WYROK SĄDU (czwarta izba)
z dnia 15 lipca 2015 r.(*)
Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Europejskie rynki stabilizatorów termicznych – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 81 WE i art. 53 porozumienia EOG – Naruszenie popełnione przez spółki zależne – Grzywny – Odpowiedzialność solidarna spółek zależnych i spółki dominującej – Przekroczenie pułapu wynoszącego 10% w odniesieniu do jednej ze spółek zależnych – Decyzja o ponownym wydaniu – Obniżenie kwoty grzywny w odniesieniu do tej spółki zależnej – Przypisanie obowiązku zapłaty obniżonej kwoty grzywny innej spółce zależnej i spółce dominującej – Prawo do obrony – Prawo do bycia wysłuchanym – Prawo dostępu do akt
W sprawie T‑189/10
GEA Group AG, z siedzibą w Düsseldorfie (Niemcy), reprezentowana przez adwokatów A. Kallmayera, I. du Monta oraz G. Schiffersa,
strona skarżąca,
przeciwko
Komisji Europejskiej, reprezentowanej przez R. Sauera oraz F. Ronkesa Agerbeeka, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez adwokata W. Berga,
strona pozwana,
mającej za przedmiot wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji C(2010) 727 z dnia 8 lutego 2010 r. zmieniającej decyzję Komisji C(2009) 8682 wersja ostateczna z dnia 11 listopada 2009 r. dotyczącą postępowania na podstawie art. 81 WE oraz art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/38.589 – Stabilizatory termiczne) lub ewentualnie wniosek o obniżenie kwoty nałożonych na skarżącą grzywien,
SĄD (czwarta izba),
w składzie: M. Prek, prezes, I. Labucka (sprawozdawca) i V. Kreuschitz, sędziowie,
sekretarz: J. Weychert, administrator,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 24 września 2014 r.,
wydaje następujący
Wyrok(1)
Okoliczności powstania sporu
1 Niniejszy spór dotyczy decyzji Komisji C(2010) 727 z dnia 8 lutego 2010 r. (zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”) zmieniającej decyzję Komisji C(2009) 8682 wersja ostateczna z dnia 11 listopada 2009 r. dotyczącą postępowania na podstawie art. 81 [WE] oraz art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/38.589 – Stabilizatory termiczne) (zwanej dalej „pierwszą decyzją”). Pierwsza decyzja została zaskarżona przez GEA Group AG, skarżącą, w sprawie T‑45/10 GEA Group/Komisja.
[…]
Przebieg postępowania i żądania stron
23 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 20 kwietnia 2010 r. skarżąca wniosła skargę na zaskarżoną decyzję.
[…]
55 W niniejszej sprawie strona skarżąca wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności art. 1 zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja nałożyła w nim na skarżącą grzywnę;
– tytułem ewentualnym – obniżenie kwoty nałożonej na skarżącą na podstawie art. 1 zaskarżonej decyzji grzywny;
– obciążenie Komisji kosztami postępowania.
56 Komisja wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie skarżącej kosztami postępowania.
57 W tym samym dniu Sąd w wyroku GEA Group/Komisja (T‑45/10) oddalił skargę na pierwszą decyzję.
Co do prawa
58 Skarżąca wnosi w niniejszej skardze do Sądu, tytułem żądania głównego, o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji, i – tytułem ewentualnym – o obniżenie kwoty nałożonej na nią grzywny.
59 Na poparcie skargi skarżąca podnosi pięć zarzutów.
60 W ramach zarzutu pierwszego skarżąca utrzymuje, iż Komisja naruszyła przysługujące skarżącej prawo do obrony ze względu na to, że przed wydaniem zaskarżonej decyzji skarżąca nie została wysłuchana ani nie miała dostępu do akt sprawy i że Komisja uchybiła wobec skarżącej ciążącemu na Komisji zobowiązaniu do bezstronności.
