WYROK TRYBUNAŁU (wielka izba)

z dnia 5 grudnia 2023 r.(*)

Odwołanie – Pomoc państwa – Artykuł 107 ust. 1 TFUE – Interpretacje indywidualne prawa podatkowego wydawane przez państwo członkowskie – Pomoc uznana za niezgodną z rynkiem wewnętrznym – Obowiązek odzyskania tej pomocy – Pojęcie „korzyści” – Określenie ram odniesienia – „Normalne” opodatkowanie zgodnie z prawem krajowym – Kontrola przez Trybunał dokonanej przez Sąd Unii Europejskiej wykładni i zastosowania przezeń prawa krajowego – Podatki bezpośrednie – Ścisła wykładnia – Uprawnienia Komisji Europejskiej – Obowiązek uzasadnienia – Kwalifikacja prawna okoliczności faktycznych – Pojęcie „nadużycia prawa” – Ocena ex ante dokonywana przez organ podatkowy danego państwa członkowskiego – Zasada pewności prawa

W sprawach połączonych C‑451/21 P i C‑454/21 P

mających za przedmiot dwa odwołania w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniesione, odpowiednio, w dniach 21 i 22 lipca 2021 r.,

Wielkie Księstwo Luksemburga, które reprezentowali A. Germeaux, T. Schell i T. Uri, w charakterze pełnomocników, których wspierali J. Bracker i D. Waelbroeck, adwokaci, oraz A. Pesch, conseil (sprawa C‑451/21 P),

Engie Global LNG Holding Sàrl, z siedzibą w Luksemburgu (Luksemburg),

Engie Invest International SA, z siedzibą w Luksemburgu,

Engie SA, z siedzibą w Courbevoie (Francja),

które reprezentowali początkowo B. Le Bret, F. Pili, C. Rydzynski i M. Struys, a następnie M. Gouraud, B. Le Bret, F. Pili, J. Schaffner i M. Struys, adwokaci (sprawa C‑454/21 P),

strona wnosząca odwołanie,

w której pozostałymi uczestnikami postępowania są:

Komisja Europejska, którą reprezentowali J. Carpi Badía i B. Stromsky, w charakterze pełnomocników,

strona pozwana w pierwszej instancji,

Irlandia,

interwenient w pierwszej instancji (sprawa C‑451/21 P),

TRYBUNAŁ (wielka izba),

w składzie: K. Lenaerts, prezes, L. Bay Larsen, wiceprezes, A. Arabadjiev, C. Lycourgos, E. Regan, T. von Danwitz, F. Biltgen i Z. Csehi, prezesi izb, M. Safjan, S. Rodin, N. Wahl (sprawozdawca), J. Passer, D. Gratsias, M.L. Arastey Sahún i M. Gavalec, sędziowie,

rzecznik generalny: J. Kokott,

sekretarz: C. Di Bella, administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 30 stycznia 2023 r.,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 4 maja 2023 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        W swoich odwołaniach Wielkie Księstwo Luksemburga z jednej strony (sprawa C‑451/21 P), a także Engie Global LNG Holding Sàrl, Engie Invest International SA i Engie SA z drugiej strony (sprawa C‑454/21 P) (zwane dale łącznie „spółkami Engie i in.”) wnoszą o uchylenie wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 12 maja 2021 r., Luksemburg i in./Komisja (T‑516/18 i T‑525/18, zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”, EU:T:2021:251), w którym Sąd oddalił ich skargi o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji (UE) 2019/421 z dnia 20 czerwca 2018 r. w sprawie pomocy państwa SA.44888 (2016/C) (ex 2016/NN) wdrożonej przez Luksemburg na rzecz grupy Engie (Dz.U. 2019, L 78, s. 1; zwanej dalej „sporną decyzją”).

I.      Okoliczności powstania sporu

2        Okoliczności powstania sporu, przedstawione w pkt 1–98 zaskarżonego wyroku, można opisać w sposób następujący.

A.      Spółki, których dotyczy przedmiotowa sprawa

3        Grupa Engie składa się z Engie, spółki z siedzibą we Francji, oraz wszystkich spółek, które spółka ta bezpośrednio lub pośrednio kontroluje. Grupa ta powstała w wyniku połączenia francuskich grup Suez i Gaz de France. W Luksemburgu posiada ona w szczególności Compagnie européenne de financement C.E.F. SA (zwaną dalej „spółką CEF”), powstałą w 1933 r., zaś w 2015 r. przekształconą w Engie Invest International.

4        Spółka CEF, której przedmiotem działalności było nabywanie udziałów kapitałowych w Luksemburgu i w podmiotach zagranicznych oraz zarządzanie nimi, ich wykorzystywanie i kontrola nad tymi udziałami, posiadała całość kapitału szeregu spółek luksemburskich, w tym, po pierwsze, GDF Suez Treasury Management Sàrl (zwanej dalej „spółką GSTM”), przekształconej następnie w Engie Treasury Management Sàrl, po drugie, Electrabel Invest Luxembourg SA (zwanej dalej „spółką EIL”), a po trzecie, GDF Suez LNG Holding Sàrl (zwanej dalej „spółką LNG Holding”), powstałej w 2009 r. i przekształconej następnie w Engie Global LNG Holding.

5        W 2009 r. grupa Engie utworzyła dwie spółki zależne w Luksemburgu: GDF Suez LNG Luxembourg Sàrl (zwaną dalej „spółką LNG Luxembourg”) i GDF Suez LNG Supply SA (zwaną dalej „spółką LNG Supply”). Pod koniec 2009 r. spółka LNG Holding przejęła kontrolę nad tymi dwiema spółkami zależnymi, która to kontrola była wcześniej sprawowana przez inną spółkę z tej grupy, Suez LNG Trading SA (zwaną dalej „spółką LNG Trading”). Spółka LNG Holding posiadała całość kapitału spółek LNG Luxembourg i LNG Supply.

B.      Interpretacje indywidualne prawa podatkowego

6        W odniesieniu do szeregu transakcji wewnątrz grupy Engie luksemburski organ podatkowy wydał interpretacje indywidualne prawa podatkowego. Dotyczą one dwóch grup transakcji o podobnej strukturze gospodarczej i prawnej, którą można opisać w następujący sposób.

7        Spółka z grupy Engie dokonuje zbycia aktywów, które mają charakter działalności komercyjnej, na rzecz spółki zależnej (zwanej dalej „spółką zależną”). W celu sfinansowania tego nabycia spółka zależna zaciąga u spółki pośredniczącej (zwanej dalej „pośrednikiem”) pożyczkę na okres 15 lat, obowiązkowo zamienną na akcje w terminie zapadalności. Pożyczka ta nie powoduje zapłaty odsetek pośrednikowi, lecz w terminie zapadalności podlega konwersji na akcje. Konwersja ta uwzględnia wyniki, dodatnie bądź ujemne, pożyczkobiorcy, mianowicie spółki zależnej, w czasie trwania pożyczki. Ten rodzaj umowy zwany jest nieoprocentowanymi obligacjami zamiennymi na akcje (ZORA, z franc. zéro‑intérêts obligation remboursable en action).

8        Wynagrodzenie pośrednika, subskrybenta pożyczki (pożyczkodawcy), jest zatem indeksowane w oparciu o wyniki spółki zależnej. Po zakończeniu pożyczki spółka zależna musi zatem zwrócić w drodze emisji akcji nominalną kwotę pożyczki powiększoną o „premię” składającą się z całości zysków, jakie spółka ta osiągnęła w okresie kredytowania, uznawanych za „przyrost wartości księgowej z tytułu ZORA”. Od kwoty tej premii odlicza się kwotę wynikającą z zastosowania stawki procentowej odpowiadającej opodatkowaniu uzgodnionemu z luksemburskimi organami podatkowymi. W przypadku straty w spółce zależnej w jednym roku lub kilku latach obrachunkowych uwzględnia się ją w ten sam sposób, obniżając zyski do celów obliczenia ostatecznej kwoty premii. Chodzi wówczas o „obniżenie wartości księgowej z tytułu ZORA”.

9        W celu sfinansowania subskrypcji pożyczki pośrednik korzysta z kontraktu terminowego na zasadzie przedpłaty (zwanego dalej „kontraktem terminowym na zasadzie przedpłaty”) zawartego ze spółką holdingową (zwaną dalej „holdingiem”), która jest jedynym akcjonariuszem zarówno spółki zależnej, jak i pośrednika. Przy zawarciu tego kontraktu holding wypłaca pośrednikowi kwotę odpowiadającą kwocie nominalnej pożyczki ZORA, w zamian za co pośrednik przenosi na holding prawa do akcji, które zostaną wyemitowane po zakończeniu pożyczki ZORA, w tym prawa odpowiadające, w stosownych przypadkach, skumulowanej wartości przyrostu wartości księgowej z tytułu ZORA.

10      Pierwsza seria interpretacji indywidualnych prawa podatkowego wydanych przez luksemburskie organy podatkowe dotyczy finansowania przeniesienia działalności spółki LNG Trading w sektorze skroplonego gazu ziemnego i produktów pochodnych gazu na spółkę LNG Supply. W okresie od dnia 9 września 2008 r. do dnia 20 września 2013 r. spółki, których dotyczy to przeniesienie, złożyły pięć wniosków o wydanie interpretacji indywidualnych prawa podatkowego, na które luksemburskie organy podatkowe odpowiedziały pięcioma interpretacjami indywidualnymi prawa podatkowego, wydanymi w okresie od dnia 9 września 2008 r. do dnia 13 marca 2014 r.

11      Zgodnie z mechanizmami opisanymi w pkt 7–9 niniejszego wyroku z tej pierwszej serii interpretacji indywidualnych prawa podatkowego wynika, że LNG Supply, spółka zależna, miała nabyć działalność w zakresie zakupu, sprzedaży, transakcji na rynkach finansowych i przesyłowych skroplonego gazu ziemnego oraz produktów pochodnych spółki LNG Trading za cenę szacowaną na 750 mln USD (około 507 mln EUR na podstawie – podobnie jak w przypadku innych kwot, o których mowa w niniejszym punkcie oraz w pkt 12 i 16 niniejszego wyroku – kursu wymiany przyjętego w spornej decyzji). Miała ona sfinansować to nabycie za pomocą pożyczki ZORA subskrybowanej przez spółkę LNG Luxembourg, pośrednika, w terminie zapadalności której spółka LNG Supply miała dokonać konwersji na akcje na rzecz spółki LNG Luxembourg kwoty nominalnej pożyczki ZORA, w stosownym przypadku powiększonej o przyrost wartości księgowej z tytułu ZORA. Spółka LNG Luxembourg miała natomiast wnieść kwotę niezbędną do subskrybowania nominalnej kwoty pożyczki ZORA, zawierając ze spółką LNG Holding, holdingiem, kontrakt terminowy na zasadzie przedpłaty w wysokości tej kwoty. Kontrakt ten przewidywał zbycie na rzecz spółki LNG Holding, w chwili konwersji pożyczki ZORA, akcji przeniesionych początkowo na spółkę LNG Luxembourg przez spółkę LNG Supply, o wartości obejmującej, w zależności od wyników spółki LNG Supply, przyrost wartości księgowej z tytułu ZORA.

12      Z umów podpisanych przez te różne spółki wynika, że przy wdrażaniu mechanizmów zatwierdzonych w ramach pierwszej serii interpretacji indywidualnych prawa podatkowego umowa dotycząca przeniesienia na rzecz spółki LNG Supply przez spółkę LNG Trading aktywów odpowiadających jej działalności gospodarczej została podpisana w dniu 30 października 2009 r. i dotyczyła kwoty 657 mln USD (około 444 mln EUR). Kwota ta została zapłacona przez spółkę LNG Supply przy użyciu dwóch weksli własnych w wysokości 11 mln USD (około 7 mln EUR) i 646 mln USD (około 437 mln EUR). W tym samym dniu spółki LNG Supply i LNG Luxembourg zawarły umowę pożyczki ZORA o wartości nominalnej 646 mln USD (około 437 mln EUR), której termin zapadalności miał upłynąć w dniu 30 października 2024 r., ale której częściowej konwersji dokonano z wyprzedzeniem w 2014 r. W dniu 30 października 2009 r. spółki LNG Luxembourg i LNG Holding zawarły kontrakt terminowy na zasadzie przedpłaty w wysokości kwoty nominalnej pożyczki ZORA.

13      Z podatkowego punktu widzenia przy zastosowaniu pierwszej serii interpretacji indywidualnych prawa podatkowego podstawa wymiaru podatku należnego od LNG Supply w danym roku podatkowym jest równa marży uzgodnionej z luksemburskimi organami podatkowymi, odpowiadającej ułamkowi wartości aktywów brutto ujętych w bilansie tej spółki. Różnica między zyskiem faktycznie uzyskanym w tym roku podatkowym a tą podlegającą opodatkowaniu marżą stanowi przyrost wartości księgowej z tytułu ZORA w danym roku podatkowym, który uznaje się za koszty podlegające odliczeniu związane z pożyczką ZORA.

14      Spółce LNG Luxembourg przysługuje natomiast, na podstawie pierwszej serii interpretacji indywidualnych prawa podatkowego, możliwość polegająca albo na zachowaniu w księgowości kwoty pożyczki ZORA według jej wartości nominalnej, albo, ewentualnie, na zwiększeniu lub obniżeniu tej wartości w wyniku przyrostu lub obniżenia wartości księgowej z tytułu ZORA między momentem zawarcia pożyczki ZORA a momentem jej konwersji lub przedterminowej spłaty. W momencie konwersji pożyczki na akcje spółka LNG Luxembourg może wybrać zastosowanie art. 22 bis loi du 4 décembre 1967 concernant l’impôt sur le revenu (ustawy z dnia 4 grudnia 1967 r. o podatku dochodowym, Mémorial A 1967, s. 1228), ze zmianami (zwanej dalej „ustawą o podatku dochodowym”), który pozwala na nieopodatkowanie zysku kapitałowego odpowiadającego przyrostowi wartości księgowej z tytułu ZORA wynikającemu z tej konwersji.

15      Pierwsza seria interpretacji indywidualnych prawa podatkowego przewiduje ponadto, że spółka LNG Holding zaksięguje po cenie zakupu płatność otrzymaną na podstawie kontraktu terminowego na zasadzie przedpłaty z tytułu swoich aktywów finansowych. Do czasu konwersji pożyczki ZORA spółka ta nie zaksięguje zatem żadnego dochodu, a zatem nie będzie mogła odliczyć żadnego kosztu związanego z tym kontraktem. Jednakże o ile spełnione są warunki określone w art. 166 ustawy o podatku dochodowym, wszystkie dochody, w szczególności dywidendy i zyski kapitałowe związane z udziałami kapitałowymi spółki LNG Holding w jej luksemburskich spółkach zależnych, w tym, w konsekwencji, akcje LNG Supply przeniesione przez LNG Luxembourg po konwersji pożyczki ZORA na akcje, są zwolnione z podatku dochodowego.

16      W praktyce spółka LNG Supply zaksięgowała po stronie pasywów kwotę nominalną pożyczki ZORA w latach 2009–2013. W 2014 r. spółka ta obniżyła tę kwotę o 193,8 mln USD (około 163,3 mln EUR), aby uwzględnić przedterminową częściową konwersję pożyczki ZORA na akcje. Zysk kapitałowy w wysokości 506,2 mln USD (około 425,2 mln EUR) osiągnięty przez spółkę LNG Holding w wyniku tej częściowej konwersji został zwolniony z podatku dochodowego zgodnie z art. 166 ustawy o podatku dochodowym. Spółka LNG Supply zaktualizowała pozostałą kwotę nominalną pożyczki ZORA zaksięgowaną po stronie pasywów, uwzględniając obniżenie wartości księgowej z tytułu ZORA.

17      Druga seria interpretacji indywidualnych prawa podatkowego dotyczy przeniesienia na spółkę GSTM działalności w zakresie zarządzania i środków pieniężnych oraz finansowania prowadzonej przez spółkę CEF. W dniach 9 lutego 2010 r. i 15 czerwca 2012 r. spółki, których dotyczy to przeniesienie, złożyły dwa wnioski o wydanie interpretacji indywidualnych prawa podatkowego, na które luksemburskie organy podatkowe odpowiedziały dwoma interpretacjami indywidualnymi prawa podatkowego, wydanymi w tych samych dniach.

