Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (όγδοο τμήμα) της 9ης Δεκεμβρίου 2014 — Leali και Acciaierie e Ferriere Leali Luigi κατά Επιτροπής

(Υποθέσεις T‑489/09, T‑490/09 και T‑56/10)

«Ανταγωνισμός — Συμπράξεις — Αγορά του οπλισμού σκυροδέματος σε ράβδους ή σε ρόλλους — Απόφαση με την οποία διαπιστώνεται παράβαση του άρθρου 65 ΑΧ μετά τη λήξη ισχύος της Συνθήκης ΕΚΑΧ, βάσει του κανονισμού (ΕΚ) 1/2003 — Καθορισμός των τιμών και των προθεσμιών πληρωμής — Περιορισμός ή έλεγχος της παραγωγής ή των πωλήσεων — Παράβαση ουσιώδους τύπου — Νομική βάση — Υπέρβαση εξουσίας και καταστρατήγηση διαδικασίας — Πρόστιμα — Διάρκεια της παραβάσεως — Αναλογικότητα — Παραγραφή — Προσφυγή ακυρώσεως — Τροποποιητική απόφαση — Απαράδεκτο»

1.                     Ένδικη διαδικασία — Προβολή νέων ισχυρισμών κατά τη διάρκεια της διαδικασίας — Ανάπτυξη ισχυρισμού που έχει προηγουμένως προβληθεί — Παραδεκτό (Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρα 44 § 1 και 48 § 2) (βλ. σκέψεις 62, 63)

2.                     Πράξεις των οργάνων — Αιτιολογία — Υποχρέωση αιτιολογήσεως — Περιεχόμενο — Απόφαση περί εφαρμογής των κανόνων ανταγωνισμού η οποία κοινοποιήθηκε χωρίς τα παραρτήματά της — Πλαίσιο γνωστό στον ενδιαφερόμενο, το οποίο του παρέχει τη δυνατότητα να αντιληφθεί το περιεχόμενο του ληφθέντος εις βάρος του μέτρου — Δεν συντρέχει παράβαση της υποχρεώσεως αιτιολογήσεως (Άρθρα 15 ΑΧ και 36 ΑΧ) (βλ. σκέψεις 66-71, 92)

3.                     Επιτροπή — Αρχή της συλλογικότητας — Περιεχόμενο — Απόφαση περί εφαρμογής των κανόνων ανταγωνισμού η οποία κοινοποιήθηκε χωρίς τα παραρτήματά της — Παραβίαση της αρχής της συλλογικότητας — Δεν συντρέχει — Στοιχεία που έχουν εκτεθεί επαρκώς κατά νόμον στο περιεχόμενο της αποφάσεως (Άρθρο 219 ΕΚ) (βλ. σκέψεις 94, 95)

4.                     Πράξεις των οργάνων — Επιλογή της νομικής βάσεως — Νομοθεσία της Ένωσης — Απαίτηση σαφήνειας και προβλεψιμότητας — Ρητή μνεία της νομικής βάσεως — Απόφαση της Επιτροπής με την οποία διαπιστώνεται μετά τη λήξη ισχύος της Συνθήκης ΕΚΑΧ παράβαση του άρθρου 65 ΑΧ και επιβάλλονται κυρώσεις στην εμπλεκόμενη επιχείρηση — Νομική βάση αποτελούμενη από το άρθρο 7, παράγραφος 1, και το άρθρο 23, παράγραφος 2, του κανονισμού 1/2003 (Άρθρο 65 § 1 ΑΧ· κανονισμός 1/2003 του Συμβουλίου, άρθρα 7 § 1 και 23 § 2) (βλ. σκέψεις 105, 109)

5.                     Συμπράξεις — Συμπράξεις που υπάγονται ratione materiae και ratione temporis στο νομικό καθεστώς της Συνθήκης ΕΚΑΧ — Λήξη ισχύος της Συνθήκης ΕΚΑΧ — Συνέχιση του καθεστώτος ελεύθερου ανταγωνισμού υπό τη Συνθήκη ΕΚ — Η Επιτροπή εξακολουθεί να έχει εξουσία ελέγχου, ενεργώντας στο νομικό πλαίσιο του κανονισμού 1/2003 (Άρθρο 65 § 1 ΑΧ· κανονισμός 1/2003 του Συμβουλίου) (βλ. σκέψεις 110-125)

