WYROK SĄDU PIERWSZEJ INSTANCJI (pierwsza izba w składzie powiększonym)

z dnia 17 września 2007 r.(*)

Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Uprawnienia kontrolne Komisji – Dokumenty zabezpieczone w trakcie kontroli – Ochrona poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem – Dopuszczalność

W sprawach połączonych T‑125/03 i T‑253/03

Akzo Nobel Chemicals Ltd, z siedzibą w Hersham, Walton on Thames, Surrey (Zjednoczone Królestwo),

Akcros Chemicals Ltd, z siedzibą w Hersham, Walton on Thames, Surrey,

reprezentowane przez adwokatów C. Swaaka, M. Mollicę oraz M. van der Woude’a,

strony skarżące,

popierane przez

Conseil des barreaux européens (CCBE), z siedzibą w Brukseli (Belgia), reprezentowaną przez M.J. Flynn, QC,

oraz

Algemene Raad van de Nederlandse Orde van Advocaten, z siedzibą w Hadze (Niderlandy), reprezentowaną przez adwokatów O. Brouwera oraz C. Schillemansa,

oraz

European Company Lawyers Association (ECLA), z siedzibą w Brukseli, reprezentowane przez adwokatów M. Dolmansa, K. Nordlandera oraz M.J. Temple’a Langa, solicitor,

oraz

American Corporate Counsel Association (ACCA) – European Chapter, z siedzibą w Paryżu (Francja), reprezentowane przez adwokata G. Berrischa oraz M.D. Hulla, solicitor,

oraz przez

International Bar Association (IBA), z siedzibą w Londynie (Zjednoczone Królestwo), reprezentowane przez adwokata J. Buharta,

interwenienci,

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich, początkowo reprezentowanej przez M.R. Wainwrighta oraz C. Ingen-Housz, a następnie przez F. Castillo de la Torrę oraz M.X. Lewisa, działających w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

mających za przedmiot, w pierwszym przypadku, wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji C (2003) 559/4 z dnia 10 lutego 2003 r. oraz w razie potrzeby decyzji Komisji C (2003) 85/4 z dnia 30 stycznia 2003 r. nakładających na Akzo Nobel Chemicals Ltd, Akcros Chemicals Ltd i Akcros Chemicals oraz ich spółki zależne obowiązek poddania się kontroli na podstawie art. 14 ust. 3 rozporządzenia Rady nr 17 z dnia 6 lutego 1962 r., pierwszego rozporządzenia wprowadzającego w życie art. [81 WE] i [82 WE] (Dz.U. 1962, 13, str. 204) (sprawa COMP/E‑1/38.589) i równocześnie z żądaniem nakazania Komisji zwrotu niektórych dokumentów zajętych w toku wyżej wymienionej kontroli oraz zakazania jej wykorzystywania treści tych dokumentów (sprawa T‑125/03), a w drugim przypadku, wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji C (2003) 1533 wersja ostateczna z dnia 8 maja 2003 r., na podstawie której został odrzucony wniosek o objęcie wyżej wymienionych dokumentów ochroną ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem (sprawa T‑253/03),

SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI WSPÓLNOT EUROPEJSKICH (pierwsza izba w składzie powiększonym),

w składzie: J.D. Cooke, prezes, R. García-Valdecasas, I. Labucka, M. Prek i V. Ciucă, sędziowie,

sekretarz: C. Kantza, administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 28 czerwca 2007 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Stan faktyczny i postępowanie

1        W dniu 10 lutego 2003 r. Komisja wydała decyzję C (2003) 559/4 zmieniającą decyzję C (2003) 85/4 z dnia 30 stycznia 2003 r., w której m.in. na Akzo Nobel Chemicals Ltd i na Akcros Chemicals Ltd oraz na ich spółki zależne został nałożony obowiązek poddania się kontroli na podstawie art. 14 ust. 3 rozporządzenia Rady nr 17 z dnia 6 lutego 1962 r., pierwszego rozporządzenia wprowadzającego w życie art. [81 WE] i [82 WE] (Dz.U. 1962, 13, str. 204), mającej na celu znalezienie dowodów ewentualnego prowadzenia praktyk sprzecznych z regułami konkurencji (zwane dalej łącznie „decyzją zarządzającą przeprowadzenie kontroli”).

2        W dniach 12 i 13 lutego 2003 r. urzędnicy Komisji w obecności przedstawicieli Office of Fair Trading (OFT, brytyjski urząd ds. ochrony konkurencji) przeprowadzili na podstawie wskazanych powyżej decyzji kontrolę w pomieszczeniach skarżących położonych w Eccles, Manchester (Zjednoczone Królestwo). W trakcie kontroli urzędnicy Komisji sporządzili kopie licznych dokumentów.

3        Podczas tych czynności przedstawiciele skarżących zwrócili uwagę urzędnikom Komisji, że pewne dokumenty mogą być objęte ochroną ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem (legal professional privilege lub „LPP”).

4        W odpowiedzi udzielonej przedstawicielom skarżących urzędnicy Komisji stwierdzili, że aby móc wyrobić sobie własną opinię na temat ewentualnej ochrony, której mogą podlegać przedmiotowe dokumenty, muszą je pobieżnie przejrzeć. Po długiej dyskusji oraz po tym jak urzędnicy Komisji i Office of Fair Trading przypomnieli przedstawicielom skarżących konsekwencje utrudniania kontroli, zadecydowano, iż urzędnik Komisji odpowiedzialny za przeprowadzenie kontroli przejrzy pobieżnie przedmiotowe dokumenty w obecności przedstawiciela skarżących.

5        Podczas badania przedmiotowych dokumentów zaistniała różnica zdań w odniesieniu do pięciu dokumentów, które ostatecznie Komisja potraktowała w dwojaki sposób.

6        Pierwszy z tych dokumentów to składająca się z dwóch stron maszynopisu notatka z datą 16 lutego 2000 r., sporządzona przez dyrektora generalnego Akcros Chemicals i adresowana do jednego z jego przełożonych. Zdaniem skarżących notatka ta zawiera informacje zebrane przez dyrektora generalnego Akcros Chemicals z trakcie wewnętrznych rozmów z innymi pracownikami. Informacje te zostały jakoby zgromadzone w celu uzyskania niezależnej opinii prawnej w ramach wprowadzonego wcześniej przez Akzo Nobel programu dostosowania się do prawa konkurencji. Drugim z dokumentów jest drugi egzemplarz tej notatki, na którym widnieją ponadto odręczne adnotacje odnoszące się do kontaktów z adwokatem skarżących i wskazujące między innymi jego nazwisko.

7        Po uzyskaniu od skarżących wyjaśnień dotyczących dwóch pierwszych dokumentów, urzędnicy Komisji nie byli w stanie podjąć od razu ostatecznej decyzji w sprawie ewentualnej ochrony, której miałyby one podlegać. Sporządzili wobec tego ich kopie i umieścili je w zapieczętowanej kopercie, którą zabrali ze sobą po zakończeniu kontroli. Skarżące oznaczyły te dwa dokumenty jako dokumenty należące do „serii A”.

8        Trzecim dokumentem, który stał się przedmiotem różnicy zdań, jest zbiór odręcznych notatek dyrektora generalnego Akcros Chemicals, co do których skarżące utrzymują, iż zostały one sporządzone przy okazji rozmów z podwładnymi i wykorzystane w celu zredagowania napisanej na maszynie notatki z serii A. Wreszcie dwa ostatnie dokumenty to korespondencja elektroniczna składająca się z dwóch wiadomości wymienionych między dyrektorem generalnym Akcros Chemicals i panem S., koordynatorem Akzo Nobel do spraw prawa konkurencji. Ten ostatni jest adwokatem wpisanym na niderlandzką listę adwokacką, będącym również w chwili zajścia opisywanych zdarzeń pracownikiem wydziału prawnego Akzo Nobel i tym samym zatrudnionym na stałe pracownikiem tego przedsiębiorstwa.

9        Po przejrzeniu tych trzech ostatnich dokumentów i wysłuchaniu wyjaśnień skarżących urzędniczka odpowiedzialna za kontrolę uznała, iż z pewnością nie są one objęte ochroną ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem. Sporządziła zatem ich kopie i dołączyła je do pozostałej dokumentacji, bez umieszczania ich osobno w zapieczętowanej kopercie. Skarżące oznaczyły te trzy dokumenty jako dokumenty należące do „serii B”.

10      W dniu 17 lutego 2003 r. skarżące skierowały do Komisji pismo, w którym wyjaśniły, dlaczego zarówno dokumenty z serii A, jak i dokumenty z serii B podlegają ich zdaniem ochronie poufności.

11      W piśmie z dnia 1 kwietnia 2003 r. Komisja poinformowała skarżące, że argumenty przytoczone przez nie w piśmie z dnia 17 lutego 2003 r. nie uzasadniają uznania wskazanych dokumentów za rzeczywiście objęte poufnością. Komisja wskazała jednak skarżącym, że mają możliwość ustosunkowania się do tej wstępnej oceny w okresie dwóch tygodni i że po upływie tego terminu Komisja wyda ostateczną decyzję.

12      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 11 kwietnia 2003 r. skarżące wniosły na podstawie art. 230 akapit czwarty WE skargę, żądając, po pierwsze, stwierdzenia nieważności decyzji z dnia 10 lutego 2003 r. i, w razie potrzeby, decyzji z dnia 30 stycznia 2003 r., a po drugie, zwrotu spornych dokumentów (sprawa T‑125/03).

13      W dniu 17 kwietnia 2003 r. skarżące powiadomiły Komisję o złożeniu skargi w sprawie T‑125/03. Poinformowały one również Komisję, że uwagi, do przedstawienia których zostały wezwane w dniu 1 kwietnia 2003 r., zostały zawarte w tej skardze. W tym samym dniu skarżące złożyły wniosek na podstawie art. 242 WE i 243 WE, domagając się przede wszystkim zawieszenia wykonania decyzji z dnia 10 lutego 2003 r. (sprawa T‑125/03 R).

14      W dniu 8 maja 2003 r. Komisja wydała na podstawie art. 14 ust. 3 rozporządzenia Rady nr 17 decyzję C (2003) 1533 wersja ostateczna (zwaną dalej „decyzją odmowną z dnia 8 maja 2003 r.”.), w której odrzuciła wniosek o objęcie spornych dokumentów ochroną ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem. W art. 1 tej decyzji Komisja odrzuciła wniosek skarżących o wydanie im dokumentów z serii A i z serii B oraz o potwierdzenie, że wszelkie kopie znajdujące się w posiadaniu Komisji zostały zniszczone. W art. 2 tej samej decyzji Komisja wyraziła zamiar otwarcia zapieczętowanej koperty zawierającej dokumenty z serii A i włączenia ich do akt. Komisja zapewniła jednak, że nie zrobi tego przed upływem terminu do zaskarżenia wyżej wymienionej decyzji z dnia 8 maja 2003 r.

15      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 4 lipca 2003 r. skarżące wniosły na podstawie art. 230 akapit czwarty WE skargę o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 8 maja 2003 r. (sprawa T‑253/03). Odrębnym pismem zarejestrowanym w dniu 11 lipca 2003 r. skarżące złożyły wniosek o zastosowanie środka tymczasowego, wnosząc w szczególności o zawieszenie wykonania decyzji z dnia 8 maja 2003 r. (sprawa T‑253/03 R).

16      We wnioskach złożonych odpowiednio w dniu 30 lipca, 7 sierpnia oraz w dniach 11 i 18 sierpnia 2003 r. Conseil des barreaux européens (CCBE), Rada Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Unii Europejskiej, Algemene Raad van de Nederlandse Orde van Advocaten (niderlandzka izba adwokacka) oraz European Company Lawyers Association (ECLA, europejskie stowarzyszenie doradców prawnych przedsiębiorstw) wystąpili o dopuszczenie do udziału w sprawach T‑125/03 i T‑253/03 w charakterze interwenientów popierających żądania skarżących. Dwoma postanowieniami prezesa piątej izby Sądu z dnia 4 listopada 2003 r. stowarzyszenia te zostały dopuszczone do sprawy w charakterze interwenientów.

17      Odrębnym pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 1 sierpnia 2003 r. Komisja podniosła, na podstawie art. 114 regulaminu Sądu, zarzut niedopuszczalności skargi wniesionej w sprawie T‑125/03.

18      W dniu 8 września 2003 r. w ramach postępowania o zastosowanie środka tymczasowego w sprawach T‑125/03 R i T‑253/03 R, na wniosek prezesa Sądu, Komisja przekazała mu, przesyłką poufną, kopie dokumentów z serii B oraz zapieczętowaną kopertę zawierającą dokumenty z serii A.

19      Postanowieniem prezesa Sądu z dnia 30 października 2003 r. w sprawie Akzo Nobel Chemicals i Akcros Chemicals przeciwko Komisji (T‑125/03 R i T‑253/03 R, Rec. str. II‑4771) wniosek o zastosowanie środka tymczasowego w sprawie T‑125/03 R został odrzucony, natomiast wniosek o zastosowanie środka tymczasowego w sprawie T‑253/03 R częściowo uwzględniony. W związku z powyższym zawieszono wykonanie postanowień decyzji odmownej z dnia 8 maja 2003 r. dotyczących otwarcia przez Komisję zapieczętowanej koperty zawierającej dokumenty z serii A. Prezes Sądu zarządził, że dokumenty te będą przechowywane w sekretariacie Sądu, do czasu rozstrzygnięcia przez Sąd w sprawie głównej. Ponadto Prezes Sądu odnotował oświadczenie Komisji, zgodnie z którym nie będzie ona zezwalać osobom trzecim na dostęp do dokumentów z serii B aż do wydania wyroku w głównej sprawie T‑253/03.

20      We wnioskach złożonych odpowiednio w dniach 17 października, 26 listopada 2003 r. oraz w dniu 25 listopada 2003 r. European Council on Legal Affairs (europejska rada prawnicza) i Section on Business Law w International Bar Association (sekcja prawa spółek międzynarodowego stowarzyszenia adwokatur) wniosły o dopuszczenie do udziału w sprawach T‑125/03 i T‑253/03 w charakterze interwenientów popierających żądania skarżących. Postanowieniami z dnia 28 maja 2004 r. Sąd odrzucił ich wnioski o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenientów.

21      W dniu 13 listopada 2003 r. Komisja złożyła wniosek o rozpoznanie sprawy w pierwszej kolejności, zgodnie z art. 55 § 2 regulaminu Sądu. Komisja ponownie wystąpiła z tym wnioskiem w dniu 8 października 2004 r.

22      We wniosku złożonym w dniu 25 listopada 2003 r. American Corporate Counsel Association (ACCA) – European Chapter (amerykańskie stowarzyszenie doradców przedsiębiorstw – sekcja europejska) wystąpiło o dopuszczenie do sprawy T‑253/03 w charakterze interwenienta popierającego żądania skarżących. Postanowieniem prezesa piątej izby Sądu z dnia 10 marca 2004 r. interwencja ACCA została dopuszczona.

23      Postanowieniem Sądu z dnia 5 marca 2004 r. zarzut niedopuszczalności podniesiony przez Komisję w sprawie T‑125/03 został pozostawiony do rozstrzygnięcia w wyroku, na podstawie art. 114 § 4 regulaminu.

24      Postanowieniem z dnia 27 września 2004 r. w sprawie C‑7/04 P(R) Komisja przeciwko Akzo i Akcros (Zb.Orz. str. I‑8739) prezes Trybunału, rozpoznając odwołanie Komisji, uchylił punkty sentencji wyżej wymienionego postanowienia prezesa Sądu z dnia 30 października 2003 r. w sprawie Akzo Nobel Chemicals i Akcros Chemicals przeciwko Komisji, w których Sąd zdecydował o zawieszeniu wykonania decyzji odmownej z dnia 8 maja 2003 r. oraz o przechowywaniu dokumentów z serii A w sekretariacie Sądu. Natomiast pozostało odnotowane oświadczenie Komisji, zgodnie z którym nie będzie ona zezwalać osobom trzecim na dostęp do dokumentów z serii A aż do wydania wyroku w sprawie T‑253/03.

25      W następstwie wyżej wymienionego postanowienia prezesa Trybunału w sprawie Komisja przeciwko Akzo i Akcros, sekretariat Sądu przekazał Komisji pismem z dnia 15 października 2004 r. zapieczętowaną kopertę zawierającą dokumenty z serii A.

26      W dniu 20 lutego 2006 r. International Bar Association (IBA, międzynarodowe stowarzyszenie adwokatur) złożyło wnioski o dopuszczenie do udziału w sprawach T‑125/03 i T‑253/03 w charakterze interwenienta popierającego żądania skarżącej. Dwoma postanowieniami prezesa pierwszej izby Sądu z dnia 26 lutego 2007 r. interwencja IBA została dopuszczona.

27      Na podstawie art. 14 regulaminu Sądu oraz na wniosek pierwszej izby, w dniu 19 kwietnia 2007 r. Sąd, po wysłuchaniu stron zgodnie z art. 51 wyżej wymienionego regulaminu, postanowił przydzielić sprawy do rozpoznania pierwszej izbie w składzie powiększonym.

28      Postanowieniem prezesa pierwszej izby Sądu w składzie powiększonym z dnia 20 kwietnia 2007 r. sprawy T‑125/03 i T‑253/03 zostały połączone do celów rozpoznania w procedurze ustnej i do wydania wyroku, zgodnie z art. 50 regulaminu Sądu.

29      Postanowieniem pierwszej izby w składzie powiększonym z dnia 25 kwietnia 2007 r. Sąd na podstawie art. 24 akapit pierwszy statutu Trybunału oraz art. 65, lit. b), art. 66 § 1 oraz art. 67 § 3 akapit drugi regulaminu zażądał od Komisji przekazania dokumentów z serii A i B. Komisja spełniła żądanie Sądu w wyznaczonym terminie.

30      Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (pierwsza izba w składzie powiększonym) zarządził otwarcie procedury ustnej.

31      Sąd wysłuchał wystąpień stron i ich odpowiedzi na pytania zadane przez Sąd na rozprawie w dniu 28 czerwca 2007 r.

 Żądania stron

32      W sprawie T‑125/03 skarżące wnoszą do Sądu o:

–        oddalenie zarzutu niedopuszczalności podniesionego przez Komisję;

–        stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 10 lutego 2003 r. oraz w razie potrzeby decyzji z dnia 30 stycznia 2003 r. w zakresie, w jakim Komisja uznała je za uzasadnienie lub podstawę działań polegających na zajęciu lub badaniu lub zapoznaniu się ze spornymi dokumentami;

–        nakazanie Komisji zwrotu spornych dokumentów oraz zakazanie jej wykorzystywania ich treści;

–        obciążenie Komisji kosztami.

