Υπόθεση T‑347/21
(δημοσίευση αποσπασμάτων)
Hypo Vorarlberg Bank AG
κατά
Ενιαίου Συμβουλίου Εξυγίανσης
Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (όγδοο πενταμελές τμήμα) της 24ης Ιανουαρίου 2024
«Οικονομική και Νομισματική Ένωση – Τραπεζική ένωση – Ενιαίος μηχανισμός εξυγίανσης των πιστωτικών ιδρυμάτων και ορισμένων επιχειρήσεων επενδύσεων (ΕΜΕ) – Ενιαίο ταμείο εξυγίανσης (ΕΤΕ) – Απόφαση του ΕΣΕ σχετικά με τον υπολογισμό των εκ των προτέρων εισφορών για το 2021 – Υποχρέωση αιτιολόγησης – Δικαίωμα ακρόασης – Αρχή της ασφάλειας δικαίου – Δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας – Ένσταση ελλείψεως νομιμότητας – Περιορισμός των διαχρονικών αποτελεσμάτων της απόφασης»
1. Ένδικη διαδικασία — Εισαγωγικό δικόγραφο — Τυπικά στοιχεία – Σαφής και ακριβής παράθεση των προβαλλομένων λόγων – Ανάλογες προϋποθέσεις για τις αιτιάσεις που προβάλλονται προς στήριξη λόγου ακυρώσεως – Ασαφής διατύπωση αιτιάσεως – Απαράδεκτο
(Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρο 76, στοιχείο δʹ)
(βλ. σκέψεις 27-36)
2. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Ασφάλεια δικαίου – Νομοθεσία της Ένωσης – Απαιτήσεις σαφήνειας και ακρίβειας – Όρια
(βλ. σκέψεις 68-71)
3. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Δικαιώματα άμυνας – Δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας – Περιεχόμενο – Απόφαση του Ενιαίου Συμβουλίου Εξυγίανσης (ΕΣΕ) σχετικά με τις εκ των προτέρων εισφορές στο Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης (ΕΤΕ) – Αρχή της εκατέρωθεν ακρόασης – Εξαιρέσεις – Γενική αρχή προστασίας του επιχειρηματικού απορρήτου – Στάθμιση – Επιτρέπεται
(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 47· κανονισμός 806/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου· κανονισμός 2015/63 της Επιτροπής, άρθρα 4 έως 7 και 9 και παράρτημα I· οδηγία 2014/59 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)
(βλ. σκέψεις 114-128)
4. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Άσκηση των αρμοδιοτήτων – Αρμοδιότητα της Επιτροπής να εκδίδει πράξεις κατ’ εξουσιοδότηση – Εξουσία τροποποίησης νομοθετικής πράξης – Διάκριση από την εξουσία συμπλήρωσης της πράξης αυτής
(Άρθρο 290 § 1 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 134-136)
5. Πράξεις των οργάνων – Αιτιολόγηση – Υποχρέωση – Έκταση – Παροχή από το όργανο που εξέδωσε την πράξη εξηγήσεων σχετικά με το σκεπτικό της κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ενώπιον του δικαστή της Ένωσης – Όροι – Απουσία αντιφάσεων και υποχρέωση ύπαρξης λογικής συνοχής μεταξύ των εξηγήσεων και του εν λόγω σκεπτικού
(Άρθρο 296, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 148, 149, 187, 188)
6. Πράξεις των οργάνων – Αιτιολόγηση – Υποχρέωση – Έκταση – Απόφαση του Ενιαίου Συμβουλίου Εξυγίανσης (ΕΣΕ) σχετικά με τις εκ των προτέρων εισφορές στο Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης (ΕΤΕ) – Δεν απαιτείται να περιλαμβάνεται στην απόφαση αυτή το σύνολο των στοιχείων που καθιστούν δυνατό τον έλεγχο της ακρίβειας του υπολογισμού των εισφορών – Στάθμιση μεταξύ της υποχρέωσης αιτιολόγησης και της γενικής αρχής προστασίας του επιχειρηματικού απορρήτου – Νομιμότητα των διατάξεων του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού 2015/63 που αφορούν τη μέθοδο υπολογισμού των εκ των προτέρων εισφορών στο ΕΤΕ – Αρχή του σεβασμού του επιχειρηματικού απορρήτου – Υποχρέωση του ΕΣΕ να δημοσιεύει και να αποστέλλει στα ενδιαφερόμενα ιδρύματα, υπό συγκεντρωτική και ανωνυμοποιημένη μορφή, τις πληροφορίες σχετικά με τα ιδρύματα βάσει των οποίων υπολογίστηκε η εκ των προτέρων εισφορά
