Sprawy T‑389/10 i T‑419/10

(publikacja fragmentów)

Siderurgica Latina Martin SpA (SLM)

i

Ori Martin SA

przeciwko

Komisji Europejskiej

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Europejski rynek stali sprężającej – Ustalanie cen, podział rynku i wymiana szczególnie chronionych informacji handlowych – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 101 WE – Jednolite, złożone i ciągłe naruszenie – Przedawnienie – Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien z 2006 r. – Przypisanie odpowiedzialności za naruszenie spółce dominującej – Proporcjonalność – Zasada indywidualizacji kar – Nieograniczone prawo orzekania

Streszczenie – wyrok Sądu (szósta izba) z dnia 15 lipca 2015 r.

1.      Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Przedawnienie w zakresie postępowań – Rozpoczęcie biegu terminu – Naruszenie ciągłe albo trwające – Dzień zaprzestania naruszenia – Przerwanie biegu – Żądanie informacji – Zakres

(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 25)

2.      Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Niedziałanie wstecz przepisów karnych – Zakres stosowania – Grzywny nakładane za naruszenie reguł konkurencji – Włączenie – Ewentualne naruszenie tej zasady poprzez zastosowanie do naruszenia, które miało miejsce przed wejściem w życie wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien – Przewidywalny charakter zmian wprowadzonych wytycznymi – Brak naruszenia

(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 49 ust. 1; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikaty Komisji: 98/C 9/03, 2006/C 210/02)

3.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Ustalenie kwoty podstawowej – Ustalenie wartości sprzedaży – Obliczanie w zależności od wartości sprzedaży uczestniczących w naruszeniu przedsiębiorstw w danym sektorze geograficznym

(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 13)

4.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Metoda obliczania zdefiniowana przez wydane przez Komisję wytyczne – Indywidualizacja kary na różnych etapach ustalania kwoty

(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 22, 27, 29, 36, 37)

5.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Ustalenie kwoty podstawowej – Waga naruszenia – Opłata wejściowa – Czynniki, jakie należy uwzględnić – Wymóg indywidualizacji sankcji na etapie wstępnym ustalania kwoty podstawowej – Brak

(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 19–23, 25)

6.      Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Ciężar udowodnienia naruszenia i czasu jego trwania spoczywający na Komisji – Zakres ciężaru dowodu – Stopień dokładności wymagany od dowodów przyjętych przez Komisję – Łańcuch poszlak – Kontrola sądowa – Zakres – Decyzja utrzymująca wątpliwości po stronie sądu – Poszanowanie zasady domniemania niewinności

(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 48 ust. 1; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 2)

7.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Dostosowanie kwoty podstawowej – Okoliczności łagodzące – Charakter informacyjny okoliczności figurujących w wytycznych

(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 29)

8.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Dostosowanie kwoty podstawowej – Okoliczności łagodzące – Ograniczony czas trwania uczestnictwa przedsiębiorstwa w naruszeniu – Uwzględnienie – Granice

(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 29)

9.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Dostosowanie kwoty podstawowej – Okoliczności łagodzące – Zachowanie odmienne od uzgodnionego w ramach kartelu – Ograniczony udział – Przesłanki

(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 29 akapit trzeci)

10.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Przestrzeganie zasad proporcjonalności i indywidualizacji kar – Obowiązek indywidualizacji kary w zależności od szczególnych warunków uczestnictwa każdego przedsiębiorstwa, któremu zarzucono naruszenie – Brak wystarczającej indywidualizacji – Konsekwencje

(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2)

11.    Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Obowiązki Komisji – Dochowanie rozsądnego terminu – Naruszenie – Konsekwencje – Stwierdzenie nieważności decyzji stwierdzającej naruszenie z uwagi na przewlekłość postępowania – Przesłanka – Naruszenie prawa do obrony danych przedsiębiorstw

(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2)