18      Zgodnie z tymi interpretacjami indywidualnymi prawa podatkowego GSTM, spółka zależna, miała nabyć działalność spółki CEF opisaną w pkt 17 niniejszego wyroku za kwotę 1 036 912 506,84 EUR. Spółka GSTM miała sfinansować to nabycie za pomocą pożyczki ZORA subskrybowanej przez spółkę EIL, pośrednika, w której terminie zapadalności spółka GSTM miała dokonać na rzecz spółki EIL konwersji na akcje kwoty nominalnej pożyczki ZORA, w stosownym przypadku powiększonej o przyrost wartości księgowej z tytułu ZORA. Spółka EIL miała natomiast wnieść kwotę niezbędną do subskrybowania nominalnej kwoty pożyczki ZORA, zawierając ze spółką CEF – która w ramach drugiej serii interpretacji indywidualnych prawa podatkowego jest zatem zarówno spółką zbywającą swoją działalność, jak i holdingiem przekazującym środki finansowe pośrednikowi – kontraktem terminowym na zasadzie przedpłaty do wysokości tej kwoty. Kontrakt ten miał przewidywać zbycie na rzecz spółki CEF, w chwili konwersji pożyczki ZORA, akcji przeniesionych początkowo na spółkę EIL, o wartości obejmującej, w zależności od wyników spółki GSTM, przyrost wartości księgowej z tytułu ZORA.

19      Na podstawie tej drugiej serii interpretacji indywidualnych prawa podatkowego spółka GSTM zawarła dwie umowy pożyczki ZORA ze spółką EIL w dniach 17 czerwca 2011 r. i 30 czerwca 2014 r., z terminem zapadalności w dniu 17 czerwca 2026 r. i dotyczące kwoty 1 036 912 506,84 EUR. W dniu 17 czerwca 2011 r. spółki EIL i CEF zawarły kontrakt terminowy na zasadzie przedpłaty w wysokości ceny emisyjnej pożyczki ZORA.

20      Co się tyczy sposobu traktowania pod względem podatkowym drugiej serii interpretacji indywidualnych prawa podatkowego, uwagi dotyczące pierwszej serii tych interpretacji, przedstawione w pkt 13–15 niniejszego wyroku, mają zastosowanie mutatis mutandis. Należy tylko zauważyć, że z pkt 64 spornej decyzji i z przedstawionych w nim oświadczeń Wielkiego Księstwa Luksemburga wynika, iż uzgodniona z organem podatkowym tego państwa członkowskiego marża stanowiąca podstawę opodatkowania spółki GSTM nie uległa zmianie, pomimo wniosku złożonego w tym względzie przez grupę Engie.

21      Z deklaracji księgowych i podatkowych spółki GSTM wynika, że spółka ta zaksięgowała po stronie pasywów swoich rocznych bilansów kwotę przyrostu wartości księgowej z tytułu ZORA w zamian za odpowiadający temu wydatek ujęty w rachunku zysków i strat, ponieważ chodzi o kwotę, której spółka GSTM będzie musiała, w terminie zapadalności pożyczki ZORA, dokonać konwersji na akcje, które zostaną przeniesione na spółkę EIL, a następnie na spółkę CEF. Kwota ta figuruje w odniesieniu do lat 2011–2016 w tabeli 2 następującej po motywie 73 spornej decyzji. Komisja Europejska przedstawiła w motywach 74 i 75 tej decyzji oraz w zawartych w niej tabelach konsekwencje drugiej serii interpretacji indywidualnych prawa podatkowego dla opodatkowania spółki GSTM. Podobnie jak spółka LNG Holding, spółka CEF zaksięgowała swoje udziały w swoich spółkach zależnych jako kwalifikujące się do zwolnienia z podatku na mocy art. 166 ustawy o podatku dochodowym.

C.      Postępowanie administracyjne

22      W dniu 23 marca 2015 r. Komisja przekazała Wielkiemu Księstwu Luksemburga wezwanie do udzielenia informacji na temat stosowanej przez nie praktyki w dziedzinie interpretacji indywidualnych prawa podatkowego w odniesieniu do grupy Engie. Owo państwo członkowskie odpowiedziało na to żądanie w dniu 25 czerwca 2015 r. Na podstawie dostarczonych dokumentów Komisja poinformowała je pismem z dnia 1 kwietnia 2016 r., że nie może wykluczyć możliwości, iż przedmiotowe interpretacje indywidualne prawa podatkowego zawierają element pomocy państwa niezgodnej z rynkiem wewnętrznym.

23      W dniu 19 września 2016 r. Komisja wszczęła formalne postępowanie wyjaśniające przewidziane w art. 108 ust. 2 TFUE. Decyzja o wszczęciu tego postępowania została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w dniu 3 lutego 2017 r.

24      Nastąpiła wymiana korespondencji i w dniu 1 czerwca 2017 r. odbyło się spotkanie w ramach tego postępowania, którego szczegóły przedstawiono w pkt 55–62 zaskarżonego wyroku.

D.      Sporna decyzja

25      W dniu 20 czerwca 2018 r. Komisja wydała sporną decyzję, w której w istocie uznała, że Wielkie Księstwo Luksemburga, za pośrednictwem swoich organów podatkowych, przyznało, z naruszeniem art. 107 ust. 1 i art. 108 ust. 3 TFUE, selektywną korzyść grupie Engie, uznanej za jedną jednostkę gospodarczą.

26      Nie kwestionując z punktu widzenia luksemburskiego prawa podatkowego zgodności z prawem całej struktury finansowania wdrożonej przez grupę Engie w celu przeniesienia działalności, po pierwsze, spółki LNG Trading, a po drugie, spółki CEF, Komisja zakwestionowała wpływ tej struktury na całkowity podatek, który powinna odprowadzić ta grupa, za względu na to, w istocie, że w rzeczywistości opodatkowaniu nie podlegały niemal żadne zyski osiągnięte przez spółki zależne spółki Engie w Luksemburgu, w szczególności z powodu zwolnienia przewidzianego w art. 166 ustawy o podatku dochodowym.

27      Co się tyczy możliwości przypisania temu państwu członkowskiemu przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego, wynika ona zdaniem Komisji z tego, że interpretacje te zostały wydane przez luksemburskie organy podatkowe i przełożyły się na stratę dochodów podatkowych.

28      Jeśli chodzi o przyznanie korzyści gospodarczej, Komisja uznała, że korzyść ta polegała na nieopodatkowaniu dochodów z udziałów kapitałowych posiadanych, po pierwsze, przez spółkę LNG Holding, a po drugie, przez spółkę CEF. Dochody te odpowiadają z gospodarczego punktu widzenia przyrostowi wartości księgowej z tytułu ZORA, który został odliczony jako koszt, odpowiednio, przez spółki LNG Supply i GSTM od ich dochodów podlegających opodatkowaniu.

29      Zdaniem Komisji przyrost wartości księgowej z tytułu ZORA nie jest opodatkowany ani na poziomie spółek zależnych, ani na poziomie pośredników, ani na poziomie holdingów, ponieważ spółki zależne płacą jedynie podatek, którego podstawa odpowiada ograniczonej marży uzgodnionej z luksemburskimi organami podatkowymi.

30      Komisja wskazała zatem, że spółki zależne ustanawiały co roku, ze względu na przyszłą konwersję przedmiotowych pożyczek ZORA, rezerwy księgowe odpowiadające przyrostowi wartości księgowej z tytułu ZORA, uznanemu za koszty podlegające odliczeniu. Pośrednicy nie podlegają opodatkowaniu od przyrostu wartości księgowej z tytułu ZORA, ponieważ przy konwersji pożyczek ZORA, na podstawie kontraktów terminowych na zasadzie przedpłaty zawartych z odnośnymi holdingami, pośrednicy ponoszą stratę w tej samej kwocie co przyrost wartości księgowej. Wreszcie holdingi, posiadające akcje spółek zależnych w terminie zapadalności pożyczek ZORA na podstawie kontraktów terminowych na zasadzie przedpłaty, również nie są opodatkowane, ponieważ dochody z udziałów kapitałowych, które uzyskują z konwersji pożyczek ZORA, są zwolnione z opodatkowania, zgodnie z przedmiotowymi interpretacjami indywidualnymi prawa podatkowego, na mocy art. 166 ustawy o podatku dochodowym.

31      Aby wykazać selektywność tych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego, Komisja oparła się przede wszystkim, jak wynika w szczególności z motywów 163–170 i 237 spornej decyzji, na trzech sposobach rozumowania. Dwa pierwsze sposoby rozumowania dotyczą istnienia selektywnej korzyści na poziomie holdingów w świetle najpierw ram odniesienia obejmujących luksemburski system opodatkowania osób prawnych, a następnie ram odniesienia ograniczonych do przepisów prawa luksemburskiego, które dotyczą opodatkowania podziału zysków i zwolnienia z podatku dochodów z udziałów kapitałowych. Trzeci sposób rozumowania dotyczy istnienia korzyści na poziomie grupy Engie w świetle ram odniesienia obejmujących luksemburski system opodatkowania osób prawnych. Ponadto z motywu 289 spornej decyzji wynika, że w ramach czwartego sposobu rozumowania, przedstawionego tytułem uzupełnienia, Komisja uznała, iż korzyść selektywna wynikała z niezastosowania przez luksemburskie organy podatkowe art. 6 Steueranpassungsgesetz (ustawy o dostosowaniu podatkowym) z dnia 16 października 1934 r. (Mémorial A 1934, s. 9001), dotyczącego nadużycia prawa. Ponadto Komisja uznała, że ta selektywna korzyść była nieuzasadniona.

32      W odniesieniu do pierwszego sposobu rozumowania Komisja wskazała, że przedmiotowe interpretacje indywidualne prawa podatkowego przyznają grupie Engie, na poziomie holdingów, selektywną korzyść, ponieważ stanowią odstępstwo od luksemburskiego systemu opodatkowania osób prawnych, wynikającego z art. 18, 23, 40, 159 i 163 ustawy o podatku dochodowym, zgodnie z którymi spółki będące rezydentami w Luksemburgu podlegające podatkowi mającemu zastosowanie do spółek tego państwa są opodatkowane z tytułu swoich zysków stwierdzonych w ich sprawozdaniach finansowych. Uznała ona, że określenie – do celów wyznaczenia ram odniesienia – celu, który można wywieść z tych przepisów, jest zgodne z orzecznictwem Trybunału i że cel ten, a mianowicie opodatkowanie zysków wszystkich spółek podlegających opodatkowaniu w Luksemburgu, jasno wynika z tych przepisów. Komisja dodała, że uwzględnienie ram odniesienia obejmujących luksemburski system opodatkowania osób prawnych jest również zgodne z tym orzecznictwem, ponieważ Trybunał wielokrotnie orzekał, że w przypadku środków dotyczących opodatkowania osób prawnych ramy odniesienia mogą być określone w świetle systemu opodatkowania tych ostatnich, a nie w świetle przepisów szczególnych mających zastosowanie do niektórych podatników lub niektórych transakcji.

33      Luksemburskie organy podatkowe w drodze przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego wprowadziły zaś odstępstwo od tych ram, pozwalając, aby dochody z udziałów kapitałowych odnośnych holdingów, odpowiadające z gospodarczego punktu widzenia przyrostowi wartości księgowej z tytułu ZORA, nie zostały opodatkowane. Decyzje te były również źródłem dyskryminacji na korzyść tych holdingów, ponieważ spółki podlegające podatkowi dochodowemu od osób prawnych w Luksemburgu są, w odróżnieniu od wspomnianych holdingów, opodatkowane od zysków, jakie zostały stwierdzone w ich sprawozdaniach finansowych.

34      W odniesieniu do drugiego sposobu rozumowania Komisja uznała, że przedmiotowe interpretacje indywidualne prawa podatkowego przyznają grupie Engie, na poziomie holdingów, selektywną korzyść, ponieważ stanowią odstępstwo od ram odniesienia ograniczonych do przepisów dotyczących zwolnienia z podatku dochodów z udziałów kapitałowych i opodatkowania podziału zysków wynikającego z art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym. Zwolnienie z podatku dochodów z udziałów kapitałowych spółki dominującej jest bowiem możliwe jedynie w przypadku wcześniejszego opodatkowania podzielonych zysków na poziomie jej spółki zależnej. Tymczasem dochody z udziałów kapitałowych zwolnione od podatku na poziomie holdingów odpowiadają z gospodarczego punktu widzenia przyrostowi wartości księgowej z tytułu ZORA odliczonemu jako koszt przez spółki zależne od ich dochodu podlegającego opodatkowaniu.

35      Komisja uznała w motywie 212 spornej decyzji, że z gospodarczego punktu widzenia, w świetle bezpośredniego i oczywistego związku pomiędzy dochodami zwolnionymi z podatku na poziomie holdingów a przyrostem wartości księgowej z tytułu ZORA odliczonym na poziomie spółek zależnych, przyrost ten był równoważny z podziałem zysków. Odstępstwo od ograniczonych ram odniesienia doprowadziło zdaniem Komisji do dyskryminacji na korzyść odnośnych holdingów, ponieważ w istocie spółki dominujące znajdujące się w sytuacji faktycznej i prawnej porównywalnej z tymi holdingami nie mogły korzystać ze zwolnienia z podatku swoich dochodów z udziałów kapitałowych w przypadku braku wcześniejszego opodatkowania podzielonych zysków na poziomie ich spółek zależnych.

36      Brak wyraźnego związku między art. 164 ustawy o podatku dochodowym i art. 166 tej ustawy nie może podważyć tego stwierdzenia, ponieważ gdyby ten sam dochód mógł zostać zwolniony z opodatkowania na poziomie spółki dominującej i odliczony jako koszt na poziomie spółki zależnej, nie podlegałby on żadnemu opodatkowaniu w Luksemburgu, co byłoby sprzeczne zarówno z celem luksemburskiego systemu opodatkowania osób prawnych, jak i z celem polegającym na unikaniu podwójnego opodatkowania.

37      W odniesieniu do trzeciego sposobu rozumowania Komisja podniosła, że selektywność przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego wynika również z analizy na poziomie grupy złożonej z odnośnych holdingów, pośredników i spółek zależnych, ponieważ od 2015 r. spółki te tworzą jedną i tę samą jednostkę podatkową, płacąc podatki w sposób skonsolidowany. W każdym wypadku, zdaniem Komisji, ponieważ analizę skutków gospodarczych środków państwowych należy przeprowadzić w odniesieniu do przedsiębiorstw, należy uznać, że holdingi, pośrednicy i spółki zależne stanowią część jednego przedsiębiorstwa w rozumieniu prawa pomocy państwa. Komisja dodała, po pierwsze, że wnioski o wydanie interpretacji indywidualnych prawa podatkowego dotyczyły traktowania pod względem podatkowym wszystkich podmiotów należących do grupy Engie uczestniczących w przedmiotowych transakcjach, a po drugie, że jej zdaniem korzyść gospodarcza, jaką grupa ta uzyskała na poziomie holdingów, polegała na połączeniu zwolnienia z podatku dochodów z udziałów kapitałowych na poziomie holdingów i odliczenia na poziomie spółek zależnych przyrostu wartości księgowej z tytułu ZORA jako kosztów. Selektywna korzyść przyznana grupie Engie wynika zdaniem Komisji z tego, że interpretacje indywidualne prawa podatkowego stanowią odstępstwo od ram odniesienia odpowiadających luksemburskiemu systemowi opodatkowania osób prawnych, który ma na celu opodatkowanie spółek podlegających opodatkowaniu w Luksemburgu z tytułu ich zysków, takich jak te ostatnie zostały stwierdzone w ich sprawozdaniach finansowych.

38      Według Komisji zmniejszenie obciążenia podatkowego na poziomie spółek zależnych, wynikające z odliczenia, jako kosztu, przyrostu wartości księgowej z tytułu ZORA od podlegającego opodatkowaniu dochodu tych spółek zależnych, nie zostało bowiem skompensowane przez zwiększenie obciążenia podatkowego na poziomie holdingów lub zwiększenie podlegającego opodatkowaniu dochodu pośredników, co w rzeczywistości doprowadziło do obniżenia łącznego podlegającego opodatkowaniu dochodu grupy Engie w Luksemburgu. Natomiast inne grupy spółek znajdujące się w sytuacji faktycznej i prawnej porównywalnej z sytuacją tej grupy nie były w stanie uzyskać takiego obniżenia łącznego dochodu podlegającego opodatkowaniu.