33      CCBE, ECLA i IBA w sprawie T‑125/03 wnoszą do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 10 lutego 2003 r.;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

34      Niderlandzka izba adwokacka również popiera żądania przedstawione przez skarżące w sprawie T‑125/03.

35      Komisja, ze swej strony, w sprawie T‑125/03 wnosi do Sądu o:

–        odrzucenie skargi jako niedopuszczalnej;

–        ewentualnie oddalenie skargi jako bezzasadnej;

–        obciążenie skarżących kosztami postępowania.

36      W sprawie T‑253/03 skarżące wnoszą do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności decyzji odmownej z dnia 8 maja 2003 r.;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

37      CCBE, ECLA, ACCA oraz IBA w sprawie T‑253/03 wnoszą do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności decyzji odmownej z dnia 8 maja 2003 r.;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

38      Niderlandzka izba adwokacka również popiera żądania przedstawione przez skarżące w sprawie T‑253/03.

39      Komisja, ze swej strony, w sprawie T‑253/03 wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie skarżących kosztami postępowania.

 W przedmiocie dopuszczalności skargi w sprawie T‑125/03

 Argumenty uczestników

40      Komisja utrzymuje, że skarga w sprawie T‑125/03 jest niedopuszczalna, ponieważ akt zaskarżony w tej sprawie, a mianowicie decyzja zarządzająca przeprowadzenie kontroli, nie jest tym aktem, który wywołał skutki prawne będące przedmiotem niniejszego postępowania. Komisja zwraca uwagę, iż skarga o stwierdzenie nieważności jest dopuszczalna tylko, w przypadku gdy, po pierwsze, zaskarżony akt wywołuje wiążące skutki prawne, które mogą mieć wpływ na interes prawny skarżącego, zmieniając w istotny sposób jego sytuację prawną (wyrok Trybunału z dnia 11 listopada 1981 r. w sprawie 60/81 IBM przeciwko Komisji, Rec. str. 2639, pkt 9), a po drugie, jeśli skarżący ma interes prawny w stwierdzeniu nieważności tego aktu (wyrok Trybunału z dnia 6 marca 1979 r. w sprawie 92/78 Simmenthal przeciwko Komisji, Rec. str. 777, pkt 32). W celu ustalenia, czy dany akt lub decyzja wywołuje tego rodzaju skutki prawne, należy oprzeć się na jego treści (wyrok Sądu z dnia 20 listopada 2002 r. w sprawie T‑251/00 Lagardère i Canal+ przeciwko Komisji, Rec. str. II‑4825, pkt 63 i 64). W rozpoznawanej sprawie decyzja zarządzająca przeprowadzenie kontroli nie miała żadnego bezpośredniego związku z przedmiotem niniejszego postępowania. Zajęcie spornych dokumentów w istocie mogło bez wątpienia być – jej zdaniem – oddzielone od samej decyzji zarządzającej przeprowadzenie kontroli, która stanowiła tylko podstawę prawną tej czynności.

41      Komisja podkreśla, że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy czynność, która miała bezpośredni wpływ na sytuację prawną skarżących jest przedmiotem postępowania odrębnego od procedury zarządzenia kontroli, a mianowicie procedury dotyczącej właśnie ochrony poufności wymiany informacji między adwokatem a klientem, ustalonej wyrokiem Trybunału z dnia 18 maja 1982 r. w sprawie 155/79 AM & S przeciwko Komisji (Rec. str. 1575, zwanym dalej „wyrokiem w sprawie AM & S”). W ramach tego postępowania zabezpieczenie spornych dokumentów stanowi jedynie czynność przygotowawczą do decyzji odmownej z dnia 8 maja 2003 r., w której Komisja ostatecznie rozstrzygnęła kwestię objęcia ochroną tych dokumentów. Zatem sama czynność zabezpieczenia, jako taka, nie stanowi czynności zaskarżalnej. W każdym razie, nawet przy założeniu, że decyzja zarządzająca przeprowadzenie kontroli początkowo mogła zostać zaskarżona, późniejsze wydanie decyzji odmownej z dnia 8 maja 2003 r. uczyniło taką skargę bezprzedmiotową. Ponadto Komisja utrzymuje, że nawet pomimo braku odrębnej procedury kontroli legalności czynności proceduralnych, podejmowanych w toku przeprowadzanej przez nią kontroli, zawsze można powołać się na ich ewentualną nieprawidłowość w ramach odwołania od ostatecznej decyzji stwierdzającej naruszenie reguł konkurencji.

42      Skarżące odpierają ten argument, twierdząc, że stwierdzenie nieważności decyzji zarządzającej przeprowadzenie kontroli może mieć dla nich konsekwencje prawne, w tym w szczególności takie, że posiadanie i wykorzystywanie przez Komisję zabezpieczonych dokumentów stanie się bezprawne. Skarżące przyznają, iż decyzja nie dotyczy konkretnie przedmiotowych dokumentów i że w rzeczywistości to nie ta decyzja miała wpływ na ich sytuację prawną, lecz zabezpieczenie oraz późniejsze badanie tych dokumentów przez Komisję. Utrzymują one w każdym razie, że w przypadku gdy Komisja przed wydaniem decyzji ad hoc, od której służą środki zaskarżenia, dotyczącej wniosku o objęcie ochroną poufności, zapoznaje się z treścią przedmiotowych dokumentów, wówczas ma to bezpośrednie i nieodwracalne, negatywne skutki dla sytuacji prawnej danego przedsiębiorstwa. Zatem aktem zaskarżalnym może być tylko decyzja zarządzająca przeprowadzenie kontroli.

43      Skarżące podtrzymują swoje stanowisko, że w rozpoznawanej sprawie nie miały obowiązku czekać, z wystąpieniem do sądu wspólnotowego, na ewentualne wydanie przez Komisję kolejnej decyzji ad hoc z odmową objęcia ochroną spornych dokumentów. Tego rodzaju decyzja w żadnym razie nie może być uważana za akt wywołujący negatywny wpływ na ich sytuację prawną, ponieważ stało się to już wcześniej, w momencie gdy Komisja przeczytała dokumenty, co do których występowała różnica zdań. Ponadto wbrew temu, co twierdzi Komisja, w żadnym stopniu nie gwarantowała ona skarżącym, po zakończeniu kontroli, że decyzja w sprawie poufności spornych dokumentów zostanie podjęta w rozsądnym terminie. Równocześnie skarżące zwracają uwagę, iż nie musiały również czekać na wydanie przez Komisję ewentualnej ostatecznej decyzji nakładającej karę, aby wnieść sprawę do sądu wspólnotowego. Jest bowiem bezwzględnie konieczne, aby były one w stanie chronić swoje prawo do poufności, nawet jeśli sprawa nie została zamknięta ani decyzją stwierdzającą naruszenie, ani decyzją o zakończeniu postępowania. Podobnie odwołanie od decyzji o nałożeniu kary jest niewystarczające, by odpowiednio chronić ich sytuację prawną.

44      Skarżące utrzymują również, że zabezpieczenie spornych dokumentów i zapoznanie się z ich treścią przez Komisję, same jako takie, nie mogą być uważane za decyzję naruszającą ich sytuację prawną, ponieważ te czynności ujawnienia są tylko wprowadzaniem w życie decyzji zarządzającej przeprowadzenie kontroli i nie dają się od niej oddzielić. Skarżące nie zgadzają się również z tezą Komisji, iż czynność zabezpieczenia spornych dokumentów stanowiła jedynie czynność przygotowawczą do decyzji odmownej z dnia 8 maja 2003 r. W związku z powyższym, przynajmniej jeśli chodzi o dokumenty z serii B, nie ma – ich zdaniem – żadnych wątpliwości, iż w trakcie kontroli Komisja jednostronnie zdecydowała, że dokumenty te nie podlegały ochronie i nakazała skarżącym je wydać, zapoznając się przy tym z ich treścią. Decyzja odmowna z dnia 8 maja 2003 r. mogłaby, w rozpoznawanej sprawie, stanowić akt zaskarżalny tylko w przypadku, gdyby Komisja umieściła w zapieczętowanej kopercie dokumenty z obydwu serii, nie sprawdzając ich uprzednio. W takich okolicznościach decyzja odmowna potwierdziła po prostu decyzję Komisji nakazującą ujawnienie dokumentów z serii B.

 Ocena Sądu

45      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem do aktów, które mogą być przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności w rozumieniu art. 230 WE zaliczają się środki wywołujące wiążące skutki prawne, które mogą mieć wpływ na interes prawny skarżącego, w istotny sposób zmieniając jego sytuację prawną (wyżej wymieniony wyrok w sprawie IBM przeciwko Komisji, pkt 9, oraz wyrok Sądu z dnia 18 grudnia 1992 r. w sprawach połączonych od T‑10/92 do T‑12/92 i T‑15/92 Cimenteries CBR i in. przeciwko Komisji, Rec. str. II‑2667, pkt 28. Co do zasady, środki przejściowe, których celem jest przygotowanie ostatecznej decyzji, nie stanowią więc aktów zaskarżalnych. Z orzecznictwa wynika jednak, że decyzje wydane w ramach postępowania przygotowawczego, które same stanowiły akty zamykające procedurę specjalną, odrębną od tej, której zadaniem jest umożliwienie Komisji podjęcia decyzji co do istoty, wywołujące wiążące skutki prawne, które mogą wywrzeć wpływ na interes prawny skarżącego i zmienić w istotny sposób jego sytuację prawną, także stanowią akty zaskarżalne (wyżej wymieniony wyrok w sprawie IBM przeciwko Komisji, pkt 10 i 11, oraz wyrok Sądu z dnia 7 czerwca 2006 r. w sprawach połączonych T‑213/01 i T‑214/01 Österreichische Postsparkasse i Bank für Arbeit und Wirtschaft przeciwko Komisji, Zb.Orz. str. II‑1601, pkt 65).

46      W przypadku, gdy przedsiębiorstwo powołuje się na poufny charakter informacji wymienianych między adwokatem a klientem, sprzeciwiając się zajęciu dokumentu w ramach kontroli przeprowadzanej na podstawie art. 14 rozporządzenia nr 17, decyzja, w której Komisja odrzuca żądanie objęcia ochroną, wywołuje skutki prawne w stosunku do tego przedsiębiorstwa, w istotny sposób zmieniając jego sytuację prawną. Decyzja ta w rzeczywistości bowiem odmawia mu możliwości korzystania z ochrony przewidzianej w prawie wspólnotowym oraz ma charakter ostateczny i niezależny od decyzji końcowej, dotyczącej stwierdzenia naruszenia reguł konkurencji (zob. podobnie wyrok w sprawie AM & S, pkt 27 oraz pkt 29–32; zob. także, analogicznie, wyrok Trybunału z dnia 24 czerwca 1986 r. w sprawie 53/85 AKZO Chemie przeciwko Komisji, Rec. str. 1965, pkt 18–20).

47      W tym względzie należy zaznaczyć, że możliwość, jaką dysponuje przedsiębiorstwo, odwołania się od ewentualnej decyzji stwierdzającej naruszenie reguł konkurencji nie wystarcza do zapewnienia mu odpowiedniej ochrony jego praw. Po pierwsze, postępowanie administracyjne może nie zakończyć się wydaniem decyzji stwierdzającej naruszenie. Po drugie, odwołanie służące od tej decyzji, o ile zostanie wydana, w żadnym razie nie daje przedsiębiorstwu środków do zapobieżenia nieodwracalnym skutkom, jakie spowoduje nieuprawnione zapoznanie się z dokumentami objętymi ochroną (zob. analogicznie wyżej wymieniony wyrok w sprawie AKZO Chemie przeciwko Komisji, pkt 20).

48      Wynika stąd, że decyzja Komisji odrzucająca wniosek o objęcie określonego dokumentu ochroną ze względu na poufność – i ewentualnie nakazująca okazanie danego dokumentu – zamyka specjalne postępowanie, odrębne od tego, którego zadaniem jest umożliwienie Komisji podjęcia decyzji co do istnienia naruszenia reguł konkurencji, a w związku z powyższym stanowi akt mogący być przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności, przy okazji której, w razie potrzeby, występuje się też z wnioskiem o zastosowanie środka tymczasowego, w szczególności w celu zawieszenia wykonania decyzji do czasu rozpoznania przez Sąd sprawy głównej.

49      Równocześnie należy podkreślić, że w przypadku gdy Komisja zabezpiecza w trakcie kontroli dokument, w związku z którym powoływana jest zasada ochrony poufności, i włącza go do akt postępowania, nie umieściwszy go w zapieczętowanej kopercie ani nie podjąwszy formalnej decyzji o odmowie ochrony, czynność faktyczna tego rodzaju bezwzględnie oznacza dorozumianą decyzję Komisji o odmowie ochrony, której żądało przedsiębiorstwo (zob. analogicznie wyżej wymieniony wyrok w sprawie AKZO Chemie przeciwko Komisji, pkt 17), i umożliwia Komisji natychmiastowe zapoznanie się z danym dokumentem (zob. pkt 86 niniejszego wyroku). Zatem musi istnieć możliwość, aby dorozumiana decyzja również mogła być przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności.

50      W tym przypadku, jeśli chodzi, po pierwsze, o dokumenty z serii A, należy stwierdzić, że podczas kontroli odbywającej się w pomieszczeniach skarżących urzędnicy Komisji nie byli w stanie ustalić ostatecznej decyzji w sprawie ewentualnego objęcia ochroną przedmiotowych dokumentów, wobec czego ograniczyli się do sporządzenia ich kopii i umieszczenia w zapieczętowanej kopercie, którą wzięli ze sobą (zob. pkt 7 niniejszego wyroku). Dopiero w decyzji odmownej z dnia 8 maja 2003 r. Komisja ostatecznie odrzuciła wniosek skarżących dotyczący ochrony dokumentów ze względu na ich poufność. W decyzji tej Komisja poinformowała również o zamiarze otwarcia zapieczętowanej koperty zawierającej sporne dokumenty i włączenia ich do akt po upływie terminu odwołania od decyzji (zob. pkt 14 niniejszego wyroku). Nikt skądinąd nie kwestionuje, iż Komisja podjęła tę decyzję odmowną bez otwierania zapieczętowanej koperty, a związku z tym bez zapoznawania się z treścią dokumentów z serii A.

51      Natomiast, jeśli chodzi o dokumenty z serii B, należy podkreślić, że w odróżnieniu od dokumentów z serii A, w trakcie kontroli Komisja uznała, że z pewnością nie są one objęte ochroną, pomimo iż skarżące żądały potraktowania ich jako poufne. W konsekwencji sporządziła ich kopie i dołączyła do akt, bez umieszczania ich osobno w zapieczętowanej kopercie (zob. pkt 9 niniejszego wyroku). Odmowa ochrony miała zatem miejsce w przypadku dokumentów z serii B w trakcie kontroli. Ponadto właśnie w tym momencie Komisja mogła zapoznać się z treścią wyżej wymienionych dokumentów.

52      W świetle powyższych ustaleń należy stwierdzić, że – do celów niniejszej sprawy – aktami, które wywołały wiążące skutki prawne, mogące mieć wpływ na interes prawny skarżących, zmieniając w istotny sposób ich sytuację prawną, były, z jednej strony, w przypadku dokumentów z serii B, dorozumiana odmowa zmaterializowana w postaci czynności faktycznej zabezpieczenia tych dokumentów i dołączenia do akt bez umieszczania osobno w zapieczętowanej kopercie, z drugiej zaś strony, w przypadku dokumentów z serii A, formalna decyzja z 8 maja 2003 r. o odmowie objęcia ochroną. Obydwie decyzje stanowią w związku z tym akty zaskarżalne w trybie skargi o stwierdzenie nieważności.

53      Należy równocześnie zaznaczyć, że w decyzji odmownej z dnia 8 maja 2003 r. Komisja ostatecznie odrzuciła, także w odniesieniu do dokumentów z serii B, wniosek skarżących o objęcie ich ochroną poufności (zob. pkt 14 niniejszego wyroku). Tym samym Komisja dopełniła obowiązku wydania formalnej decyzji o odrzuceniu wyżej wymienionego wniosku o objęcie ochroną i w ten sposób ostatecznie zakończyła specjalne, odrębne postępowanie przewidziane do tego celu. Zatem decyzja ta nie ma czysto potwierdzającego charakteru w przypadku dokumentów z serii B. W konsekwencji należy sformułować wniosek, że skarżące miały prawo zaskarżyć tę decyzję również w zakresie dotyczącym dokumentów z serii B. Ponadto należy stwierdzić, że Komisja nie kwestionuje dopuszczalności – w odniesieniu do tych dokumentów – skargi wniesionej przez skarżące w sprawie T‑253/03 przeciwko decyzji odmownej z dnia 8 maja 2003 r.

54      Natomiast trzeba stwierdzić, że decyzja zarządzająca przeprowadzenie kontroli – akt zaskarżony w sprawie T‑125/03 – nie wywołała skutków prawnych, jakie jej przypisują skarżące w ramach swojej skargi o stwierdzenie nieważności.

55      W tym miejscu należy przypomnieć, że legalność aktu powinna być oceniana w świetle okoliczności prawnych i faktycznych istniejących w chwili wydania danej decyzji, w związku z czym akty wydane w późniejszym czasie nie mogą podważyć jej ważności (wyroki Trybunału z dnia 8 listopada 1983 r. w sprawach połączonych od 96/82 do 102/82, 104/82, 105/82, 108/82 i 110/82 IAZ i in. przeciwko Komisji, Rec. str. 3369, pkt 16 oraz z dnia 17 października 1989 r. w sprawie 85/87 Dow Benelux przeciwko Komisji, Rec. str. 3137, pkt 49). Z utrwalonego orzecznictwa wynika, że w ramach postępowania prowadzonego na podstawie art. 14 rozporządzenia nr 17 przedsiębiorstwo nie może powoływać się na rzekomą niezgodność z prawem postępowania kontrolnego w celu poparcia żądania stwierdzenia nieważności aktu, na podstawie którego Komisja przystąpiła do tej kontroli (zob. podobnie wyżej wymieniony wyrok w sprawie Dow Benelux przeciwko Komisji, pkt 49, oraz wyrok Sądu z dnia 20 kwietnia 1999 r. w sprawach połączonych od T‑305/94 do T‑307/94, od T‑313/94 do T‑316/94, T‑318/94, T‑325/94, T‑328/94, T‑329/94 i T‑335/94 Limburgse Vinyl Maatschappij i in. przeciwko Komisji, Rec. str. II‑931, pkt 413). W związku z powyższym użytek, jaki został uczyniony z decyzji zarządzającej przeprowadzenie kontroli nie ma wpływu na legalność decyzji zarządzającej przeprowadzenie kontroli (wyroki Sądu z dnia 8 marca 2007 r. w sprawie T‑339/04 France Télécom przeciwko Komisji, Zb.Orz. str. II‑521, pkt 54 oraz w sprawie T‑340/04 France Télécom przeciwko Komisji, Zb.Orz. str. II‑573, pkt 126).