6.                     Πράξεις των οργάνων — Διαχρονική εφαρμογή — Διαδικαστικοί κανόνες — Ουσιαστικοί κανόνες — Διάκριση — Λήξη ισχύος της Συνθήκης ΕΚΑΧ — Απόφαση περί εφαρμογής των κανόνων ανταγωνισμού η οποία εκδίδεται μετά τη λήξη αυτή και αφορά πραγματικά περιστατικά προγενέστερα της εν λόγω λήξεως — Αρχές της ασφάλειας δικαίου, της προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης και nullum crimen nulla poena sine lege — Νομικές καταστάσεις που είχαν διαμορφωθεί πριν από τη λήξη ισχύος της Συνθήκης ΕΚΑΧ — Υπαγωγή στο νομικό καθεστώς της Συνθήκης ΕΚΑΧ (Άρθρο 65 § 1 ΑΧ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 49 § 1) (βλ. σκέψεις 127, 128, 130-132)

7.                     Ανταγωνισμός — Κανόνες της Ένωσης — Παραβάσεις — Καταλογισμός — Επιχείρηση — Έννοια — Οικονομική ενότητα (Άρθρο 65 § 1 ΑΧ) (βλ. σκέψεις 141-144)

8.                     Ανταγωνισμός — Κανόνες της Ένωσης — Παραβάσεις — Καταλογισμός — Νομικό πρόσωπο που έχει την ευθύνη για την εκμετάλλευση της επιχειρήσεως κατά τον χρόνο της παραβάσεως — Εξαιρέσεις — Μεταβίβαση των δραστηριοτήτων εταιρίας η οποία δεν έχει παύσει να υφίσταται σε άλλη εταιρία του ιδίου ομίλου — Καταλογισμός στο νομικό πρόσωπο που συνεχίζει την εκμετάλλευση — Προϋποθέσεις (Άρθρο 65 § 1 ΑΧ) (βλ. σκέψεις 145-150)

9.                     Συμπράξεις — Συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων — Προσβολή του ανταγωνισμού κατά την έννοια του άρθρου 65 ΑΧ — Κριτήρια εκτιμήσεως — Αντικείμενο αντίθετο προς τους κανόνες ανταγωνισμού — Αρκεί αυτή η διαπίστωση (Άρθρο 65 § 1 ΑΧ) (βλ. σκέψεις 159, 160, 171, 220)

10.                     Συμπράξεις — Σύνθετη παράβαση που εμφανίζει στοιχεία συμφωνίας και στοιχεία εναρμονισμένης πρακτικής — Ενιαίος χαρακτηρισμός της ως «συμφωνίας και/ή εναρμονισμένης πρακτικής» — Επιτρέπεται — Συνέπειες ως προς την υποχρέωση αιτιολογήσεως (Άρθρα 15 ΑΧ και 65 § 1 ΑΧ) (βλ. σκέψεις 165-169, 176)

11.                     Συμπράξεις — Εναρμονισμένη πρακτική — Έννοια — Συντονισμός και συνεργασία που δεν συνάδουν με την υποχρέωση εκάστης επιχειρήσεως να καθορίζει αυτοτελώς τη συμπεριφορά της στην αγορά — Ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ ανταγωνιστών — Τεκμήριο περί χρήσεως των πληροφοριών για τον καθορισμό της συμπεριφοράς στην αγορά — Απουσία επιπτώσεων για τον ανταγωνισμό στην αγορά — Δεν ασκεί επιρροή (Άρθρο 65 § 1 ΑΧ) (βλ. σκέψεις 172-175, 187, 190)

12.                     Πράξεις των οργάνων — Αιτιολογία — Υποχρέωση αιτιολογήσεως — Περιεχόμενο — Απόφαση με την οποία διαπιστώνεται παράβαση των κανόνων του ανταγωνισμού — Συμπράξεις οι οποίες εκτείνονται σε ολόκληρο το έδαφος κράτους μέλους και επηρεάζουν το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών — Μη αντιφατική αιτιολογία (Άρθρο 15 ΑΧ) (βλ. σκέψεις 202, 214-216)

13.                     Συμπράξεις — Συμμετοχή σε συσκέψεις με αντικείμενο αντίθετο προς τους κανόνες του ανταγωνισμού — Γεγονός από το οποίο, ελλείψει αποστασιοποιήσεως από τις ληφθείσες αποφάσεις, μπορεί να συναχθεί συμμετοχή στην επακολουθήσασα σύμπραξη — Δημόσια αποστασιοποίηση — Περιοριστική ερμηνεία (Άρθρο 65 § 1 ΑΧ) (βλ. σκέψεις 220, 223, 258)