39      Co się tyczy uzupełniającej analizy Komisji, opiera się ona na okoliczności, że luksemburskie organy podatkowe w drodze przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego odstąpiły od stosowania art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym, chociaż zostały spełnione cztery wskazane w orzecznictwie luksemburskim kryteria charakteryzujące nadużycie prawa, czyli zastosowanie form lub instytucji prawa prywatnego, zmniejszenie obciążenia podatkowego, zastosowanie niewłaściwego podejścia prawnego i brak przesłanek pozapodatkowych.

40      Ściślej rzecz ujmując, w odniesieniu do dwóch ostatnich kryteriów Komisja stwierdziła, że niemalże całkowity brak opodatkowania zysków osiągniętych przez spółki zależne w Luksemburgu nie byłby możliwy, gdyby przeniesienia sektorów działalności dokonano w drodze instrumentu w zakresie funduszy własnych lub pożyczki pomiędzy danymi spółkami zależnymi a holdingami. Co więcej, zdaniem Komisji dla grupy Engie nie istniały rzeczywiste przesłanki gospodarcze, poza uzyskaniem znacznych oszczędności podatkowych, aby grupa ta wybrała wdrożone złożone struktury finansowania zatwierdzone przez przedmiotowe interpretacje indywidualne prawa podatkowego.

41      Komisja uznała ponadto, że zainteresowane państwo członkowskie nie przedstawiło żadnego uzasadnienia dla uprzywilejowanego traktowania, z którego korzystały holdingi. Na tej podstawie stwierdziła ona, że tego traktowania nie można uzasadnić charakterem lub ogólną strukturą luksemburskiego systemu podatkowego. W każdym razie wskazała ona, że nie można w istocie przyjąć hipotetycznego uzasadnienia opartego na zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu w wymiarze gospodarczym.

42      Komisja wyjaśniła, że w kontekście wielu sektorów, w których grupa Engie prowadzi działalność, w kilku państwach członkowskich traktowanie pod względem podatkowym przyznane jej na podstawie przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego zwolniło tę grupę z obciążenia podatkowego, które normalnie spoczywałoby na niej w ramach bieżącego zarządzania jej działalnością. W związku z tym owe interpretacje indywidualne prawa podatkowego zakłóciły konkurencję lub groziły jej zakłóceniem.

43      Uznawszy, że przyznana pomoc jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym i niezgodna z prawem, Komisja nakazała Wielkiemu Księstwu Luksemburga, w odniesieniu do transakcji objętych pierwszą serią przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego, natychmiastowe odzyskanie od LNG Holding, i ewentualnie od spółki Engie lub jednego z jej następców prawnych, lub spółek grupy Engie, pomocy, która już wystąpiła w wyniku częściowej konwersji w 2014 r. pożyczki ZORA udzielonej na rzecz LNG Supply. W odniesieniu do transakcji, o których mowa w drugiej serii przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego, Komisja nakazała temu państwu członkowskiemu niestosowanie tych interpretacji w odniesieniu do zwolnienia z podatku dochodów z udziałów kapitałowych, z którego mogłyby ewentualnie korzystać spółki LNG Holding i CEF przy całkowitej konwersji pożyczek ZORA udzielonych na rzecz spółek LNG Supply i GSTM.

44      Komisja wskazała, że takie odzyskanie pomocy nie narusza zasad pewności prawa, ochrony uzasadnionych oczekiwań, równego traktowania i dobrej administracji, oraz oddaliła podniesione w toku postępowania administracyjnego przez Wielkie Księstwo Luksemburga i przez spółki Engie i in. zastrzeżenia dotyczące uchybień proceduralnych obciążających formalne postępowanie wyjaśniające.

II.    Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok

45      Pismami złożonymi w sekretariacie Sądu w dniach, odpowiednio, 30 sierpnia i 4 września 2018 r. Wielkie Księstwo Luksemburga (sprawa T‑516/18) i spółka Engie i in. (sprawa T‑525/18) wniosły skargi o stwierdzenie nieważności spornej decyzji.

46      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 28 stycznia 2019 r. Wielkie Księstwo Luksemburga wniosło, na podstawie art. 28 § 5 obowiązującego ówcześnie regulaminu postępowania przed Sądem o rozpoznanie sprawy T‑516/18 przez powiększony skład orzekający. Sąd uwzględnił ten wniosek.

47      Postanowieniem prezesa siódmej izby Sądu w składzie powiększonym z dnia 15 lutego 2019 r. Irlandia została dopuszczona do udziału w sprawie w charakterze interwenienta popierającego żądania Wielkiego Księstwa Luksemburga w sprawie T‑516/18.

48      Postanowieniem Sądu z dnia 16 października 2019 r. sprawa T‑516/18 została przydzielona drugiej izbie Sądu w składzie powiększonym na podstawie art. 27 § 5 regulaminu postępowania przed Sądem.

49      Postanowieniem prezesa drugiej izby Sądu w składzie powiększonym z dnia 12 czerwca 2020 r., po zapoznaniu się ze stanowiskiem stron, sprawy T‑516/18 i T‑525/18 zostały połączone do celów ustnego etapu postępowania zgodnie z art. 68 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem. W tym samym postanowieniu postanowiono wyłączyć poufne dane z akt dostępnych Irlandii, zgodnie z wnioskami o zachowanie poufności złożonymi przez Wielkie Księstwo Luksemburga oraz przez spółki Engie i in.

50      Na poparcie swojej skargi Wielkie Księstwo Luksemburga podniosło sześć zarzutów, z których pierwszy dotyczył dokonanej przez Komisję błędnej oceny selektywności przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego, drugi – naruszenia pojęcia „korzyści”, trzeci – ukrytej harmonizacji podatkowej dokonywanej przez tę instytucję z naruszeniem art. 4 i 5 TUE, czwarty – naruszenia praw proceduralnych, piąty, podniesiony tytułem ewentualnym – naruszenia ogólnych zasad prawa Unii w ramach odzyskiwania rzekomo przyznanej pomocy, zaś szósty – naruszenia obowiązku uzasadnienia.

51      Z kolei spółki Engie i in. przedstawiły na poparcie swojej skargi osiem zarzutów, z których sześć pokrywało się z zarzutami podniesionymi przez Wielkie Księstwo Luksemburga. Spółki Engie i in. podniosły ponadto, że przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego nie można przypisać państwu oraz że w każdym wypadku Komisja błędnie zakwalifikowała je jako pomoc indywidualną.

52      W zaskarżonym wyroku, po połączeniu spraw T‑516/18 i T‑525/18 do jego celów, Sąd oddalił wszystkie zarzuty podniesione w tych skargach i oddalił te skargi w całości.

53      Przede wszystkim Sąd oddalił zarzuty oparte na tym, że Komisja, wydając sporną decyzję, dokonała ukrytej harmonizacji podatkowej, i przypomniał, że chociaż opodatkowanie bezpośrednie należy na obecnym etapie rozwoju prawa Unii do kompetencji państw członkowskich, to jednak państwa te powinny wykonywać tę kompetencję z poszanowaniem prawa Unii.

54      Wskazał on, że zgodnie z orzecznictwem jeżeli środki podatkowe wprowadzają w rzeczywistości dyskryminację między spółkami znajdującymi się w porównywalnej sytuacji w świetle celu realizowanego przez te środki podatkowe i przyznają beneficjentom środków korzyści selektywne sprzyjające „niektórym” przedsiębiorstwom lub produkcji „niektórych” towarów, wspomniane środki mogą zostać uznane za pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. W konsekwencji uznał, że skoro Komisja jest właściwa do zapewnienia przestrzegania art. 107 TFUE, nie można jej zarzucić, iż przekroczyła zakres swoich kompetencji, badając przedmiotowe interpretacje indywidualne prawa podatkowego w celu ustalenia, czy stanowią one pomoc państwa i, jeśli tak, to czy są one zgodne z rynkiem wewnętrznym w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE.

55      W tym względzie orzekł on, że Komisja nie narzuciła swojej własnej wykładni luksemburskiego prawa podatkowego przy wykazywaniu selektywności tych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego, lecz nie wykroczyła poza przedstawienie przepisów tego prawa, opierając się nie na własnej wykładni tego prawa, lecz na wykładni dokonanej przez luksemburskie organy podatkowe.

56      Jak wynika z pkt 138–153 zaskarżonego wyroku. Sąd stwierdził, że Komisja może, w ramach kontroli środków podatkowych w dziedzinie pomocy państwa, sama ocenić krajowe przepisy podatkowe, która to ocena może w danym przypadku zostać zakwestionowana przez zainteresowane państwo członkowskie lub ewentualne zainteresowane strony w ramach wniesionej do Sądu skargi o stwierdzenie nieważności. Zdaniem Sądu Komisja w niniejszym przypadku mogła jedynie dokonać oceny opodatkowania uznanego za „normalne”, w rozumieniu luksemburskiego prawa podatkowego stosowanego przez luksemburskie organy podatkowe. Postępując w ten sposób, nie dokonała więc ona żadnej „harmonizacji podatkowej”, lecz po prostu skorzystała z kompetencji przyznanej jej w art. 107 ust. 1 TFUE.

57      Następnie Sąd nie uznał za zasadne zarzutów dotyczących istnienia naruszeń prawa i błędów w ocenie przy ustalaniu selektywnej korzyści na rzecz grupy Engie. Oddalił w szczególności zarzut spółek Engie i in. oparty na tym, że Komisja, myląc kryteria selektywności i korzyści, wywiodła istnienie takiej korzyści z domniemanego odstępstwa nie od przepisów prawa powszechnego mających na celu ustalenie dochodu podlegającego opodatkowaniu, lecz z celu, który miałby polegać na opodatkowaniu, w każdych okolicznościach, zysków spółek podlegających podatkowi dochodowemu. Stwierdził w tym względzie, że chociaż co do zasady selektywność i korzyść stanowią dwa odrębne kryteria, to w dziedzinie podatków analizy istnienia korzyści i selektywności pokrywają się ze sobą, ponieważ odnośnie do obu tych kryteriów wymagane jest wykazanie, że kwestionowany środek podatkowy prowadzi do zmniejszenia kwoty podatku, który normalnie byłby należny od beneficjenta tego środka na podstawie zwykłego systemu podatkowego, mającego zastosowanie do innych podatników znajdujących się w takiej samej sytuacji. Orzecznictwo pozwala zresztą na łączne zbadanie tych dwóch kryteriów, jako przewidzianej w art. 107 ust. 1 TFUE „trzeciej przesłanki” dotyczącej istnienia „selektywnej korzyści”.

58      W niniejszym przypadku Sąd wskazał w pkt 239–253 zaskarżonego wyroku, że Komisja starała się wykazać, niezależnie od zasadności całego rozumowania przedstawionego w spornej decyzji, że przedmiotowe interpretacje indywidualne prawa podatkowego prowadziły do zmniejszenia kwoty podatku, który normalnie byłby należny, w szczególności od holdingów, na podstawie zwykłych systemów podatkowych, i że w konsekwencji środki te stanowią odstępstwo od przepisów podatkowych mających zastosowanie do innych podatników znajdujących się w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej. Z uwagi zaś na podatkowy charakter tych środków Sąd orzekł, że jest zgodne z orzecznictwem, iż Komisja oceniła jednocześnie przesłanki dotyczące przyznania, w drodze tych środków, korzyści o charakterze selektywnym.

59      Ponadto Sąd oddalił odpowiednie zarzuty Wielkiego Księstwa Luksemburga oraz spółek Engie i in. oparte na tym, że Komisja błędnie ograniczyła ramy odniesienia do przepisów mających zastosowanie do sytuacji o charakterze wyłącznie wewnętrznym. Podkreślił on w tym względzie, że przedmiotowa sytuacja ma charakter wyłącznie wewnętrzny, ponieważ zarówno odnośne holdingi, jak i spółki zależne i pośrednicy mają siedzibę w Luksemburgu. W konsekwencji sytuacje podatkowe tych spółek podlegały ocenie jednego i tego samego organu podatkowego, co wykluczało ryzyko podwójnego opodatkowania właściwe dla stosowania różnych systemów podatkowych i działania różnych organów podatkowych, które może istnieć w przypadku transgranicznego podziału zysków.

60      Co się tyczy samych ram odniesienia, Sąd w pkt 288–301 zaskarżonego wyroku nie przyjął również argumentacji Wielkiego Księstwa Luksemburga oraz spółek Engie i in., zgodnie z którą określenie ram odniesienia ograniczonych jedynie do art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym wynikało z błędnej łącznej lektury tych dwóch przepisów. Skarżący (obecni wnoszący odwołanie) twierdzili w szczególności, po pierwsze, że pożyczka ZORA nie oznacza podziału zysków w rozumieniu pierwszego z tych artykułów, a po drugie, że drugiego z tych artykułów nie można interpretować jako uzależniającego korzystanie ze zwolnienia na poziomie spółki dominującej od braku odliczenia podatkowego na poziomie spółki zależnej dochodów osiągniętych w trakcie spłaty pożyczki ZORA. W pierwszej kolejności Sąd, przyznając, że art. 166 ustawy o podatku dochodowym formalnie nie uzależnia przyznania zwolnienia z podatku dochodów z udziałów kapitałowych na poziomie spółki dominującej od wcześniejszego opodatkowania podzielonych zysków na poziomie jej spółki zależnej, uznał jednak, że przyznanie takiego zwolnienia może być rozważane tylko wtedy, gdy dochody podzielone przez spółkę zależną zostały wcześniej opodatkowane, chyba że w sytuacji o charakterze wyłącznie wewnętrznym przewiduje się podwójne nieopodatkowanie zysków. W drugiej kolejności, przyznając również, że przyrost wartości księgowej z tytułu ZORA formalnie nie stanowi podziału zysków, Sąd uznał w pkt 300 zaskarżonego wyroku, że dochody z udziałów kapitałowych zwolnione z podatku na poziomie spółki LNG Holding odpowiadają zasadniczo kwocie tego przyrostu, wobec czego kwota ta odpowiada co do istoty, „w bardzo szczególnych okolicznościach niniejszej sprawy i ze względu na konstrukcję prawa spółek obejmującą spółkę holdingową, spółkę pośredniczącą i spółkę zależną, podziałowi zysków”.

61      Wielkie Księstwo Luksemburga oraz spółki Engie i in. podniosły, po pierwsze, że art. 164 ustawy o podatku dochodowym dotyczy w prawie luksemburskim jedynie podziału zysków, nie zaś pożyczki ZORA, która jest kolejno długiem, a następnie kapitałem, oraz że w niniejszym przypadku nie istniał żaden bezpośredni i oczywisty związek między możliwością odliczenia przyrostu wartości księgowej z tytułu ZORA na poziomie spółek zależnych a zwolnieniem z podatku dochodów z udziałów kapitałowych na poziomie odnośnych holdingów, po drugie, że wzrost wartości pożyczek ZORA był niepewny, gdy zostały one wyemitowane, po trzecie, że luksemburskie organy podatkowe prawidłowo zastosowały art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym, po czwarte, że Komisja nie wykazała, iż przedmiotowe interpretacje indywidualne prawa podatkowego naruszały te dwa przepisy rozpatrywane odrębnie, i po piąte, że Komisja nie wykazała istnienia preferencyjnego traktowania grupy Engie na poziomie odnośnych holdingów.

62      W tym względzie, po pierwsze, Sąd wskazał, że w niniejszym przypadku dochód, który spółka LNG Holding uzyskała z zastosowania kontraktu terminowego na zasadzie przedpłaty, odpowiadał w rzeczywistości, z gospodarczego punktu widzenia, kwocie przyrostu wartości księgowej z tytułu ZORA zrealizowanego przed częściową konwersją tej pożyczki ZORA. Wyjaśnił on, że chociaż możliwość odliczenia przyrostu wartości księgowej z tytułu ZORA na poziomie spółek zależnych formalnie stanowi transakcję odrębną od zwolnienia z podatku dochodów z udziałów kapitałowych na poziomie holdingów, to w rzeczywistości istnieje bezpośredni związek pomiędzy tymi dwiema transakcjami, w związku z czym Komisja mogła słusznie uznać, że luksemburskie organy podatkowe odstąpiły od ram odniesienia ograniczonych do przepisów art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym.