56      W rozpoznawanej sprawie trzeba stwierdzić, że czynności i decyzje zaskarżone przez skarżące miały miejsce w następstwie wydania decyzji zarządzającej przeprowadzenie kontroli. Ta ostatnia decyzja ogranicza się po prostu do upoważnienia Komisji do wstępu do pomieszczeń skarżących i sporządzania kopii z właściwych dokumentów handlowych. Nie zawiera ona żadnej uwagi na temat dokumentów z serii A i B ani żadnej wzmianki na temat poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem. Jak przyznają zresztą same skarżące, to nie ta decyzja miała wpływ na ich sytuację prawną, lecz zabezpieczenie i późniejsze badanie dokumentów przez Komisję (zob. pkt 42 niniejszego wyroku). Tymczasem – jak już ustalono – środki te należą do specjalnego, odrębnego postępowania związanego właśnie z kwestią zastosowania ochrony poufności do konkretnych dokumentów (zob. pkt 45‑48 niniejszego wyroku).

57      W świetle powyższych ustaleń należy stwierdzić, że skarga wniesiona w sprawie T‑125/03 na decyzję zarządzającą przeprowadzenie kontroli powinna zostać odrzucona jako niedopuszczalna. Wobec tego należy zbadać co do meritum skargę w sprawie T‑253/03.

 Co do istoty sprawy T‑253/03

58      Skarżące utrzymują, że Komisja naruszyła zasadę poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem, a tym samym naruszyła traktat WE oraz rozporządzenie nr 17. Dokładnie rzecz ujmując, skarżące podnoszą trzy zarzuty na poparcie swojej skargi. Pierwszy zarzut jest oparty na naruszeniu procedur związanych ze stosowaniem zasady poufności. Drugi zarzut został wywiedziony z nieuzasadnionej odmowy objęcia ochroną w tym zakresie pięciu spornych dokumentów. Trzeci zarzut został oparty na naruszeniu praw podstawowych, na których opiera się wyżej wymieniona ochrona.

 W przedmiocie pierwszego zarzutu opartego na naruszeniu procedur związanych ze stosowaniem zasady poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem

 Argumenty uczestników

59      Skarżące utrzymują, że Komisja naruszyła procedurę stosowania zasady ochrony poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem, naruszyła art. 242 WE i ich prawo do ochrony sądowej ze strony sądów wspólnotowych oraz naruszyła zasadę równego traktowania.

60      Skarżące wskazują, że w wyroku w sprawie AM & S Trybunał określił procedurę, według której powinna postępować Komisja, w przypadku gdy przedsiębiorstwo poddane kontroli na podstawie art. 14 rozporządzenia nr 17 odmawia okazania pewnych dokumentów handlowych, powołując się na ich poufność. Procedura ta składa się z trzech etapów. Po pierwsze, przedsiębiorstwo ma obowiązek przedstawić Komisji informacje mogące posłużyć za dowód w celu wykazania, że przedmiotowe dokumenty spełniają warunki uzasadniające ich poufność, bez ujawniania jednak ich treści. Po drugie, jeśli Komisja uzna, że takich dowodów nie dostarczono, wówczas może nakazać, w drodze decyzji wydanej na podstawie art. 14 ust. 3 rozporządzenia nr 17, wydanie spornych dokumentów. Skarżące przyznają, iż – zgodnie z logiką przyjętą w wyroku AM & S – dodatkowo Komisja może w trakcie kontroli sporządzić kopie spornych dokumentów i umieścić je w zapieczętowanej kopercie. Wreszcie po trzecie, jeśli kontrolowane przedsiębiorstwo nadal powołuje się na ochronę poufności, rozstrzygnięcie sporu należy do sądu wspólnotowego.

61      Skarżące uważają, że dwa zasadnicze punkty koniecznie wymagają omówienia. Przede wszystkim Trybunał nie zamierzał pozwolić Komisji na badanie samej treści dokumentu w celu ustalenia, czy korzysta on z ochrony poufności. Po drugie, rozstrzyganie sporów dotyczących zastosowania takiej ochrony należy wyłącznie do sądów wspólnotowych. Skarżące zwracają również uwagę, że w toku postępowania kontrolnego sama lektura dokumentów, dla których żądana jest ochrona, jest sprzeczna z samą istotą zasady poufności. Zasada ta zostałaby bowiem bezpośrednio i nieodwracalnie naruszona w momencie ujawnienia treści dokumentu podlegającego ochronie (opinie rzeczników generalnych J.P. Warnera oraz Sir Gordona Slynna przedstawione w sprawie AM & S, odpowiednio Rec. str. 1619, 1638 i 1639 oraz Rec. str. 1642, 1662). Zamiast przystępować do pobieżnego przeglądania, w razie wątpliwości Komisja powinna, bez uprzedniego przeglądania, umieścić kopie odpowiednich dokumentów w zapieczętowanej kopercie w celu późniejszego rozstrzygnięcia sporu.

62      Otóż, według skarżących, w rozpoznawanej sprawie Komisja nie postąpiła prawidłowo na żadnym z trzech etapów procedury ustalonej w wyroku w sprawie AM & S.

63      Na przykład jeśli chodzi o pierwszy etap, Komisja – zdaniem skarżących – zmusiła je do ujawnienia treści spornych dokumentów, chociaż skarżące powoływały się na ich poufność. Po odkryciu tych dokumentów toczyły się długie dyskusje między miejscowym prawnikiem skarżących a Komisją na temat procedury, jaką należało zastosować w celu zbadania dokumentów. Komisja poinformowała skarżące, że jakiekolwiek dalsze opóźnienie wydania i badania tych dokumentów będzie traktowane jako utrudnianie kontroli i może stanowić naruszenie art. 65 Competition Act Zjednoczonego Królestwa (brytyjska ustawa w sprawie konkurencji), podlegające karze ograniczenia wolności oraz karze grzywny. Skarżące wydały wprawdzie Komisji dokumenty z serii B w celu ich zbadania, lecz ostro przy tym protestowały. Zresztą w trakcie kontroli inspektorzy Komisji czytali i wzajemnie sobie opisywali treść dokumentów z serii A i B, przy czym trwało to nieprzerwanie długie minuty.

64      W odniesieniu do drugiego etapu procedury skarżące utrzymują, że skoro Komisja uważała, iż informacje i argumenty przez nie podnoszone nie były wystarczające, aby udowodnić, że sporne dokumenty podlegają ochronie, powinna była wydać decyzję z nakazem wydania tych dokumentów zanim faktycznie wyniosła je z pomieszczeń. Komisja jednak nie postąpiła w ten sposób. Jeśli chodzi zaś o dokumenty z serii A, Komisja umieściła je w zapieczętowanej kopercie i zabrała do Brukseli. Zdaniem skarżących, o ile tzw. procedura kopertowa sama w sobie nie narusza istoty ochrony poufności, nie przebiegała jednak zgodnie z procedurą ustaloną przez Trybunał w wyroku w sprawie AM & S. W przypadku dokumentów z serii B Komisja odrzuciła propozycję umieszczenia ich w zapieczętowanej kopercie i dołączyła je do pozostałych, zabezpieczonych dokumentów, pozbawiając skarżące wszelkiej możliwości wykazania, że powinny one być chronione ze względu na ich poufny charakter.

65      Jeśli chodzi o trzeci etap, skarżące twierdzą stanowczo, że Komisja jawnie naruszyła procedurę ustaloną w wyroku w sprawie AM & S, ustalając jednostronnie w decyzji odmownej z dnia 8 maja 2003 r., że sporne dokumenty nie korzystają z ochrony poufności. Przyznając sobie prawo do rozstrzygania w pierwszej instancji, Komisja pozbawiła sąd wspólnotowy możliwości uregulowania sporu w momencie, gdy ochrona ta nie została jeszcze zagrożona.

66      CCBE utrzymuje, że procedura ustalona przez Trybunał w wyroku w sprawie AM & S ma służyć do zagwarantowania, że w sytuacji gdy Komisja i kontrolowane przedsiębiorstwo nie są w stanie dojść do porozumienia co do poufnego charakteru jakiejś informacji, to spór będzie rozstrzygał Trybunał, a Komisja nie powinna przedtem poznać treści dokumentu. Komisja nie ma prawa nawet pobieżnie przeglądać dokumentów, ponieważ wiąże się to z ryzykiem ujawnieniem ich treści. CCBE zgadza się, iż żądanie uwzględnienia poufnego charakteru dokumentów nie powinno dawać przedsiębiorstwu możliwości ich ukrycia lub zniszczenia, uważa jednak za nieprawidłowość fakt, iż inspektorzy Komisji weszli w posiadanie kopii i zabrali je ze sobą, nawet w zapieczętowanej kopercie. Jeżeli dokumenty miałyby pozostawać w posiadaniu Komisji, powinno się przynajmniej wysłać je bezpośrednio do funkcjonariuszy ds. przesłuchań Komisji, którym należałoby rozszerzyć zakres uprawnień, aby zagwarantować, że żaden pracownik Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji Komisji nie będzie miał dostępu do dokumentów. CCBE opowiada się w każdym razie za rozwiązaniem takim jak zdeponowanie dokumentów w sekretariacie Sądu lub powierzenie neutralnemu podmiotowi trzeciemu.

67      Niderlandzka izba adwokacka utrzymuje, że zasada ochrony poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem ma na celu nie tylko uniemożliwienie wykorzystania dokumentów objętych tajemnicą, lecz także ich ujawnienia. Nawet pobieżne przeglądanie dokumentu może skutkować naruszeniem wyżej wymienionej zasady. ECLA z kolei zwraca uwagę, iż w wyroku w sprawie AM & S Trybunał wypracował procedurę opartą na zasadzie poufności, która zakazuje jakiegokolwiek ujawniania dokumentu korzystającego z ochrony. Proporcjonalne rozwiązanie polega – zdaniem tego stowarzyszenia – na opieczętowaniu wyżej wymienionych dokumentów i zleceniu badania ich niezależnej osobie trzeciej, jak funkcjonariusz ds. przesłuchań. W każdym zaś wypadku rozstrzygnięcie kwestii ich poufności należy do Trybunału. Na koniec ACCA stwierdza, że rozstrzyganie sporów związanych z korzystaniem z ochrony poufności powinno się powierzyć niezależnemu arbitrowi.

68      Komisja zwraca uwagę, że wprawdzie w wyroku w sprawie AM & S Trybunał ustalił specjalną procedurę dla potrzeb rozwiązywania sporów związanych z poufnością informacji wymienianych między adwokatem a klientem, jednak nie przyznał jej waloru bezwzględnie obowiązującego. Wyrok ten nie wymaga, by za każdym razem, gdy ta zasada jest powoływana, Komisja musiała zaniechać wykonania kopii i żądać ich później od przedsiębiorstwa. Na przykład w sprawie, w której zapadł wyżej wymieniony wyrok, pierwsza kontrola odbywała się na podstawie art. 14 ust. 2 rozporządzenia nr 17 – który pozwala przedsiębiorstwu na odmowę przekazania dokumentów – nie zaś, jak w rozpoznawanej sprawie, na podstawie ustępu 3 tego artykułu, który zobowiązuje przedsiębiorstwo do poddania się kontroli. W rzeczywistości jedyną zasadą ustaloną przez ten wyrok jest ta, że Komisja powinna wydać decyzję z uzasadnieniem w sprawie poufnego lub niepoufnego charakteru spornych dokumentów w celu zapewnienia przedsiębiorstwu możliwości wniesienia sprawy do sądu wspólnotowego.

69      Do tej pory Komisja postępowała według następującej procedury: w przypadku gdy nie ma żadnych wątpliwości co do poufności jakiegoś dokumentu, na podstawie pobieżnego badania jego ogólnego wyglądu, takich elementów jak nagłówek, tytuł i inne cechy, a także wyjaśnień na jego temat przedstawionych przez przedsiębiorstwo, wyłącza go z zakresu kontroli; jeżeli na podstawie wyżej opisanego pobieżnego przejrzenia nie ma żadnych wątpliwości co do niepoufnego charakteru jakiegoś dokumentu, sporządza jego kopię i dołącza do dokumentacji kontrolnej; wreszcie, w sytuacji gdy po pobieżnym badaniu dokumentu powstają wątpliwości w kwestii poufności, wówczas Komisja powstrzymuje się od jakiejkolwiek analizy, odkłada na później ocenę dokumentu i umieszcza jego kopię w zapieczętowanej kopercie, którą zabiera ze sobą.

70      Zdaniem Komisji, pobieżne badanie dokumentu na miejscu ma tylko taki cel, by zidentyfikować przypadki, w których nie można wykluczyć prawa do ochrony poufności, przy czym najmniejsze wątpliwości są interpretowane na korzyść przedsiębiorstwa, powodując automatycznie uruchomienie tzw. procedury kopertowej. Istnienie możliwości wyrobienia sobie przez Komisję wstępnej opinii w kwestii ewentualnych wątpliwości co do zastosowania takiej ochrony, ma tę zaletę, iż ogranicza ryzyko nieuzasadnionego żądania ochrony i jest zgodne z wyrokiem w sprawie AM & S. Procedura zwana kopertową pozwala również uniknąć ryzyka, że dokumenty zostaną zniszczone przez przedsiębiorstwo. Komisja zwraca także uwagę, iż w większości państw członkowskich organy ochrony konkurencji w podobny sposób traktują kwestię poufności w kontekście inspekcji w przedsiębiorstwach.

71      Komisja utrzymuje ponadto, że opisana procedura nie może naruszyć praw proceduralnych przedsiębiorstw. Nawet przy założeniu, iż zostało wykazane, że zapoznanie się z dokumentami, które mogą podlegać ochronie, wyrządziło przedsiębiorstwu szkodę przez naruszenie jego prawa do obrony, taką szkodę zawsze można naprawić. Komisja nie ma bowiem możliwości wykorzystania dokumentów objętych poufnością do udowodnienia naruszenia przepisów.

72      W niniejszej sprawie Komisja uważa, że ściśle przestrzegała właściwej i proporcjonalnej procedury w celu ustalenia, zgodnie z wyrokiem w sprawie AM & S, czy sporne dokumenty korzystały z ochrony oraz że prawa proceduralne skarżących były w pełni respektowane. Dodaje, iż zostało uzgodnione ze skarżącymi, że urzędnik Komisji odpowiedzialny za przeprowadzenie kontroli przejrzy dokumentację w obecności przedstawiciela skarżących. Jeżeli w przypadku konkretnego dokumentu powoływano się na charakter poufny, skarżące musiały formułować wniosek, uzasadniając go w oparciu o sam dokument. Komisja uważa zresztą, że przedstawienie przez skarżące sprawozdania z kontroli opracowanego przez ich adwokatów dopiero w replice i bez wyjaśnienia przyczyn opóźnienia stanowi naruszenie art. 48 § 1 regulaminu.

73      Jeśli chodzi o dokumenty z serii A, Komisja zwraca uwagę, iż po ich pobieżnym badaniu powstała wątpliwość między innymi ze względu na widniejącą na pierwszej stronie jednego z nich odręczną adnotację z nazwiskiem adwokata zewnętrznego, tzn. spoza przedsiębiorstwa. Ponieważ wyjaśnienia udzielone na miejscu przez skarżące okazały się niewystarczające, aby rozwiać wątpliwości, urzędnicy Komisji umieścili dokumenty w zapieczętowanej kopercie. Co do dokumentów z serii B, inspektor Komisji uznał, na podstawie ich pobieżnego przejrzenia, informacji udzielonych przez przedsiębiorstwo oraz w oparciu o niekwestionowaną linię orzecznictwa, że nie ma najmniejszych wątpliwości, iż dokumenty te nie były objęte poufnością. W związku z tym urzędnicy Komisji sporządzili ich kopie załączone do akt inspekcji.

74      Komisja stanowczo twierdzi ponadto, że pobieżne badanie dokumentu nie jest równoznaczne z jego przeczytaniem. Wprawdzie w toku kontroli odpowiedzialna za nią urzędniczka rzeczywiście miała możliwość pobieżnego przejrzenia dokumentów z serii A, nieprawdziwe natomiast jest twierdzenie, iż urzędnicy Komisji przeczytali dokumenty przed włożeniem ich do koperty. Co do dokumentów z serii B, to ostatecznie dopiero po zakończeniu kontroli Komisja je przeczytała i zapoznała się z ich treścią. Komisja zaprzecza ponadto twierdzeniom skarżących, jakoby ich ostateczna zgoda na wydanie dokumentów z serii B została uzyskana pod wypływem groźby sankcji karnych. Twierdzenia te są niezgodne z faktami, ponieważ rzekoma odmowa przekazania w rzeczywistości dotyczyła całej dokumentacji. W każdym razie poinformowanie przedsiębiorstwa, że brak współpracy z jego strony może pociągnąć za sobą odpowiedzialność karną na podstawie przepisów prawa krajowego, co jest zgodne z rozporządzeniem nr 17.

75      Komisja podnosi argument, że skarżące od samego początku kontroli były poinformowane o przysługujących im prawach, w związku z czym zawsze mogły wystąpić do Sądu. W przypadku dokumentów z serii A od początku wiedziały, że postępowanie kończy się wydaniem decyzji zaskarżalnej. Jeśli chodzi o dokumenty z serii B, Komisja pozostawiła skarżącym możliwość zakwestionowania oceny dokonanej na miejscu przez jej pracowników.

 Ocena Sądu

76      W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że rozporządzenie nr 17 przyznaje Komisji szerokie uprawnienia w zakresie badania i kontroli w celu wykrywania naruszeń art. 81 WE i 82 WE. Zgodnie z brzemieniem w szczególności przepisów art. 11 i 14 wyżej wymienionego rozporządzenia, Komisja może uzyskiwać informacje i przeprowadzać kontrole niezbędne do ścigania naruszeń reguł konkurencji {od dnia 1 maja 2004 r. uprawnienia dochodzeniowe Komisji w tej dziedzinie regulują przede wszystkim artykuły 17–22 rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81[WE] i 82[WE] (Dz.U. 2003, L 1, str. 1)}. Artykuł 14 ust. 1 rozporządzenia nr 17 w szczególności upoważnia Komisję do żądania okazania dokumentów handlowych, tzn. dokumentów mających związek z działalnością przedsiębiorstwa na rynku. Otóż korespondencja między adwokatem a jego klientem – jak wyjaśnił Trybunał – w zakresie, w jakim dotyczy tego rodzaju działalności, zalicza się do kategorii dokumentów, o których mowa w art. 11 i 14 rozporządzenia nr 17 (wyrok w sprawie AM & S, pkt 16). Trybunał orzekł także, iż decyzja, czy dany dokument powinien zostać jej wydany, należy do samej Komisji, nie zaś do zainteresowanego przedsiębiorstwa czy do osoby trzeciej, np. biegłego lub arbitra (wyrok w sprawie AM & S, pkt 17).