14.                     ΕΚΑΧ — Τιμές — Τιμοκατάλογοι — Υποχρεωτική δημοσίευση — Συμβατό προς την απαγόρευση των συμπράξεων (Άρθρα 60 ΑΧ και 65 § 1 ΑΧ) (βλ. σκέψεις 228-230)

15.                     Ανταγωνισμός — Διοικητική διαδικασία — Αρχή της χρηστής διοικήσεως — Απαίτηση αμεροληψίας — Συνέπειες ως προς την εκτίμηση των αποδεικτικών στοιχείων (Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 41· κανονισμός 1/2003 του Συμβουλίου, αιτιολογική σκέψη 37) (βλ. σκέψεις 244-247)

16.                     Ανταγωνισμός — Διοικητική διαδικασία — Απόφαση της Επιτροπής με την οποία διαπιστώνεται παράβαση — Τρόπος αποδείξεως — Έγγραφη απόδειξη — Εκτίμηση της αποδεικτικής ισχύος ορισμένου εγγράφου — Κριτήρια — Απουσία μονογραφής και υπογραφής — Δεν ασκεί επιρροή (Άρθρο 65 ΑΧ) (βλ. σκέψη 263)

17.                     Ανταγωνισμός — Διοικητική διαδικασία — Σεβασμός των δικαιωμάτων άμυνας — Πρόσβαση στον φάκελο — Περιεχόμενο — Άρνηση κοινοποιήσεως εγγράφου — Συνέπειες — Πρέπει να γίνεται διάκριση μεταξύ των εγγράφων με επιβαρυντικά στοιχεία και των εγγράφων με ελαφρυντικά στοιχεία, ως προς το βάρος αποδείξεως που φέρει η ενδιαφερόμενη επιχείρηση (βλ. σκέψεις 269-273)

18.                     Ανταγωνισμός — Διοικητική διαδικασία — Σεβασμός των δικαιωμάτων άμυνας — Περιεχόμενο της αρχής — Ακύρωση της αρχικής αποφάσεως με την οποία η Επιτροπή διαπίστωσε παράβαση — Έκδοση βάσει των προγενέστερων προπαρασκευαστικών πράξεων νέας αποφάσεως με άλλη νομική βάση — Επιτρέπεται — Υποχρέωση νέας ανακοινώσεως αιτιάσεων — Δεν υφίσταται (Άρθρο 65 §§ 1, 4 και 5 ΑΧ) (βλ. σκέψεις 278-283)

19.                     Ανταγωνισμός — Διοικητική διαδικασία — Δικαιώματα άμυνας — Ανακοίνωση αιτιάσεων στην οποία γίνεται μνεία εγγράφου που δεν επισυνάφθηκε σε αυτήν — Δεν συντρέχει προσβολή των δικαιωμάτων άμυνας, εφόσον επετράπη η πρόσβαση στο έγγραφο αυτό πριν από τη λήξη της ταχθείσας προθεσμίας απαντήσεως (βλ. σκέψεις 292-294)

20.                     Ανταγωνισμός — Διοικητική διαδικασία — Εξουσία ελέγχου της Επιτροπής — Περιεχόμενο — Λήψη αντιγράφων από έγγραφα στην έδρα των επιχειρήσεων τις οποίες αφορά η απόφαση περί διενέργειας ελέγχου — Έγγραφα που αφορούν άλλες εταιρίες — Εμπίπτει — Προσβολή των δικαιωμάτων άμυνας — Δεν συντρέχει (Άρθρο 47 ΑΧ· απόφαση 379/84 της Επιτροπής, άρθρο 1 § 1) (βλ. σκέψεις 298-302)

21.                     Ανταγωνισμός — Πρόστιμα — Ύψος — Καθορισμός — Μέγιστο ύψος — Υπολογισμός — Κύκλος εργασιών που λαμβάνεται υπόψη — Σωρευτικός κύκλος εργασιών τον οποίο πραγματοποιεί το σύνολο των εταιριών που απαρτίζουν την οικονομική οντότητα η οποία ενεργεί ως επιχείρηση (Κανονισμός 1/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 23 § 2) (βλ. σκέψεις 318, 320)