63      Po drugie, w odniesieniu do niepewnej wartości pożyczki ZORA w dniu jej emisji oraz w chwili wydania przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego Sąd stwierdził, że środek może stanowić pomoc państwa w rozumieniu art. 107 TFUE, nawet jeśli żadna selektywna korzyść nie urzeczywistniła się w dniu przyjęcia tego środka. Uznał on, że brak urzeczywistnienia się takiej korzyści stoi na przeszkodzie nie zakwalifikowaniu tego środka jako pomocy państwa, lecz wyłącznie odzyskaniu tej pomocy. W niniejszym przypadku okoliczność, że w dniu zaciągnięcia pożyczek ZORA osiągnięcie zysków przez odnośne spółki zależne pozostawało niepewne, według Sądu nie pozwala wykluczyć istnienia selektywnej korzyści przyznanej holdingom ani dokonania przez luksemburski organ podatkowy odstępstwa od tych ograniczonych ram odniesienia.

64      Po trzecie, Sąd orzekł, że w prawie luksemburskim istnieje związek między zwolnieniem z podatku dochodów z udziałów kapitałowych na poziomie spółki dominującej a możliwością odliczenia podzielonych dochodów na poziomie jej spółki zależnej. Stwierdził on, że takie zwolnienie nie może być stosowane bez uprzedniego sprawdzenia, czy odpowiednie dochody zostały opodatkowane na poziomie spółki zależnej. W niniejszym przypadku dochody z udziałów kapitałowych uzyskane przez LNG Holding, spółkę dominującą, odpowiadające z gospodarczego punktu widzenia przyrostowi wartości księgowej z tytułu ZORA, nie mogłyby być normalnie zwolnione z opodatkowania, ponieważ przyrost ten został odliczony jako koszt przez LNG Supply, jej spółkę zależną. Sąd wywiódł z tego, że Komisja słusznie mogła uznać, iż możliwość odliczenia dochodu na poziomie spółki zależnej i jej późniejsze zwolnienie na poziomie spółki dominującej stanowią odstępstwo od ram odniesienia ograniczonych do art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym.

65      Po czwarte, Sąd uznał, że wbrew temu, co twierdziło w niniejszym przypadku Wielkie Księstwo Luksemburga, istnienie odstępstwa od tych ram odniesienia należy oceniać nie w świetle art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym rozpatrywanych odrębnie, lecz w świetle łącznej lektury tych przepisów.

66      Po piąte, Sąd ustosunkował się do argumentu, zgodnie z którym Komisja nie wykazała istnienia preferencyjnego traktowania grupy Engie na poziomie odnośnych holdingów, chociaż powinna była określić cechy szczególne właściwe przedsiębiorstwom będącym beneficjentami przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego umożliwiające odróżnienie ich od przedsiębiorstw, które były wykluczone z ich stosowania. Przypomniał on w tym kontekście, że przesłanka dotycząca selektywności jest spełniona, jeżeli Komisji uda się wykazać, że przepis krajowy przyznający korzyść podatkową stanowi odstępstwo od powszechnego lub „normalnego” systemu podatkowego obowiązującego w danym państwie członkowskim, skutkiem czego wprowadza – poprzez swoje konkretne skutki – zróżnicowane traktowanie podmiotów gospodarczych, które znajdują się, w świetle celu przyświecającego temu systemowi podatkowemu, w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej. Co więcej, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem środek podatkowy mógłby być selektywny nawet wówczas, gdyby każde przedsiębiorstwo mogło swobodnie dokonać wyboru co do przeprowadzenia transakcji, której dokonanie stanowi warunek przyznania przewidzianej przez ten środek korzyści. W niniejszym zaś przypadku, według przedstawionego w pkt 304–381 zaskarżonego wyroku rozumowania Sądu, Komisja wykazała w sposób wymagany prawem, że holdingi korzystały z preferencyjnego traktowania pod względem podatkowym w porównaniu z każdą spółką dominującą mogącą osiągać dochody z udziałów kapitałowych, które nie były przedmiotem opodatkowania w chwili ich podziału. Według Sądu okoliczność, że holdingi inne niż spółki CEF i LNG Holding korzystały z identycznych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego, jest co najwyżej wskazówką co do istnienia ewentualnego systemu pomocy, a nie braku dyskryminacji.

67      Tytułem uzupełnienia Sąd w pkt 383 zaskarżonego wyroku uznał za właściwe zbadanie zasadności selektywności przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego w stosunku do ram odniesienia obejmujących art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym dotyczący nadużycia prawa, mając na uwadze bezprecedensowy charakter rozumowania przyjętego w tym względzie przez Komisję. Sąd uznał w pierwszej kolejności, że wbrew temu, co twierdzi Wielkie Księstwo Luksemburga, Komisja już w decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego podkreśliła niezastosowanie tego przepisu przez władze luksemburskie, a następnie wezwała Wielkie Księstwo Luksemburga i grupę Engie do przedstawienia dodatkowych uwag w tej kwestii. W drugiej kolejności wskazał on, że nawet jeśli art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym nie nastręczał w niniejszym przypadku żadnych trudności interpretacyjnych, Komisja powołała się na luksemburską praktykę zarówno administracyjną, jak i sądową. W trzeciej kolejności Sąd uznał, że kryteria, których należy przestrzegać, aby stwierdzić nadużycie prawa w prawie luksemburskim, zostały w niniejszym przypadku spełnione. Na tej podstawie stwierdził, że Komisja wykazała w sposób wymagany prawem, iż luksemburskie organy podatkowe odstąpiły od ram odniesienia obejmujących art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym.

68      Sąd oddalił również pozostałe zarzuty skargi.

III. Postępowanie przed Trybunałem i żądania stron w postępowaniu odwoławczym

A.      Sprawa C‑451/21 P

69      W odwołaniu Wielkie Księstwo Luksemburga wnosi do Trybunału o:

–        uchylenie zaskarżonego wyroku;

–        tytułem żądania głównego – wydanie ostatecznego orzeczenia co do istoty sprawy i uwzględnienie przedstawionych w pierwszej instancji żądań poprzez stwierdzenie nieważności spornej decyzji;

–        tytułem żądania ewentualnego – przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd; a także

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

70      Komisja wnosi do Trybunału o:

–        oddalenie odwołania; oraz

–        obciążenie Wielkiego Księstwa Luksemburga kosztami postępowania.

71      Postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 11 października 2021 r., Luksemburg/Komisja (C‑451/21 P, EU:C:2021:858) klauzulą poufności zostały objęte wobec Irlandii, interwenienta w pierwszej instancji, informacje utajnione w jawnej wersji odwołania i załączników 2, 3 i 11 do tego odwołania, złożonej w sekretariacie Trybunału przez Wielkie Księstwo Luksemburga w dniu 2 sierpnia 2021 r., i jedynie ta jawna wersja została doręczona Irlandii.

B.      Sprawa C‑454/21 P

72      W odwołaniu spółki Engie i in. wnoszą do Trybunału o:

–        uchylenie zaskarżonego wyroku;

–        tytułem żądania głównego – uwzględnienie ich żądań przedstawionych w pierwszej instancji lub, tytułem żądania ewentualnego – stwierdzenie nieważności art. 2 spornej decyzji w zakresie, w jakim nakazano w nim odzyskanie pomocy;

–        tytułem żądania ewentualnego – przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd; a także

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

73      Komisja wnosi do Trybunału o:

–        oddalenie odwołania; oraz

–        obciążenie spółek Engie i in. kosztami postępowania.

IV.    W przedmiocie odwołań

74      Ze względu na istniejący między nimi związek należy połączyć niniejsze sprawy do celów wydania wyroku zgodnie z art. 54 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem.

A.      W przedmiocie dopuszczalności

75      Komisja twierdzi, nie podnosząc formalnie zarzutu niedopuszczalności, po pierwsze, że zarzut pierwszy w sprawie C‑451/21 P i zarzut drugi w sprawie C‑454/21 P, w których Wielkie Księstwo Luksemburga oraz spółki Engie i in. podnoszą, odpowiednio, że Sąd przyjął ramy odniesienia błędnie ograniczone jedynie do art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym i niesłusznie rozszerzył te ramy odniesienia o art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym w celu stwierdzenia istnienia selektywnej korzyści, są niedopuszczalne. Zdaniem Komisji zarzuty te, przedstawione po raz pierwszy dopiero na etapie odwołań, zmieniają przedmiot sporu przed Sądem. Komisja podnosi, po drugie, że zarzut drugi w sprawie C‑451/21 P, a także zarzuty pierwszy i drugi w sprawie C‑454/21 P są również niedopuszczalne, ponieważ strony kwestionują w nich dokonane przez Sąd oceny prawa luksemburskiego, które stanowią oceny okoliczności faktycznych i w związku z tym nie mogą zostać zbadane w ramach odwołania w braku przeinaczenia tego prawa.

76      W tym względzie należy przypomnieć, że właściwość Trybunału orzekającego w kwestii odwołania wniesionego od orzeczenia wydanego przez Sąd jest zdefiniowana w art. 256 ust. 1 akapit drugi TFUE. Artykuł ten wskazuje, że odwołanie powinno być ograniczone do kwestii prawnych i że przysługuje ono „na warunkach i w zakresie określonym przez Statut”. Na liście zawierającej wykaz podstaw, na jakie można się powołać w tym zakresie, art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej precyzuje, że podstawę odwołania może stanowić naruszenie prawa Unii przez Sąd (wyrok z dnia 5 lipca 2011 r., Edwin/OHMI, C‑263/09 P, EU:C:2011:452, pkt 46).

77      Co do zasady, jeśli chodzi o prowadzone w ramach odwołania badanie dokonanej przez Sąd oceny prawa krajowego, która w dziedzinie pomocy państwa stanowi ocenę okoliczności faktycznych, Trybunał jest niewątpliwie uprawniony jedynie do sprawdzenia, czy nie doszło do przeinaczenia tego prawa (zob. podobnie wyrok z dnia 8 listopada 2022 r., Fiat Chrysler Finance Europe/Komisja, C‑885/19 P i C‑898/19 P, EU:C:2022:859, pkt 82 i przytoczone tam orzecznictwo). Trybunał nie może jednak zostać pozbawiony możliwości skontrolowania, czy takie oceny nie stanowią same w sobie naruszenia prawa Unii w rozumieniu orzecznictwa przytoczonego w pkt 76 niniejszego wyroku.

78      Kwestia, czy Sąd wyznaczył w odpowiedni sposób właściwe ramy odniesienia i, co za tym idzie, prawidłowo zinterpretował tworzące je przepisy, jest zaś kwestią prawną, która może być przedmiotem kontroli Trybunału na etapie odwołania. Argumenty zmierzające do podważenia wyboru ram odniesienia lub jego znaczenia na pierwszym etapie analizy istnienia selektywnej korzyści są bowiem dopuszczalne, ponieważ analiza ta wiąże się z dokonaniem kwalifikacji prawnej prawa krajowego na podstawie przepisu prawa Unii (zob. podobnie wyrok z dnia 8 listopada 2022 r., Fiat Chrysler Finance Europe/Komisja, C‑885/19 P i C‑898/19 P, EU:C:2022:859, pkt 85 i przytoczone tam orzecznictwo).

79      Przyznanie, że w gestii Trybunału nie leży stwierdzenie, czy Sąd nie naruszył prawa, potwierdzając wyznaczenie właściwych ram odniesienia, ich wykładnię i zastosowanie jako decydującego kryterium przy badaniu istnienia selektywnej korzyści, oznaczałoby zaakceptowanie możliwości ewentualnego naruszenia przez Sąd przepisu prawa pierwotnego Unii, a mianowicie art. 107 ust. 1 TFUE, bez możliwości zastosowania wobec tego naruszenia sankcji w ramach odwołania, co byłoby sprzeczne z art. 256 ust. 1 akapit drugi TFUE, jak zostało to podkreślone w pkt 76 niniejszego wyroku.

80      Należy zatem uznać, że wnosząc do Trybunału o skontrolowanie, czy z jednej strony ograniczenie przez Komisję ram odniesienia wyłącznie do art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym lub ich rozszerzenie na art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym, potwierdzone przez Sąd, a z drugiej strony znaczenie nadane tym przepisom zarówno przez Komisję, jak i przez Sąd, odpowiada wykładni i stosowaniu tych przepisów pozwalającym na określenie normalnego opodatkowania do celów analizy dotyczącej istnienia selektywnej korzyści w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, Wielkie Księstwo Luksemburga i spółki Engie i in. przedstawiły zarzuty, które – wbrew temu, co twierdzi Komisja – są dopuszczalne.

B.      Co do istoty

81      Na poparcie odwołania w sprawie C‑451/21 P Wielkie Księstwo Luksemburga podnosi cztery zarzuty, z których pierwszy dotyczy naruszenia art. 107 TFUE w zakresie, w jakim Sąd orzekł, że Komisja wykazała istnienie selektywnej korzyści przyznanej holdingom w drodze przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego w świetle ram odniesienia obejmujących art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym, drugi – naruszenia art. 107 TFUE w zakresie, w jakim Sąd orzekł, że Komisja wykazała istnienie selektywnej korzyści przyznanej grupie Engie w drodze przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego ze względu na niezastosowanie art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym, trzeci – naruszenia art. 4 i 5 TUE, a czwarty – naruszenia przez Sąd obowiązku uzasadnienia ciążącego na nim na podstawie art. 296 TFUE.

82      Na poparcie odwołania w sprawie C‑454/21 P spółki Engie i in. podnoszą trzy zarzuty, z których pierwszy dotyczy naruszeń prawa i przeinaczenia okoliczności faktycznych popełnionych przez Sąd przy kontroli zgodności z prawem określenia ram odniesienia składających się z art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym, drugi – naruszeń prawa i przeinaczenia okoliczności faktycznych, których miał on się dopuścić, potwierdzając wykazanie przez Komisję istnienia selektywnej korzyści w świetle art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym, a trzeci – naruszenia przez Sąd zasad pewności prawa, ochrony uzasadnionych oczekiwań i niedziałania prawa podatkowego wstecz.

1.      Zarzut pierwszy odwołań

a)      Argumentacja stron

83      Zarzut pierwszy w sprawie C‑451/21 P składa się z dwóch części.

84      W pierwszej części tego zarzutu Wielkie Księstwo Luksemburga podnosi w szczególności, w pierwszej kolejności, że z orzecznictwa wynika, iż w dziedzinie podatków istnienie selektywnej korzyści może być ustalone jedynie w stosunku do tak zwanego opodatkowania „normalnego”. Według zaś tego państwa członkowskiego Sąd, potwierdzając analizę Komisji, sztucznie ograniczył te ramy odniesienia do dwóch przepisów, z których jeden, jak zresztą wyraźnie przyznał Sąd, nie ma zastosowania w niniejszym przypadku. Zdaniem Wielkiego Księstwa Luksemburga analiza ta pomija inne przepisy dotyczące określenia zysku handlowego spółek, podczas gdy orzecznictwo zakazuje w tym względzie Komisji oparcia się na ramach odniesienia składających się z kilku przepisów, które zostały sztucznie wyjęte z szerszych ram prawnych.

85      W drugiej kolejności zdaniem tego państwa członkowskiego Sąd potwierdził wykładnię contra legem przedmiotowych przepisów podatkowych. O ile bowiem Sąd sam przyznał, z jednej strony, że art. 166 ustawy o podatku dochodowym formalnie nie uzależnia przyznania zwolnienia z podatku dochodów z udziałów kapitałowych na poziomie spółki dominującej od wcześniejszego opodatkowania podzielonych zysków na poziomie spółki zależnej, a z drugiej strony, że przyrost wartości księgowej z tytułu ZORA nie stanowi formalnie podziału zysków w rozumieniu art. 164 ustawy o podatku dochodowym, o tyle uznał on jednak, że Komisja nie naruszyła prawa poprzez stwierdzenie, iż istnieje związek pomiędzy tymi artykułami, i uznanie, że to zwolnienie ma zastosowanie wyłącznie do dochodów, które nie zostały odliczone od podlegających opodatkowaniu dochodów spółki zależnej.