77      Trybunał stwierdził mianowicie, że rozporządzenie nr 17 nie wyklucza, pod pewnymi warunkami, możliwości uznania poufnego charakteru określonych dokumentów handlowych. Dodał ponadto, że prawo wspólnotowe powstałe w wyniku wzajemnego przenikania się nie tylko gospodarek, ale i systemów prawnych państw członkowskich, powinno uwzględniać zasady i koncepcje wspólne dla porządków prawnych tych państw, dotyczące przestrzegania poufności w szczególności w stosunku do niektórych informacji wymienianych między adwokatami i klientami. Poufność ta wiąże się w istocie z wymogiem, którego waga jest uznawana we wszystkich państwach członkowskich, by każdy obywatel miał zapewnioną możliwość swobodnego zwrócenia się o pomoc do swojego adwokata, którego zawód polega właśnie na udzielaniu niezależnej porady prawnej wszystkim, którzy tego potrzebują. Trybunał uznał również, że ochrona poufności korespondencji między adwokatem a klientem stanowi niezbędne dopełnienie pełnej realizacji prawa do obrony (wyrok w sprawie AM & S przeciwko Komisji, pkt 18 i 23).

78      Należy zatem uznać, że rozporządzenie nr 17 powinno być interpretowane w ten sposób, że pod pewnymi warunkami chroni poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem (wyrok w sprawie AM & S, pkt 22).

79      Jeśli chodzi o procedurę, której należy przestrzegać w związku ze stosowaniem tej ochrony, Trybunał ustalił, że w przypadku gdy przedsiębiorstwo poddane kontroli na podstawie art. 14 rozporządzenia nr 17, powołując się na poufność, odmawia okazania, wraz z dokumentami handlowymi wymaganymi przez Komisję, korespondencji ze swoim adwokatem, wówczas w każdej sytuacji ciąży na nim obowiązek przedstawienia upoważnionym do przeprowadzenia kontroli pracownikom Komisji informacji mogących posłużyć za dowód w celu wykazania, że przedmiotowe dokumenty spełniają warunki uzasadniające ich ochronę prawną, bez ujawniania jednak ich treści. Trybunał dodał też, że jeżeli Komisja uważa, iż nie dostarczono odpowiedniego dowodu, wydaje na podstawie art. 14 ust. 3 rozporządzenia nr 17 nakaz okazania wyżej wymienionej korespondencji oraz w razie potrzeby nakłada na przedsiębiorstwo grzywnę lub okresową karę pieniężną, na mocy tegoż rozporządzenia, w ramach sankcji za odmowę przedsiębiorstwa przedstawienia dodatkowych dowodów uważanych przez Komisję za niezbędne lub odmowę okazania dokumentów, które według oceny Komisji nie mają charakteru poufnego chronionego prawem (wyrok w sprawie AM & S przeciwko Komisji, pkt 29–31). Od takiej decyzji Komisji kontrolowanemu przedsiębiorstwu służy następnie skarga o stwierdzenie nieważności, do której w danym przypadku może dołączyć wniosek o zastosowanie środka tymczasowego na podstawie art. 242 WE i 243 WE (zob. podobnie wyrok w sprawie AM & S, pkt 32).

80      W związku z powyższym oczywiste jest, iż sam fakt oświadczenia przez przedsiębiorstwo, że jakiś dokument jest poufny nie wystarcza, by przeszkodzić Komisji w zapoznaniu się z tym dokumentem, jeżeli przedsiębiorstwo nie dostarczy równocześnie żadnej informacji mogącej posłużyć za dowód do wykazania, że rzeczywiście podlega on ochronie poufności. Kontrolowane przedsiębiorstwo może poinformować Komisję na przykład, kto jest autorem i adresatem dokumentu, wyjaśnić, jakie funkcje pełni każda z tych osób oraz jaki jest ich zakres kompetencji, przedstawić cel i kontekst, w jakim dokument został przygotowany. Ponadto może opisać okoliczności, w jakich dokument został znaleziony, sposób, w jaki został zaklasyfikowany lub wskazać inne dokumenty, z którymi ma on związek.

81      W bardzo wielu przypadkach samo pobieżne badanie przez urzędników Komisji ogólnego wyglądu dokumentu lub nagłówka, tytułu albo innych formalnych cech dokumentu pozwoli im zweryfikować prawdziwość argumentów powoływanych przez przedsiębiorstwo i upewnić się co do poufnego charakteru danego dokumentu, aby zdecydować o wyłączeniu go z zakresu kontroli. Tym niemniej pozostaje faktem, iż w niektórych przypadkach nawet pobieżne badanie dokumentu, pomimo jego powierzchowności, pociąga za sobą ryzyko, że urzędnicy Komisji poznają informacje objęte poufnością korespondencji między adwokatem a klientem. Może się tak zdarzyć między innymi, w sytuacji gdy wygląd formalny danego dokumentu nie wskazuje jasno na jego poufny charakter.

82      Jak już zostało powiedziane powyżej w punkcie 79, z wyroku w sprawie AM & S wynika, że przedsiębiorstwo ma obowiązek przedstawić urzędnikom Komisji informacje mogące posłużyć za dowód w celu wykazania rzeczywistego poufnego charakteru danych dokumentów, uzasadniającego objęcie ochroną, jednak ma się to odbywać bez ujawniania ich treści (pkt 29 wyroku). W związku z powyższym należy stwierdzić, że przedsiębiorstwo poddane kontroli na podstawie art. 14 ust. 3 rozporządzenia nr 17 ma prawo odmówić urzędnikom Komisji udostępnienia do wglądu, nawet do pobieżnego przejrzenia, jednego lub większej liczby konkretnych dokumentów, co do których utrzymuje, iż są chronione ze względu na poufność, jeżeli uważa, że pobieżne badanie jest niemożliwe bez ujawnienia treści wyżej wymienionych dokumentów i jeśli odpowiednio wyjaśni to pracownikom Komisji.

83      W przypadkach gdy w toku kontroli na podstawie art. 14 ust. 3 rozporządzenia nr 17 Komisja uzna, iż dowody przedstawione przez przedsiębiorstwo nie są w stanie wykazać poufnego charakteru danych dokumentów, zwłaszcza w sytuacji gdy przedsiębiorstwo nie zgadza się na pobieżne przejrzenie jakiegoś dokumentu przez urzędników Komisji, wówczas urzędnicy Komisji mogą umieścić kopię takiego dokumentu lub dokumentów w zapieczętowanej kopercie, a następnie zabrać je ze sobą w celu późniejszego rozstrzygnięcia różnicy zdań. Taka procedura umożliwia faktycznie uniknąć ryzyka naruszenia poufności, pozostawiając jednocześnie Komisji możliwość zachowania w pewnym stopniu kontroli nad dokumentami będącymi przedmiotem badania, a także uniknąć ryzyka, że dokumenty te później znikną lub zostaną sfałszowane.

84      Zastosowanie tzw. procedury kopertowej nie może jednak być uważane za niezgodne z ustalonym w punkcie 31 wyroku w sprawie AM & S wymogiem, że w razie sporu z kontrolowanym przedsiębiorstwem dotyczącego poufnego charakteru któregoś z dokumentów, Komisja powinna wydać decyzję z nakazem wydania tego dokumentu. W istocie tego rodzaju wymóg był związany ze szczególnymi okolicznościami sprawy AM & S, w której zapadł omawiany wyrok, a zwłaszcza z faktem, iż decyzja początkowa, zarządzająca przeprowadzenie kontroli w pomieszczeniach przedmiotowego przedsiębiorstwa nie była decyzją formalną wydaną na podstawie art. 14 ust. 3 rozporządzenia nr 17 (wyżej wymieniona opinia rzecznika generalnego J.P. Warnera przedstawiona w sprawie AM & S, Rec. str. 1624), a zatem przedsiębiorstwo miało prawo odmówić okazania dokumentów żądanych przez Komisję, co zresztą zrobiło.

85      W każdym razie należy zaznaczyć, że w przypadku gdy Komisja nie uzna dowodów i wyjaśnień przedstawionych przez przedstawicieli kontrolowanego przedsiębiorstwa za wystarczające do wykazania, że przedmiotowy dokument jest objęty ochroną poufności, Komisja nie ma prawa zapoznawać się z treścią dokumentu przed wydaniem decyzji, która daje przedsiębiorstwu możliwość, żeby skutecznie zaskarżyć ją do Sądu i w razie potrzeby wnioskować o zastosowanie środka tymczasowego (zob. podobnie wyrok w sprawie AM & S, pkt 32).

86      W istocie, mając na uwadze szczególną naturę zasady ochrony poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem, której celem jest z jednej strony zapewnienie pełnej realizacji prawa jednostki do obrony, a równocześnie zapewnienie każdemu obywatelowi możliwości swobodnego zwrócenia się o pomoc do swojego adwokata (zob. pkt 77 niniejszego wyroku), należy uznać, że zapoznanie się przez Komisję z treścią poufnego dokumentu samo w sobie stanowi naruszenie tej zasady. Wbrew temu, co jak się wydaje, utrzymuje Komisja, ochrona poufności wykracza jednak poza ramy wymogu, by informacje powierzone przez przedsiębiorstwo jego adwokatowi lub treść sporządzonej przez niego opinii prawnej nie mogły zostać wykorzystane przeciwko przedsiębiorstwu w decyzji nakładającej kary za naruszenie reguł konkurencji.

87      Ochrona poufności ma po pierwsze, chronić interes publiczny związany z prawidłowym administrowaniem wymiarem sprawiedliwości, wymagającym zapewnienia, aby każdy klient mógł swobodnie zwracać się o pomoc do swojego adwokata bez obawy, że powierzone mu informacje mogłyby później zostać ujawnione. Po drugie, ma ona na celu zapobieżenie szkodom, jakie mogą powstać – dla prawa do obrony kontrolowanego przedsiębiorstwa – w wyniku zapoznania się przez Komisję z treścią poufnego dokumentu i bezprawnego włączenia go do akt postępowania. Tak więc, nawet jeśli dokument nie zostanie wykorzystany jako środek dowodowy w decyzji o nałożeniu kary za naruszenie reguł konkurencji, przedsiębiorstwo może ponieść szkody, których nie daje się naprawić lub jest to bardzo trudne. Z jednej strony informacja chroniona ze względu na poufność komunikacji między adwokatem a klientem mogłaby zostać wykorzystana przez Komisję, bezpośrednio lub pośrednio, w celu uzyskania nowych informacji lub nowych środków dowodowych, natomiast przedsiębiorstwo nie byłoby już w stanie ich zidentyfikować ani zapobiec, żeby nie zostały użyte przeciwko niemu. Z drugiej zaś strony, niemożliwe do naprawienia byłyby szkody, jakie poniosłoby przedsiębiorstwo w wyniku ujawnienia informacji objętych ochroną poufności osobom trzecim, na przykład gdyby taka informacja została wykorzystana w zawiadomieniu o popełnieniu naruszenia w toku postępowania administracyjnego prowadzonego przez Komisję. Sam fakt, że Komisja nie może użyć dokumentów objętych ochroną jako dowodów w decyzji o nałożeniu kary nie wystarcza w związku z tym do naprawienia lub usunięcia szkód, które wynikły z poznania treści wyżej wymienionych dokumentów.

88      Ochrona ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem wymaga także, by Komisja po wydaniu decyzji odrzucającej wniosek złożony w tym zakresie, nie zapoznawała się z treścią spornych dokumentów zanim nie zostanie zapewniona przedsiębiorstwu możliwość skutecznego zaskarżenia decyzji do Sądu. W tym względzie Komisja ma obowiązek wstrzymać się od zapoznania się z treścią tych dokumentów do upływu terminu do wniesienia odwołania od decyzji odmownej. W każdym razie, ponieważ skarga nie ma skutku zawieszającego, przedsiębiorstwo powinno złożyć wniosek o zastosowanie środka tymczasowego w postaci zawieszenia wykonania decyzji, którą odrzucony został wniosek o objęcie ochroną poufności (zob. podobnie wyrok w sprawie AM & S, pkt 32).

89      Ponadto jeśli chodzi o argumenty Komisji dotyczące możliwości nadużywania przez przedsiębiorstwa opisanej powyżej procedury poprzez zgłaszanie, wyłącznie do celów dylatoryjnych, jawnie nieuzasadnionych wniosków o objęcie ochroną poufności lub poprzez niewyrażanie zgody, bez obiektywnego uzasadnienia, na ewentualne pobieżne badanie dokumentów w toku kontroli, wystarczy stwierdzić, iż Komisja dysponuje instrumentami, aby w razie potrzeby zniechęcać do takich praktyk lub karać za ich stosowanie. Takie zachowania można faktycznie karać na podstawie art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003 (a wcześniej na podstawie art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 17) lub wziąć pod uwagę jako okoliczności obciążające przy wymiarze grzywny w decyzji o nałożeniu kary za naruszenie reguł konkurencji.

90      Na koniec należy zauważyć, że – jak zaznaczył Trybunał w wyroku w sprawie AM & S – zasada poufności nie może stanowić przeszkody dla klienta adwokata w ujawnieniu informacji, jakie z nim wymieniał, jeśli sam klient uzna, iż leży to w jego interesie (pkt 28 wyroku).

91      W świetle przedstawionych powyżej ustaleń i zasad należy obecnie zbadać zarzuty podniesione przez skarżące.

92      Na wstępie należy oddalić tezę Komisji, jakoby przedstawienie przez skarżące dopiero na etapie repliki sprawozdania z kontroli przygotowanego przez ich adwokatów naruszało art. 48 § 1 regulaminu (zob. pkt 72 niniejszego wyroku). Trzeba bowiem stwierdzić, że wbrew twierdzeniom Komisji skarżące wyjaśniły powody, dla których nie przekazały tego sprawozdania wcześniej, chodziło mianowicie o jego poufny charakter oraz potrzebę podważenia twierdzeń, które Komisja wysunęła w odpowiedzi na skargę (zob. w szczególności punkty 21–26 repliki). W tej kwestii należy również zaznaczyć, że przedstawienie tego sprawozdania ma związek z przedstawieniem przez Komisję w odpowiedzi na skargę protokołu z kontroli przygotowanego przez jej urzędników. Na koniec warto przypomnieć, że w sytuacji gdy strony nie zgadzają się co do oceny faktów powołanych w skardze oraz w odpowiedzi na skargę, to właśnie w replice i duplice powinny koniecznie mieć możliwość przedstawienia dowodów na poparcie zaprezentowanej przez siebie wersji wydarzeń.

93      Jeśli chodzi o zarzuty podniesione przez skarżące, to po pierwsze, utrzymują one, że w toku kontroli Komisja zmusiła je do ujawnienia treści spornych dokumentów, chociaż skarżące powoływały się na ich poufny charakter. W szczególności zarzucają urzędnikom Komisji, że pomimo sprzeciwu przedstawicieli skarżących na miejscu zbadali wyżej wymienione dokumenty.

94      Zarówno z załącznika do protokołu przygotowanego przez pracowników Komisji, jak i z wersji niepoufnej sprawozdania z kontroli sporządzonego przez adwokatów skarżących wynika, że w toku kontroli urzędnicy Komisji oraz przedstawiciele skarżących toczyli długie dyskusje na temat sposobu postępowania przy badaniu spornych dokumentów. W czasie tych dyskusji skarżące stanowczo protestowały przeciwko pobieżnemu przeglądaniu tych dokumentów przez pracowników Komisji, powołując się między innymi na argument, że przynajmniej niektóre z nich mogą nie wyglądać prima facie na objęte poufnością, ponieważ niekoniecznie zawierają wzmianki odnoszące się do adwokatów zewnętrznych lub informacje wskazujące na ich poufny charakter. Skarżące zaznaczyły jednak, iż dokumenty te były przygotowywane w celu zasięgnięcia porady prawnej lub zawierały opinię prawną i obstawały mocno przy poglądzie, że ich pobieżne badanie nie pozwoli ocenić poufnego charakteru bez jednoczesnego ujawnienia ich treści. Z wyżej wymienionego protokołu i sprawozdania wynika również, że Komisja nalegała na przeprowadzenie pobieżnego badania przedmiotowych dokumentów oraz że przedstawiciele skarżących wyrazili na nie zgodę dopiero po tym jak urzędnicy Komisji i OFT poinformowali ich, że odmowa pozwolenia na wykonanie takiego badania będzie równoznaczna z utrudnianiem kontroli, które podlega sankcjom administracyjnym i karnym.

95      W tych okolicznościach Sąd uważa, że Komisja zmusiła skarżące do wyrażenia zgody na pobieżne badanie spornych dokumentów, mimo iż w odniesieniu do obydwu egzemplarzy sporządzonej pismem maszynowym notatki z serii A oraz odręcznych notatek z serii B, przedstawiciele skarżących twierdzili, przedstawiając na to odpowiednie uzasadnienie, że tego rodzaju badanie wymaga ujawnienia przez nich treści dokumentów. W istocie należy przyznać, że pobieżne badanie rzeczonych dokumentów nie było w stanie pozwolić urzędnikom Komisji na ocenę ich ewentualnego poufnego charakteru, nie dając im jednocześnie okazji do zapoznania się z ich treścią. W związku z powyższym należy stwierdzić, że Komisja naruszyła w tym zakresie procedurę stosowania zasady ochrony ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem.

96      Po drugie, skarżące utrzymują, że Komisja, sporządzając kopie dokumentów z serii A i umieszczając je w zapieczętowanej kopercie, nie postąpiła całkiem zgodnie z procedurą ustaloną przez Trybunał w wyroku w sprawie AM & S i twierdzą, iż Komisja powinna była wydać formalną decyzję z nakazem wydania tych dokumentów. Jednakże ten zarzut nie może zostać uwzględniony. W istocie – jak już zostało ustalone – zastosowanie tzw. procedury kopertowej w takich okolicznościach, jak występowały w rozpoznawanej sprawie, nie narusza procedury ustalonej w wyżej wymienionym wyroku (zob. pkt 84 niniejszego wyroku). Warto przy okazji podkreślić, iż ze wspomnianych powyżej protokołu oraz sprawozdania wynika, że w toku kontroli przedstawiciele skarżących wielokrotnie żądali od urzędników Komisji zastosowania tzw. procedury kopertowej dla spornych dokumentów.