(Άρθρο 296, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ· κανονισμός 806/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου· κανονισμός 2015/63 της Επιτροπής, άρθρα 4 έως 7 και 9 και παράρτημα I· οδηγία 2014/59 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)
(βλ. σκέψεις 150-159)
7. Πράξεις των οργάνων – Αιτιολόγηση – Υποχρέωση – Έκταση – Απόφαση του Ενιαίου Συμβουλίου Εξυγίανσης (ΕΣΕ) σχετικά με τις εκ των προτέρων εισφορές στο Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης (ΕΤΕ) – Υποχρέωση του ΕΣΕ να γνωστοποιεί στα ενδιαφερόμενα ιδρύματα τη μέθοδο υπολογισμού των εισφορών αυτών και τη μέθοδο καθορισμού του ύψους του ετήσιου επιπέδου-στόχου
(Άρθρο 296, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ· κανονισμός 806/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου· κανονισμός 2015/81 του Συμβουλίου, άρθρο 4· κανονισμός 2015/63 της Επιτροπής, άρθρα 4 έως 7 και 9 και παράρτημα I· οδηγία 2014/59 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)
(βλ. σκέψεις 190-192)
8. Πράξεις των οργάνων – Αιτιολόγηση – Υποχρέωση – Έκταση – Απόφαση του Ενιαίου Συμβουλίου Εξυγίανσης (ΕΣΕ) σχετικά με τις εκ των προτέρων εισφορές στο Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης (ΕΤΕ) – Αιτιολόγηση που στηρίζεται αποκλειστικώς σε άλλες νομικές πράξεις, όπως οι ενδιάμεσες αποφάσεις, που αποσαφηνίζουν και συμπληρώνουν ορισμένα σημεία του καθορισμού των εν λόγω εισφορών – Μη δημοσίευση ή κοινοποίηση στα ιδρύματα των άλλων αυτών πράξεων – Έλλειψη νομιμότητας
(Άρθρο 296, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 203, 208)
9. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Δικαιώματα άμυνας – Δικαίωμα ακρόασης – Περιεχόμενο – Διαδικτυακή φόρμα με την οποία τα ενδιαφερόμενα πιστωτικά ιδρύματα καλούνται να διατυπώσουν τις παρατηρήσεις τους σχετικά με τον υπολογισμό των οφειλόμενων στο Ενιαίο ταμείο εξυγίανσης (ΕΤΕ) εκ των προτέρων εισφορών – Επιτρέπεται – Προσβολή του δικαιώματος ακρόασης – Δεν υφίσταται
(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 41 § 2, στοιχείο αʹ)
(βλ. σκέψεις 292, 293, 299, 305, 306)
Σύνοψη
Επιληφθέν προσφυγής ακυρώσεως την οποία δέχεται, το Γενικό Δικαστήριο, έχοντας απορρίψει τις ενστάσεις ελλείψεως νομιμότητας που προβλήθηκαν κατά του κανονισμού 806/2014 (1), της οδηγίας 2014/59 (2) και του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού 2015/63 (3), προβαίνει σε σημαντικές διευκρινίσεις σε σχέση με την έκταση της υποχρέωσης αιτιολόγησης την οποία υπέχει το Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης (ΕΣΕ) όσον αφορά τον καθορισμό του ετήσιου επιπέδου-στόχου.
Η Hypo Vorarlberg Bank AG (στο εξής: προσφεύγουσα) είναι πιστωτικό ίδρυμα που εδρεύει στην Αυστρία.
