność, iż europejski nakaz aresztowania, na podstawie którego wobec danej osoby wydano orzeczenie o przekazaniu, został wydany przez organ, który nie był „wydającym nakaz organem sądowym” w rozumieniu art. 6 ust. 1 tej decyzji ramowej, nie stoi na przeszkodzie temu, by w późniejszym czasie wykonujący nakaz organ sądowy, do którego ze stosownym wnioskiem zwrócił się wydający nakaz organ sądowy w rozumieniu wspomnianego art. 6 ust. 1, wyraził zgodę na ściganie tej osoby, jej skazanie lub pozbawienie jej wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem, inne niż to, które stanowiło podstawę przekazania.
W przedmiocie pytania drugiego
53 Z uwagi na odpowiedź udzieloną na pytanie pierwsze nie ma konieczności udzielania odpowiedzi na pytanie drugie.
W przedmiocie kosztów
54 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust 4 decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi
należy interpretować w ten sposób, że:
okoliczność, iż europejski nakaz aresztowania, na podstawie którego wobec danej osoby wydano orzeczenie o przekazaniu, został wydany przez organ, który nie był „wydającym nakaz organem sądowym” w rozumieniu art. 6 ust. 1 tej decyzji ramowej, nie stoi na przeszkodzie temu, by w późniejszym czasie wykonujący nakaz organ sądowy, do którego ze stosownym wnioskiem zwrócił się wydający nakaz organ sądowy w rozumieniu wspomnianego art. 6 ust. 1, wyraził zgodę na ściganie tej osoby, jej skazanie lub pozbawienie jej wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem, inne niż to, które stanowiło podstawę przekazania.
Podpisy