97      Po trzecie, skarżące zarzucają Komisji, że w toku kontroli odrzuciła ich wniosek objęcia ochroną dokumentów z serii B ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem. W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że w trakcie inspekcji skarżące rzeczywiście żądały ochrony poufności i przedstawiały wiele argumentów na uzasadnienie takiego wniosku, w tym między innymi fakt, iż przedmiotowe dokumenty zostały przygotowane w celu zasięgnięcia porady prawnej lub zawierały opinię prawną. W tych okolicznościach należy stwierdzić, że skoro Komisja nie była usatysfakcjonowana wyjaśnieniami udzielonymi przez skarżące, miała obowiązek – przed zapoznaniem się z treścią spornych dokumentów – wydać formalną decyzję odrzucającą wniosek o objęcie ochroną, co umożliwiłoby skarżącym skuteczne zaskarżenie jej do Sądu (zob. pkt 85 niniejszego wyroku).

98      Należy stwierdzić, że Komisja nie zapewniła skarżącym możliwości skutecznego wystąpienia do Sądu, aby zapobiec zapoznaniu się przez nią z treścią dokumentów z serii B. Trzeba przypomnieć, iż istotnie w toku kontroli urzędnicy Komisji uznali, że dokumenty z serii B z całą pewnością nie są poufne, sporządzili ich kopie i włączyli do akt z inspekcji, bez umieszczania w zapieczętowanej kopercie. W związku z czym od tego momentu Komisja mogła zapoznać się z pełną treścią tych dokumentów (zob. pkt 51 niniejszego wyroku). Zatem należy stwierdzić, że Komisja naruszyła w tym zakresie procedurę stosowaną w związku z ochroną poufności.

99      Po czwarte, skarżące utrzymują, że wydając decyzję odmowną z dnia 8 maja 2003 r., Komisja naruszyła procedurę ustaloną w wyroku w sprawie AM & S przez jednostronne rozstrzygnięcie, że sporne dokumenty nie są objęte poufnością. Jednakże trzeba zaznaczyć, że – wbrew temu, co utrzymują skarżące – sam fakt, iż Komisja wydała decyzję odrzucającą wniosek o objęcie ochroną poufności, nie narusza procedury stosowania ochrony, ponieważ Komisja nie zapoznała się z przedmiotowymi dokumentami zanim nie zapewniła przedsiębiorstwu możliwości wniesienia skutecznie skargi do Sądu i w razie potrzeby wnioskowania o zastosowanie środka tymczasowego, w celu wzruszenia decyzji odmownej (zob. pkt 85 niniejszego wyroku).

100    Otóż w rozpoznawanej sprawie, w przypadku dokumentów z serii B, nawet jeśli decyzja odmowna z dnia 8 maja 2003 r. ich dotyczy, nie ma jednak wątpliwości, iż Komisja poznała ich treść na długo przed wydaniem tej decyzji. Natomiast jeżeli chodzi o dokumenty z serii A, trzeba przypomnieć, że Komisja wykonała ich kopie w toku kontroli i umieściła je w zapieczętowanej kopercie. Następnie wydała decyzję wstępną na wniosek skarżących, lecz bez otwierania zapieczętowanej koperty i bez badania jej zawartości, decyzję tę przekazała skarżącym pismem z dnia 1 kwietnia 2003 r. W dniu 8 maja 2003 r. Komisja ostatecznie wydała decyzję, w której odrzuciła wniosek o objęcie ochroną, jednak w dalszym ciągu bez znajomości treści dokumentów z serii A. Dopiero po uchyleniu wyżej wymienionego postanowienia Prezesa Sądu w sprawie Akzo Nobel Chemicals i Akcros Chemicals przeciwko Komisji, wyżej wymienionym postanowieniem Prezesa Trybunału w sprawie Komisja przeciwko Akzo i Akcros, w sprawach w przedmiocie środka tymczasowego, Komisja wreszcie zapoznała się z dokumentami z serii A. W tych okolicznościach należy stwierdzić, że wydanie decyzji odmownej z dnia 8 maja 2003 r. nie naruszyło procedury stosowania ochrony poufności.

101    W świetle powyższego należy stwierdzić, że Komisja naruszyła procedurę stosowania ochrony poufności, po pierwsze zmuszając skarżące do poddania pobieżnemu badaniu dokumentów z serii A oraz odręcznych notatek z serii B, a po drugie zapoznając się z dokumentami z serii B, nie zapewniwszy skarżącym możliwości zaskarżenia do Sądu odmowy uwzględnienia ich wniosku o objęcie ochroną tych dokumentów. Natomiast należy oddalić pierwszy zarzut skarżących w części dotyczącej pobieżnego badania wiadomości poczty elektronicznej z serii B, zastosowania tzw. procedury kopertowej do dokumentów z serii A oraz wydania decyzji odmownej z dnia 8 maja 2003 r.

 W przedmiocie drugiego zarzutu opartego na nieuzasadnionym odrzuceniu wniosku o objęcie spornych dokumentów ochroną ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem

102    Skarżące utrzymują, że pięć spornych dokumentów jest objętych poufnością jako informacje wymieniane między adwokatem a klientem. Dokumenty z serii A oraz odręczne notatki z serii B w rzeczywistości powinny być traktowane jako pomocnicze materiały pisemne do komunikacji ustnej między klientem a doradcą zewnętrznym, która odbyła się w celu uzyskania porady prawnej, podczas gdy wiadomości elektroniczne z serii B stanowiły korespondencję między adwokatem a klientem prowadzoną do celów i w interesie prawa klienta do obrony.

103    Komisja zwraca uwagę, że w świetle kryteriów ustalonych przez orzecznictwo pięć spornych dokumentów jest z całą pewnością wyłączonych spod ochrony ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem.

 Odnośnie do dwóch kopii notatki sporządzonej pismem maszynowym z serii A

 Argumenty uczestników

104    Skarżące wskazują, że seria A zawiera dwie oddzielne kopie notatki składającej się z dwóch stron maszynopisu, sporządzonej przez dyrektora generalnego Akcros Chemicals i adresowanej do jego przełożonego, „sub-business unit manager” (zwanego dalej „SBU manager”), datowanej 16 lutego 2000 r. Obydwa egzemplarze są identyczne za wyjątkiem faktu, że na pierwszej stronie jednego z nich widnieją dodatkowo odręczne notatki następującej treści:

„      – przekazane [SBU manager] 16/2/2000

         – zwrócone przez [SBU manager] 17/2/2000

         – omówione z [X, niezależny doradca skarżących] telefonicznie 22/2/00”.

105    Skarżące zwracają uwagę, iż dokument ten powinien być oceniany w kontekście wewnętrznego programu dostosowania działań przedsiębiorstwa do wymogów prawa konkurencji wdrożonego przez grupę spółek Akzo Nobel na podstawie opinii niezależnego doradcy i przez niego koordynowanego. W ramach tego programu szeregowi pracownicy i kadry kierownicze skarżących wskazują potencjalne problemy związane z prawem konkurencji w dziedzinach należących do zakresu ich kompetencji, a następnie przekazują zewnętrznemu doradcy, który udziela odpowiedniej porady prawnej.

106    W związku z powyższym – według skarżących – wyżej wymieniona notatka zawiera informacje zebrane przez dyrektora generalnego Akcros Chemicals na podstawie wewnętrznych rozmów z innymi pracownikami, w celu uzyskania opinii prawnej na temat programu. Dokument ten stanowi zatem bezpośredni rezultat oraz nierozdzielny element działań prowadzonych przez skarżące, w celu zidentyfikowania potencjalnych problemów dotyczących prawa konkurencji i uzyskania opinii na ten temat od doradcy zewnętrznego.

107    Kolejność zdarzeń potwierdza – zdaniem skarżących – tę wersję wypadków. Po otrzymaniu pisma prezesa rady administrującej Akzo Nobel z dnia 28 stycznia 2000 r., dotyczącego projektu programu dostosowawczego, dyrektor generalny Akcros Chemicals omówił ze swoimi pracownikami problematykę dostosowania się do prawa konkurencji. Podczas tych dyskusji sporządzał notatki, odręczne notatki z serii B. W środę 16 lutego 2000 r. egzemplarze notatki zaliczonej do serii A zostały przekazane przez dyrektora do SBU managera. W czwartek 17 lutego 2000 r. SBU manager zwrócił je dyrektorowi generalnemu. We wtorek 22 lutego 2000 r. notatka posłużyła jako materiał pomocniczy do rozmowy z panem X, zewnętrznym doradcą skarżących.

108    Skarżące utrzymują, iż w rozpoznawanej sprawie spełnione są obydwa kryteria wskazane przez Trybunał w wyroku w sprawie AM & S jako wspólne dla systemów prawnych różnych państw członkowskich w zakresie ochrony poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem, a mianowicie że powinna być to korespondencja prowadzona w ramach lub w związku z realizacją prawa klienta do obrony oraz że mamy do czynienia z korespondencją z niezależnym adwokatem. Dodały również, iż nie twierdzą wcale, że sam fakt sporządzenia spornego dokumentu w ramach programu dostosowawczego wystarcza do zapewnienia jego poufności. Natomiast Komisja, negując możliwość, iż tego rodzaju program może stanowić ramy, w których prowadzona jest prawnie chroniona korespondencja, pominęła – zdaniem skarżących – podstawowe aspekty jej własnego systemu zasad stosowania przepisów prawa konkurencji. Po pierwsze, biorąc pod uwagę zniesienie systemu zgłoszeń z art. 81 ust. 3 WE, gdyby dokumenty przygotowane w ramach przeprowadzania samooceny mogły być ujawniane, przeszkodziłoby to przedsiębiorstwu w ustaleniu, swobodnie i bez obaw, przy pomocy doradcy zewnętrznego lub wewnętrznego, czyli zatrudnionego w przedsiębiorstwie, czy jego praktyki są zgodne z prawem konkurencji. Po drugie, ze względu na charakter wniosku o współpracę oraz potrzebę przeprowadzenia dochodzenia wewnętrznego i zgromadzenia dowodów rzeczowych, dokumenty sporządzone w ramach takiej operacji powinny być traktowane jako poufne.

109    Skarżące nie zgadzają się ponadto z tezą Komisji, jakoby notatka napisana na maszynie nie zawierała żadnej wskazówki na temat związku między uwagami dyrektora generalnego a zamiarem uzyskania opinii prawnej od zewnętrznego doradcy i nie wykazano, że rzeczywiście o taką poradę się zwrócono i że została udzielona. Skarżące zwracają uwagę, że adnotacje znajdujące się na pierwszej stronie jednego z egzemplarzy notatki wskazują niezbicie, że dokument ten był materiałem pomocniczym do zasięgnięcia porady prawnej u wymienionego adwokata. Podobnie notatka wewnętrzna tegoż adwokata z dnia 22 lutego 2000 r. oraz zestawienie wykonanych czynności wypełnione przez niego tego samego dnia świadczą, iż o poradę prawną się zwrócono i że została udzielona. W ciągu tego samego dnia dyrektor generalny faksem przekazał dodatkowe informacje doradcy zewnętrznemu, powołując się na ich wcześniejszą rozmowę telefoniczną. Skarżące zwracają również uwagę, iż wyrok w sprawie AM & S oraz postanowienia Sądu z dnia 4 kwietnia 1990 r. w sprawie T‑30/89 Hilti przeciwko Komisji (Rec. str. II‑163, publikacja w formie streszczenia) w żaden sposób nie wymagają, żeby w korespondencji objętej ochroną istniały wzmianki nawiązujące do zamiaru zasięgnięcia porady prawnej lub żeby korespondencja była przygotowana wyłącznie w celu zwrócenia się o udzielenie takiej porady.

110    Zdaniem skarżących, jedynym elementem odróżniającym rozpoznawaną sprawę od sytuacji klasycznej, o której mowa w wyroku w sprawie AM & S, jest to, że informacja została przekazana zewnętrznemu adwokatowi ustnie w oparciu o notatkę sporządzoną przez dyrektora generalnego. Utrzymują one, iż gdyby dyrektor generalny przedstawił wyniki swoich działań w notatce skierowanej do adwokata zewnętrznego z kopią do wiadomości swojego zwierzchnika, Komisja z pewnością zgodziłaby się na objęcie takiego dokumentu ochroną poufności. Tymczasem, jak wykazało wyżej wymienione postanowienie w sprawie Hilti przeciwko Komisji, korzystanie z ochrony poufności nie jest uzależnione od formy dokumentu, lecz od jego treści.

111    CCBE utrzymuje, że dokumenty przygotowane w celu uzyskania porady prawnej są objęte poufnością i że należy, w tym względzie, mieć na uwadze dominujący cel, w związku z którym doszło do takiego kontaktu. Natomiast nie wystarcza, że przedsiębiorstwo oświadczy, iż dokument został przygotowany w ramach programu dostosowania do wymogów prawa konkurencji, żeby mógł on podlegać ochronie, nawet jeśli jest to program opracowany z pomocą doradcy zewnętrznego i realizowany pod jego nadzorem. W rozpoznawanej sprawie fakt, iż forma zewnętrzna dokumentów z serii A nie wskazuje na to, że zostały przygotowane do takich celów, nie może jednak być decydującym kryterium. Z kolei niderlandzka izba adwokacka, ECLA, ACCA i IBA utrzymują, że dokumenty przygotowawcze, sporządzone w celu zasięgnięcia porady prawnej, powinny być uważane za poufne.

112    Komisja zwraca uwagę, iż zgodnie z wyrokiem w sprawie AM & S (punkty 21–23) oraz wyżej wymienionym postanowieniem w sprawie Hilti przeciwko Komisji (pkt 18) poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem obejmuje tylko wymianę informacji między adwokatem a klientem na piśmie, jeśli miała miejsce w ramach oraz w związku z realizacją prawa klienta do obrony, a także notatki wewnętrzne, które ograniczają się do przytoczenia tekstu lub treści tej korespondencji.

113    W rozpoznawanej sprawie, zdaniem Komisji, sporne dokumenty nie zaliczają się do kategorii korespondencji między adwokatem a klientem ani nie przytaczają treści takiej korespondencji. Uwagi zawarte w spornej notatce są efektem rozmów wewnętrznych, które dyrektor generalny odbył z innymi pracownikami w ramach programu dostosowawczego, a nie rozmów z adwokatem zewnętrznym.

114    Komisja nie zgadza się na rozszerzanie przedmiotowego zakresu stosowania ochrony poufności na dokumenty przygotowane do celów konsultacji prawnej. Takie rozszerzenie nie znajduje uzasadnienia ani w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (EKPCz), ani w tradycjach konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich. W istocie wyrok w sprawie AM & S ustalił wysoki poziom ochrony w prawie wspólnotowym, w szerszym zakresie niż poziom obowiązujący w wielu państwach członkowskich, ponieważ obejmuje on dokumenty przechowywane u klienta i może również dotyczyć korespondencji prowadzonej z niezależnym adwokatem przed wszczęciem postępowania przeciwko klientowi.

115    W każdym razie Komisja nie zgadza się z twierdzeniem skarżących, jakoby notatka, której dwie kopie zaliczają się do dokumentów z serii A została sporządzona w celu uzyskania porady prawnej. Ta sporządzona pismem maszynowym notatka nie zawiera żadnej wskazówki wiążącej uwagi dyrektora generalnego Akcros z poszukiwaniem pomocy prawnej u adwokata zewnętrznego. Odręczna adnotacja na jednym z egzemplarzy notatki, zawierająca nazwisko adwokata zewnętrznego, dowodzi co najwyżej, że przeprowadzono z nim rozmowę na temat notatki. Fakt, iż nazwisko zewnętrznego adwokata zostało odręcznie dopisane po sporządzeniu tej notatki, w dodatku tylko na jednym z dwóch egzemplarzy, wskazuje, że notatka nie została sporządzona do celów konsultacji prawnej. Ponadto poza zwykłym zestawieniem czynności pana X oraz sporządzonym przez niego rzekomym sprawozdaniem relacjonującym treść rozmowy przeprowadzonej z dyrektorem generalnym skarżące nie przedstawiły żadnych dokumentów dowodzących, iż faktycznie zwrócono się o poradę prawną i że została ona udzielona.

116    Jeśli chodzi o powoływanie się przez skarżące na program dostosowawczy Akzo Nobel, Komisja wyraża wątpliwości co do wartości dowodowej tego elementu. Dokumenty z serii A nie zawierają żadnej wzmianki na temat wyżej wymienionego programu. W każdym razie okoliczność, iż dokument został sporządzony w ramach programu dostosowawczego, nie stanowi dowodu wystarczającego do wykazania poufnego charakteru takiego dokumentu. Program dostosowawczy jest procesem oceny wewnętrznej, na który składają się kontakty z pracownikami i który ma na celu ustalić, czy przedsiębiorstwo przestrzega wymogów prawa konkurencji, zaś jego charakter jest równocześnie pedagogiczny, dyscyplinarny i nadzorczy, nie ograniczając się do ochrony prawa do obrony. Pozwolenie przedsiębiorstwu na żądanie objęcia ochroną dokumentu tylko, dlatego że bez programu dostosowawczego i bez instrukcji zewnętrznego doradcy prawnego dokument ten nigdy by nie powstał, mogłoby prowadzić do wszelkiego rodzaju nadużyć.

 Ocena Sądu

117    W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że zgodnie z wyrokiem w sprawie AM & S, rozporządzenie nr 17 należy interpretować w ten sposób, że chroni ono poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem, pod warunkiem że po pierwsze chodzi o korespondencję prowadzoną w ramach oraz w związku z realizacją prawa klienta do obrony, a po drugie korespondencję prowadzoną z niezależnym adwokatem (pkt 21, 22 i 27 wyroku). W przypadku pierwszego z tych dwóch warunków, aby ochrona była skuteczna, powinna być rozumiana w ten sposób, że obejmuje również z mocy prawa całą korespondencję wymienianą po wszczęciu postępowania administracyjnego, na podstawie wyżej wymienionego rozporządzenia, które to postępowanie może zakończyć się wydaniem decyzji na podstawie art. 81 WE i 82 WE lub decyzji o nałożeniu kary pieniężnej. Ochrona ta może się również rozciągać na korespondencję wcześniejszą, która ma związek z przedmiotem postępowania administracyjnego (wyrok w sprawie AM & S, pkt 23). W wyżej wymienionym postanowieniu w sprawie Hilti przeciwko Komisji, sprecyzowano, iż ze względu na cel wyżej wspomnianej ochrony powinno się ją postrzegać w ten sposób, że obejmuje ona także wszystkie notatki wewnętrzne przekazywane w obrębie przedsiębiorstwa, które ograniczają się do przytoczenia tekstu lub treści korespondencji prowadzonej z niezależnymi adwokatami, zawierającej opinie prawne (pkt 13 oraz pkt 16–18 postanowienia).