22.                     Ανταγωνισμός — Πρόστιμα — Ύψος — Καθορισμός — Αποτρεπτικός χαρακτήρας — Συνεκτίμηση του μεγέθους και του συνόλου των διαθέσιμων πόρων της επιχειρήσεως στην οποία επιβάλλεται πρόστιμο (Κανονισμός 1/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 23 § 2) (βλ. σκέψη 319)

23.                     Ένδικη διαδικασία — Εισαγωγικό δικόγραφο — Τυπικά στοιχεία — Προσδιορισμός του αντικειμένου της διαφοράς — Συνοπτική έκθεση των προβαλλόμενων ισχυρισμών — Ανάλογα ισχύουν και για τις αιτιάσεις που προβάλλονται προς στήριξη ισχυρισμού ή λόγου ακυρώσεως (Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρο 44 § 1) (βλ. σκέψεις 322, 323)

24.                     Ανταγωνισμός — Πρόστιμα — Εκτίμηση σε συνάρτηση με την ατομική συμπεριφορά της επιχειρήσεως — Μη επιβολή κυρώσεως σε άλλον επιχειρηματία — Δεν ασκεί επιρροή (Άρθρο 65 ΑΧ· κανονισμός 1/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 23) (βλ. σκέψη 324)

25.                     Ανταγωνισμός — Πρόστιμα — Ύψος — Καθορισμός — Κριτήρια — Σοβαρότητα της παραβάσεως — Δεν υφίσταται δεσμευτικός ή εξαντλητικός κατάλογος κριτηρίων (Κανονισμός 1/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 23 § 2· ανακοίνωση 98/C 9/03 της Επιτροπής, σημείο 1 A) (βλ. σκέψη 329)

26.                     Ανταγωνισμός — Πρόστιμα — Ύψος — Καθορισμός — Περίπλοκη οικονομική εκτίμηση — Περιθώριο εκτιμήσεως της Επιτροπής — Δικαστικός έλεγχος — Έλεγχος της νομιμότητας — Περιεχόμενο (Κανονισμός 1/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 23 § 2· ανακοίνωση 98/C 9/03 της Επιτροπής, σημεία 1 A και 1 B) (βλ. σκέψεις 329, 339-341)

27.                     Ανταγωνισμός — Πρόστιμα — Κατευθυντήριες γραμμές για τον υπολογισμό των προστίμων — Νομική φύση — Ενδεικτικός κανόνας συμπεριφοράς ο οποίος συνεπάγεται αυτοπεριορισμό της εξουσίας εκτιμήσεως της Επιτροπής — Υποχρέωση τηρήσεως των αρχών της ίσης μεταχειρίσεως, της προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης και της ασφάλειας δικαίου (Ανακοίνωση 98/C 9/03 της Επιτροπής) (βλ. σκέψεις 331-333)

28.                     Ανταγωνισμός — Πρόστιμα — Ύψος — Καθορισμός — Κριτήρια — Σοβαρότητα της παραβάσεως — Χαρακτηρισμός παραβάσεως ως πολύ σοβαρής — Πρωταρχική σημασία του κριτηρίου που αφορά τη φύση της παραβάσεως — Έλλειψη αυτοτέλειας των κριτηρίων του μεγέθους της αγοράς των επίμαχων προϊόντων και των πραγματικών αποτελεσμάτων της παραβάσεως στην αγορά — Χαρακτηρισμός της παραβάσεως ως πολύ σοβαρής παρά τον περιορισμό της στο έδαφος ενός μόνο κράτους μέλους — Επιτρέπεται (Κανονισμός 1/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 23 § 2· ανακοίνωση 98/C 9/03 της Επιτροπής, σημείο 1 A) (βλ. σκέψεις 344, 353)

29.                     Ανταγωνισμός — Πρόστιμα — Ύψος — Καθορισμός — Κατανομή των εμπλεκομένων επιχειρήσεων σε κατηγορίες με διαφορετικό αρχικό ποσό — Επιτρέπεται — Προϋποθέσεις — Δεν συντρέχει παραβίαση των αρχών της ίσης μεταχειρίσεως και της αναλογικότητας — Υποχρέωση συνεκτιμήσεως του κύκλου εργασιών των εμπλεκόμενων επιχειρήσεων και διασφαλίσεως ότι τα πρόστιμα τελούν σε σχέση αναλογίας με αυτόν — Δεν υφίσταται (Κανονισμός 1/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 23 § 2· ανακοίνωση 98/C 9/03 της Επιτροπής, σημείο 1 A) (βλ. σκέψεις 360-369)