Στις 14 Απριλίου 2021, το ΕΣΕ εξέδωσε απόφαση με την οποία καθόρισε (4) τις εκ των προτέρων εισφορές για το 2021 στο Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης (στο εξής: ΕΤΕ) των πιστωτικών ιδρυμάτων και ορισμένων επιχειρήσεων επενδύσεων, στα οποία συγκαταλεγόταν η προσφεύγουσα (στο εξής: προσβαλλόμενη απόφαση) (5).
Εκτίμηση του Γενικού Δικαστηρίου
Σχετικά με τον λόγο ακυρώσεως με τον οποίον προβάλλεται παράβαση της υποχρέωσης αιτιολόγησης όσον αφορά τον καθορισμό του ετήσιου επιπέδου-στόχου, το Γενικό Δικαστήριο υπενθυμίζει καταρχάς ότι, σύμφωνα με την εφαρμοστέα νομοθεσία, έως το τέλος της αρχικής περιόδου οκτώ ετών από την 1η Ιανουαρίου 2016 (στο εξής: αρχική περίοδος), τα διαθέσιμα στο πλαίσιο του ΕΤΕ χρηματοδοτικά μέσα πρέπει να φθάσουν στο τελικό επίπεδο‑στόχο, το οποίο αντιστοιχεί τουλάχιστον στο 1 % του ποσού των καλυπτόμενων καταθέσεων όλων των ιδρυμάτων με άδεια λειτουργίας στο έδαφος όλων των συμμετεχόντων κρατών μελών. Στη συνέχεια, στην αρχική περίοδο, οι εκ των προτέρων εισφορές κατανέμονται όσο το δυνατόν ισομερώς χρονικά μέχρις ότου επιτευχθεί το τελικό επίπεδο‑στόχος. Εξάλλου, κάθε έτος, οι εισφορές που οφείλονται από το σύνολο των ιδρυμάτων με άδεια λειτουργίας στο έδαφος όλων των συμμετεχόντων κρατών μελών δεν υπερβαίνουν το 12,5 % του τελικού επιπέδου-στόχου. Επιπλέον, όσον αφορά τον τρόπο υπολογισμού των εκ των προτέρων εισφορών, το ΕΣΕ καθορίζει το ύψος τους με βάση το ετήσιο επίπεδο-στόχο, λαμβάνοντας υπόψη το τελικό επίπεδο-στόχο, και με βάση το μέσο ποσό, υπολογιζόμενο ανά τρίμηνο, των καλυπτόμενων καταθέσεων του προηγούμενου έτους όσον αφορά όλα τα ιδρύματα με άδεια λειτουργίας στο έδαφος των συμμετεχόντων κρατών μελών. Τέλος, το ΕΣΕ υπολογίζει την εκ των προτέρων εισφορά για κάθε ίδρυμα με βάση το ετήσιο επίπεδο-στόχο, το οποίο πρέπει να καθορίζεται σε σχέση με το τελικό επίπεδο-στόχο, και με τη μεθοδολογία που ορίζεται στον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό 2015/63.
Εν προκειμένω, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση, το ΕΣΕ καθόρισε το ύψος του ετήσιου επιπέδου-στόχου, ως προς την περίοδο συνεισφοράς 2021, σε 11 287 677 212,56 ευρώ. Στην εν λόγω απόφαση, εξήγησε εν συνόψει ότι το ετήσιο επίπεδο‑στόχος έπρεπε να καθορίζεται βάσει ανάλυσης που να εστιάζει στην εξέλιξη των καλυπτόμενων καταθέσεων κατά τα προηγούμενα έτη, σε οποιαδήποτε σχετική εξέλιξη της οικονομικής κατάστασης καθώς και στους δείκτες που αφορούν τη φάση του οικονομικού κύκλου και στα αποτελέσματα φιλοκυκλικών συνεισφορών για τη χρηματοοικονομική κατάσταση των ιδρυμάτων. Το ΕΣΕ έκρινε σκόπιμο να καθορίσει συντελεστή ο οποίος στηριζόταν στην ανάλυση αυτή και στα διαθέσιμα στο πλαίσιο του ΕΤΕ χρηματοδοτικά μέσα (στο εξής: συντελεστής) και εφάρμοσε τον συντελεστή στο ένα όγδοο του μέσου ποσού των καλυπτόμενων καταθέσεων κατά το έτος 2020, προκειμένου να υπολογίσει το ετήσιο επίπεδο-στόχο. Εν συνεχεία, εξέθεσε τη μέθοδο που ακολούθησε για τον καθορισμό του συντελεστή. Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, το ΕΣΕ καθόρισε το ύψος του συντελεστή στο 1,35 %. Στη συνέχεια, υπολόγισε το ύψος του ετήσιου επιπέδου-στόχου, πολλαπλασιάζοντας το μέσο ποσό των καλυπτόμενων καταθέσεων κατά το έτος 2020 με τον ως άνω συντελεστή και διαιρώντας το γινόμενο διά του οκτώ.