12.    Konkurencja – Normy Unii – Naruszenia – Przypisanie – Spółka dominująca i spółki zależne – Jednostka gospodarcza – Kryteria oceny – Domniemanie decydującego wpływu wywieranego na spółki zależne przez spółkę dominującą posiadającą 100% ich kapitału – Wzruszalny charakter – Uwzględnienie z poszanowaniem zasady indywidualizacji kar

(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2)

13.    Konkurencja – Normy Unii – Naruszenia – Przypisanie – Spółka dominująca i spółki zależne – Jednostka gospodarcza – Kryteria oceny – Domniemanie decydującego wpływu wywieranego na spółki zależne przez spółkę dominującą posiadającą 100% ich kapitału – Wzruszalny charakter – Naruszenie zasady ograniczonej odpowiedzialności wynikającej z prawa spółek Unii – Brak

(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2)

14.    Skarga o stwierdzenie nieważności – Dopuszczalność – Osoby fizyczne lub prawne – Przedsiębiorstwo będące adresatem pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, które nie podważało okoliczności faktycznych lub prawnych w toku postępowania administracyjnego – Ograniczenie w korzystaniu z prawa do wniesienia skargi – Brak

(art. 6 ust. 1 TFUE, art. 101 TFUE, art. 263 akapit czwarty TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47)

15.    Konkurencja – Normy Unii – Naruszenia – Przypisanie – Spółka dominująca i spółki zależne – Jednostka gospodarcza – Kryteria oceny – Domniemanie decydującego wpływu wywieranego na spółki zależne przez spółkę dominującą posiadającą 100% ich kapitału – Obowiązek przedstawienia dowodów przez spółkę chcącą obalić to domniemanie – Dowody niewystarczające do obalenia domniemania

(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2)

16.    Konkurencja – Normy Unii – Naruszenia – Grzywny – Naruszenie popełnione umyślnie lub w wyniku zaniedbania – Możliwość przypisania przedsiębiorstwu zachowania jego organów – Przesłanki

(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23)

17.    Skarga o stwierdzenie nieważności – Akty podlegające zaskarżeniu – Pojęcie – Akty wywołujące wiążące skutki prawne – Brak zajęcia stanowiska przez Komisję w przedmiocie wniosku o zapłatę odsetek od nienależnej części grzywny zapłaconej już w następstwie decyzji początkowej, zanim została ona zwrócona w następstwie decyzji zmieniającej – Brak właściwości

(art. 261 TFUE, 263 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003)

18.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii – Zakres – Obniżenie kwoty grzywny nałożonej z naruszeniem zasady proporcjonalności – Uwzględnienie zasady indywidualizacji kar

(art. 261 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3, art. 31)

1.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 76–81)

2.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 92–107, 109)

3.      Przy ustalaniu kwoty grzywien nałożonych za naruszenie reguł konkurencji w przypadku jednolitego naruszenia, w rozumieniu naruszenia złożonego, składającego się z szeregu porozumień i uzgodnionych praktyk na różnych rynkach, na których nie są obecni wszyscy sprawcy naruszenia lub na których mogą oni posiadać jedynie częściową wiedzę o planie ogólnym, sankcje powinny być określane w sposób indywidualny w ten sposób, że powinny się odnosić do zachowań i do cech właściwych danym przedsiębiorstwom.

Zatem po pierwsze przy ustalaniu kwoty grzywny ze względu na wagę i czas trwania naruszenia, którego dopuściło się przedsiębiorstwo, nie można brać pod uwagę wartości sprzedaży zrealizowanej przez cały okres trwania jego udziału w kartelu w państwie, które nie było przedmiotem rozmów mających miejsce w jego obecności.

Po drugie przy ustalaniu kwoty grzywny ze względu na wagę i czas trwania naruszenia, którego dopuściło się to przedsiębiorstwo, w sytuacji gdy rynki niektórych państw członkowskich były przedmiotem dyskusji w obecności tego przedsiębiorstwa, nie można brać pod uwagę wartości sprzedaży zrealizowanej przez cały okres trwania jego udziału w kartelu w państwach, w których to przedsiębiorstwo nie było od początku obecne, w szczególności z racji tego, że nie miało zezwolenia na sprzedaż swoich produktów.