30.                     Ανταγωνισμός — Πρόστιμα — Ύψος — Καθορισμός — Κριτήρια — Διάρκεια της παραβάσεως — Κατευθυντήριες γραμμές για τον υπολογισμό των προστίμων — Εκτίμηση της διάρκειας ενιαίας και διαρκούς παραβάσεως — Συνυπολογισμός της διάρκειας όλων των πτυχών της παραβάσεως (Κανονισμός 1/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 23 § 2· ανακοίνωση 98/C 9/03 της Επιτροπής, σημείο 1 B) (βλ. σκέψεις 374, 377-381)

31.                     Ανταγωνισμός — Πρόστιμα — Ύψος — Καθορισμός — Μη επιβολή προστίμου ή μείωσή του σε αντάλλαγμα της συνεργασίας της κατηγορουμένης επιχειρήσεως — Απαιτείται η συμπεριφορά της επιχειρήσεως να διευκόλυνε την εκ μέρους της Επιτροπής διαπίστωση της παραβάσεως — Πληροφορίες σχετικές με πράξεις για τις οποίες δεν είναι δυνατή η επιβολή προστίμων δυνάμει του κανονισμού 1/2003 — Δεν αρκεί απλώς και μόνο η βούληση συνεργασίας — Εκτίμηση του βαθμού συνεργασίας καθεμιάς από τις επιχειρήσεις που μετείχαν στη σύμπραξη — Τήρηση της αρχής της ίσης μεταχειρίσεως (Κανονισμός 1/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 23 § 2· ανακοίνωση 96/C 207/04 της Επιτροπής, σημείο Δ § 2) (βλ. σκέψεις 389, 401-403, 407-410, 414-416)

32.                     Ανταγωνισμός — Πρόστιμα — Ύψος — Καθορισμός — Μη επιβολή προστίμου ή μείωσή του σε αντάλλαγμα της συνεργασίας της κατηγορουμένης επιχειρήσεως — Απαιτείται η συμπεριφορά της επιχειρήσεως να διευκόλυνε την εκ μέρους της Επιτροπής διαπίστωση της παραβάσεως — Βάρος αποδείξεως (Κανονισμός 1/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 23 § 2· ανακοίνωση 96/C 207/04 της Επιτροπής) (βλ. σκέψη 405)

33.                     Προσφυγή ακυρώσεως — Έννομο συμφέρον — Προσφυγή κατά αποφάσεως με την οποία προστίθενται παραρτήματα σε υπάρχουσα απόφαση χωρίς να μεταβάλλεται η ουσία της — Προσφυγή η οποία δεν μπορεί να προσπορίσει όφελος στον προσφεύγοντα — Απαράδεκτο (Άρθρο 263, εδ. 4, ΣΛΕΕ) (βλ. σκέψεις 431‑434)

Αντικείμενο

Στις υποθέσεις T‑489/09 και T‑490/09, αιτήματα ακυρώσεως της αποφάσεως C(2009) 7492 τελικό της Επιτροπής, της 30ής Σεπτεμβρίου 2009, σχετικά με διαδικασία εφαρμογής του άρθρου 65 ΑΧ (υπόθεση COMP/37.956 — Οπλισμός σκυροδέματος, επανέκδοση), και, επικουρικώς, αιτήματα περί μειώσεως του επιβληθέντος στις προσφεύγουσες προστίμου και, στην υπόθεση T‑56/10, αίτημα ακυρώσεως της αποφάσεως C(2009) 9912 τελικό της Επιτροπής, της 8ης Δεκεμβρίου 2009, περί τροποποιήσεως της αποφάσεως C(2009) 7492 τελικό.

Διατακτικό

Το Γενικό Δικαστήριο αποφασίζει:

1) Συνεκδικάζει τις υποθέσεις T‑489/09, T‑490/09 και T‑56/10 προς έκδοση της παρούσας κοινής αποφάσεως.

2) Απορρίπτει τις προσφυγές.

3) Στην υπόθεση T‑489/09, καταδικάζει τη Leali SpA στα δικαστικά έξοδα.

4) Στην υπόθεση T‑490/09, καταδικάζει την Acciaierie e Ferriere Leali Luigi SpA στα δικαστικά έξοδα.

5) Στην υπόθεση T‑56/10, καταδικάζει τις Leali και Acciaierie e Ferriere Leali Luigi στα δικαστικά έξοδα.