Συναφώς, εφόσον το ΕΣΕ υποχρεούται να παράσχει στα ιδρύματα, μέσω της προσβαλλόμενης απόφασης, εξηγήσεις σχετικά με τη μέθοδο καθορισμού του ετήσιου επιπέδου-στόχου, οι εξηγήσεις αυτές πρέπει να αντιστοιχούν προς τις εξηγήσεις τις οποίες παρέχει το ΕΣΕ κατά την ένδικη διαδικασία και οι οποίες αφορούν την πράγματι εφαρμοσθείσα μέθοδο. Τούτο δεν συμβαίνει εν προκειμένω.
Ειδικότερα, κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, το ΕΣΕ επισήμανε ότι είχε καθορίσει το ετήσιο επίπεδο-στόχο για την περίοδο συνεισφοράς 2021 εφαρμόζοντας μέθοδο με τέσσερα βήματα, από τα οποία τα δύο τελευταία είχαν ως αντικείμενο την αφαίρεση από το τελικό επίπεδο-στόχο των χρηματοδοτικών μέσων που ήταν διαθέσιμα στο πλαίσιο του ΕΤΕ, προκειμένου να υπολογίσει το ποσό που απέμενε να εισπραχθεί μέχρι το τέλος της αρχικής περιόδου, και διαιρώντας το τελευταίο αυτό ποσό διά του τρία.
Το Γενικό Δικαστήριο παρατηρεί ότι τα δύο τελευταία βήματα του υπολογισμού ουδόλως αποτυπώνονται στον μαθηματικό τύπο που παρουσιάζεται, στην προσβαλλόμενη απόφαση, ως η βάση για τον καθορισμό του ύψους του ετήσιου επιπέδου-στόχου.
Εξάλλου, η διαπίστωση αυτή δεν ανατρέπεται από το επιχείρημα του ΕΣΕ το οποίο συνίσταται στο ότι δημοσίευσε, τον Μάιο του 2021, το ενημερωτικό δελτίο, το οποίο περιείχε εύρος τιμών όσον αφορά το πιθανό ύψος του τελικού επιπέδου‑στόχου, καθώς και, στον ιστότοπό του, το ποσό των διαθέσιμων στο πλαίσιο του ΕΤΕ χρηματοδοτικών μέσων. Ειδικότερα, ανεξαρτήτως του αν η προσφεύγουσα γνώριζε πράγματι τα ποσά αυτά, δεν μπορούσε βάσει των εν λόγω ποσών να διαγνώσει ότι τα δύο τελευταία βήματα του υπολογισμού είχαν όντως εκτελεστεί από το ΕΣΕ, διευκρινιζομένου επιπλέον ότι ο μαθηματικός τύπος ούτε καν τα ανέφερε.
Παρόμοιες ανακολουθίες χαρακτηρίζουν επίσης τον τρόπο με τον οποίο καθορίστηκε ο συντελεστής του 1,35 %, ο οποίος διαδραματίζει ωστόσο βασικό ρόλο στον εν λόγω μαθηματικό τύπο. Ειδικότερα, από τις εξηγήσεις που παρέσχε το ΕΣΕ κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση προκύπτει ότι ο συντελεστής αυτός καθορίστηκε κατά τρόπον ώστε να μπορεί να δικαιολογήσει το αποτέλεσμα του υπολογισμού του ύψους του ετήσιου επιπέδου-στόχου, ήτοι αφού το ΕΣΕ υπολόγισε το ύψος αυτό κατ’ εφαρμογήν των τεσσάρων βημάτων της μεθόδου που εφάρμοσε πράγματι. Πλην όμως, ο συγκεκριμένος τρόπος ενέργειας ουδόλως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση.
