Υπόθεση T‑256/19
(δημοσίευση αποσπασμάτων)
Bashar Assi
κατά
Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (τέταρτο τμήμα) της 24ης Νοεμβρίου 2021
«Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας – Δέσμευση κεφαλαίων – Πλάνη εκτιμήσεως – Αναλογικότητα – Δικαίωμα ιδιοκτησίας – Δικαίωμα ασκήσεως οικονομικής δραστηριότητας – Κατάχρηση εξουσίας – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Δικαιώματα άμυνας – Δικαίωμα σε δίκαιη δίκη»
1. Πράξεις των θεσμικών οργάνων – Αιτιολογία – Υποχρέωση – Περιεχόμενο – Περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας – Απαγόρευση εισόδου και διελεύσεως και δέσμευση κεφαλαίων των εξεχόντων επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στη Συρία – Απόφαση εκδοθείσα εντός πλαισίου το οποίο είναι γνωστό στον ενδιαφερόμενο και το οποίο του παρέχει τη δυνατότητα να αντιληφθεί το περιεχόμενο του ληφθέντος εις βάρος του μέτρου – Επιτρεπτό συνοπτικής αιτιολογίας
[Άρθρο 296 ΣΛΕΕ· απόφαση 2013/255/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2015/1836, (ΚΕΠΠΑ) 2019/87, (ΚΕΠΠΑ) 2019/806 και (ΚΕΠΠΑ) 2020/719, άρθρα 27 § 2, στοιχείο αʹ, και 28 § 2, στοιχείο αʹ, και παράρτημα I· κανονισμοί του Συμβουλίου 36/2012, 2019/85, 2019/798 και 2020/716, παράρτημα II]
(βλ. σκέψεις 40-45, 52, 56)
2. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Συγκεκριμένα περιοριστικά μέτρα σε βάρος ορισμένων προσώπων και οντοτήτων λόγω της κατάστασης στη Συρία – Απόφαση 2013/255/ΚΕΠΠΑ και κανονισμός 36/2012 – Κριτήρια λήψεως των περιοριστικών μέτρων – Εξέχοντες επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στη Συρία – Έννοια
[Άρθρο 29 ΣΕΕ· απόφαση 2013/255/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2015/1836 και (ΚΕΠΠΑ) 2020/719, άρθρα 27 § 2, στοιχείο αʹ, και § 3, και 28 § 2, στοιχείο αʹ, και § 3· κανονισμός του Συμβουλίου 36/2012, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό 2015/1828, άρθρο 15 § § 1α, στοιχείο αʹ, και 1β, και 2020/716]
(βλ. σκέψεις 50, 51, 94, 171)
3. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Δικαιώματα άμυνας – Δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας – Περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας – Δέσμευση των κεφαλαίων προσώπων, οντοτήτων και φορέων που συνδέονται με το συριακό καθεστώς – Υποχρέωση γνωστοποιήσεως των ατομικών και ειδικών λόγων που δικαιολογούν τις ληφθείσες αποφάσεις – Περιεχόμενο – Γνωστοποίηση στον ενδιαφερόμενο μέσω δημοσιεύσεως στην Επίσημη Εφημερίδα – Επιτρεπτό
[Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 41 § 2, στοιχείο αʹ, και 52 § 1· απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2019/87 του Συμβουλίου· κανονισμός 2019/85 του Συμβουλίου]
(βλ. σκέψεις 61-70)
4. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Συγκεκριμένα περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας – Δέσμευση των κεφαλαίων προσώπων, οντοτήτων και φορέων που συνδέονται με το συριακό καθεστώς – Δικαιώματα άμυνας – Γνωστοποίηση των επιβαρυντικών στοιχείων – Μεταγενέστερη απόφαση βάσει της οποίας το όνομα του προσφεύγοντος εξακολούθησε να περιλαμβάνεται στον κατάλογο των προσώπων σε βάρος των οποίων ισχύουν τα μέτρα αυτά – Έλλειψη νέων λόγων – Προσβολή του δικαιώματος ακροάσεως – Δεν υφίσταται
[Απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2019/806 του Συμβουλίου· κανονισμός 2019/798 του Συμβουλίου]
(βλ. σκέψεις 72-75, 77)
5. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας – Δέσμευση των κεφαλαίων προσώπων, οντοτήτων και φορέων που συνδέονται με το συριακό καθεστώς – Δικαιώματα άμυνας – Γνωστοποίηση των επιβαρυντικών στοιχείων – Μεταγενέστερη απόφαση βάσει της οποίας το όνομα του προσφεύγοντος εξακολούθησε να περιλαμβάνεται στον κατάλογο των προσώπων σε βάρος των οποίων ισχύουν τα μέτρα αυτά – Νέοι λόγοι – Γνωστοποίηση των νέων στοιχείων στον ενδιαφερόμενο προκειμένου να ληφθούν παρατηρήσεις του – Προσβολή του δικαιώματος ακροάσεως – Δεν υφίσταται
[Απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2020/719· κανονισμός 2020/716 του Συμβουλίου]
(βλ. σκέψεις 78, 80)
6. Ευρωπαϊκή Ένωση – Δικαστικός έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των θεσμικών οργάνων – Περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας – Περιεχόμενο του ελέγχου – Απόδειξη του βασίμου του μέτρου – Υποχρέωση της αρμόδιας αρχής της Ένωσης να αποδεικνύει, σε περίπτωση αμφισβητήσεως, το βάσιμο των λόγων που έλαβε υπόψη σε βάρος των θιγομένων προσώπων ή οντοτήτων
[Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 47· απόφαση 2013/255/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2019/87, (ΚΕΠΠΑ) 2019/806 και (ΚΕΠΠΑ) 2020/719, παράρτημα I· κανονισμοί του Συμβουλίου 36/2012, 2019/85, 2019/798 και 2020/716, παράρτημα II]
(βλ. σκέψεις 87-93)
7. Ευρωπαϊκή Ένωση – Δικαστικός έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των θεσμικών οργάνων – Περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας – Περιεχόμενο του ελέγχου – Καταχώριση του ονόματος του προσφεύγοντος σε κατάλογο παραρτήματος της προσβαλλομένης αποφάσεως λόγω της ιδιότητάς του ως εξέχοντος επιχειρηματία δραστηριοποιούμενου στη Συρία – Έγγραφα στα οποία έχει πρόσβαση το κοινό – Αποδεικτική αξία
[Απόφαση 2013/255/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2019/87, (ΚΕΠΠΑ) 2019/806 και (ΚΕΠΠΑ) 2020/719, παράρτημα I· κανονισμοί του Συμβουλίου 36/2012, 2019/85, 2019/798 και 2020/716, παράρτημα II]
(βλ. σκέψεις 96, 104, 107, 109, 114)
8. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας – Δέσμευση κεφαλαίων και οικονομικών πόρων – Προσφυγή ακυρώσεως ασκηθείσα από εξέχοντα επιχειρηματία δραστηριοποιούμενο στη Συρία σε βάρος του οποίου ισχύει απόφαση περί δεσμεύσεως κεφαλαίων – Κατανομή του βάρους αποδείξεως – Απόφαση βάσει δέσμης ενδείξεων – Αποδεικτική αξία – Εύρος
[Απόφαση 2013/255/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2019/87, (ΚΕΠΠΑ) 2019/806 και (ΚΕΠΠΑ) 2020/719, παράρτημα I· κανονισμοί του Συμβουλίου 36/2012, 2019/85, 2019/798 και 2020/716, παράρτημα II]
(βλ. σκέψεις 115, 116, 121, 127, 129, 130, 135, 140, 151, 152, 158, 159, 170)
9. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Συγκεκριμένα περιοριστικά μέτρα σε βάρος ορισμένων προσώπων και οντοτήτων λόγω της κατάστασης στη Συρία – Απόφαση 2013/255/ΚΕΠΠΑ και κανονισμός 36/2012 – Τεκμήριο περί στηρίξεως του συριακού καθεστώτος εις βάρος των εξεχόντων επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στη Συρία – Επιτρεπτό – Προϋποθέσεις – Μαχητό τεκμήριο – Απόδειξη περί του εναντίου – Δεν υφίσταται
[Απόφαση 2013/255/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2019/87 και (ΚΕΠΠΑ) 2019/806, παράρτημα I· κανονισμοί του Συμβουλίου 36/2012, 2019/85 και 2019/798, παράρτημα II]
(βλ. σκέψεις 161-164, 166, 169)
10. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Συγκεκριμένα περιοριστικά μέτρα σε βάρος ορισμένων προσώπων και οντοτήτων λόγω της κατάστασης στη Συρία – Απόφαση 2013/255/ΚΕΠΠΑ και κανονισμός 36/2012 – Κριτήρια λήψεως των περιοριστικών μέτρων – Παροχή στηρίξεως στο συριακό καθεστώς και όφελος αντλούμενο από αυτό – Έννοια – Αυτοτελές νομικό κριτήριο – Καταχώριση στους καταλόγους βάσει δέσμης σαφών, συγκεκριμένων και συγκλινουσών ενδείξεων – Δεν υφίσταται