86      W ten sposób zdaniem Wielkiego Księstwa Luksemburga Sąd nieprawidłowo określił ramy odniesienia, dokonał błędnej kwalifikacji prawnej okoliczności faktycznych i w sposób oczywisty przeinaczył prawo luksemburskie. Owo państwo członkowskie twierdzi, że określając te ramy odniesienia, Komisja i Sąd dodały kolejny warunek do warunków ustanowionych wówczas wart. 166 ustawy o podatku dochodowym. Rozszerzyły one również zakres stosowania art. 164 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym, ponieważ przyrost wartości księgowej z tytułu ZORA nie stanowi podziału zysków, a zatem nie jest objęty tym artykułem, natomiast podlega odliczeniu jako koszt.

87      Rozumowanie Komisji i Sądu narusza zdaniem tego państwa członkowskiego art. 107 TFUE, a także zasady legalizmu podatkowego i ścisłej wykładni ustaw podatkowych, właściwe luksemburskiemu prawu podatkowemu jako prawu Unii.

88      Wielkie Księstwo Luksemburga wyraża zdziwienie, że Sąd powołał się na pismo z dnia 31 stycznia 2018 r., które skierowało ono do Komisji w toku postępowania administracyjnego (zwane dalej „pismem z dnia 31 stycznia 2018 r.”). Państwo to podnosi bowiem, że pismo to wcale nie potwierdza – wbrew temu, co stwierdził Sąd, cytując wyjęty z kontekstu fragment owego pisma – istnienia związku pomiędzy art. 164 ustawy o podatku dochodowym i art. 166 tej ustawy. Z lektury tego pisma wynika w szczególności, że artykuły te mają „różne zakresy zastosowania”. Zdaniem tego państwa członkowskiego Sąd w swoim rozumowaniu nie uwzględnił tego, iż tekst ustawy o podatku dochodowym jest jasny, a zatem nie powinien być interpretowany w sposób wykraczający poza zawarte w nim terminy.

89      Również opinia Conseil d’État (rady stanu, Luksemburg) z dnia 2 kwietnia 1965 r. (zwana dalej „opinią rady stanu z 1965 r.”), dotycząca przepisu będącego w prawie luksemburskim poprzednikiem art. 166 ustawy o podatku dochodowym, na którą również powołał się Sąd, nie zawiera żadnej wzmianki o tym, by wcześniejsze opodatkowanie podzielonych zysków było warunkiem dla zastosowania systemu zwolnienia z opodatkowania.

90      Ramy odniesienia zatwierdzone przez Sąd są zatem zdaniem tego państwa członkowskiego nie tylko niekompletne, biorąc pod uwagę przepisy, które wyłącza ze swojego zakresu stosowania, ale również fikcyjne, ponieważ założono w nich istnienie związku pomiędzy art. 164 ustawy o podatku dochodowym i art. 166 tej ustawy.

91      W części drugiej zarzutu pierwszego Wielkie Księstwo Luksemburga podnosi w pierwszej kolejności, że założenia, na których opiera się stwierdzenie odstępstwa od ram odniesienia składających się z art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym, są błędne, ponieważ z jednej strony nie istnieje związek między zwolnieniem z podatku dochodów z udziałów kapitałowych na poziomie spółki dominującej i możliwością odliczenia podzielonych dochodów na poziomie jej spółki zależnej, a z drugiej strony przyrost wartości księgowej z tytułu ZORA nie jest formalnie podziałem zysków, jak zresztą przyznał Sąd. Potwierdzając w sposób bezprecedensowy podejście oparte na „zgodności materialnej” między tymi przepisami, Sąd odszedł zdaniem tego państwa członkowskiego od jasnego brzmienia luksemburskiej ustawy podatkowej i naruszył przypomniany w orzecznictwie Trybunału wymóg, aby istnienie ewentualnej pomocy było oceniane w świetle właściwych przepisów prawa krajowego.

92      W drugiej kolejności zdaniem tego państwa członkowskiego Sąd naruszył prawo, opierając się na istnieniu odstępstwa od ram odniesienia wynikającego z łącznego skutku przepisów ogólnych. Nie zakwestionował on, że art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym zostały zastosowane prawidłowo, ani nie wskazał, że artykuły te są dyskryminujące jako takie. Jednakże opierając się na łącznym skutku tych przepisów i odwołując się do „rzeczywistego charakteru gospodarczego i podatkowego” dokonanych transakcji, odrzucił on to, co uznał za „formalistyczne podejście”, aby „wyjść poza pozory prawne”.

93      W trzeciej kolejności zdaniem tego państwa członkowskiego Sąd naruszył prawo w odniesieniu do wymogu wykazania dyskryminacji w stosunku do przedsiębiorstw znajdujących się w sytuacji porównywalnej z sytuacją grupy Engie. W szczególności przyznał on, że system finansowania wdrożony przez tę grupę był „dostępny dla wszystkich” i że inne przedsiębiorstwa mogły zgodnie z prawem uzyskać zastosowanie norm podatkowych analogiczne do tego, z którego skorzystała wspomniana grupa.

94      W czwartej kolejności zdaniem tego państwa członkowskiego Sąd naruszył również prawo, uznając za selektywne w rozumieniu art. 107 TFUE indywidualne środki stosowania ogólnego przepisu podatkowego, których zgodności z prawem Sąd nie podważył tak jak nie zakwestionował też możliwości dostępu dla wszystkich do systemu finansowania stosowanego przez grupę Engie. Uznał on zatem za selektywne traktowanie podatkowe przyznane tej grupie w drodze przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego, mimo że traktowanie to wynikało z nieselektywnego stosowania przepisów krajowych, które same nie są selektywne.

95      Zarzut pierwszy w sprawie C‑454/21 P obejmuje cztery części. Części od drugiej do czwartej tego zarzutu, odnoszące się do, odpowiednio, naruszenia prawa i przeinaczenia okoliczności faktycznych dotyczących związku pomiędzy art. 164 ustawy o podatku dochodowym i art. 166 tej ustawy, do naruszenia prawa i oczywistego błędu w ocenie, jakie miał popełnić Sąd, uznając przyrost wartości księgowej z tytułu ZORA za podział zysków, oraz do naruszenia prawa i oczywistego błędu w ocenie, które on miał również popełnić, uznając, że przedmiotowe interpretacje indywidualne prawa podatkowego przyznają selektywną korzyść, odpowiadają w istocie argumentom zawartym w zarzucie pierwszym odwołania w sprawie C‑451/21 P.

96      Spółki Engie i in. podkreślają w szczególności, że zachodzący pomiędzy art. 164 ustawy o podarku dochodowym i art. 166 tej ustawy stosunek zależności, na którym oparł się Sąd, nie wynika ani z ustawy, ani z orzecznictwa, ani z praktyki administracyjnej. Sąd przyznał zresztą, że drugi z tych artykułów formalnie nie uzależnia przyznania zwolnienia z podatku dochodów z udziałów kapitałowych na poziomie spółki dominującej od wcześniejszego opodatkowania podzielonych zysków na poziomie jej spółki zależnej. Dokonana przez Sąd ocena jest zdaniem spółek Engie i in. sprzeczna nie tylko z brzmieniem wspomnianych artykułów, ale również z luksemburską praktyką podatkową opisaną przez Wielkie Księstwo Luksemburga w piśmie z dnia 31 stycznia 2018 r. W ten sposób, zdaniem spółek Engie i in., Sąd naruszył konstytucyjną zasadę legalności podatku i przeinaczył odpowiedź zawartą w tym piśmie, a także opinię rady stanu z 1965 r.

97      Zdaniem tych spółek Sąd pominął również kwalifikację prawną pożyczek ZORA, które stanowią instrumenty zamienne odpowiadające dwóm kolejnym definicjom, najpierw definicji długu, a następnie definicji kapitału, która to kwalifikacja ma jednak zasadnicze znaczenie dla określenia sposobu traktowania każdego podatnika pod względem podatkowym. Stanowi to według tych spółek naruszenie art. 107 ust. 1 TFUE, ponieważ uwzględnienie skutków gospodarczych danego środka powinno nastąpić dopiero na etapie wykazania odstępstwa od przepisów podatkowych stanowiących ramy odniesienia, przy czym ramy te można określić wyłącznie w zależności od charakteru przedmiotowych instrumentów i właściwych krajowych przepisów podatkowych.

98      Komisja kwestionuje zarzut pierwszy każdego z odwołań.

99      Podnosi ona w szczególności, że nie określiła sztucznie ram odniesienia ograniczonych do art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym. Przypomina ona ponadto, że przyjęła, tytułem głównym, pierwsze, szersze ramy odniesienia, odpowiadające luksemburskiemu systemowi opodatkowania osób prawnych. W tych szerszych ramach zwolnienia z opodatkowania przewidziane w art. 166 ustawy o podatku dochodowym stanowią zdaniem Komisji odstępstwa od ogólnej zasady opodatkowania, podczas gdy nie ma to już miejsca w świetle ram odniesienia ograniczonych do art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym. Niemniej jednak zdaniem Komisji związek między tymi artykułami jest oczywisty. Rzeczywiście prawdą jest, że art. 166 ustawy o podatku dochodowym nie zawiera wyraźnego odesłania do art. 164 ust. 2 tej ustawy. Nie jest to jednak według Komisji decydujące i należy sprawdzić, czy przepisy te tworzą system, i zbadać związek logiczny, który je łączy.

100    Ponadto wykładnia literalna nie jest jedyną możliwą wykładnią ustawy podatkowej. W tym względzie Komisja przypomina, że sama grupa Engie zakwalifikowała zyski wynikające z anulowania akcji jako podział zysków. Co się tyczy pisma z dnia 31 stycznia 2018 r., według Komisji zdanie przytoczone przez Sąd w pkt 295 zaskarżonego wyroku w rzeczywistości znajduje się w tym piśmie i jest całkowicie jednoznaczne. Komisja przyznaje jednak, że władze luksemburskie podnoszą również we wspomnianym piśmie, iż art. 166 ustawy o podatku dochodowym należy interpretować w sposób literalny, że powinien on mieć zastosowanie, w wypadku spełnienia warunków, które ustanawia, i wreszcie że przepisy art. 164 tej ustawy nie stanowią warunku sine qua non stosowania systemu zwolnienia udziałów przewidzianego w art. 166 wspomnianej ustawy.

101    Ponadto pismo dnia 31 stycznia 2018 r. jest tylko jednym z dowodów wykorzystanych przez Komisję i Sąd w celu wykazania związku między art. 164 ustawy o podatku dochodowym i art. 166 tej ustawy, podobnie jak opinia rady stanu z 1965 r.

102    W odniesieniu do współzależności gospodarczej między możliwością odliczenia przyrostu wartości księgowej z tytułu ZORA na poziomie spółek zależnych a zwolnieniem z podatku dochodów z udziałów kapitałowych na poziomie holdingów Sąd – zgodnie z orzecznictwem, w myśl którego pomoc państwa należy rozpatrywać w zależności od jej skutków, a nie od jej formy – ograniczył się do przeciwstawienia pozorów prawnych przedmiotowych transakcji ich rzeczywistości gospodarczej, podkreślając, że ich formalna rozdzielność nie mogła przykryć łączącego je rzeczywistego związku.

103    Wreszcie stawiany Komisji zarzut, że nie wskazała innych niż należące do grupy Engie spółek, które były adresatami interpretacji indywidualnych prawa podatkowego dotyczących porównywalnych konstrukcji, jest jej zdaniem oczywiście bezzasadny w świetle motywów 205 i 215 spornej decyzji.

b)      Ocena Trybunału

1)      Uwagi wstępne

104    Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału interwencje państw członkowskich w dziedzinach, które nie były przedmiotem harmonizacji w prawie Unii, nie są wyłączone z zakresu stosowania postanowień traktatu FUE dotyczących kontroli pomocy państwa. Państwa członkowskie powinny zatem powstrzymać się od przyjmowania wszelkich środków podatkowych mogących stanowić pomoc państwa niezgodną z rynkiem wewnętrznym (wyrok z dnia 8 listopada 2022 r., Fiat Chrysler Finance Europe/Komisja, C‑885/19 P i C‑898/19 P, EU:C:2022:859, pkt 65 i przytoczone tam orzecznictwo).

105    W tym względzie z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, że uznanie danego środka krajowego za „pomoc państwa” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE wymaga spełnienia wszystkich podanych niżej przesłanek. Po pierwsze, musi mieć miejsce interwencja państwa lub za pośrednictwem zasobów państwowych. Po drugie, musi ona być w stanie wpłynąć na wymianę handlową między państwami członkowskimi. Po trzecie, musi przyznawać beneficjentowi selektywną korzyść. Po czwarte, musi ona zakłócać konkurencję lub grozić jej zakłóceniem (wyrok z dnia 8 listopada 2022 r., Fiat Chrysler Finance Europe/Komisja, C‑885/19 P i C‑898/19 P, EU:C:2022:859, pkt 66 i przytoczone tam orzecznictwo).

106    Jeśli chodzi o przesłankę dotyczącą selektywnej korzyści, to wymaga ona ustalenia, czy w ramach danego systemu prawnego przedmiotowy środek krajowy może sprzyjać „niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów” w porównaniu z innymi, znajdującymi się, w świetle celu przyświecającego temu systemowi, w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej i tym samym poddanymi odmiennemu traktowaniu, które zasadniczo można uznać za dyskryminacyjne (wyrok z dnia 8 listopada 2022 r., Fiat Chrysler Finance Europe/Komisja, C‑885/19 P i C‑898/19 P, EU:C:2022:859, pkt 67 i przytoczone tam orzecznictwo).

107    W celu uznania krajowego środka podatkowego za „selektywny” Komisja musi najpierw wskazać system odniesienia, czyli „normalny” system podatkowy obowiązujący w danym państwie członkowskim, a następnie wykazać, że przedmiotowy środek stanowi odstępstwo od tego systemu odniesienia, jako że wprowadza on zróżnicowanie wśród podmiotów gospodarczych znajdujących się, w świetle celu przyświecającego temu powszechnemu systemowi, w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej. Pojęcie „pomocy państwa” nie obejmuje jednak środków wprowadzających zróżnicowanie wśród przedsiębiorstw, które znajdują się, w świetle celu przyświecającego danemu systemowi prawnemu, w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej, i tym samym a priori selektywnych, w wypadku gdy dane państwo członkowskie zdoła wykazać, że zróżnicowanie to jest uzasadnione, jako że wynika z charakteru lub ze struktury systemu, w który środki te się wpisują (wyrok z dnia 8 listopada 2022 r., Fiat Chrysler Finance Europe/Komisja, C‑885/19 P i C‑898/19 P, EU:C:2022:859, pkt 68 i przytoczone tam orzecznictwo).

108    Jak podkreślono w pkt 78 i 79 niniejszego wyroku, wskazanie ram odniesienia nabiera szczególnej wagi w przypadku środków o charakterze podatkowym, ponieważ istnienie korzyści ekonomicznej w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE może być stwierdzone tylko w porównaniu z opodatkowaniem zwanym „normalnym”.

109    Tym samym wskazanie wszystkich przedsiębiorstw znajdujących się w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej zależy od uprzedniego wskazania systemu prawnego, w świetle celu którego to systemu należy w danym przypadku zbadać porównywalność sytuacji faktycznej i prawnej przedsiębiorstw faworyzowanych przez przedmiotowy środek z przedsiębiorstwami, które nie są faworyzowane (wyrok z dnia 8 listopada 2022 r., Fiat Chrysler Finance Europe/Komisja, C‑885/19 P i C‑898/19 P, EU:C:2022:859, pkt 69 i przytoczone tam orzecznictwo).

110    W celu dokonania oceny selektywności środka podatkowego istotne jest zatem, aby powszechny system podatkowy lub system odniesienia mający zastosowanie w danym państwie członkowskim został prawidłowo wskazany w decyzji Komisji i zbadany przez sąd rozpatrujący spór dotyczący tego wskazania. Ponieważ określenie systemu odniesienia stanowi punkt wyjścia dla badania porównawczego, które należy przeprowadzić w kontekście oceny selektywności, błąd popełniony przy tym określeniu powoduje w sposób nieunikniony wadliwość całej analizy przesłanki dotyczącej selektywności (wyrok z dnia 8 listopada 2022 r., Fiat Chrysler Finance Europe/Komisja, C‑885/19 P i C‑898/19 P, EU:C:2022:859, pkt 71 i przytoczone tam orzecznictwo).