Zatem jeśli dane przedsiębiorstwo uczestniczyło w jednolitym naruszeniu jedynie na późnym jego etapie i wdrażało się w nie stopniowo, ograniczając się w istocie, w pierwszej kolejności, do porozumień zawartych w odniesieniu do danego państwa członkowskiego, Komisja przy obliczaniu kwoty grzywny powinna była wziąć pod uwagę brak zezwoleń, który uniemożliwiał temu przedsiębiorstwu prowadzenie sprzedaży w niektórych państwach członkowskich przed określoną datą oraz brak dowodu, który pozwalałby uznać, że przedsiębiorstwo to mogło uczestniczyć w kartelu jeszcze przez jego uczestnictwem w spotkaniach.

(por. pkt 140, 174, 178, 327)

4.      W kontekście jednolitego naruszenia reguł konkurencji zasada proporcjonalności oznacza, że grzywna nałożona przez Komisję powinna zostać ustalona proporcjonalnie do czynników podlegających uwzględnieniu zarówno w ocenie obiektywnej wagi naruszenia jako takiej, jak również w ocenie relatywnej wagi uczestnictwa karanego przedsiębiorstwa w naruszeniu.

Komisja powinna zwłaszcza dopilnować, by określać kary indywidualnie w odniesieniu do naruszenia biorąc pod uwagę szczególną sytuację każdego sprawcy naruszenia. W praktyce indywidualizacja kary w odniesieniu do naruszenia może być dokonywana w różnych stadiach określania kwoty grzywny.

Po pierwsze, Komisja może uznać szczególny charakter uczestnictwa przedsiębiorstwa w naruszeniu na etapie oceny obiektywnej wagi jednolitego naruszenia w rozumieniu pkt 22 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003.

Po drugie, Komisja może uznać ten szczególny charakter na etapie oceny okoliczności łagodzących wskazanych w pkt 29 wytycznych w ramach ogólnej oceny całości właściwych okoliczności (zob. pkt 27 tych wytycznych).

Po trzecie, Komisja może uznać ten szczególny charakter na etapie późniejszym niż ocena obiektywnej wagi naruszenia lub okoliczności łagodzących powołanych przez dane przedsiębiorstwa. W pkt 36 wytycznych wskazano w związku z tym, że Komisja może w niektórych przypadkach nałożyć grzywnę symboliczną. Może ona również, jak wskazano w pkt 37 owych wytycznych, odstąpić od ogólnej metodologii wskazanej dla obliczania grzywien między innymi ze względu na szczególne okoliczności danej sprawy.

(por. pkt 141–146, 314)

5.      Przy określaniu kwoty podstawowej grzywien nakładanych za naruszenie reguł konkurencji, elementy uwzględnione przy ocenie wagi naruszenia – podobnie jak w przypadku tych skłaniających Komisję do doliczania do wysokości grzywny pewnej kwoty, której wysokość jest niezależna od czasu trwania naruszenia, co ma na celu odstraszenie przedsiębiorstw od angażowania się w niedozwolone działania – dotyczą naruszenia ujętego ogólnie. W świetle ogólnej metodyki przedstawionej w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003, dopiero na późniejszym etapie Komisja jest zobowiązana dostosować kwotę podstawową tak, by uwzględnić ewentualne okoliczności łagodzące, w tym również tę związaną z indywidualną rolą odgrywaną przez każde przedsiębiorstwo. Zatem kiedy Komisja bierze pod uwagę cztery czynniki wymienione tytułem przykładu w pkt 22 wytycznych nie można podważyć adekwatności doliczenia przez nią pewnej niezależnej od czasu trwania naruszenia kwoty do kwoty podstawowej grzywny. W tym względzie, ponieważ rozważania dotyczące badania pod kątem uzasadnienia części przyjętej w celu ustalenia wartości sprzedaży służącej odzwierciedleniu wagi naruszenia znajdują również zastosowanie do oceny powodów przedstawionych jako uzasadnienie części wartości sprzedaży przyjętej jako podstawa przy obliczaniu kwoty dodatkowej o działaniu odstraszającym, zwykłe odesłanie do analizy czynników wykorzystanych przy ocenie wagi naruszenia wystarczy jako uzasadnienie dotyczące części wartości sprzedaży przyjętej jako podstawa dla obliczenia kwoty dodatkowej.