[Απόφαση 2013/255/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2020/719, παράρτημα I· κανονισμοί του Συμβουλίου 36/2012 και 2020/716, παράρτημα II]
(βλ. σκέψεις 176, 180-182)
11. Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας – Δέσμευση κεφαλαίων και περιορισμοί εισόδου σε πρόσωπα, οντότητες και φορείς που συνδέονται με το συριακό καθεστώς – Περιορισμοί του δικαιώματος ιδιοκτησίας και του δικαιώματος ελεύθερης ασκήσεως οικονομικής δραστηριότητας – Παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας – Δεν υφίσταται
[Άρθρο 5 § 4 ΣΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 15, 16 και 17· απόφαση 2013/255/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις (ΚΕΠΠΑ) 2015/1836, 2019/87 και (ΚΕΠΠΑ) 2019/806, άρθρα 28 § § 6 και 7, και 34, και παράρτημα I· κανονισμοί του Συμβουλίου 36/2012, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό 2015/1828, άρθρο 32 § 4, 2019/85 και 2019/798, παράρτημα II]
(βλ. σκέψεις 192-194, 196-201)
Σύνοψη
Ο Bashar Assi είναι συριακής ιθαγένειας επιχειρηματίας με συμφέροντα και δραστηριότητες σε πολλούς τομείς της συριακής οικονομίας. Το όνομά του καταχωρίσθηκε τον Ιανουάριο του 2019, εν συνεχεία δε διατηρήθηκε τον Μάιο του 2019 και τον Μάιο του 2020, στους καταλόγους των προσώπων και οντοτήτων σε βάρος των οποίων ισχύουν τα περιοριστικά μέτρα που έλαβε το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά της Αραβικής Δημοκρατίας της Συρίας (1), πρώτον, ως ιδρυτικού εταίρου αεροπορικής εταιρίας, δεύτερον, ως προέδρου του διοικητικού συμβουλίου της Aman Dimashq, εταιρίας δραστηριοποιούμενης στην υλοποίηση έργου οικοδομήσεως πολυτελούς οικιστικής και εμπορικής περιοχής υποστηριζόμενου από το συριακό καθεστώς, και, τρίτον, από το 2020, λόγω της συστάσεως της εταιρίας Aman Facilities από κοινού με τον Samer Foz, το όνομα του οποίου έχει επίσης καταχωρισθεί στους καταλόγους, και για λογαριασμό του τελευταίου. Οι δραστηριότητες αυτές χαρακτηρίσθηκαν από το Συμβούλιο ως παρέχουσες στον Bashar Assi τη δυνατότητα να επωφελείται του συριακού καθεστώτος και να το στηρίζει.
Οι λόγοι αυτοί στηρίζονταν, αφενός, στο κριτήριο του εξέχοντος επιχειρηματία που δραστηριοποιείται στη Συρία, το οποίο ορίζεται στην παράγραφο 2, στοιχείο αʹ, του άρθρου 27 και του άρθρου 28 της αποφάσεως 2013/255 (2), όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 2015/1836, και στην παράγραφο 1α, στοιχείο αʹ, του άρθρου 15 του κανονισμού 36/2012 (3), όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό 2015/1828, και, αφετέρου, στο κριτήριο της σχέσεως με το συριακό καθεστώς, το οποίο ορίζεται στην παράγραφο 1 του άρθρου 27 και του άρθρου 28 της εν λόγω αποφάσεως και στην παράγραφο 1, στοιχείο αʹ, του άρθρου 15 του εν λόγω κανονισμού.
Το Γενικό Δικαστήριο δέχεται την προσφυγή ακυρώσεως που άσκησε ο προσφεύγων κατά της αποφάσεως (ΚΕΠΠΑ) 2020/719 και του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 2020/716 (στο εξής: πράξεις του 2020 περί διατηρήσεως), δεδομένου ότι το Συμβούλιο, το οποίο στηρίχθηκε ιδίως στις παρελθούσες δραστηριότητες του προσφεύγοντος, δεν προέβαλε αρκούντως συγκεκριμένες, σαφείς και συγκλίνουσες ενδείξεις προς απόδειξη του βασίμου των λόγων αυτών καταχωρίσεως, λαμβανομένων ιδίως υπόψη των αντίθετων αποδεικτικών στοιχείων που προσκόμισε ο προσφεύγων.
Εκτίμηση του Γενικού Δικαστηρίου
Όσον αφορά, κατά πρώτον, την προβαλλόμενη ιδιότητα του εξέχοντος επιχειρηματία που δραστηριοποιείται στη Συρία, το Γενικό Δικαστήριο εξετάζει τα αποδεικτικά στοιχεία που προσκόμισαν τόσο το Συμβούλιο όσο και ο προσφεύγων σχετικά με τις οικονομικές δραστηριότητες του τελευταίου.