111    W tym kontekście należy w pierwszej kolejności uściślić, że wskazanie ram odniesienia, którego należy dokonać po przeprowadzeniu kontradyktoryjnej debaty z danym państwem członkowskim, musi wynikać z obiektywnej oceny treści, systematyki i konkretnych skutków przepisów mających zastosowanie na mocy prawa krajowego tego państwa (wyrok z dnia 8 listopada 2022 r., Fiat Chrysler Finance Europe/Komisja, C‑885/19 P i C‑898/19 P, EU:C:2022:859, pkt 72 i przytoczone tam orzecznictwo).

112    W drugiej kolejności, poza dziedzinami, w których prawo podatkowe Unii jest przedmiotem harmonizacji, to dane państwo członkowskie, wykonując swoje własne kompetencje w zakresie podatków bezpośrednich i w poszanowaniu swojej autonomii podatkowej, określa cechy konstytutywne podatku, które definiują co do zasady system odniesienia lub „normalny” system podatkowy, na podstawie którego należy analizować przesłankę dotyczącą selektywności. Dotyczy to w szczególności określenia podstawy opodatkowania, zdarzenia powodującego powstanie obowiązku podatkowego i ewentualnych odnoszących się do niego zwolnień z opodatkowania (zob. podobnie wyrok z dnia 8 listopada 2022 r., Fiat Chrysler Finance Europe/Komisja, C‑885/19 P i C‑898/19 P, EU:C:2022:859, pkt 73 i przytoczone tam orzecznictwo).

113    Wynika z tego, że w celu wskazania systemu odniesienia w dziedzinie podatków bezpośrednich należy brać pod uwagę jedynie prawo krajowe mające zastosowanie w danym państwie członkowskim, a wskazanie to samo w sobie stanowi niezbędny warunek wstępny dla oceny nie tylko tego, czy doszło do przyznania korzyści, ale również tego, czy ma ona selektywny charakter (wyrok z dnia 8 listopada 2022 r., Fiat Chrysler Finance Europe/Komisja, C‑885/19 P i C‑898/19 P, EU:C:2022:859, pkt 74 i przytoczone tam orzecznictwo).

114    Wniosek ten pozostaje jednak bez uszczerbku dla możliwości stwierdzenia, jak miało to miejsce w sprawie, w której zapadł wyrok z dnia 15 listopada 2011 r., Komisja i Hiszpania/Government of Gibraltar i Zjednoczone Królestwo (C‑106/09 P i C‑107/09 P, EU:C:2011:732), że same ramy odniesienia wynikające z prawa krajowego są niezgodne z prawem Unii w dziedzinie pomocy państwa, ponieważ przedmiotowy system podatkowy został ukształtowany zgodnie z ewidentnie dyskryminującymi parametrami, mającymi na celu obejście tego prawa (zob. podobnie wyrok z dnia 16 marca 2021 r., Komisja/Węgry, C‑596/19 P, EU:C:2021:202, pkt 49).

2)      W przedmiocie istnienia naruszeń prawa i przeinaczenia okoliczności faktycznych przy określaniu ram odniesienia ograniczonych do art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym

115    W celu ustalenia, czym zgodnie z prawem luksemburskim powinno być normalne opodatkowanie, a tym samym istnienia selektywnej korzyści na rzecz grupy Engie, Komisja dokonała, jak wskazano w pkt 31–40 niniejszego wyroku, wykładni tego prawa opartej w szczególności na twierdzeniu, zgodnie z którym ogólny system opodatkowania osób prawnych w Luksemburgu przewidujący zasadę opodatkowania dochodów tych spółek nie pozwalał w przypadku grupy Engie na zwolnienie z opodatkowania na poziomie holdingów dochodów z udziałów kapitałowych na podstawie art. 166 ustawy o podatku dochodowym, oraz na okoliczności, że łączna lektura art. 164 i 166 tej ustawy sprzeciwiała się jednoczesnemu stosowaniu zwolnienia z podatku tych dochodów na poziomie tych holdingów i odliczenia odpowiednich kwot na poziomie spółek zależnych. W ramach rozumowania przedstawionego tytułem uzupełnienia Komisja uznała, że to jednoczesne zastosowanie powinno było zostać wyłączone na podstawie art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym.

116    W związku z tym, aby ocenić selektywny charakter przedmiotowych środków w świetle ustawy o podatku dochodowym, do Sądu należało zbadanie, czy zwolnienie z podatku dochodów odpowiadających przyrostowi wartości księgowej z tytułu ZORA, przyznane na pod stawie tych środków na poziomie holdingów, stanowi odstępstwo od właściwych przepisów ustawy o podatku dochodowym w ramach różnych sposobów rozumowania przyjętych przez Komisję w spornej decyzji i kwestionowanych przez Wielkie Księstwo Luksemburga oraz spółki Engie i in.

117    W zarzucie pierwszym Wielkie Księstwo Luksemburga oraz spółki Engie i in. kwestionują dokonaną przez Sąd ocenę potwierdzającą zasadność drugiego sposobu rozumowania Komisji, zgodnie z którym wykładnia art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym prowadzi do uznania, że sposób traktowanie pod względem podatkowym pożyczek ZORA grupy Engie w drodze przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego stanowi odstępstwo od „normalnego” stosowania tych przepisów, przez co przyznaje tej grupie selektywną korzyść.

118    W tym względzie, jak przypomniano w pkt 112 niniejszego wyroku, to dane państwo członkowskie, poza dziedzinami, w których prawo podatkowe Unii jest przedmiotem harmonizacji, określa, poprzez wykonywanie kompetencji własnych w zakresie podatków bezpośrednich i z poszanowaniem swojej autonomii podatkowej, cechy konstytutywne podatku, takie jak podstawa opodatkowania, zdarzenie powodujące powstanie obowiązku podatkowego i ewentualne odnoszące się do niego zwolnienia z opodatkowania, które to cechy co do zasady określają system referencyjny lub „normalny” system podatkowy.

119    Co więcej, zasada legalizmu podatkowego, która należy do porządku prawnego Unii jako ogólna zasada prawa, ustanawia wymóg, aby każdy obowiązek zapłaty podatku oraz wszystkie istotne elementy definiujące jego podstawowe cechy były przewidziane ustawą, przy czym podatnik powinien być w stanie przewidzieć i obliczyć kwotę należnego podatku i określić, w którym momencie będzie on wymagalny (zob. podobnie wyrok z dnia 8 maja 2019 r., Związek Gmin Zagłębia Miedziowego, C‑566/17, EU:C:2019:390, pkt 39).

120    Wynika z tego, że przy określaniu ram odniesienia dla zastosowania art. 107 ust. 1 TFUE do środków podatkowych Komisja jest co do zasady zobowiązana zaakceptować wykładnię właściwych przepisów prawa krajowego dokonaną przez dane państwo członkowskie w ramach kontradyktoryjnej debaty, o której mowa w pkt 111 niniejszego wyroku, o ile wykładnia ta jest zgodna z brzmieniem tych przepisów.

121    Komisja może odstąpić od wspomnianej wykładni tylko wtedy, gdy jest w stanie wykazać, że inna wykładnia przeważa w orzecznictwie lub praktyce administracyjnej tego państwa członkowskiego, opierając się w tym względzie na wiarygodnych i spójnych dowodach poddanych tej kontradyktoryjnej debacie.

122    Zgodnie z art. 4 ust. 3 TUE wspomniane państwo członkowskie jest zobowiązane do lojalnej współpracy w trakcie całego postępowania w przedmiocie badania danego środka w świetle przepisów prawa Unii w dziedzinie pomocy państwa (wyrok z dnia 6 listopada 2018 r., Scuola Elementare Maria Montessori/Komisja, Komisja/Scuola Elementare Maria Montessori i Komisja/Ferracci, od C‑622/16 P do C‑624/16 P, EU:C:2018:873, pkt 83 i przytoczone tam orzecznictwo). Obowiązek ten oznacza w szczególności wymóg, aby owo państwo członkowskie dostarczyło w dobrej wierze Komisji wszelkie istotne żądane przez nią wynikające z krajowego orzecznictwa lub krajowej praktyki administracyjnej informacje dotyczące wykładni przepisów prawa krajowego istotnych dla określenia ram odniesienia.

123    W niniejszym przypadku, jeśli chodzi o sposób traktowania pod względem podatkowym instrumentów finansowych takich jak pożyczki ZORA, Sąd wskazał z jednej strony w pkt 292 zaskarżonego wyroku, że art. 166 ustawy o podatku dochodowym „formalnie nie uzależnia przyznania zwolnienia [z podatku] dochodów z udziałów kapitałowych na poziomie spółki dominującej od wcześniejszego opodatkowania podziału zysków na poziomie jej spółki zależnej”, wzorem Komisji, która w motywie 218 spornej decyzji uznała, że nie istnieje „żaden wyraźnie ustanowiony związek między art. 166 ustawy o podatku dochodowym a art. 164 ust. 1 i 2 tej ustawy”, a z drugiej strony, w pkt 300 zaskarżonego wyroku, że „przyrost wartości księgowej z tytułu ZORA formalnie nie stanowi podziału zysków”.

124    Sąd odszedł zatem od wykładni literalnej tych przepisów. Potwierdzając podejście Komisji, w pierwszej kolejności uznał on, że zwolnienie z podatku dochodów z udziałów kapitałowych holdingu można rozważać, w prawie luksemburskim, tylko wtedy, gdy dochody podzielone przez jej spółkę zależną zostały wcześniej opodatkowane.

125    Oparł się on w tym względzie, w pkt 295 i 296 zaskarżonego wyroku, na dwóch elementach uwzględnionych przez Komisję w spornej decyzji. Z jednej strony chodzi o pismo z dnia 31 stycznia 2018 r., jakoby „całkowicie jednoznaczne”, ponieważ Wielkie Księstwo Luksemburga przyznało w nim, że „wszystkie udziały kapitałowe, z których dochody mogą podlegać systemowi zwolnień na mocy art. 166 ustawy o podatku dochodowym, są również objęte zakresem stosowania przepisów art. 164 ustawy o podatku dochodowym”. Z drugiej strony Sąd odesłał do opinii rady stanu z 1965 r. w sprawie projektu ustawy wprowadzającej art. 166 do ustawy o podatku dochodowym, w której podkreśliła ona, że przepis ten pozwala, „z uwagi na równość opodatkowania i ład gospodarczy”, na uniknięcie podwójnego lub potrójnego opodatkowania podzielonych dochodów, lecz nie na – w istocie – całkowite uniknięcie opodatkowania rzeczonych dochodów.

126    Sąd uznał, w drugiej kolejności, że należy zrezygnować z formalistycznego podejścia polegającego na odrębnym uwzględnieniu każdej z operacji składających się na złożoną konstrukcję finansową opracowaną przez odnośne spółki i wyjść poza pozory prawne, aby zrozumieć rzeczywistość gospodarczą i podatkową tej konstrukcji, co skłoniło go do stwierdzenia w pkt 312 zaskarżonego wyroku, że przyrost wartości księgowej z tytułu ZORA odpowiadał faktycznie, „w bardzo szczególnych okolicznościach niniejszej sprawy, podzielonym zyskom”.

127    I tak, po przypomnieniu w pkt 340–342 zaskarżonego wyroku o istnieniu w prawie luksemburskim związku między zwolnieniem z podatku dochodów z udziałów kapitałowych na poziomie spółki dominującej a możliwością odliczenia wypłaconych dochodów na poziomie jej spółki zależnej, Sąd stwierdził w pkt 343 tego wyroku, że „ze względu na wspomniany związek i uwzględnienie na poziomie [holdingów] łącznego skutku tych dwóch operacji rozpatrywane interpretacje indywidualne stanowią odstępstwo od węższych ram [odniesienia]” składających się z art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym. Według analizy Sądu zawartej w pkt 344 i 345 tego wyroku oznacza to, po pierwsze, że z tego łącznego skutku Komisja mogła słusznie wywnioskować w motywach 208 i 209 spornej decyzji, iż istnieje odstępstwo od tych ram odniesienia, a po drugie, że instytucja ta nie naruszyła prawa, oceniając na poziomie spółek holdingowych łączny skutek możliwości odliczenia dochodu na poziomie spółki zależnej i jego późniejszego zwolnienia z podatku na poziomie spółki dominującej.

128    Jednak elementy, na których oparł się Sąd, przypomniane w pkt 125 niniejszego wyroku, nie pozwalały mu prawidłowo stwierdzić, że zgodnie z zasadami przypomnianymi w pkt 120–122 tego wyroku Komisja mogła wykazać w sposób wymagany prawem, iż w odniesieniu do kwestii uzależnienia zwolnienia przewidzianego w art. 166 ustawy o podatku dochodowym od opodatkowania, na poziomie spółek zależnych, dochodu zwolnionego z podatku na poziomie holdingów w prawie luksemburskim przeważa inna wykładnia niż ta przedstawiona przez Wielkie Księstwo Luksemburga, ponieważ ta ostatnia wykładnia jest zgodna z brzmieniem tego przepisu, które nie przewiduje formalnie takiego uzależnienia.

129    W tym względzie należy wskazać, że w odniesieniu do pisma z dnia 31 stycznia 2018 r., jak podnoszą grupa Engie i in., kosztem przeinaczenia brzmienia tego pisma Sąd uznał w pkt 295 zaskarżonego wyroku, że związek warunkowości między art. 164 ustawy o podatku dochodowym i art. 166 tej ustawy, dotyczący wcześniejszego opodatkowania dochodów na poziomie podmiotu wypłacającego w celu skorzystania ze zwolnienia przewidzianego w tym ostatnim przepisie, wynika wyraźnie z odpowiedzi Wielkiego Księstwa Luksemburga. W oczywistym bowiem oderwaniu od kontekstu Sąd z przytoczonego w tym punkcie zdania z tego pisma wywiódł, wzorem Komisji, istnienie takiego związku. Ocena ta jest nie do pogodzenia z innymi fragmentami rzeczonego pisma, w których owo państwo członkowskie wskazało, że wspomniany przepis „nie wymaga wcześniejszego opodatkowania dochodów z udziałów kapitałowych, aby podlegały one przewidzianemu systemowi zwolnienia”, że art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym nie powinny być stosowane „łącznie” i że „przepisy art. 164 ustawy o podatku dochodowym nie stanowią warunku sine qua non stosowania systemu zwolnienia z podatku dochodów z udziałów kapitałowych ustanowionego w art. 166 ustawy o podatku dochodowym”.

130    W odniesieniu do opinii rady stanu z 1965 r. wystarczy stwierdzić, jak uczyniła to rzecznik generalna w pkt 121 opinii, że opinia ta ogranicza się do wskazania, iż analizowany w niej przepis, któremu odpowiada art. 166 ustawy o podatku dochodowym, miał na celu uniknięcie wielokrotnego opodatkowania zysków spółki na poziomie spółki zależnej i jej spółki dominującej, zanim zostaną one wypłacone akcjonariuszom, jednak bez wskazania, że przepis ten miał również na celu uniknięcie wszelkiej sytuacji podwójnego nieopodatkowania w odniesieniu do dochodów z udziałów kapitałowych spółki dominującej.

131    Zatem to na podstawie analizy przeprowadzonej z naruszeniem prawa i w wyniku przeinaczenia okoliczności faktycznych Sąd w pkt 298 zaskarżonego wyroku potwierdził stwierdzenie Komisji dotyczące istnienia związku warunkowości między art. 164 ustawy o podatku dochodowym i art. 166 tej ustawy, polegającego na tym, że zwolnienie z podatku dochodów z udziałów kapitałowych na poziomie spółki dominującej jest uzależnione od opodatkowania podzielonych zysków na poziomie jej spółki zależnej.

132    Należy zatem uwzględnić zarzut pierwszy odwołań, bez konieczności badania podniesionej przez Wielkie Księstwo Luksemburga części drugiej pierwszego zarzutu odwołania, opartej na błędach dotyczących odstępstwa od ram odniesienia ograniczonych do art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym.

