Sprawa T‑201/17
Printeos, SA
przeciwko
Komisji Europejskiej
Wyrok Sądu (trzecia izba w składzie powiększonym) z dnia 12 lutego 2019 r.
Odpowiedzialność pozaumowna – Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 101 TFUE – Grzywny – Wyrok stwierdzający częściową nieważność decyzji – Zwrot głównej kwoty grzywny – Odsetki za zwłokę – Wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom – Związek przyczynowy – Szkoda – Artykuł 266 TFUE – Artykuł 90 ust. 4 lit. a) zdanie drugie rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 1268/2012
1. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Niezgodność z prawem – Szkoda – Związek przyczynowy – Przesłanki kumulatywne
(art. 340 akapit drugi TFUE)
(zob. pkt 49)
2. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Niezgodność z prawem – Wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom – Swoboda uznania przysługująca instytucji w trakcie przyjmowania aktu
(art. 340 akapit drugi TFUE)
(zob. pkt 50, 51)
3. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Niezgodność z prawem – Wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom – Norma prawna przyznająca uprawnienia jednostkom – Pojęcie – Brak wykonania wyroku stwierdzającego nieważność – Uchybienie ciążącemu na Komisji obowiązkowi zapłaty odsetek za zwłokę od zwróconej kwoty umorzonej grzywny – Pozbawienie możliwości korzystania z wierzytelności – Zaliczenie
(art. 266 akapit pierwszy, art. 340 akapit drugi TFUE)
(zob. pkt 55–59)
4. Prawo Unii Europejskiej – Wykładnia – Metody – Wykładnia aktu prawa wtórnego – Wykładnia sprzeczna z brzmieniem aktu – Niedopuszczalność
(art. 266 akapit pierwszy TFUE; rozporządzenie Komisji nr 1268/2012, art. 90 ust. 4)
(zob. pkt 61)
5. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Niezgodność z prawem – Uchybienie ciążącemu na Komisji obowiązkowi zapłaty odsetek za zwłokę od zwróconej kwoty umorzonej grzywny – Naruszenie art. 266 TFUE – Wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom
(art. 266 akapit pierwszy, art. 340 akapit drugi TFUE)
(zob. pkt 64–69)
6. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Związek przyczynowy – Pojęcie – Uchybienie ciążącemu na Komisji obowiązkowi zapłaty odsetek za zwłokę od zwróconej kwoty umorzonej grzywny – Naruszenie art. 266 TFUE – Szkoda wynikająca z pozbawienia możliwości korzystania z wierzytelności – Istnienie związku przyczynowego
(art. 266 akapit pierwszy, art. 340 akapit drugi TFUE)
(zob. pkt 70, 71)
Streszczenie
W wyroku Printeos/Komisja (T‑201/17), ogłoszonym w dniu 12 lutego 2019 r., w ramach wniesionej w trybie art. 268 TFUE skargi o stwierdzenie odpowiedzialności pozaumownej, Sąd uwzględnił żądanie skarżącej zmierzające do uzyskania – tytułem głównym – naprawienia szkody wynikającej z odmowy Komisji Europejskiej wypłacenia na jej rzecz odsetek za zwłokę od kwoty głównej grzywny zwróconej skarżącej w następstwie stwierdzenia nieważności decyzji nakładającej na nią grzywnę za naruszenie art. 101 TFUE.
Decyzją C(2014) 9295 final z dnia 10 grudnia 2014 r. dotyczącą postępowania przewidzianego w art. 101 TFUE oraz art. 53 porozumienia EOG (sprawa AT.39780 – Koperty) (zwaną dalej „decyzją z dnia 10 grudnia 2014 r.”) Komisja Europejska stwierdziła, że skarżąca, Printeos, naruszyła art. 101 TFUE i art. 53 Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG), uczestnicząc w kartelu zawartym i wdrożonym na europejskim rynku standardowych kopert katalogowych i specjalnych kopert z nadrukiem. W związku z tym Komisja nałożyła na skarżącą, solidarnie z niektórymi jej spółkami zależnymi, grzywnę w wysokości 4 729 000 EUR.
Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 20 lutego 2015 r. skarżąca wniosła, na podstawie art. 263 TFUE, skargę o stwierdzenie częściowej nieważności decyzji z dnia 10 grudnia 2014 r. W dniu 9 marca 2015 r. skarżąca uiściła tymczasowo grzywnę nałożoną na mocy tej decyzji. Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2016 r., Printeos i in./Komisja(1), Sąd uwzględnił skargę o stwierdzenie częściowej nieważności decyzji z dnia 10 grudnia 2014 r. Komisja zwróciła zatem skarżącej kwotę główną tymczasowo uiszczonej grzywny, lecz odmówiła, na podstawie art. 90 ust. 4 lit. a) zdanie drugie rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 1268/2012 (zwanego dalej „zaskarżonym przepisem”), uwzględnienia żądania skarżącej zapłaty odsetek od tymczasowo uiszczonej kwoty grzywny, ponieważ ogólny zwrot jej inwestycji w aktywa finansowe był ujemny. Zaskarżony przepis przewiduje, że w przypadku gdy grzywna została umorzona lub zmniejszona, kwoty nienależnie pobrane, po wyczerpaniu wszystkich środków ochrony prawnej, muszą zostać zwrócone zainteresowanej osobie trzeciej wraz z uzyskanymi odsetkami, przy czym w przypadku gdy ogólny zwrot uzyskany za dany okres był ujemny, zwracana jest wartość nominalna kwot nienależnie pobranych.