118    W rozpoznawanej sprawie należy stwierdzić, że dokumenty z serii A, jako takie, nie stanowiły korespondencji prowadzonej z niezależnym adwokatem ani notatki wewnętrznej, w której przytaczano by treść korespondencji z takim adwokatem. Również skarżące nie utrzymują, że dokumenty te zostały przygotowane w celu fizycznego przekazania ich niezależnemu adwokatowi. W związku z tym należy stwierdzić, że dokumenty te formalnie nie odpowiadają kategoriom dokumentów wyraźnie zidentyfikowanych we wskazanym powyżej orzecznictwie.

119    Skarżące twierdzą natomiast, że powinno się uznać te dokumenty za objęte poufnością, ponieważ – ich zdaniem – zostały przygotowane w celu zwrócenia się do adwokata o poradę. Dokumenty te sporządzono w szczególności dla potrzeb telefonicznej konsultacji z adwokatem w celu uzyskania porady prawnej.

120    W tym miejscu należy przypomnieć, że zasada poufności informacji wymienianych między adwokatem i klientem stanowi niezbędne dopełnienie pełnej realizacji prawa do obrony (wyrok w sprawie AM & S, pkt 23) (zob. pkt 77 niniejszego wyroku). Według utrwalonego orzecznictwa poszanowanie prawa do obrony we wszelkich postępowaniach, które mogą doprowadzić do nałożenia sankcji, w szczególności grzywny lub okresowej kary pieniężnej, stanowi podstawową zasadę prawa wspólnotowego, którą należy respektować także w postępowaniu administracyjnym (wyrok Trybunału z dnia 13 lutego 1979 r. w sprawie 85/76 Hoffmann-Laroche przeciwko Komisji, Rec. str. 461, pkt 9, oraz wyrok Sądu z dnia 14 maja 1998 r. w sprawie T‑308/94 Cascades przeciwko Komisji, Rec. str. II‑925, pkt 39). Ponadto należy zapobiec temu, by korzystanie z prawa do obrony nie zostało w sposób nieodwracalny udaremnione w toku poprzedzających dochodzeń, w tym w szczególności na etapie kontroli, które to postępowania mogą mieć determinujące znaczenie dla przeprowadzenia dowodu nielegalnego charakteru praktyk przedsiębiorstw, mogących stanowić podstawę do pociągnięcia ich do odpowiedzialności (wyrok Trybunału z dnia 21 września 1989 r. w sprawach połączonych 46/87 i 227/88 Hoechst przeciwko Komisji, Rec. str. 2859, pkt 15)

121    Należy również zaznaczyć, że poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem wiąże się z wymogiem, żeby każdy obywatel miał zapewnioną możliwość swobodnego zwrócenia się o pomoc do adwokata, którego zawód polega właśnie na udzielaniu niezależnej porady prawnej wszystkim, którzy tego potrzebują (wyrok w sprawie AM & S, pkt 18). Zasada ta jest więc ściśle powiązana z koncepcją roli adwokata uważanego za osobę wspomagającą wymiar sprawiedliwości (wyrok w sprawie AM & S, pkt 24) (zob. pkt 77 niniejszego wyroku).

122    Natomiast do tego, by obywatel miał zapewnioną możliwość skutecznego i swobodnego zwrócenia się o pomoc do adwokata, który będzie mógł skutecznie wypełniać swoją rolę osoby wspomagającej wymiar sprawiedliwości i udzielającej pomocy prawnej w celu pełnej realizacji prawa do obrony, w pewnych okolicznościach może okazać się konieczne, żeby klient przygotował dokumenty robocze lub analizy, w szczególności w celu zgromadzenia informacji przydatnych albo wręcz niezbędnych adwokatowi do zrozumienia kontekstu, charakteru i znaczenia zdarzeń, w związku z którymi potrzebna jest jego pomoc. Przygotowanie takich dokumentów może okazać się konieczne zwłaszcza w sprawach, gdzie występuje duża liczba informacji o złożonym charakterze, co zwykle ma miejsce w postępowaniach wszczynanych w celu nałożenia sankcji za naruszenia art. 81 WE oraz 82 WE. W tych okolicznościach należy uznać, że fakt, iż Komisja w toku kontroli zapoznała się z tego rodzaju dokumentami mógłby naruszyć prawo do obrony kontrolowanego przedsiębiorstwa, a także interes publiczny polegający na zapewnieniu, by klient miał pełną możliwość swobodnego zwrócenia się o pomoc do adwokata.

123    W związku z powyższym należy stwierdzić, że tego rodzaju dokumenty przygotowawcze, nawet jeśli nie były przekazywane adwokatowi lub nie powstały w celu fizycznego przekazania ich adwokatowi, mogą jednak być objęte ochroną ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem, jeżeli zostały przygotowane wyłącznie w celu zasięgnięcia porady prawnej u adwokata w ramach realizacji prawa do obrony. Natomiast sam fakt, że dokument był omawiany z adwokatem nie może być wystarczającym powodem, aby objąć ten dokument taką ochroną.

124    Należy bowiem przypomnieć, że ochrona poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem stanowi wyjątkowe ograniczenie uprawnień dochodzeniowych Komisji, które są niezbędne dla zapewnienia, żeby była ona w stanie wykrywać, doprowadzić do zaprzestania i nakładać sankcje za naruszenia reguł konkurencji. Naruszenia te są zresztą najczęściej starannie ukrywane i zazwyczaj bardzo szkodliwe dla prawidłowego funkcjonowania wspólnego rynku. Dlatego też konieczne jest, by możliwość traktowania dokumentu przygotowawczego jako objętego ochroną poufności była interpretowana zawężająco. Ciężar dowodu, że dane dokumenty zostały sporządzone wyłącznie w celu zasięgnięcia porady prawnej u adwokata spoczywa na przedsiębiorstwie, które powołuje się na ochronę poufności. Cel ten powinien jednoznacznie wynikać z treści samych dokumentów lub z kontekstu, w jakim zostały przygotowane i znalezione.

125    Wobec powyższego trzeba zbadać, czy w rozpoznawanej sprawie skarżące udowodniły, że notatka dyrektora generalnego Akcros Chemicals z dnia 16 lutego 2000 r., której dwie kopie stanowią dokumenty z serii A, została przygotowana wyłącznie w celu zasięgnięcia porady prawnej u adwokata, w ramach realizacji prawa do obrony.

126    W tej kwestii skarżące utrzymują przede wszystkim, że wyżej wymieniona notatka została przygotowana w ramach programu dostosowania do wymogów prawa konkurencji, opracowanego i koordynowanego przez pewną kancelarię adwokacką, w celu zidentyfikowania potencjalnych problemów związanych z regułami konkurencji i uzyskania opinii prawnych na ten temat. Następnie precyzują, że notatka zawiera informacje zebrane przez dyrektora generalnego Akcros Chemicals na podstawie wewnętrznych rozmów z innymi pracownikami, w celu uzyskania porady prawnej dotyczącej wyżej wymienionego programu. Na koniec zwracają uwagę, iż wiele elementów dowodzi, że notatka miała na celu zasięgnięcie porady prawnej oraz że o taką poradę rzeczywiście się zwrócono i została ona udzielona.

127    Jeśli chodzi przede wszystkim o nawiązanie przez skarżące do programu dostosowania do wymogów prawa konkurencji, trzeba zaznaczyć, że fakt, iż jakiś dokument został sporządzony w ramach tego rodzaju programu, sam przez się nie wystarcza, aby taki dokument mógł korzystać z ochrony poufności. W istocie bowiem tego rodzaju programy obejmują zakres zadań i zawierają informacje wykraczające często w dużym stopniu poza realizację prawa do obrony. W szczególności fakt, iż zewnętrzny adwokat opracował lub koordynował program dostosowawczy nie może automatycznie dawać prawa do ochrony poufności wszystkim dokumentom przygotowanym w ramach tego programu lub w związku z nim.

128    Co się tyczy następnie, po pierwsze, odręcznych adnotacji widniejących na jednym z dwóch egzemplarzy notatki i nawiązujących do rozmowy telefonicznej z adwokatem zewnętrznym, po drugie sporządzonego przez niego zestawienia wykonanych czynności, które potwierdza jakoby odbycie rozmowy, po trzecie faktu, iż adwokat rzekomo przygotował notatkę wewnętrzną na ten temat i po czwarte faktu, iż dyrektor generalny Akcros Chemicals ponoć przekazał adwokatowi dodatkowe informacje faksem, Sąd uważa, że poszczególne dowody wykazują jedynie, że treść przedmiotowej notatki została omówiona przez telefon przez dyrektora generalnego Akcros Chemicals i wyżej wymienionego adwokata. Dowody te nie są jednak w stanie, same przez się, wykazać, że notatka została przygotowana w celu – ani a fortiori wyłącznie w celu – zasięgnięcia u niego porady prawnej.

129    W tym względzie należy stwierdzić, że notatka nie była adresowana do adwokata, lecz do jednego ze zwierzchników dyrektora generalnego Akcros Chemicals, a mianowicie do SBU managera. W rzeczywistości z pierwszego zdania tego dokumentu wynika, że został on przygotowany na polecenie tegoż zwierzchnika. Faktycznie notatka powstała w związku z pytaniem SBU managera dotyczącym ewentualnego prowadzenia działań sprzecznych z regułami konkurencji w jednym z działów skarżących, podlegających dyrektorowi generalnemu Akcros Chemicals. Notatka zawiera opis kilku rodzajów działań i praktyk, które ewentualnie mogą dawać podstawy do zastosowania przepisów prawa konkurencji. Na zakończenie dyrektor generalny Akcros Chemicals przedstawia zwierzchnikowi dwa zalecenia i prosi go o wyrażenie zgody na realizację.

130    Trzeba powiedzieć, że omawiana notatka nie zawiera żadnej wzmianki na temat zamiaru zasięgnięcia porady lub konsultacji prawnej. Nie ma również żadnej wzmianki o potrzebie oceny zgodności określonych praktyk z prawem konkurencji lub możliwości wystąpienia z wnioskiem o współpracę. Wreszcie żadne z dwóch zaleceń, które zostały sformułowane, nie dotyczy potrzeby lub możliwości zasięgnięcia porady prawnej na temat badanych praktyk lub działań, jakie należy podjąć w związku z nimi.

131    Ponadto należy zaznaczyć, że o ile zbieranie informacji, o którym mowa, mogło rzeczywiście odbywać się w ramach wdrażania programu dostosowawczego skarżących, to przygotowanie notatki w oczywisty sposób nie jest zgodne z metodologią ustaloną w wyżej wymienionym programie. W istocie – jak wynika z pisma prezesa rady administrującej Akzo Nobel z dnia 28 stycznia 2000 r. – skierowanego między innymi do SBU managera, w programie dostosowawczym ustalono, że wszelkie informacje lub pytania związane z praktykami, które mogą naruszać prawo konkurencji należy przekazywać ustnie bezpośrednio zewnętrznym adwokatom skarżących, za wyjątkiem spraw dotyczących Stanów Zjednoczonych lub Kanady.

132    W tych okolicznościach Sąd uważa, iż z treści dokumentu ani z informacji i wyjaśnień przedstawionych przez skarżące – ani z każdego oddzielnie, ani z całości – nie wynika, żeby sporna notatka została przygotowana przez dyrektora generalnego Akcros Chemicals wyłącznie w celu zasięgnięcia porady prawnej. Natomiast za bardziej prawdopodobne Sąd uważa wyjaśnienie, iż notatka została opracowana przez dyrektora generalnego Akcros Chemicals głównie w celu uzyskania zgody od swojego zwierzchnika w sprawie zaleceń, sformułowanych w związku z praktykami, które zidentyfikował. Taką interpretację potwierdzają zresztą odręczne notatki z serii B. Faktycznie dyrektor generalny Akcros Chemicals stwierdza w nich wyraźnie, że jego zwierzchnik, SBU manager, może mieć odmienne zdanie w kwestii strategii, jaką należy przyjąć w związku z niektórymi sytuacjami wskazanymi w notatce. To wyjaśniałoby dlaczego dyrektor generalny Akcros Chemicals przygotował notatkę dla swojego zwierzchnika, w której informuje go o stwierdzonych praktykach, formułuje zalecenia na temat działań do podjęcia oraz prosi go o ich zatwierdzenie.

133    Również kolejność zdarzeń, jaką przedstawiły skarżące, nie przeczy takiej wersji wypadków. Istotnie w dniu 16 lutego 2000 r. omawiana notatka została przekazana do SBU managera przez dyrektora generalnego Akcros Chemicals. W dniu 17 lutego 2000 r. notatka została zwrócona dyrektorowi generalnemu przez SBU managera. Dopiero później, tj. w dniu 22 lutego 2000 r. dyrektor generalny Akcros Chemicals przedyskutował treść notatki z adwokatem. Tymczasem – jak już zostało powiedziane – późniejsza konsultacja z adwokatem nie wystarcza do udowodnienia, że sporna notatka została przygotowana wyłącznie w celu zasięgnięcia porady prawnej (zob. pkt 123 niniejszego wyroku).

134    W świetle powyższych ustaleń należy stwierdzić, iż skarżące nie udowodniły, że notatka dyrektora generalnego Akcros Chemicals z dnia 16 lutego 2000 r. została przygotowana wyłącznie w celu zasięgnięcia porady prawnej u adwokata, w ramach realizacji prawa do obrony.

135    W konsekwencji należy stwierdzić, że Komisja nie popełniła błędu, uznając, iż obydwa egzemplarze tej notatki, stanowiące dokumenty z serii A, nie powinny być objęte ochroną ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem.

 Odnośnie do odręcznych notatek z serii B

 Argumenty uczestników

136    Skarżące zaznaczają, że pierwszy dokument z serii B składa się z odręcznych notatek sporządzonych przez dyrektora generalnego Akcros Chemicals, które zostały zrobione w trakcie rozmów przeprowadzonych przez niego ze swoimi podwładnymi i wykorzystane do przygotowania notatki napisanej pismem maszynowym, której kopie stanowią dokumenty z serii A. Skarżące, popierane przez CCBE, argumentują, że jeśli dopuszcza się ochronę poufności w przypadku dokumentów z serii A, powinno się ją rozszerzyć na notatki przygotowawcze.

137    Komisja utrzymuje, że notatki te nie mogą podlegać ochronie poufności, ponieważ zostały sporządzone w celu przygotowania dokumentu, który nie podpada pod wyżej wymienioną zasadę.

 Ocena Sądu

138    Z analizy odręcznych notatek z serii B wynika, że – zgodnie z tym, co twierdzą skarżące – zostały one sporządzone przede wszystkim w celu przygotowania notatki, której dwie kopie stanowią dokumenty z serii A. Ponieważ jednak Sąd ustalił, że wyżej wymieniona notatka nie podlegała ochronie ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem, należy zatem stwierdzić, że przedmiotowe notatki również nie są objęte taką ochroną.

139    Ponadto należy zaznaczyć, że wyżej wymienione odręczne notatki nie stanowią korespondencji prowadzonej z adwokatem i nie przytaczają tekstu lub treści korespondencji z adwokatem, zawierającej opinie prawne. Skarżące nie udowodniły także, że te odręczne notatki zostały przygotowane wyłącznie w celu zasięgnięcia porady prawnej u adwokata, w ramach realizacji prawa do obrony.

140    W związku z powyższym należy stwierdzić, że Komisja nie popełniła błędu, odmawiając objęcia odręcznych notatek z serii B ochroną poufności, której żądały skarżące.

 Odnośnie do wiadomości poczty elektronicznej z serii B, wymienionych z pracownikiem wydziału prawnego skarżących

 Argumenty uczestników

141    Skarżące wskazują, że dwa pozostałe dokumenty z serii B stanowią korespondencję wymienioną pocztą elektroniczną między dyrektorem generalnym Akcros Chemicals a panem S., pracownikiem wydziału prawnego Akzo Nobel. Skarżące uważają, że korespondencja ta powinna być traktowana jako chroniona przed ujawnieniem ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem.

142    W tym względzie skarżące podnoszą dwie tezy. W ramach tezy głównej utrzymują one, że informacje wymieniane z doradcami prawnymi przedsiębiorstwa zatrudnionymi w tym przedsiębiorstwie, którzy są członkami samorządu adwokackiego państwa członkowskiego – a w każdym razie informacje wymieniane z doradcami prawnymi przedsiębiorstw, którzy są członkami niderlandzkiego samorządu adwokackiego, jak w rozpoznawanej sprawie pan S. – powinny być chronione zgodnie z zasadami ustalonymi w wyroku w sprawie AM & S. Dodatkowo skarżące twierdzą, że gdyby wyrok w sprawie AM & S należało interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie takiej ochronie, wówczas byłoby konieczne rozszerzenie osobowego zakresu jej stosowania, jaki wynika z tego wyroku i objąć wyżej wymienione dokumenty żądaną ochroną.

143    Jeśli chodzi, w pierwszej kolejności, o główną tezę skarżących, utrzymują one, że – wbrew wykładni zawężającej wyroku w sprawie AM & S dokonanej przez Komisję – informacje od doradców prawnych przedsiębiorstw, a zwłaszcza tych, którzy są członkami samorządu adwokackiego, korzystają z ochrony poufności. Skarżące przyznają, iż Trybunał w swoim wyroku ograniczył ochronę do „niezależnych” adwokatów, czyli kategorii, która według Trybunału nie obejmuje adwokatów pozostających w stosunku pracy ze swoimi klientami. Jednakże element determinujący, ustalony w wyroku w sprawie AM & S stanowi niezależność adwokata. Skarżące zaś reprezentują pogląd, że niesłuszne jest przypisywanie niezależności tylko adwokatowi spoza przedsiębiorstwa. Prawnicy, tzw. wewnętrzni podlegają takim samym zakazom uczestniczenia w działaniach niezgodnych z prawem, zatajania informacji lub utrudniania wymiaru sprawiedliwości. Dotyczy to najbardziej systemów prawnych, w których mogą oni być wpisani na listę adwokacką i z tego tytułu korzystać z niezależności w stosunku do swoich pracodawców.