2.      W przedmiocie zarzutu drugiego odwołań

a)      Argumenty stron

133    Zarzut drugi w sprawie C‑451/21 P składa się z czterech części, z których pierwsza dotyczy przyjęcia przez Sąd oczywiście błędnego założenia i przeinaczenia przez niego prawa krajowego, druga – naruszeń prawa popełnionych przez Sąd przy określeniu ram odniesienia przyjętych przez niego w dziedzinie nadużycia prawa oraz niewystarczającego i wewnętrznie sprzecznego uzasadnienia zaskarżonego wyroku, trzecia – błędów w wykazaniu odstępstwa od tych ram odniesienia, a czwarta, przedstawiona tytułem ewentualnym – naruszenia prawa do obrony Wielkiego Księstwa Luksemburga.

134    W pierwszej części tego zarzutu Wielkie Księstwo Luksemburga podnosi w szczególności, że całość rozumowania Sądu opiera się na błędnym założeniu, zgodnie z którym taki sam rezultat podatkowy jak ten uzyskany przez grupę Engie nie byłby możliwy bez istnienia pośredników, którzy zdaniem Sądu stanowią zasadnicze ogniwo konstrukcji finansowej wdrożonej przez tę grupę. Przypomniało ono jednak, że wyjaśniło w pierwszej instancji, iż bezpośrednia pożyczka ZORA, udzielona bez korzystania z usług pośrednika, doprowadziłaby do tego samego podlegającego opodatkowaniu rezultatu co rezultat wynikający z pośredniej pożyczki ZORA, ponieważ wierzyciel był w stanie w pierwszej kolejności, przy konwersji bezpośredniej pożyczki ZORA, skorzystać z neutralności podatkowej dozwolonej przez art. 22bis ustawy o podatku dochodowym, a następnie, w drugiej kolejności, ze zwolnienia z ewentualnego podziału zysku lub zysku kapitałowego, na podstawie art. 166 tej ustawy, co Sąd przyznał, stwierdzając, że artykuły te formalnie nie wykluczają takiego zwolnienia.

135    Zdaniem tego państwa członkowskiego Sąd zatem niesłusznie uznał, że trzy z przewidzianych w art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym kryteriów nadużycia prawa zostały spełnione i że w związku z tym rozpatrywane interpretacje indywidualne prawa podatkowego stanowiły odstępstwo od ram odniesienia.

136    W części drugiej zarzutu drugiego Wielkie Księstwo Luksemburga podnosi w pierwszej kolejności, że Sąd błędnie uznał, iż nie było konieczne uwzględnienie praktyki administracyjnej, ponieważ art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym nie stwarzał trudności interpretacyjnych. Uważa ono, że w ten sposób Sąd nie uwzględnił orzecznictwa Trybunału, z którego wynika obowiązek dokonania, przy określaniu ram odniesienia, szczegółowej analizy prawa obowiązującego w danym państwie członkowskim oraz jego praktyki administracyjnej i sądowej. Analiza ta jest tym bardziej istotna, że art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym jest zredagowany w sposób ogólny, a zatem wymaga dokonania oceny każdego przypadku indywidualnie. W tym względzie zarzut oparty na tym, że Wielkie Księstwo Luksemburga nie przedstawiło Komisji przykładów swojej praktyki administracyjnej, poza tym, że przenosi ciężar dowodu, nie znajduje oparcia w faktach, ponieważ państwo to przekazało Komisji wiele przykładów interpretacji indywidualnych prawa podatkowego.

137    W drugiej kolejności Wielkie Księstwo Luksemburga wskazuje, że przyjęte przez Sąd ramy odniesienia są niepełne, przede wszystkim w zakresie, w jakim nie wspominają o wyjątkowym charakterze odwołania się przez organy luksemburskie do koncepcji nadużycia prawa, następnie w zakresie, w jakim nie uwzględniają faktu, że podatnik ma pełną swobodę wyboru formy, która wydaje się mu najtańsza z podatkowego punktu widzenia, i wreszcie w zakresie, w jakim ta swoboda wyboru, jaką dysponuje podatnik, stoi na przeszkodzie temu, aby organ podatkowy ingerował w opcje, z których podatnik korzysta w interesie swojego przedsiębiorstwa, i zastępował oceną dokonaną przez siebie ocenę dokonaną przez tego ostatniego.

138    W trzeciej kolejności Wielkie Księstwo Luksemburga podnosi, że Sąd powołał się na odstępstwo od celu podatkowego systemu odniesienia, a nie od samego tego systemu, podczas gdy zgodnie z utrwalonym orzecznictwem jedynie odstępstwo od ram odniesienia pozwala ustalić selektywność danego środka. Zdaniem tego państwa członkowskiego do Komisji lub do Sądu, w ramach prawa w dziedzinie pomocy państwa, nie należy wyręczanie państwa członkowskiego w określeniu celu krajowego systemu podatkowego.

139    W części trzeciej zarzutu drugiego Wielkie Księstwo Luksemburga podnosi w szczególności, że Sąd pominął ryzyko gospodarcze obarczające sporne transakcje, których wyniki zależały od wyników spółek zależnych. Gdyby Sąd wziął pod uwagę tę okoliczność, musiałby niechybnie stwierdzić, że drugie kryterium nadużycia prawa, dotyczące zmniejszenia obciążenia podatkowego, nie zostało spełnione. Ponadto orzecznictwo luksemburskie nie pozwala na stwierdzenie ex post istnienia nadużycia prawa w drodze transakcji, jeżeli transakcja ta została uprzednio zatwierdzona w wydanej prawidłowo interpretacji indywidualnej prawa podatkowego.

140    W części czwartej tego zarzutu Wielkie Księstwo Luksemburga wskazuje, że jego prawo do obrony zostało naruszone, ponieważ w decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego Komisja wspomniała jedynie incydentalnie i w jednym tylko ustępie o istnieniu możliwego nadużycia prawa, nie określonego konkretnie, lecz mającego związek z możliwością odliczenia przez spółki zależne przyrostu wartości księgowej z tytułu ZORA. Tymczasem ten przedstawiony przez Komisję zarzut nie odpowiada zarzutowi zawartemu w spornej decyzji.

141    Zarzut drugi w sprawie C‑454/21 P składa się z trzech części, z których pierwsza dotyczy naruszeń prawa i oczywistego błędu w ocenie, których miał się dopuścić Sąd przy określaniu ram odniesienia, druga – naruszenia prawa wynikającego z określenia przez Sąd selektywnej korzyści w świetle art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym, a trzecia – oczywistego błędu w ocenie wynikającego z dokonanej przez Sąd wykładni prawa luksemburskiego.

142    W części pierwszej tego zarzutu spółki Engie i in. uważają, że Sąd popełnił oczywisty błąd w ocenie, gdy uznał, iż nie zakwestionowały one określenia ram odniesienia w zakresie, w jakim zostały one rozszerzone na art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym. W skardze do Sądu zakwestionowały one bowiem kompetencje Komisji i dokonaną przez nią in abstracto wykładnię kryteriów nadużycia prawa ustanowionych przez luksemburski sąd administracyjny i podniosły, że konieczne jest uwzględnienie praktyki administracyjnej i sądowej organów luksemburskich w sytuacjach porównywalnych z ich sytuacją.

143    W odniesieniu do naruszeń prawa spółki Engie i in. podnoszą, że Sąd, wzorem Komisji, dokonał wykładni art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym bez uwzględnienia mających zastosowanie przepisów prawa ani praktyki administracyjnej i sądowej organów luksemburskich w sytuacjach porównywalnych z ich sytuacją, w odniesieniu do analogicznych konstrukcji. Ponadto według nich Sąd w tym względzie powtórzył ustalenia zawarte w spornej decyzji.

144    W części drugiej zarzutu drugiego spółki Engie i in. utrzymują, że Sąd naruszył prawo i nie uwzględnił własnego orzecznictwa, wykluczając, by pojęcie „nadużycia prawa”, mimo iż podlega ono ścisłej wykładni, należało zawsze oceniać w każdym przypadku indywidualnie.

145    W części trzeciej zarzutu drugiego spółki Engie i in. podnoszą, że nawet przy założeniu, iż ramy odniesienia obejmują art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym, Sąd popełnił oczywisty błąd w ocenie przy dokonywaniu wykładni tego przepisu i przy jego stosowaniu. Ich zdaniem Sąd tym samym zaprzeczył sam sobie, orzekając, że bezpośrednia konwersja pożyczki ZORA nie może prowadzić do dochodu zwolnionego z podatku w rozumieniu art. 166 ustawy o podatku dochodowym w świetle celu art. 22bis tej ustawy, zanim przyznał, że przepisy te nie wykluczają formalnie zwolnienia z podatku dochodów.

146    Komisja kwestionuje zarzut drugi odwołań.

147    Podnosi ona w szczególności, że Sąd nie dopuścił się żadnego przeinaczenia, gdy orzekł, iż określenie ram odniesienia obejmujących art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym nie zostało zakwestionowane przez Wielkie Księstwo Luksemburga i spółki Engie i in. Jej zdaniem Sąd w żaden sposób nie zaprzeczył konieczności dokonania oceny nadużycia prawa w każdym przypadku indywidualnie, lecz po prostu wskazał, że ustanowione w prawie luksemburskim kryteria istnienia nadużycia prawa są jasne.

148    Tytułem ewentualnym Komisja, chociaż nie kwestionuje swobody wyboru przez podatnika najniżej opodatkowanego sposobu postępowania i zakazu zastąpienia przez organ podatkowy swoim własnym wyborem wyboru dokonanego przez przedsiębiorstwo, to jednak uważa, że zasady te mają swoje prawne granice, w prawie luksemburskim, w art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym i że wszelka odmienna wykładnia tego artykułu pozbawiałaby go jego istotnego znaczenia.

149    Co się tyczy wskazania przez Sąd okoliczności, że art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym został już zastosowany, nie należy zdaniem Komisji wywodzić z tego, że Sąd uznał, iż sporne środki były selektywne z tego tylko powodu, lecz po prostu że zamierzał zabezpieczyć się przed krytyką, w myśl której przepis ten pozostawałby martwą literą.

150    Komisja wskazuje również, że nie domniemywała istnienia nadużycia prawa. Podnosi ona, że bezpośrednia pożyczka ZORA nie prowadzi do tego samego rezultatu podatkowego co pośrednia pożyczka ZORA i że nawet gdyby tak było, nadal istnieje nadużycie prawa. Co więcej, twierdzi ona, że przeanalizowała cztery kryteria nadużycia prawa w świetle okoliczności faktycznych niniejszej sprawy, zanim stwierdziła, że kryteria te zostały spełnione. W tym względzie jej zdaniem nie ma znaczenia okoliczność, że przedmiotowe rodzaje działalności są obarczone ryzykiem gospodarczym. Znaczenie ma jedynie kwestia, czy przedmiotowy sposób traktowania pod względem podatkowym stanowił nadużycie, czy też nie.

b)      Ocena Trybunału

151    Na wstępie należy zbadać argumentację Wielkiego Księstwa Luksemburga i spółek Engie i in. opartą na tym, że Sąd niesłusznie uznał, iż Komisja mogła wykazać selektywny charakter przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego w świetle ram odniesienia składających się z art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym bez uwzględnienia krajowej praktyki administracyjnej dotyczącej tego przepisu, ponieważ przepis ten nie stwarzał trudności interpretacyjnych.

152    W tym względzie należy w pierwszej kolejności przypomnieć, że uznanie środka podatkowego za „selektywny” zakłada nie tylko znajomość treści właściwych przepisów prawa, lecz wymaga również zbadania ich zakresu opartego między innymi na praktyce administracyjnej i sądowej danego państwa członkowskiego (zob. podobnie wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., P, C‑6/12, EU:C:2013:525, pkt 20).

153    W drugiej kolejności, jak podkreśliła w istocie rzecznik generalna w pkt 146–148 opinii, przepis mający na celu poziome zapobieganie nadużyciom w dziedzinie opodatkowania, taki jak art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym, ma ze swej natury szczególnie wysoki stopień ogólności i może mieć zastosowanie w bardzo szerokim zakresie kontekstów i sytuacji.

154    Zgodnie z orzecznictwem przypomnianym w pkt 112 niniejszego wyroku wybór ustanowienia takiego przepisu w prawie krajowym i określenia sposobów, w jaki organy podatkowe powinny go wdrożyć, należy do kompetencji własnych państw członkowskich w zakresie podatków bezpośrednich w dziedzinach, które nie były przedmiotem harmonizacji w prawie Unii, a tym samym do ich autonomii podatkowej.

155    Biorąc zaś pod uwagę charakter przepisu zapobiegającego nadużyciom, takiego jak przepis, o którym mowa w pkt 153 niniejszego wyroku, do wniosku, że zaniechanie przez organy podatkowe zastosowania tego przepisu w celu odmowy potraktowania pod względem podatkowym, o które zwrócił się podatnik we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej prawa podatkowego, doprowadziło do przyznania selektywnej korzyści, Komisja może dojść jedynie w przypadku, gdy to zaniechanie odbiega od krajowego orzecznictwa lub krajowej praktyki administracyjnej, które dotyczą tego przepisu. Gdyby bowiem było inaczej, Komisja mogłaby sama określić, co stanowi prawidłowe stosowanie takiego przepisu bądź co nie stanowi takiego stosowania, a to wykraczałoby poza granice uprawnień przyznanych jej przez traktaty w dziedzinie kontroli pomocy państwa i byłoby niezgodne z autonomią podatkową państw członkowskich przypomnianą w poprzednim punkcie.

156    Jak z tego wynika, Sąd naruszył prawo, uznając w pkt 409 zaskarżonego wyroku, iż uwzględnienie przez Komisję praktyki administracyjnej luksemburskich organów podatkowych dotyczącej art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym nie było konieczne, ponieważ przepis ten nie stwarzał żadnych trudności interpretacyjnych.

157    Prawdą jest, że Sąd podkreślił skądinąd w tym pkt 409, iż Komisja w motywach 293–298 spornej decyzji powołała się na notatkę służbową luksemburskich organów oraz na praktykę sądową w tym państwie członkowskim, z których wyprowadziła cztery kryteria umożliwiające stwierdzenie w prawie luksemburskim nadużycia prawa w dziedzinie podatków w rozumieniu tego przepisu.

158    Jednakże, jak zauważyła rzecznik generalna w pkt 153 i 154 opinii, Komisja ograniczyła się w tym fragmencie spornej decyzji do ogólnego badania przesłanek stosowania art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym, bez wykazania, że luksemburskie organy podatkowe odstąpiły w przedmiotowych interpretacjach indywidualnych prawa podatkowego w szczególności od własnej praktyki dotyczącej transakcji porównywalnych z przedmiotowymi transakcjami.

159    Z tego względu należy zatem również uwzględnić zarzut drugi odwołań, bez konieczności badania pozostałych argumentów podniesionych przez Wielkie Księstwo Luksemburga i spółki Engie i in. na poparcie tego zarzutu.

160    Z uwagi na zasadność zarzutów pierwszego i drugiego odwołań należy uchylić zaskarżony wyrok, bez konieczności orzekania w przedmiocie pozostałych zarzutów odwołań. Zasadność tych zarzutów powoduje bowiem, że traci podstawę stwierdzenie dokonane przez Sąd w pkt 478 zaskarżonego wyroku, w myśl którego oddalenie zarzutów nieważności dotyczących w istocie dokonanej w spornej decyzji analizy ram odniesienia ograniczonych do art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym lub ram odniesienia składających się z art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym wystarczyło, aby wykazać selektywność przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego.

V.      W przedmiocie skarg wniesionych do Sądu

161    Zgodnie z art. 61 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w przypadku uchylenia orzeczenia Sądu Trybunał może wydać orzeczenie ostateczne w sprawie, jeśli stan postępowania na to pozwala.

162    Taka sytuacja ma miejsce w niniejszym przypadku, ponieważ zarzuty skarg zmierzające do stwierdzenia nieważności spornej decyzji były przedmiotem kontradyktoryjnej debaty przed Sądem, a ich badanie nie wymaga zarządzenia żadnego dodatkowego środka organizacji postępowania lub środka dowodowego.

163    W pierwszej kolejności należy zbadać zarzuty pierwszy i drugi skargi w sprawie T‑516/18 oraz zarzuty drugi i trzeci skargi w sprawie T‑525/18 w zakresie, w jakim skarżący (obecni wnoszący odwołanie) podnoszą w nich, że Komisja błędnie uznała, iż przedmiotowe interpretacje indywidualne prawa podatkowego przyznały selektywne korzyści w świetle ram odniesienia ograniczonych do art. 164 i 166 ustawy o podatku dochodowym oraz ram odniesienia składających się z art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym, przeanalizowanych przez Sąd w zaskarżonym wyroku i odpowiadających drugiemu i czwartemu sposobowi rozumowania, które zostały przedstawione w pkt 31 niniejszego wyroku.