(por. pkt 186, 193, 261–264)

6.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 215–219, 223–227, 233, 240–249, 251)

7.      W pkt 29 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003 wskazane zostały jedynie w sposób orientacyjny i niewyczerpujący niektóre z okoliczności łagodzących, które mogą zostać wzięte pod uwagę – jak wynika to z wyrażenia „takich jak”, które zostało w nich użyte.

(por. pkt 271)

8.      Przy ustalaniu kwoty grzywien nakładanych za naruszenie art. 101 TFUE ograniczony czas trwania uczestnictwa danego przedsiębiorstwa w naruszeniu jest okolicznością, która została już wzięta pod uwagę na etapie ustalania kwoty podstawowej grzywny, która uwzględnia czas trwania uczestnictwa każdego z przedsiębiorstw w naruszeniu.

W konsekwencji, choć nie można wykluczyć, że w pewnych przypadkach można by było uwzględnić istotną różnicę w czasie trwania udziału poszczególnych przedsiębiorstw w naruszeniu jako okoliczność łagodzącą, sytuacja taka nie zachodzi wówczas, gdy uczestnictwo danego przedsiębiorstwa w naruszeniu trwało wystarczająco długo.

(por. pkt 283, 285)

9.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 287, 288, 297–300)

10.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 314–320, 323, 324, 326–328)

11.    Jeżeli chodzi o postępowanie administracyjne w sprawach z zakresu konkurencji rozsądny charakter czasu trwania postępowania należy oceniać w zależności od okoliczności właściwych dla każdej sprawy, a w szczególności w zależności od jej kontekstu, zachowania się stron podczas postępowania, znaczenia, jakie ma sprawa dla biorących w niej udział przedsiębiorstw oraz w zależności od stopnia jej złożoności a także, w odpowiednim przypadku, w zależności od tego, jakich informacji czy też uzasadnień ma dostarczyć Komisja w odniesieniu do dokonanych przez nią w trakcie postępowania administracyjnego czynności dochodzeniowych. =

W tym względzie czas trwania takiego postępowania można wytłumaczyć szeregiem różnego rodzaju czynników. Może zwłaszcza chodzić tu o okres funkcjonowania kartelu, jego szczególnie szeroki zasięg geograficzny, organizację kartelu w czasie i przestrzeni, liczbę spotkań, które się odbyły, liczbę przedsiębiorstw, których kartel dotyczył, liczbę złożonych wniosków o złagodzenie sankcji oraz szczególnie znaczącą liczbę sporządzonych w kilku językach dokumentów dostarczonych i uzyskanych w trakcie kontroli, które Komisja musiała przeanalizować, różne żądania udzielenia informacji uzupełniających, które Komisja musiała skierować do szeregu spółek w miarę tego, jak zmieniała się jej wiedza o kartelu, liczbę adresatów pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, liczbę języków postępowania, a także o różnego rodzaju wnioski dotyczące zdolności płatniczej. =