144    Skarżące zwracają uwagę, że pan S. jest wpisany na niderlandzką listę adwokatów i równocześnie jest głównym doradcą do spraw programu dostosowania do wymogów prawa konkurencji Akzo Nobel. Jego działalność w tej spółce ograniczała się do doradztwa prawnego i nie pełnił tam żadnej funkcji kierowniczej. Jako członka niderlandzkiej izby adwokackiej obowiązują go zasady deontologiczne i etyczne właściwe dla tego zawodu, a równocześnie członkostwo to zapewnia mu wysoki stopień niezależności. Ponadto zgodnie z prawem niderlandzkim, sytuację pana S. regulowała również umowa w sprawie warunków zatrudnienia, którą zawarł ze swoim pracodawcą, na mocy której kierownictwo grupy spółek Akzo Nobel wyraziło zgodę na warunek, że obowiązek niezależności i obowiązek przestrzegania zasad wynikających z przynależności do samorządu adwokackiego, nałożone przepisami prawa niderlandzkiego, mają pierwszeństwo przed lojalnością wobec grupy. W związku z powyższym, z punktu widzenia zasady poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem, korespondencja między panem S. a dyrektorem generalnym Akcros Chemicals jest identyczna z korespondencją między spółką a adwokatem zewnętrznym. Pan S. nie powinien zatem być traktowany jedynie jako doradca wewnętrzny, lecz raczej jako niezależny adwokat, członek niderlandzkiej izby adwokackiej, wykonujący zawód jako wewnętrzny doradca prawny w danym przedsiębiorstwie.

145    Ponadto skarżące podnoszą argument, iż w wyżej wymienionej korespondencji pan S. udzielił porady prawnej na temat sposobu rozwiązania pewnych kwestii, które pojawiły się w kontekście programu dostosowania do wymogów prawa konkurencji Akzo Nobel. Jego opinia prawna opierała się z kolei na opinii adwokata zewnętrznego skarżących.

146    CCBE uważa, że w związku ze stosowaniem zasady ochrony poufności nie należy robić rozróżnienia pomiędzy doradcami prawnymi zatrudnionymi przez spółki, którym doradzają a tymi, którzy nie są zatrudnieni, lecz pomiędzy tymi, którzy podlegają obowiązkom zawodowym, nad wykonaniem których nadzór sprawuje samorząd adwokacki danego państwa członkowskiego a tymi, którzy im nie podlegają. Takie rozwiązanie zapewni pełną skuteczność zasadom leżącym u podstaw wyroku w sprawie AM & S, chodzi mianowicie o kryteria niezależności i podleganie rygorom formalnej dyscypliny zawodowej. CCBE twierdzi, że pan S., pomimo swojego statusu pracownika najemnego, spełnia wszystkie kryteria wymagane przez ten wyrok.

147    ECLA utrzymuje, że w wyroku w sprawie AM & S Trybunał nie stwierdził wyraźnie, iż adwokat zatrudniony w ramach stosunku pracy nie może być nigdy uważany za niezależnego. Przedsiębiorstwo powinno mieć prawo zwrócić się o poradę prawną do adwokata według własnego wyboru, nie tworząc przez to dowodów przeciwko sobie, jeżeli tylko posiada on odpowiednie kwalifikacje i podlega odpowiednim zasadom deontologicznym i odpowiedzialności dyscyplinarnej. Co więcej, prawo pracy państw członkowskich chroni wewnętrznych doradców prawnych przed zwolnieniem za odmowę wykonania polecenia sprzecznego z etyką zawodową.

148    Niderlandzka izba adwokacka podnosi argument, że Trybunał w wyroku w sprawie AM & S nie odmówił kategorycznie rozszerzenia ochrony poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem na informacje od wszystkich doradców prawnych przedsiębiorstw. Zgodnie z wyżej wymienionym wyrokiem, ochrona ta jest ściśle powiązana z warunkiem niezależności adwokata. Tymczasem adwokaci należący do niderlandzkiej adwokatury, zatrudnieni w przedsiębiorstwach są równie niezależni od swoich klientów-pracodawców, jak inni adwokaci, posiadają taki sam status, takie same prawa i obowiązki, włączając w to ochronę poufności, i identyczne sankcje mogą być na nich nałożone.

149    W tym względzie niderlandzka izba adwokacka zwraca uwagę, iż w roku 1996 wydano w Niderlandach rozporządzenie, które wyraźnie zezwala adwokatom na zatrudnienie w ramach stosunku pracy. Niezależność adwokatów zatrudnionych w przedsiębiorstwach gwarantuje zawarcie z pracodawcą umowy w sprawie warunków zatrudnienia, w połączeniu z zasadami odpowiedzialności dyscyplinarnej i etyki zawodowej, którym podlegają jako członkowie niderlandzkiej izby adwokackiej. Umowa w sprawie warunków zatrudnienia zawiera pewną liczbę ściśle określonych obowiązków, które służą wzmocnieniu niezależności adwokata od jego pracodawcy. Na przykład umowa zobowiązuje pracodawcę do umożliwienia zatrudnionemu adwokatowi przestrzegania dyscyplinarnych i deontologicznych reguł wykonywania zawodu. Niderlandzka izba adwokacka na tej podstawie wysuwa wniosek, że zasady leżące u podstaw wyroku w sprawie AM & S wymagają zastosowania w stosunku do pana S. zasady ochrony poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem.

150    Komisja utrzymuje, że sporne wiadomości elektroniczne nie stanowią informacji wymienianych z niezależnym adwokatem, nie zawierają żadnej wzmianki na temat zamiaru skontaktowania się z niezależnym adwokatem ani nie przytaczają tekstu lub treści korespondencji z niezależnym adwokatem, prowadzonej w ramach lub w związku z realizacją prawa do obrony skarżących. Podstawowe pytanie, jakie się nasuwa, dotyczy zatem ustalenia, czy nie powinny one być chronione właśnie dlatego, że stanowią korespondencję wewnętrzną z pracownikiem wydziału prawnego skarżących. Otóż – wbrew temu, co wydają się utrzymywać skarżące – Trybunał wyraźnie oświadczył w wyroku w sprawie AM & S, że informacje wymieniane między przedsiębiorstwem a jego wewnętrznym doradcą prawnym nie korzystają z ochrony ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem.

151    Jeśli chodzi z kolei o tezę przedstawioną dodatkowo przez skarżące, podnoszą one w istocie pięć powodów, dla których uważają, że gdyby wyrok w sprawie AM & S należało interpretować w ten sposób, że bezwzględnie wyłącza on spod ochrony poufności doradców prawnych przedsiębiorstw, trzeba by wówczas rozszerzyć osobowy zakres jej stosowania poza przyjęty w tym orzecznictwie.

152    W pierwszej kolejności skarżące zwracają uwagę, iż od czasów wyroku w sprawie AM & S niektóre państwa członkowskie rozszerzyły zakres stosowania zasady ochrony poufności i wprowadziły nowe możliwości dla doradców prawnych przedsiębiorstw w zakresie przyjmowania do krajowych korporacji prawniczych. Zdaniem skarżących, obecnie większość państw członkowskich dopuszcza, by doradcy prawni przedsiębiorstw korzystali z tej ochrony.

153    ECLA na podstawie analizy prawnoporównawczej również twierdzi, że ustawodawstwo większości państw członkowskich obecnie uznaje niezależność doradców prawnych przedsiębiorstw oraz poufność ich kontaktów z klientami. Z kolei ACCA zwraca uwagę, iż od roku 1982 widoczna jest rozwijająca się tendencja wśród państw członkowskich do rozszerzania ochrony poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem na doradców prawnych przedsiębiorstw. CCBE zwraca jednak uwagę, iż wyżej wymieniona ochrona w przypadku doradców prawnych przedsiębiorstw nie jest uznawana we Francji, we Włoszech, w Luksemburgu, w Finlandii, w Austrii i w Szwecji. Natomiast najistotniejsza, dla CCBE, jest odpowiedź na pytanie, czy w każdym państwie członkowskim doradcy prawni zatrudnieni w przedsiębiorstwach są zobowiązani do przestrzegania przepisów korporacyjnych, ponieważ obowiązek zachowania poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem jest generalnie związany ze statusem członka samorządu prawniczego. Tymczasem w niektórych krajach obowiązuje kategoryczny zakaz pracy najemnej dla prawników należących do adwokatury, na przykład w Belgii i w Grecji, podczas gdy w innych jest to dozwolone, w szczególności w Danii, w Niemczech, w Hiszpanii, w Irlandii, Niderlandach, Portugalii oraz w Zjednoczonym Królestwie.

154    Komisja zwraca uwagę, że już w okresie, kiedy zapadł wyrok w sprawie AM & S, niektóre państwa członkowskie przyznawały specjalny status doradcom prawnym przedsiębiorstw. Zdaniem Komisji, do dnia dzisiejszego sytuacja się nie zmieniła. Nie można zaprzeczyć, iż ochrona poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem nie jest uznawana w przypadku doradców prawnych przedsiębiorstw we Francji, we Włoszech, w Luksemburgu, w Austrii i w Finlandii. Ponadto Komisja twierdzi, że wnioski wyciągnięte przez ECLA na podstawie swojego raportu nie są tak jednoznaczne, jak stara się je przedstawić to stowarzyszenie.

155    Jeśli chodzi o przynależność doradców prawnych przedsiębiorstw do samorządu adwokackiego, Komisja utrzymuje, że wprawdzie w niektórych państwach członkowskich jest możliwe, żeby być pracownikiem najemnym i członkiem korporacji prawniczej – między innymi w Hiszpanii i w Zjednoczonym Królestwie – w innych zaś prawnicy zatrudnieni na umowę o pracę mogą należeć do samorządu adwokackiego pod pewnymi warunkami – w szczególności w Niemczech i w Niderlandach –, tym niemniej pozostaje faktem, iż w wielu państwach członkowskich status pracownika najemnego i przynależność do korporacji prawniczej wykluczają się wzajemnie, na przykład w Republice Czeskiej, we Francji, we Włoszech, na Łotwie, na Litwie, na Węgrzech, w Austrii i w Szwecji. Ta ostatnia grupa państw nie uznaje ochrony poufności w przypadku dokumentów wymienianych z takimi prawnikami. Wreszcie w Finlandii do wykonywania zawodu niezależnego adwokata nie jest wymagana przynależność do korporacji adwokackiej. Komisja wysnuwa stąd wniosek, iż w przeważającej większości państw członkowskich nie przyznaje się ochrony poufności w przypadku doradców prawnych przedsiębiorstw nawet wówczas, gdy mogą oni być członkami samorządu adwokackiego. W każdym razie, gdyby zmiany zaobserwowane w niektórych państwach członkowskich zostały podniesione do rangi zasady prawa wspólnotowego, stworzyłoby to sytuację niepewności prawa.

156    Po drugie, skarżące zwracają uwagę, że od czasów wyroku w sprawie AM & S, wspólnotowe prawo konkurencji przeszło szereg zasadniczych reform, których skutki skłaniają do ponownego zbadania możliwości korzystania z ochrony poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem przez doradców prawnych przedsiębiorstw, w szczególności jeśli są wpisani na krajową listę adwokatów. Ponadto w ramach modernizacji wspólnotowego prawa konkurencji zarówno rozporządzenie nr 1/2003, jak i obwieszczenie Komisji w sprawie zwolnienia z grzywien oraz zmniejszania grzywien w przypadkach karteli (Dz.U. 2002, C 45, str. 3) nałożyły na przedsiębiorstwa większe obowiązki w zakresie przeprowadzania samooceny zgodności ich praktyk z regułami konkurencji. Nawet jeśli zazwyczaj taka samoocena przebiega zasadniczo pod kierunkiem zewnętrznego adwokata, doradcy prawni przedsiębiorstw odgrywają w niej centralną rolę, przy której przeszkodą jest wyłączenie ich z zakresu ochrony poufności.

157    Natomiast Komisja uważa, że zastąpienie rozporządzenia nr 17 rozporządzeniem nr 1/2003, które wymaga dodatkowo od przedsiębiorstw, aby samodzielnie oceniały zgodność zawieranych przez siebie porozumień z warunkami określonymi w art. 81 ust. 3 WE, nie ma żadnego znaczenia dla rozpoznawanej sprawy, ponieważ w tym kontekście trudno byłoby powoływać się na kwestię poufności.

158    Po trzecie, skarżące podnoszą argument, że różne traktowanie, pod względem stosowania zasady ochrony poufności, zewnętrznego adwokata oraz doradcy prawnego przedsiębiorstwa, będącego członkiem samorządu zawodowego, jest arbitralne, a zatem sprzeczne z zasadą równego traktowania i rodzi problemy dotyczące swobody przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług. Również ACCA popiera tę tezę i dodaje, że wyrok w sprawie AM & S dyskryminuje także prawników spoza Wspólnoty, ponieważ uznaje ochronę poufności tylko w przypadku adwokatów wpisanych na listę w państwie członkowskim (pkt 25 wyroku).

159    Komisja uważa, że podstawowa zasada zapewniająca przedsiębiorstwom prawo do sprawiedliwego procesu oraz, w szczególności, prawo do swobodnego zasięgnięcia porady u wybranego przez siebie adwokata, nie została ograniczona w nieuzasadniony sposób w stosunku do doradców prawnych przedsiębiorstw przez zasady ustalone w wyroku w sprawie AM & S. Ponadto zwraca uwagę, że ACCA porusza nową kwestię, która nie była podnoszona przez skarżące, a zatem jest niedopuszczalna i w żadnym razie nie jest przedmiotem niniejszego postępowania.

160    Po czwarte, skarżące powołują się na wyrok Sądu z dnia 7 grudnia 1999 r. w sprawie T‑92/98 Interporc przeciwko Komisji (Rec. str. II‑3521), utrzymany w mocy wyrokiem Trybunału z dnia 6 marca 2003 r. w sprawie C‑41/00 P Interporc przeciwko Komisji (Rec. str. I‑2125), w którym to wyroku Sąd uznał, że korespondencja prowadzona między prawnikami ze Służby Prawnej Komisji a samą Komisją podlegała ochronie ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem. Otóż pod względem niezależności nie ma różnicy między pracownikami Służby Prawnej Komisji w stosunku do tej instytucji a niezależnością doradcy prawnego przedsiębiorstwa będącego członkiem samorządu zawodowego w stosunku do jego pracodawcy.

161    Komisja odrzuca tę analogię. Objęcie ochroną, w wyżej wymienionych wyrokach z dnia 7 grudnia 1999 r. oraz z dnia 6 marca 2003 r. w sprawie Interporc przeciwko Komisji, informacji pochodzących od pracowników Służby Prawnej Komisji wynikało z faktu, iż interes publiczny nie pozwalał na ujawnienie dokumentów sporządzonych wyłącznie na potrzeby konkretnego postępowania sądowego.

162    Wreszcie po piąte, skarżące zaznaczają, że komunikacja między panem S. a dyrektorem generalnym Akcros Chemicals stanowi korespondencję pomiędzy dwiema osobami, z których jedna ma miejsce zamieszkania w Niderlandach, druga zaś w Zjednoczonym Królestwie. Na mocy prawa niderlandzkiego korespondencja pana S. korzysta z ochrony poufności, na podstawie art. 51 niderlandzkiej ustawy o ochronie konkurencji. Taka sama ochrona przysługuje jej również w Zjednoczonym Królestwie. Tymczasem prawo wspólnotowe nie powinno być bardziej restrykcyjne niż te dwa krajowe porządki prawne.

163    CCBE uważa, iż przy braku harmonizacji na szczeblu Wspólnoty reguł organizacji wykonywania zawodu adwokata, osobowy zakres stosowania instytucji poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem w ujęciu wspólnotowym powinien być regulowany przez prawo krajowe. ECLA argumentuje, że ponieważ status, prawa i obowiązki adwokata są regulowane przez prawo krajowe, Komisja nie ma prawa ignorować ochrony zapewnionej przepisami tego prawa, zgodnie z zasadą autonomii proceduralnej państw członkowskich. Również niderlandzka izba adwokacka popiera tę tezę i potwierdza, że zasada poufności w niderlandzkim prawie konkurencji stosuje się – w przypadku kontroli – do wszystkich adwokatów wpisanych na listę adwokacką, niezależnie od tego czy są zatrudnieni w ramach stosunku pracy.

164    Komisja nie zgadza się z tezą, jakoby powinna być związana przepisami krajowymi dotyczącymi poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem. Byłoby to sprzeczne z zasadą pierwszeństwa rozporządzenia nr 1/2003 – a wcześniej rozporządzenia nr 17 –, a także z wyrokiem w sprawie AM & S, w którym Trybunał starał się rozwinąć wspólnotowe ujęcie tej instytucji. Komisja podkreśla ponadto, że ponieważ jej uprawnienia kontrolne rozciągają się na całą Unię Europejską, zakres stosowania tej ochrony nie może być ustalany na podstawie ustawodawstwa i korporacyjnych reguł wykonywania zawodów prawniczych państw członkowskich. Powodowałoby to bowiem ogromne trudności natury prawnej i praktycznej. Komisja stanowczo twierdzi, w każdym razie, że prawo do ochrony poufności w Niderlandach jest o wiele bardziej ograniczone niż to utrzymują strony skarżące i interwenienci.

 Ocena Sądu

165    Dokumenty z serii B obejmują, poza odręcznymi notatkami, które już zostały zbadane, korespondencję wymienioną pocztą elektroniczną w maju oraz w czerwcu 2000 r. między dyrektorem generalnym Akcros Chemicals a panem S., adwokatem wpisanym na niderlandzką listę adwokacką, który w czasie, gdy zaszły opisywane wydarzenia, był pracownikiem wydziału prawnego Akzo Nobel, gdzie pełnił między innymi rolę koordynatora do spraw prawa konkurencji.

166    Jeśli chodzi, po pierwsze, o tezę powołaną przez skarżące jako główna, należy stwierdzić, że w wyroku w sprawie AM & S Trybunał wyraźnie ustalił, że korzystanie z ochrony zapewnionej przez prawo wspólnotowe, w ramach stosowania rozporządzenia nr 17, ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem, możliwe jest tylko, w przypadku gdy adwokat jest niezależny, tzn. niezwiązany z klientem stosunkiem pracy (pkt 21, 22 i 27 wyroku). Wymóg ten, związany z pozycją i statusem niezależnego adwokata, jaki powinien posiadać prawnik, z którym prowadzona jest korespondencja mogąca podlegać ochronie, wynika z koncepcji roli adwokata, uważanego za osobę wspomagającą wymiar sprawiedliwości, której zadaniem jest udzielenie klientowi potrzebnej mu pomocy prawnej, przy zachowaniu całkowitej niezależności i w nadrzędnym interesie wymiaru sprawiedliwości (wyrok w sprawie AM & S, pkt 24).

167    Jak widać, Trybunał wyraźnie wyłączył informacje wymieniane z doradcami prawnymi przedsiębiorstw, tzn. związanymi ze swoimi klientami stosunkiem pracy, z zakresu stosowania zasady ochrony poufności. Ponadto trzeba zaznaczyć, że Trybunał świadomie zdecydował o tym wyłączeniu, zważywszy że kwestia ta była długo rozważana w toku postępowania sądowego oraz że rzecznik generalny Sir Gordon Slynn w swojej opinii w tej sprawie wyraźnie proponował, by adwokat związany stosunkiem pracy, ale który pozostaje członkiem samorządu zawodowego i podlega właściwym tej profesji regułom odpowiedzialności dyscyplinarnej i deontologii, był traktowany w taki sam sposób jak niezależni adwokaci (wyżej wymieniona opinia rzecznika generalnego Sir Gordona Slynna przedstawiona w sprawie AM & S, Rec. str. 1655).