Ως προς την ιδιότητα του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου της Aman Dimashq, το Γενικό Δικαστήριο κρίνει ότι εφόσον το Συμβούλιο σκόπευε να στηριχθεί, στις πράξεις του 2020 περί διατηρήσεως, στις παρελθούσες δραστηριότητες του προσφεύγοντος, όφειλε να προβάλει σοβαρές και συγκλίνουσες ενδείξεις βάσει των οποίων μπορεί ευλόγως να θεωρηθεί ότι ο ενδιαφερόμενος, κατόπιν της παραιτήσεώς του από την εν λόγω οντότητα τον Μάιο του 2010, εξακολουθούσε να διατηρεί με αυτήν δεσμούς, κάτι το οποίο δεν έπραξε το Συμβούλιο. Δεδομένου ότι η εταιρία Aman Dimashq εμπλεκόταν ενεργώς στο κατασκευαστικό έργο Marota city, το οποίο στηριζόταν από το συριακό καθεστώς, το Γενικό Δικαστήριο διαπιστώνει επίσης ότι το Συμβούλιο δεν μπορούσε να θεωρήσει ότι ο προσφεύγων συμμετείχε, ως διευθυντικό στέλεχος της Aman Dimashq, στο συγκεκριμένο κατασκευαστικό έργο, μολονότι δεν διατηρούσε πλέον δεσμούς με την εταιρία αυτή.
Τέλος, όσον αφορά την ιδιότητα του ιδρυτικού μέλους της Aman Facilities από κοινού με τον S. Foz και για λογαριασμό του, το Γενικό Δικαστήριο διαπιστώνει ότι, μολονότι ο προσφεύγων δέχεται ότι συνέστησε την εταιρία αυτή, δεν είναι δυνατό να γίνει δεκτό, λαμβανομένων υπόψη των στοιχείων της δικογραφίας, ότι ενήργησε για λογαριασμό του S. Foz.
Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, το Γενικό Δικαστήριο αποφαίνεται ότι το Συμβούλιο δεν απέδειξε επαρκώς την ιδιότητα του προσφεύγοντος ως εξέχοντος επιχειρηματία δραστηριοποιούμενου στη Συρία κατά την έκδοση των πράξεων του 2020 περί διατηρήσεως.
Όσον αφορά, κατά δεύτερον, τη στήριξη προς το συριακό καθεστώς και το όφελος που προβάλλεται ότι αντλεί ο προσφεύγων από το συγκεκριμένο καθεστώς λόγω των εμπορικών δραστηριοτήτων του, το Γενικό Δικαστήριο υπενθυμίζει, καταρχάς, ότι, στην περίπτωση συγκεκριμένου προσώπου, οι λόγοι καταχωρίσεως ενδέχεται να αλληλεπικαλύπτονται και ότι ένα πρόσωπο μπορεί, κατά συνέπεια, να χαρακτηρισθεί ως εξέχων επιχειρηματίας που δραστηριοποιείται στη Συρία και να θεωρηθεί ότι επωφελείται, ταυτοχρόνως και στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του, από το συριακό καθεστώς ή ότι στηρίζει το καθεστώς μέσω των ιδίων δραστηριοτήτων.
Εν προκειμένω, καθόσον ο προσφεύγων δεν ήταν πλέον πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Aman Dimashq κατά τον χρόνο εκδόσεως των πράξεων του 2020 περί διατηρήσεως, δεν μπορούσε να θεωρηθεί ότι, λόγω της συμμετοχής της εταιρίας αυτής στο κατασκευαστικό έργο Marota city, επωφελούνταν από το συριακό καθεστώς ή ότι το στήριζε. Ομοίως, δεδομένου ότι η εταιρία Fly Aman δεν είχε ακόμη αρχίσει να ασκεί δραστηριότητες, από κανένα αποδεικτικό στοιχείο δεν προκύπτει ότι ο προσφεύγων, υπό την ιδιότητά του ως ιδρυτικού εταίρου της εταιρίας αυτής, επωφελούνταν από το συριακό καθεστώς ή το στήριζε. Τέλος, όσον αφορά την εταιρία Aman Facilities, απλώς και μόνον η σύσταση εταιρίας και η καταχώριση της συστάσεώς της δεν αρκούν, κατά τα λοιπά, για να γίνει δεκτό ότι ο προσφεύγων αντλεί όφελος από το συριακό καθεστώς ή ότι το στηρίζει.
Ως εκ τούτου, το Γενικό Δικαστήριο αποφαίνεται ότι το Συμβούλιο δεν τεκμηρίωσε επαρκώς τον δεύτερο λόγο καταχωρίσεως του ονόματος του προσφεύγοντος, λόγω της σχέσεώς του με το συριακό καθεστώς, και ότι η διατήρηση του ονόματος του προσφεύγοντος στους καταλόγους, με τις πράξεις του 2020, δεν είναι βάσιμη.
Το Γενικό Δικαστήριο ακυρώνει κατά συνέπεια την απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2020/719 του Συμβουλίου και τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 2020/716 του Συμβουλίου, καθόσον οι πράξεις αυτές αφορούν τον προσφεύγοντα.