164    W odniesieniu do drugiego sposobu rozumowania w przedmiocie selektywności, o którym mowa w pkt 31 niniejszego wyroku, bezsporne jest, że Komisja włączyła art. 166 ustawy o podatku dochodowym do ram odniesienia ograniczonych do przepisów prawa luksemburskiego dotyczących opodatkowania podzielonych zysków i zwolnienia z podatku dochodów z udziałów kapitałowych. Instytucja ta uznała jednak, że rozpatrywane interpretacje indywidualne prawa podatkowego wynikały z błędnego zastosowania tego przepisu.

165    I tak w motywie 202 spornej decyzji Komisja, stwierdziwszy, że pojęcie „dochodów z udziałów kapitałowych” w rozumieniu art. 166 ustawy o podatku dochodowym nie zostało zdefiniowane w ustawie, oparła się w celu zdefiniowania tego pojęcia na piśmie z dnia 31 stycznia 2018 r., w którym Wielkie Księstwo Luksemburga wskazało, że „wszystkie udziały kapitałowe, z których dochody mogą podlegać systemowi zwolnień na mocy art. 166 ustawy o podatku dochodowym, są również objęte zakresem stosowania przepisów art. 164 ustawy o podatku dochodowym”. Z tego Komisja wywnioskowała, że pojęcie „dochodów z udziałów kapitałowych” podlegających zwolnieniu przewidzianemu w art. 166 ustawy o podatku dochodowym obejmuje „podział zysku” na rzecz posiadaczy papierów wartościowych, o których mowa w art. 164 ustawy o podatku dochodowym, uściślając przy tym, że ten podział zysków powinien zostać opodatkowany na poziomie podmiotu wypłacającego. Komisja podkreśliła w motywach 204 i 213 spornej decyzji, że ta ostatnia przesłanka ma zastosowanie, przy czym nie ma znaczenia uznanie przedmiotowych dochodów za podział zysków lub zysk kapitałowy.

166    Ponadto w motywie 212 spornej decyzji Komisja wyraźnie przyznała, że z gospodarczego punktu widzenia dochód osiągany przez spółki LNG Holding i CEF wynikający z konwersji pożyczek ZORA jest równy takiemu podziałowi zysków.

167    Ponieważ jednak ten podział zysków nie został opodatkowany na poziomie spółek LNG Supply i GSTM, Komisja stwierdziła odstępstwo od ram odniesienia składających się z przepisów prawa luksemburskiego dotyczących zwolnienia z podatku dochodów z udziałów kapitałowych i opodatkowania podziału zysków. Dokładniej rzecz ujmując, wywnioskowała ona to odstępstwo z okoliczności, że luksemburskie organy podatkowe, w drodze przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego, zaakceptowały, że realizacja przyrostu wartości księgowej z tytułu ZORA na poziomie spółek LNG Holding i CEF podlega zwolnieniu z podatku dochodów z udziałów kapitałowych na podstawie art. 166 ustawy o podatku dochodowym, mimo że ów przyrost wartości księgowej został odliczony od podlegających opodatkowaniu dochodów spółek LNG Supply i GSTM.

168    Analiza ta jest jednak obarczona błędem, który zgodnie z orzecznictwem przypomnianym w pkt 110 niniejszego wyroku powoduje wadliwość całego drugiego sposobu rozumowania w przedmiocie selektywności, o którym mowa w pkt 31 tego wyroku.

169    W tym względzie, z jednej strony, z analizy zarzutów pierwszych odwołań, w szczególności z pkt 128–131 niniejszego wyroku wynika, że Komisja niesłusznie uznała, iż może wywnioskować z pisma z dnia 31 stycznia 2018 r. oraz z opinii rady stanu z 1965 r. istnienie związku warunkowości między art. 164 ustawy o podatku dochodowym i art. 166 tej ustawy, dotyczącego wcześniejszego opodatkowania dochodów na poziomie podmiotu wypłacającego w celu skorzystania ze zwolnienia przewidzianego w tym ostatnim przepisie.

170    Z drugiej strony Komisja nie zbadała ani tym bardziej nie wykazała, że w prawie luksemburskim pojęcie „podziału zysku” w rozumieniu art. 164 ustawy o podatku dochodowym, w odniesieniu do którego zdaniem Wielkiego Księstwa Luksemburga należy definiować „dochody z udziałów kapitałowych” w rozumieniu art. 166 tej ustawy, jest niezgodne z pojęciem „kosztu podlegającego odliczeniu do celów podatkowych” na poziomie podmiotu wypłacającego.

171    W konsekwencji, przy założeniu, że – jak wskazała Komisja w motywie 212 spornej decyzji – przyrost wartości księgowej z tytułu ZORA objęty przedmiotowymi interpretacjami indywidualnymi prawa podatkowego stanowił z gospodarczego punktu widzenia podział zysków w rozumieniu art. 164 ustawy o podatku dochodowym, interpretacje te nie mogły jednak ustanowić odstępstwa od art. 166 tej ustawy poprzez uznanie tego przyrostu za przychody z udziałów kapitałowych dla spółek LNG Holding i CEF, a tym samym poprzez zwolnienie z podatku tych dochodów na mocy tego ostatniego przepisu. Należy zatem stwierdzić, że w odniesieniu do drugiego sposobu rozumowania Komisja nie zastosowała się do zasad wskazanych w pkt 120–122 niniejszego wyroku.

172    Niemniej jednak taki wniosek pozostaje bez uszczerbku dla badania ewentualnie selektywnego charakteru przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego w świetle stwierdzenia, w myśl którego dochody spółek LNG Supply i GSTM w każdym przedmiotowym roku podatkowym zostały – w zamian za odliczenie jako koszt przyrostu wartości księgowej z tytułu ZORA – opodatkowane od marży uzgodnionej z luksemburskimi organami podatkowymi, nie zaś na podstawie przepisów powszechnego prawa podatkowego, z których wynika, że obciążenie podatkowe spółki jest co do zasady obliczane poprzez zastosowanie standardowej stawki opodatkowania do rzeczywiście osiągniętych dochodów, po odliczeniu kosztów operacyjnych i innych kosztów.

173    W odniesieniu do czwartego sposobu rozumowania, o którym mowa w pkt 31 niniejszego wyroku, z pkt 153–158 tego wyroku wynika, że analiza Komisji dotycząca selektywnej korzyści wynikającej z zastosowania art. 6 ustawy o dostosowaniu podatkowym, dotyczącego nadużycia prawa, jest również wadliwa pod względem prawnym, ponieważ Komisja nie wykazała, że luksemburskie organy podatkowe odstąpiły w przedmiotowych interpretacjach indywidualnych prawa podatkowego od własnej praktyki dotyczącej transakcji porównywalnych z przedmiotowymi transakcjami.

174    W drugiej kolejności należy zbadać zarzuty pierwszy i drugi skargi w sprawie T‑516/18 oraz zarzuty drugi i trzeci skargi w sprawie T‑525/18 w zakresie, w jakim skarżący (obecni wnoszący odwołanie) podnoszą w nich, że Komisja błędnie stwierdziła, iż przedmiotowe interpretacje indywidualne prawa podatkowego przyznały spółkom LNG Holding i CEF lub grupie Engie selektywne korzyści w świetle ram odniesienia obejmujących luksemburski system opodatkowania osób prawnych, odpowiadających pierwszemu i trzeciemu sposobowi rozumowania, o których mowa w pkt 31 niniejszego wyroku.

175    W tym względzie, w odniesieniu do pierwszego sposobu rozumowania, o którym mowa w pkt 31 niniejszego wyroku, należy zaznaczyć, iż – jak wynika z motywów 166 i 196 spornej decyzji – Komisja nie uznała, że zwolnienia przewidziane w luksemburskim systemie opodatkowania osób prawnych, a w szczególności zwolnienie przewidziane w art. 166 ustawy o podatku dochodowym, stanowiły same w sobie system pomocy, lecz że ich zastosowanie w drodze przedmiotowych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego przysporzyło grupie Engie selektywnej korzyści w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Tak więc Komisja ani nie twierdziła, ani nie wykazała, że naruszenie tego ostatniego postanowienia nastąpiło ze względu na samo istnienie odnośnych przepisów luksemburskiego prawa podatkowego.

176    W konsekwencji przypadek wspomniany w pkt 114 niniejszego wyroku, w którym same ramy odniesienia wynikające z prawa krajowego zostają uznane przez Komisję za niezgodne z prawem Unii w dziedzinie pomocy państwa, nie odpowiada niniejszej sprawie.

177    Jak wynika zaś z pkt 112 i 118 niniejszego wyroku, system odniesienia lub „normalny” system podatkowy, na podstawie którego należy analizować przesłankę dotyczącą selektywności, powinien obejmować przepisy przewidujące zwolnienia uznane przez krajowe organy podatkowe za mające zastosowanie w danym przypadku, jeżeli przepisy te same w sobie nie przysparzają selektywnej korzyści w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. W takiej sytuacji, z uwagi na kompetencje własne państw członkowskich w dziedzinie podatków bezpośrednich i na należne poszanowanie ich autonomii podatkowej przypomniane w pkt 118 niniejszego wyroku, Komisja nie może wykazać odstępstwa od ram odniesienia, ograniczając się do stwierdzenia, że dany środek odbiega od ogólnego celu opodatkowania wszystkich spółek będących rezydentami w danym państwie członkowskim, bez uwzględnienia przepisów prawa krajowego konkretyzujących sposoby realizacji tego celu.

178    W niniejszym przypadku, opierając się na ramach odniesienia obejmujących luksemburski system opodatkowania osób prawnych, Komisja, jak wynika z motywów 171–176 spornej decyzji, nie uwzględniła w tych ramach art. 166 ustawy o podatku dochodowym.

179    W motywach 179, 182, 184, 185, 187, 188, 190 i 192 tej decyzji Komisja wykluczyła znaczenie art. 166 ustawy o podatku dochodowym ze względu na to, w istocie, że zastosowanie tego przepisu nie mogłoby podważyć wniosku, zgodnie z którym łączny skutek możliwości odliczenia przyrostu wartości księgowej z tytułu ZORA na poziomie spółek LNG Supply i GSTM oraz zwolnienia z opodatkowania odpowiednich dochodów na poziomie spółek LNG Holding i CEF stanowi odstępstwo od celu ogólnego luksemburskiego systemu opodatkowania osób prawnych polegającego na opodatkowaniu zysków wszystkich spółek podlegających opodatkowaniu w Luksemburgu. Na podstawie takiej analizy Komisja stwierdziła, jak wynika z motywów 192 i 193 owej decyzji, że odstępstwo od tych ram odniesienia przybrało formę zwolnienia z podatku dochodów uzyskanych przez spółki LNG Holding i CEF jako holdingi spółek, odpowiednio, LNG Supply i GSTM.

180    Z uwagi zaś na rozważania przedstawione w pkt 177 niniejszego wyroku należy uznać, że wniosek ten jest wadliwy pod względem prawnym. Artykuł 166 ustawy o podatku dochodowym, będący podstawą prawną rozpatrywanych interpretacji indywidualnych prawa podatkowego, powinien bowiem stanowić część ram odniesienia określających „normalny” system opodatkowania, ponieważ Komisja nie uznała, że przepis ten sam w sobie przysparza selektywnej korzyści w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE.

181    Błąd ten, zgodnie z orzecznictwem przypomnianym w pkt 110 niniejszego wyroku, również powoduje w sposób nieunikniony wadliwość całej analizy selektywności przeprowadzonej przez Komisję na podstawie ram odniesienia obejmujących luksemburski system opodatkowania osób prawnych.

182    Wreszcie, w odniesieniu do trzeciego sposobu rozumowania, o którym mowa w pkt 31 niniejszego wyroku, błędy stwierdzone w pkt 168–171 oraz w pkt 180 tego wyroku powodują również wadliwość przeprowadzonej przez Komisję analizy dotyczącej skutków wywołanych przez przedmiotowe interpretacje indywidualne prawa podatkowego na poziomie grupy Engie.

183    Z jednej bowiem strony w motywach 252–254 spornej decyzji, poświęconych zwolnieniu z podatku dochodów z udziałów kapitałowych na podstawie art. 166 ustawy o podatku dochodowym, Komisja w istocie powtórzyła analizę przeprowadzoną w ramach drugiego sposobu rozumowania w oparciu o ramy odniesienia ograniczone do przepisów prawa luksemburskiego dotyczących opodatkowania podziału zysków i zwolnienia z podatku dochodów z udziałów kapitałowych, a w szczególności odesłała w tym celu do motywu 202 tej decyzji. Jak z tego wynika, analiza ta jest obarczona tym samym błędem co błąd stwierdzony w pkt 168–171 niniejszego wyroku.

184    Z drugiej strony z motywu 245 spornej decyzji wynika, że do celów tej analizy Komisja uwzględniła jako ramy odniesienia luksemburski system opodatkowania osób prawnych opisany w motywach 171–190 tej decyzji. Jak zaś wskazano w pkt 180 i 181 niniejszego wyroku, takie określenie ram odniesienia jest błędne, ponieważ nie obejmuje ono art. 166 ustawy o podatku dochodowym.

185    Co więcej, ze względów przedstawionych w pkt 177 niniejszego wyroku Komisja nie mogła prawidłowo wykazać odstępstwa od „normalnego” systemu podatkowego w ramach tego trzeciego sposobu rozumowania poprzez odniesienie wyłącznie do ogólnego celu systemu luksemburskiego obejmującego opodatkowanie zysków spółek będących rezydentami w Luksemburgu, jak uczyniła to w motywie 256 spornej decyzji.

186    Jak wynika z całości tych rozważań, należy uwzględnić zarzuty pierwszy i drugi skargi w sprawie T‑516/18 oraz zarzuty drugi i trzeci skargi w sprawie T‑525/18, dotyczące w istocie błędów w ocenie i naruszeń prawa przy określeniu selektywnej korzyści. W konsekwencji należy stwierdzić nieważność spornej decyzji, bez konieczności badania pozostałych zarzutów skargi o stwierdzenie nieważności.

VI.    W przedmiocie kosztów

187    Zgodnie z art. 184 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem jeżeli odwołanie jest zasadne i Trybunał orzeka wyrokiem kończącym postępowanie w sprawie, rozstrzyga on o kosztach.

188    Artykuł 138 § 1 regulaminu postępowania, mający zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 184 § 1 owego regulaminu, stanowi, że kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.

189    W niniejszej sprawie, jeśli chodzi o odwołanie wniesione w sprawie C‑451/21 P, ze względu na to, że Wielkie Księstwo Luksemburga wygrało sprawę, należy zgodnie z jego żądaniem obciążyć Komisję, poza jej własnymi kosztami, kosztami poniesionymi przez Wielkie Księstwo Luksemburga.

190    Jeśli chodzi o odwołanie wniesione w sprawie C‑454/21 P, ze względu na to, że spółki Engie i in. wygrały sprawę, należy zgodnie z ich żądaniem obciążyć Komisję, poza jej własnymi kosztami, kosztami poniesionymi przez spółki Engie i in.

191    Ponadto, ponieważ skargi wniesione do Sądu zostały uwzględnione, Komisja zostaje obciążona całością kosztów związanych z postępowaniem w pierwszej instancji.

Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje:

1)      Sprawy C‑451/21 P i C‑454/21 P zostają połączone do celów wydania wyroku.

2)      Wyrok Sądu Unii Europejskiej z dnia 12 maja 2021 r., Luksemburg i in./Komisja (T‑516/18 i T‑525/18, EU:T:2021:251) zostaje uchylony.

3)      Stwierdza się nieważność decyzji Komisji (UE) 2019/421 z dnia 20 czerwca 2018 r. w sprawie pomocy państwa SA.44888 (2016/C) (ex 2016/NN) wdrożonej przez Luksemburg na rzecz grupy Engie.

4)      Komisja Europejska zostaje obciążona kosztami postępowania odwoławczego w sprawach C‑451/21 P i C‑454/21 P.

5)      Komisja Europejska zostaje obciążona kosztami postępowania w pierwszej instancji.

Podpisy

*      Język postępowania: francuski.