168    Należy zatem stwierdzić, że – wbrew temu, co utrzymują skarżące oraz niektórzy interwenienci – Trybunał, w wyroku w sprawie AM & S, zdefiniował pojęcie niezależnego adwokata w sposób negatywny, ponieważ wprowadził wymóg, by adwokat nie był związany ze swoim klientem stosunkiem pracy (zob. pkt 166 niniejszego wyroku), a nie w sposób pozytywny, w oparciu o jego przynależność do samorządu adwokackiego albo fakt podlegania korporacyjnym regułom odpowiedzialności dyscyplinarnej i deontologii. Trybunał usankcjonował zatem kryterium pomocy prawnej, udzielanej z zachowaniem „całkowitej niezależności” (wyrok w sprawie AM & S, pkt 24), którą utożsamia z pomocą udzielaną przez adwokata, który jest strukturalnie, hierarchicznie i funkcjonalnie niezależny od przedsiębiorstwa, które z tej pomocy korzysta.

169    W związku z powyższym należy odrzucić tezę przedstawioną przez skarżące jako główną i stwierdzić, że korespondencja wymieniona między adwokatem związanym z Akzo Nobel stosunkiem pracy a dyrektorem jednej ze spółek należących do tej grupy nie jest objęta poufnością, zgodnie z definicją ustaloną w wyroku w sprawie AM & S.

170    Co się tyczy, po drugie, tezy wysuniętej dodatkowo przez skarżące, że Sąd powinien rozszerzyć osobowy zakres stosowania zasady poufności, poza granice wytyczone przez Trybunał w wyroku w sprawie AM & S, w pierwszej kolejności należy stwierdzić, iż analiza systemów prawnych państw członkowskich wykazuje, że o ile rzeczywiście – jak twierdzą skarżące oraz niektórzy interwenienci – uznanie szczególnej roli doradców prawnych przedsiębiorstw oraz ochrony poufności wymienianych z nimi informacji jest obecnie relatywnie bardziej powszechne niż było w czasach, kiedy zapadał wyrok w sprawie AM & S, niemniej jednak nie jest możliwe zidentyfikowanie w porządkach prawnych państw członkowskich jednolitych tendencji w tym zakresie ani nawet wyraźnie większościowych.

171    Przede wszystkim analiza prawnoporównawcza wykazuje, z jednej strony, że wciąż istnieje duża liczba państw członkowskich, które wyłączają doradców prawnych przedsiębiorstw z zakresu ochrony poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem. W niektórych państwach członkowskich kwestia ta, wydaje się zresztą, nie została rozstrzygnięta w sposób jednoznaczny lub ostateczny. Wreszcie różne państwa członkowskie dostosowały swoje zasady do systemu wspólnotowego, w formie, jaka wynika z wyroku w sprawie AM & S. Z drugiej strony analiza wykazuje, że spora liczba państw członkowskich nie zezwala doradcom prawnym przedsiębiorstw na członkostwo w samorządach zawodowych, a w konsekwencji nie przyznaje im statusu adwokata. Z kolei w wielu krajach nie można równocześnie być adwokatem i być zatrudnionym jako prawnik przez kogoś, kto sam nie jest adwokatem. Co więcej, nawet w krajach, które dopuszczają taką możliwość, wpisanie doradców prawnych przedsiębiorstw na listę adwokacką i fakt podlegania korporacyjnym standardom deontologicznym nie zawsze oznacza, że informacje wymieniane z nimi korzystają z ochrony poufności.

172    Jeśli chodzi, po drugie, o tezę skarżących, że we wspólnotowym prawie konkurencji dokonał się rozwój, który wymaga zweryfikowania rozwiązania przyjętego przez Trybunał w wyroku w sprawie AM & S, należy przypomnieć, że ochrona poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem stanowi wyjątkowe ograniczenie w wykonywaniu przez Komisję jej uprawnień dochodzeniowych oraz że Komisja korzysta z tych uprawnień głównie w ramach walki z najpoważniejszymi naruszeniami art. 81 ust. 1 WE, takimi zwłaszcza jak kartele cenowe lub podziały rynków, a także w celu zwalczania naruszeń art. 82 WE. W związku z powyższym należy stwierdzić, że zniesienie – w ramach modernizacji wspólnotowego prawa konkurencji – systemu zgłoszeń, a w konsekwencji nałożenie na przedsiębiorstwa przez rozporządzenie nr 1/2003, większych obowiązków i odpowiedzialności w zakresie oceny zgodności ich praktyk z art. 81 ust. 3 WE, nie mają bezpośredniego związku z tą problematyką.

173    Ponadto nawet przy założeniu, że wydanie rozporządzenia nr 1/2003 oraz obwieszczenia Komisji w sprawie zwolnienia z grzywien oraz zmniejszania grzywien w przypadkach karteli mogło zwiększyć zapotrzebowanie przedsiębiorstw w zakresie badania własnych praktyk i ustalania strategii prawnych, dotyczących prawa konkurencji z pomocą prawników, którzy mają lepszą znajomość danego przedsiębiorstwa oraz rynku, tym niemniej pozostaje faktem, iż te działania związane z oceną i określaniem strategicznego kierunku mogą być realizowane przez zewnętrznego adwokata przy pełnej współpracy jednostek organizacyjnych przedsiębiorstwa, w tym jego wydziału prawnego. Przy takiej organizacji informacje wymieniane między doradcami prawnymi przedsiębiorstw i zewnętrznym adwokatem są co do zasady objęte ochroną poufności, w sytuacji gdy mieszczą się w ramach lub wiążą się z realizacją prawa przedsiębiorstwa do obrony. Należy zatem uznać, że osobowy zakres stosowania omawianej ochrony, ustalony w wyroku w sprawie AM & S, nie stanowi dla przedsiębiorstw realnej przeszkody utrudniającej uzyskanie porady prawnej, jakiej potrzebują, ani nie uniemożliwia ich doradcom prawnym udziału w procesie oceny i ustalania kierunku strategii. Na koniec trzeba stwierdzić, że modernizacja prawa konkurencji nie musi koniecznie oznaczać, że role zewnętrznych adwokatów i doradców prawnych przedsiębiorstw w tym zakresie uległy istotnym zmianom od czasów wyroku w sprawie AM & S. W każdym razie, ponieważ adresatami wspólnotowego prawa konkurencji są przedsiębiorstwa, co do zasady nie jest dopuszczalne, by czysto wewnętrzna korespondencja przedsiębiorstwa mogła być wyłączona z zakresu kontroli przeprowadzanej w ramach uprawnień dochodzeniowych Komisji, za wyjątkiem – jak już zostało powiedziane – pism, które ograniczają się do przytoczenia tekstu lub treści informacji od zewnętrznych adwokatów, zawierających opinie prawne oraz dokumentów przygotowawczych, powstałych wyłącznie w celu zasięgnięcia porady prawnej u zewnętrznego adwokata, w ramach realizacji prawa do obrony.

174    Po trzecie, jeśli chodzi o argumenty skarżących oraz niektórych interwenientów, jakoby odmienne potraktowanie doradców prawnych przedsiębiorstw w wyroku w sprawie AM & S było sprzeczne z zasadą równego traktowania i rodziło problemy z punktu widzenia swobody świadczenia usług i swobody przedsiębiorczości, warto przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zasada równego traktowania zostaje naruszona jedynie wtedy, gdy porównywalne sytuacje są traktowane w różny sposób lub gdy różne sytuacje są traktowane w ten sam sposób, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione (wyrok Trybunału z dnia 28 czerwca 1990 r. w sprawie C‑174/89 Hoche, Rec. str. I‑2681, pkt 25; wyroki Sądu z dnia 14 maja 1998 r. w sprawie T‑311/94 BPB de Eendracht przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1129, pkt 309 oraz z dnia 4 lipca 2006 r. w sprawie T‑304/02 Hoek Loos przeciwko Komisji, Zb.Orz. str. II‑1887, pkt 96). Jednakże należy stwierdzić, że doradcy prawni przedsiębiorstw i zewnętrzni adwokaci znajdują się w ewidentnie różnej sytuacji, w szczególności ze względu na funkcjonalne, strukturalne i hierarchiczne wcielenie doradców prawnych przedsiębiorstw do firm, które ich zatrudniają. Wobec tego żadne naruszenie zasady równego traktowania nie wynika z faktu potraktowania w różny sposób tych kategorii zawodowych pod względem stosowania zasady ochrony poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem. Ponadto co się tyczy twierdzenia skarżących na temat ewentualnych szkód, jakie ograniczenie osobowego zakresu stosowania tej zasady może spowodować dla swobody świadczenia usług i swobody przedsiębiorczości, wystarczy powiedzieć, że nie zostało ono w żaden sposób uzasadnione. Wreszcie – jak podkreśla Komisja – argumenty podniesione przez ACCA dotyczące korzystania z ochrony poufności przez adwokatów niebędących członkami izby adwokackiej jednego z państw członkowskich nie są w żadnym stopniu istotne dla niniejszego postępowania.

175    Po czwarte, jeśli chodzi o wyżej wymienione orzecznictwo w sprawie Interporc przeciwko Komisji, należy zaznaczyć, że nie dotyczy ono ograniczeń uprawnień dochodzeniowych Komisji w odniesieniu do naruszeń reguł konkurencji, ale dostępu jednostek do dokumentów Komisji. W każdym razie trzeba podkreślić, że wbrew twierdzeniom skarżących w wyżej wymienionym wyroku w sprawie z dnia 7 grudnia 1999 r. w sprawie Interporc przeciwko Komisji Sąd nie orzekł, że korespondencja prowadzona między pracownikami Służby Prawnej Komisji a samą Komisją podlegała ochronie ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem. Sąd zastosował bowiem wyjątek od prawa dostępu uzasadniony poufnością informacji wymienianych między adwokatem a klientem wyłącznie do korespondencji między Komisją a jej adwokatami zewnętrznymi; natomiast korespondencja Komisji z pracownikami jej Służby Prawnej nie została ujawniona w oparciu o wyjątek związany z ochroną wewnętrznych prac Komisji (wyżej wymieniony wyrok z dnia 7 grudnia 1999 r. w sprawie Interporc przeciwko Komisji, pkt 41).

176    Wreszcie po piąte, skarżące utrzymują, że ponieważ kontakty między panem S. a dyrektorem generalnym Akcros Chemicals były chronione przepisami odpowiednich porządków prawnych, prawo wspólnotowe powinno również zapewnić im taką ochronę poufności. Bardziej ogólnie rzecz ujmując, CCBE oraz, w sposób mniej wyraźny, ECLA i niderlandzka izba adwokacka utrzymują, że osobowy zakres stosowania instytucji poufności w jej wspólnotowym ujęciu powinien być regulowany przez prawo krajowe. W tym względzie należy przypomnieć, że ochrona poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem stanowi wyjątkowe ograniczenie uprawnień dochodzeniowych Komisji. Z tego tytułu ma ona bezpośredni wpływ na warunki działania tej instytucji w dziedzinie tak istotnej dla funkcjonowania wspólnego rynku jak przestrzeganie reguł konkurencji (wyrok w sprawie AM & S, pkt 30). Z tego powodu Trybunał i Sąd dołożyły starań, aby wypracować wspólnotową koncepcję zasady poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem. Teza skarżących i interwenientów stoi w sprzeczności z tworzeniem tejże wspólnotowej koncepcji jak i jednolitym stosowaniem uprawnień Komisji na obszarze wspólnego rynku i w związku z tym powinna zostać odrzucona.

177    W świetle powyższego należy oddalić tezę przedstawioną dodatkowo przez skarżące, dotyczącą rozszerzenia osobowego zakresu stosowania zasady ochrony poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem, poza granice ustalone przez Trybunał w wyroku w sprawie AM & S.

178    Ponadto należy zaznaczyć, że skarżące najwyraźniej twierdziły również, że w spornych wiadomościach elektronicznych przedstawiono, poza innymi informacjami, poradę udzieloną przez zewnętrznego adwokata skarżących (zob. pkt 145 niniejszego wyroku). Jednakże badanie omawianych dokumentów w żadnym stopniu nie uzasadnia tego twierdzenia.

179    W konsekwencji należy stwierdzić, że Komisja nie popełniła błędu, uznając, że korespondencja wymieniona między dyrektorem generalnym Akcros Chemicals a pracownikiem wydziału prawnego Akzo Nobel, stanowiąca część dokumentów z serii B, nie powinna być chroniona ze względu na poufność.

180    W związku z powyższym należy oddalić drugi zarzut.

A –  W przedmiocie trzeciego zarzutu wywiedzionego z naruszenia praw podstawowych, na których jest oparta ochrona poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem

181    W trzecim zarzucie skarżące utrzymują, że Komisja, naruszając zasadę ochrony poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem, naruszyła również prawa podstawowe, na których opiera się ta zasada. Skarżące reprezentują mianowicie pogląd, że ochrona poufności jest oparta na kilku prawach podstawowych uznanych w porządkach prawnych poszczególnych państw członkowskich i przyjętych również w prawie wspólnotowym, w szczególności chodzi o prawo do obrony i poszanowania życia prywatnego oraz o wolność wyrażania opinii. Jednakże przedstawiły ten trzeci zarzut jedynie w sposób bardzo skrótowy, nie popierając swojego twierdzenia konkretnymi argumentami.

182    Sąd natomiast uważa, że trzeci zarzut nie ma samodzielnego bytu, niezależnego od dwóch zarzutów zbadanych wcześniej. W istocie rzekome naruszenie praw podstawowych skarżących nie zostało oparte na podstawach innych niż powołane w celu wykazania rzekomego naruszenia zasady ochrony poufności. Tymczasem tamte argumenty zostały przeanalizowane w ramach badania pierwszego i drugiego zarzutu w niniejszej sprawie.

183    W związku z powyższym nie ma już potrzeby badania trzeciego zarzutu.

184    W świetle wszystkich powyższych ustaleń należy stwierdzić, że naruszenia ze strony Komisji stwierdzone w toku procedury badania dokumentów, co do których skarżące powoływały się na zasadę ochrony poufności, nie spowodowały w konsekwencji bezprawnego pozbawienia skarżących ochrony spornych dokumentów, ponieważ – jak zostało ustalone – Komisja nie popełniła błędu, ustalając, że żaden w tych dokumentów nie wchodził w rzeczowy zakres stosowania takiej ochrony.

185    W związku z powyższym należy oddalić skargę w sprawie T‑253/03.

 W przedmiocie kosztów

186    Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu Sądu, kosztami zostaje obciążona strona przegrywająca sprawę, na żądanie strony przeciwnej. Jednakże na podstawie art. 87 § 3 wyżej wymienionego regulaminu, w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań każdej ze stron oraz w przypadkach szczególnych, Sąd może postanowić, że koszty zostaną rozdzielone albo że każda ze stron poniesie własne koszty.

187    W niniejszym przypadku, mimo iż skarżące przegrały sprawę, Sąd uważa, że Komisja dopuściła się jednak różnego rodzaju nieprawidłowości w toku postępowania administracyjnego, z którego wynikły niniejsze sprawy. Ze względu na tę okoliczność Sąd uważa, iż dokonuje słusznej oceny okoliczności sprawy, orzekając, że skarżące pokryją trzy piąte własnych kosztów oraz trzy piąte kosztów poniesionych przez Komisję w postępowaniu głównym oraz w postępowaniu w przedmiocie środka tymczasowego. Komisja z kolei pokryje dwie piąte własnych kosztów oraz dwie piąte kosztów poniesionych przez skarżące w postępowaniu głównym oraz w postępowaniu w przedmiocie środka tymczasowego.

188    Zgodnie z art. 87§ 4 akapit trzeci, Sąd Pierwszej Instancji może postanowić, że interwenient pokrywa własne koszty. W niniejszym przypadku interwenienci występujący po stronie skarżących pokrywają własne koszty poniesione w postępowaniu głównym oraz w postępowaniu w przedmiocie środka tymczasowego.

Z powyższych względów

SĄD (pierwsza izba w składzie powiększonym)

orzeka, co następuje:

1)      Skarga w sprawie T‑125/03 zostaje odrzucona jako niedopuszczalna.

2)      Skarga w sprawie T‑253/03 zostaje oddalona jako bezzasadna.

3)      Akzo Nobel Chemicals Ltd i Akcros Chemicals Ltd pokrywają trzy piąte własnych kosztów poniesionych w postępowaniu głównym oraz w postępowaniu w przedmiocie środka tymczasowego. Skarżące pokrywają także trzy piąte kosztów poniesionych przez Komisję w postępowaniu głównym oraz w postępowaniu w przedmiocie środka tymczasowego.

4)      Komisja pokrywa dwie piąte własnych kosztów w postępowaniu głównym oraz w postępowaniu w przedmiocie środka tymczasowego. Komisja pokrywa także dwie piąte kosztów poniesionych przez Akzo Nobel Chemicals i Akcros Chemicals w postępowaniu głównym oraz w postępowaniu w przedmiocie środka tymczasowego.

5)      Interwenienci pokrywają własne koszty poniesione w postępowaniu głównym oraz w postępowaniu w przedmiocie środka tymczasowego.

Cooke García-Valdecasas Labucka

Prek       Ciucă

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 17 września 2007 r.

Sekretarz       Prezes

E. Coulon       J.D. Cooke

Spis treści

Stan faktyczny i postępowanie

Żądania stron

W przedmiocie dopuszczalności skargi w sprawie T‑125/03

Argumenty uczestników

Ocena Sądu

Co do istoty sprawy T‑253/03

W przedmiocie pierwszego zarzutu opartego na naruszeniu procedur związanych ze stosowaniem zasady poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem

Argumenty uczestników

Ocena Sądu

W przedmiocie drugiego zarzutu opartego na nieuzasadnionym odrzuceniu wniosku o objęcie spornych dokumentów ochroną ze względu na poufność informacji wymienianych między adwokatem a klientem

Odnośnie do dwóch kopii notatki sporządzonej pismem maszynowym z serii A

Argumenty uczestników

Ocena Sądu

Odnośnie do odręcznych notatek z serii B

Argumenty uczestników

Ocena Sądu

Odnośnie do wiadomości poczty elektronicznej z serii B, wymienionych z pracownikiem wydziału prawnego skarżących

Argumenty uczestników

Ocena Sądu

A –  W przedmiocie trzeciego zarzutu wywiedzionego z naruszenia praw podstawowych, na których jest oparta ochrona poufności informacji wymienianych między adwokatem a klientem

W przedmiocie kosztów

* Język postępowania: angielski