Po przypomnieniu przesłanek odpowiedzialności pozaumownej Unii Trybunał zauważył, że skarżąca podnosi w szczególności naruszenie art. 266 TFUE i w związku z tym dąży do ustalenia, czy nastąpiło wystarczająco poważne naruszenie tego przepisu. Trybunał orzekł w niniejszym przypadku, że art. 266 TFUE stanowi normę prawną mającą na celu przyznanie praw jednostkom, przewiduje bowiem bezwzględny i bezwarunkowy obowiązek instytucji – będącej autorem aktu, którego nieważność stwierdzono – przyjęcia w interesie skarżącego, który wygrał sprawę środków, które zapewnią wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność, z którym skorelowane jest prawo skarżącego do pełnego przestrzegania tego obowiązku. Tymczasem w przypadku stwierdzenia nieważności decyzji nakładającej grzywnę orzecznictwo uznało, zgodnie z tym przepisem, prawo skarżącego do przywróceniu sytuacji, w której znajdował się on przed wydaniem tej decyzji, co zakłada w szczególności zwrot głównej kwoty grzywny – nienależnie uiszczonej na podstawie decyzją, której nieważność stwierdzono – a także wypłatę odsetek za zwłokę. Inaczej niż w przypadku zapłaty odsetek wyrównawczych, uiszczenie odsetek za zwłokę stanowi bowiem środek zapewniający wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność w rozumieniu art. 266 akapit pierwszy TFUE, ponieważ zmierza do ryczałtowego odszkodowania za pozbawienie korzystania z wierzytelności oraz zachęcenia dłużnika do niezwłocznego wykonania tego wyroku [wyrok z dnia 12 lutego 2015 r., Komisja/IPK International, C‑336/13 P, EU:C:2015:83, pkt 29, 30; postanowienie z dnia 21 marca 2006 r., Holcim (Francja)/Komisja, T‑86/03, niepublikowane, EU:T:2006:90, pkt 30, 31; wyrok z dnia 10 października 2001 r., Corus UK/Komisja, T‑171/99, EU:T:2001:249, pkt 50, 52, 53].
Podkreślając następnie, że celem zaskarżonego przepisu – mając na względzie jego kontekst normatywny, jego jednoznaczne brzmienie, z wyraźnym odniesieniem do środków odwoławczych, w tym do stwierdzenia nieważności decyzji nakładającej grzywnę – jest spełnienie wymogów przewidzianych w art. 266 akapit pierwszy TFUE i że jego wykładni należy zatem dokonywać w świetle wymogów wynikających z tego postanowienia traktatu, Sąd zauważa w szczególności, że rozporządzenie Komisji nr 1268/2012 nie precyzuje pojęć „wraz z uzyskanymi odsetkami” ani też nie kwalifikuje tych odsetek jako „odsetek za zwłokę” czy wnikających z opóźnienia. W związku z tym, przypominając, że obowiązek wynikający bezpośrednio z art. 266 akapit pierwszy TFUE ma na celu ryczałtowe odszkodowanie za pozbawienie korzystania z wierzytelności, aby uczynić zadość zasadzie restitutio in integrum, Sąd stwierdził, że w wyniku stwierdzenia nieważności decyzji z dnia 10 grudnia 2014 r. ze skutkiem wstecznym Komisja musiała popaść w zwłokę w spłacie kwoty głównej grzywny od momentu jej tymczasowej zapłaty.
Sąd wyprowadził stąd wniosek, że zgodnie z art. 266 akapit pierwszy TFUE Komisja była zobowiązana, w ramach wykonania wyroku w sprawie T‑95/15, nie tylko do zwrotu kwoty głównej grzywny, lecz również do zapłaty odsetek za zwłokę w celu zrekompensowania w formie zryczałtowanej utraty możliwości korzystania z tej kwoty w okresie referencyjnym, oraz że nie dysponowała w tym zakresie żadną swobodą uznania, ponieważ niewykonanie tego bezwzględnego i bezwarunkowego obowiązku stanowi wystarczająco istotne naruszenie tego postanowienia, które może pociągnąć za sobą odpowiedzialność pozaumowną Unii.
Sąd uważa ponadto, że naruszenie przez Komisję obowiązku zapłaty odsetek za zwłokę na podstawie art. 266 akapit pierwszy TFUE ma wystarczająco bezpośredni związek ze szkodą poniesioną przez skarżącą, która to szkoda jest równoważna utracie tych odsetek za zwłokę w okresie referencyjnym, stanowiących zryczałtowane odszkodowanie za utratę możliwości skorzystania z kwoty głównej grzywny w tym samym okresie i odpowiadających mającej zastosowanie stopie refinansowania Europejskiego Banku Centralnego (EBC) powiększonej o 2 punkty procentowe żądane przez skarżącą.
Sąd nakazuje zatem Unii Europejskiej, reprezentowanej przez Komisję, naprawienie szkody poniesionej przez skarżącą w związku z brakiem zapłaty kwoty 184 592,95 EUR, należnej jej z tytułu odsetek za zwłokę narosłych w okresie od 9 marca 2015 r. do 1 lutego 2017 r., powiększonej o odsetki za zwłokę od dnia ogłoszenia niniejszego wyroku do dnia całkowitej spłaty, według stopy ustalonej przez EBC dla głównych operacji refinansowania, powiększonej o 3,5 punktu procentowego.