W sytuacji gdy czas trwania postępowania administracyjnego stanowi naruszenie zasady rozsądnego terminu, naruszenie to może pociągnąć za sobą dwojakiego rodzaju konsekwencje. Po pierwsze, w sytuacji gdy przekroczenie rozsądnego terminu miało wpływ na wynik postępowania, takie naruszenie może pociągnąć za sobą stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji. W tym względzie w odniesieniu do zastosowania reguł konkurencji przekroczenie rozsądnego terminu może stanowić przyczynę stwierdzenia nieważności tylko w przypadku decyzji stwierdzającej naruszenia, o ile zostało ustalone, że brak poszanowania tej zasady naruszył prawo do obrony zainteresowanych przedsiębiorstw. Z wyjątkiem tej szczególnej sytuacji nieprzestrzeganie obowiązku orzekania w rozsądnym terminie pozostaje bez wpływu na ważność postępowania administracyjnego na podstawie rozporządzenia nr 1/2003. Ponieważ jednak poszanowanie prawa do obrony posiada w postępowaniu administracyjnym w dziedzinie konkurencji pierwszorzędne znaczenie, nie należy dopuścić, aby korzystanie z tego prawa zostało w sposób nieodwracalny udaremnione z uwagi na nadmiernie długi czas trwania etapu dochodzenia oraz aby taki czas trwania utrudniał dostarczenie dowodów mających zaprzeczyć istnieniu zachowań mogących prowadzić do pociągnięcia zainteresowanych przedsiębiorstw do odpowiedzialności. Z tego względu badanie ewentualnej przeszkody w wykonywaniu prawa do obrony nie może ograniczać się jedynie do etapu, na którym w pełni można korzystać z tego prawa, a mianowicie do drugiego etapu postępowania administracyjnego. Ocena źródła ewentualnego osłabienia skuteczności prawa do obrony powinna rozciągać się na całość tego postępowania poprzez odniesienie się do całkowitego czasu jego trwania.

Z drugiej strony w sytuacji gdy przekroczenie rozsądnego terminu pozostaje bez wpływu na wynik postępowania, sąd Unii w ramach przysługującego mu nieograniczonego prawa orzekania może ustanowić odpowiednie zadośćuczynienie za dopuszczenie się takiego naruszenia wynikającego z przekroczenia rozsądnego terminu postępowania administracyjnego, obniżając w odpowiednim przypadku kwotę nałożonej grzywny.

(por. pkt 336, 338–342, 354, 355)

12.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 372–384, 386, 387)

13.    W sprawach z zakresu konkurencji, celem przypisania spółce dominującej odpowiedzialności za naruszenie, Komisja może powołać się na domniemanie rzeczywistego wywierania decydującego wpływu ze względu na okoliczność, iż spółka dominująca posiada cały lub prawie cały kapitał spółki zależnej, która popełniła naruszenie, przy czym nie musi powołać się w tym zakresie na inne dowody.

W tym względzie przyjmując odpowiedzialność solidarną spółki zależnej, Komisja na narusza zasady ograniczonej odpowiedzialności wynikającej z prawa spółek Unii. Ograniczona odpowiedzialność spółek ma bowiem w istocie na celu ustalenie górnej granicy odpowiedzialności finansowej, a nie – uniemożliwienie ukarania przedsiębiorstwa, które dopuściło się naruszenia prawa konkurencji za pośrednictwem podmiotów prawnych, które wchodzą w jego skład, a w szczególności spółki, która popełniła naruszenie i jej spółki dominującej, zwłaszcza jeżeli spółka dominująca jest w posiadaniu niemalże całości kapitału spółki zależnej i nie jest ona w stanie obalić domniemania rzeczywistego wywierania decydującego wpływu na tę spółkę zależną.

(por. pkt 385, 388)

14.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 391–393)

15.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 394–400, 407–409)

16.    W sprawach z zakresu naruszenia reguł konkurencji przypisanie przedsiębiorstwu naruszenia art. 101 TFUE nie jest uzależnione od działania lub nawet świadomości ze strony wspólników lub prezesów zarządu danego przedsiębiorstwa, lecz od działania osoby ogólnie upoważnionej do działania na rachunek tego przedsiębiorstwa.