Επιπλέον, το εύρος τιμών στο οποίο εντασσόταν, βάσει του ενημερωτικού δελτίου, το ύψος του εκτιμώμενου τελικού επιπέδου-στόχου τελεί σε αναντιστοιχία με το εμφαινόμενο στην προσβαλλόμενη απόφαση εύρος τιμών όσον αφορά τον ρυθμό αύξησης των καλυπτόμενων καταθέσεων, το οποίο κυμαίνεται μεταξύ 4 % και 7 %. Ειδικότερα, το ΕΣΕ δήλωσε κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση ότι, προκειμένου να καθορίσει το ετήσιο επίπεδο-στόχο, είχε λάβει υπόψη ρυθμό αύξησης των καλυπτόμενων καταθέσεων της τάξεως του 4 % –δηλαδή τη χαμηλότερη τιμή του δεύτερου εύρους τιμών– και είχε καταλήξει κατά τον τρόπο αυτό σε εκτιμώμενο τελικό επίπεδο-στόχο ύψους 75 δισεκατομμυρίων ευρώ –το οποίο αποτελούσε την υψηλότερη τιμή του πρώτου εύρους τιμών. Προκύπτει επομένως μια αναντιστοιχία ανάμεσα στο πρώτο και στο δεύτερο εύρος τιμών. Υπό τις συνθήκες αυτές, η προσφεύγουσα δεν ήταν σε θέση να αντιληφθεί τον τρόπο με τον οποίο το ΕΣΕ είχε χρησιμοποιήσει το σχετικό με τον ρυθμό μεταβολής των καταθέσεων αυτών εύρος τιμών προκειμένου να υπολογίσει το εκτιμώμενο τελικό επίπεδο-στόχο.
Το Γενικό Δικαστήριο εκτιμά ότι, όσον αφορά τον καθορισμό του ετήσιου επιπέδου-στόχου, η μέθοδος την οποία πράγματι εφάρμοσε το ΕΣΕ, όπως η μέθοδος αυτή αποσαφηνίστηκε κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, δεν αντιστοιχεί στη μέθοδο που περιγράφεται στην προσβαλλόμενη απόφαση και κατά συνέπεια το πραγματικό σκεπτικό βάσει του οποίου καθορίστηκε το εν λόγω επίπεδο-στόχος δεν μπορούσε να προσδιοριστεί βάσει της προσβαλλόμενης απόφασης ούτε από τα ιδρύματα ούτε από το Γενικό Δικαστήριο. Επομένως, η προσβαλλόμενη απόφαση είναι πλημμελώς αιτιολογημένη όσον αφορά τον καθορισμό του ετήσιου επιπέδου-στόχου.
Λαμβανομένων υπόψη των λόγων ελλείψεως νομιμότητας από τους οποίους πάσχει η προσβαλλόμενη απόφαση, το Γενικό Δικαστήριο ακυρώνει την προσβαλλόμενη απόφαση κατά το μέρος που αφορά την προσφεύγουσα.
Πάντως, υπό τις συνθήκες της υπό κρίση υποθέσεως, αποφασίζει να διατηρήσει σε ισχύ τα αποτελέσματα της εν λόγω απόφασης, κατά το μέρος που αφορά την προσφεύγουσα, έως την έναρξη ισχύος, εντός εύλογης προθεσμίας η οποία δεν μπορεί να υπερβαίνει τους έξι μήνες από την ημερομηνία δημοσίευσης της παρούσας απόφασης, νέας απόφασης του ΕΣΕ περί καθορισμού της εκ των προτέρων εισφοράς της προσφεύγουσας στο ΕΤΕ για την περίοδο συνεισφοράς 2021.