Zatem w sytuacji gdy przedstawiciele spółki zależnej w ramach kartelu byli należycie upoważnieni przez tą spółkę zależną do zaciągania zobowiązań w imieniu tego przedsiębiorstwa, fakt, że ci przedstawiciele nie wykonywali żadnej funkcji w ramach spółki dominującej, jest bez znaczenia, ponieważ byli oni uprawnieni do zaciągania zobowiązań w imieniu spółki zależnej, która uczestniczyła w naruszeniu. W konsekwencji fakt, że osoby te działały w sposób autonomiczny, nie może zwolnić spółki zależnej, a w konsekwencji, spółki dominującej, z ich odpowiedzialności.

(por. pkt 410, 411)

17.    Wobec braku zajęcia w jakikolwiek sposób przez Komisję stanowiska wobec złożonego przez dane przedsiębiorstwo wniosku o zapłacenie odsetek od nienależnej części grzywny zapłaconej w następstwie decyzji początkowej, zanim została ona zwrócona w następstwie decyzji zmieniającej, sąd Unii nie jest właściwy do orzekania w przedmiocie przedstawionych w tym względzie przez to przedsiębiorstwo w uwagach w przedmiocie decyzji zmieniającej żądań mających na celu wydanie skierowanego do tej instytucji nakazu, gdyż taka kompetencja nie wynika, w szczególności, z art. 263 TFUE ani art. 261 TFUE w związku z art. 31 rozporządzenia nr 1/2003.

Tak jest zwłaszcza w przypadku, gdy decyzja zmieniająca, która obniżyła kwotę nałożonej na dane przedsiębiorstwo grzywny, nie reguluje kwestii potencjalnie wnioskowanego przez zainteresowanego zwrotu nadpłaty z odsetkami, gdy to przedsiębiorstwo nie złożyło takiego wniosku do Komisji i gdy ta ostatnia nie zajęła stanowiska w przedmiocie takiego wniosku w akcie, który mógłby być dla niej niekorzystny.

(por. pkt 428–430)

18.    Obok zwykłej kontroli zgodności z prawem kary nałożonej za naruszenie reguł konkurencji, która pozwala jedynie na oddalenie skargi o stwierdzenie nieważności lub stwierdzenie nieważności zaskarżonego aktu, nieograniczone prawo orzekania przyznane sądowi Unii na podstawie art. 261 TFUE w art. 31 rozporządzenia nr 1/2003 uprawnia go do zastąpienia jego oceną oceny dokonanej przez Komisję, a w konsekwencji – do zmiany zaskarżonego aktu, nawet jeżeli nie stwierdza jego nieważności, z uwzględnieniem wszelkich okoliczności faktycznych, zmieniając w szczególności wysokość grzywny, w przypadku gdy zostaje mu przedłożona do rozważenia kwestia wysokości grzywny.

Ustalenie grzywny przez sądy Unii nie jest, z uwagi na jego charakter, ścisłym działaniem arytmetycznym. Ponadto sąd Unii nie jest związany obliczeniami Komisji ani wytycznymi, kiedy wykonuje nieograniczone prawo orzekania, powinien natomiast przeprowadzić własną ocenę, uwzględniając wszystkie okoliczności danego przypadku. W tym względzie z art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 wynika, że przy określaniu kwoty grzywny mającej stanowić karę za uczestnictwo w jednolitym naruszeniu należy uwzględnić, oprócz wagi naruszenia, również okres jego trwania, zaś z zasady indywidualizacji kar wynika, iż sankcja powinna uwzględniać sytuację każdego sprawcy w odniesieniu do naruszenia. W szczególności należy tak uczynić w przypadku naruszenia złożonego i długotrwałego takiego typu, jak ten określony przez Komisję w zaskarżonej decyzji, które charakteryzuje różnorodność uczestników.

(por. pkt 432, 436, 437)