[…]
67 Aby dokonać oceny zarzutu pierwszego, należy na wstępie przypomnieć, że prawo do bycia wysłuchanym, które jest istotnym składnikiem prawa do obrony, stanowi podstawową zasadę prawa Unii Europejskiej, której to zasady należy przestrzegać w każdym postępowaniu, nawet o charakterze administracyjnym, mogącym doprowadzić do nałożenia sankcji, w szczególności grzywien, i że zasada ta oznacza w szczególności, iż zainteresowanemu przedsiębiorstwu stworzono w trakcie postępowania administracyjnego możliwość skutecznego przedstawienia jego stanowiska (zob. podobnie wyroki: z dnia 13 lutego 1979 r., Hoffmann‑La Roche/Komisja, 85/76, Rec, EU:C:1979:36, pkt 9; z dnia 7 czerwca 1983 r., Musique Diffusion française i in./Komisja, od 100/80 do 103/80, Rec, EU:C:1983:158; z dnia 7 stycznia 2004 r., Aalborg Portland i in./Komisja, C‑204/00 P, C‑205/00 P, C‑211/00 P, C‑213/00 P, C‑217/00 P i C‑219/00 P, Rec, EU:C:2004:6, pkt 64–66).
68 Należy także przypomnieć, że prawo dostępu do akt sprawy, będące konsekwencją zasady poszanowania prawa do obrony, oznacza również, iż Komisja powinna zapewnić zainteresowanemu przedsiębiorstwu możliwość zbadania wszystkich dokumentów znajdujących się w aktach dochodzenia, które mogą mieć znaczenie dla jego obrony (zob. podobnie wyrok z dnia 2 października 2003 r., Corus UK/Komisja, C‑199/99 P, Rec, EU:C:2003:531, pkt 125–128; ww. w pkt 67 wyrok Aalborg Portland i in./Komisja, EU:C:2004:6, pkt 68; wyrok z dnia 29 czerwca 1995 r., Solvay/Komisja, T‑30/91, Rec, EU:T:1995:115, pkt 81).
69 Artykuł 27 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003 odzwierciedla tę zasadę w zakresie, w jakim przewiduje on, że stronom wysyła się pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, które musi wskazywać w wyraźny sposób wszystkie istotne okoliczności, na których Komisja opiera się na tym etapie postępowania, aby umożliwić zainteresowanym stronom skuteczne zapoznanie się z zachowaniami, które Komisja im zarzuca, oraz z dowodami, którymi Komisja dysponuje (zob. podobnie wyrok z dnia 15 października 2002 r., Limburgse Vinyl Maatschappij i in./Komisja, C‑238/99 P, C‑244/99 P, C‑245/99 P, C‑247/99 P, od C‑250/99 P do C‑252/99 P i C‑254/99 P, Rec, EU:C:2002:582, pkt 315, 316; ww. w pkt 67 wyrok Aalborg Portland i in./Komisja, EU:C:2004:6, pkt 66, 67).
70 Ponadto poszanowanie prawa do obrony wymaga w szczególności, aby dane przedsiębiorstwo, w stosunku do którego prowadzone jest dochodzenie, miało w trakcie postępowania administracyjnego możliwość przedstawienia w skuteczny sposób swego stanowiska w kwestii prawdziwości i znaczenia utrzymywanego stanu faktycznego oraz w kwestii dokumentów, na podstawie których Komisja oparła swe twierdzenie o istnieniu naruszenia traktatu (ww. w pkt 67 wyrok Musique Diffusion française i in./Komisja, EU:C:1983:158, pkt 10; wyroki: z dnia 25 stycznia 2007 r., Dalmine/Komisja, C‑407/04 P, Zb.Orz., EU:C:2007:53, pkt 44; z dnia 10 maja 2007 r., SGL Carbon/Komisja, C‑328/05 P, Zb.Orz., EU:C:2007:277, pkt 71).
71 W okolicznościach niniejszej sprawy należy zaś stwierdzić, że skarżąca nie została wysłuchana ani nie miała dostępu do akt sprawy.
72 Należy zatem stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim skarżąca w wystarczający sposób wykazała nie tyle, że w braku tych uchybień proceduralnych, to jest gdyby skarżąca została wysłuchana i gdyby miała dostęp do akt sprawy, treść zaskarżonej decyzji byłaby inna, ile raczej, że mogłaby lepiej zorganizować swoją obronę, gdyby te nieprawidłowości nie zaistniały (zob. podobnie wyrok z dnia 18 czerwca 2013 r., Fluorsid i Minmet/Komisja, T‑404/08, Zb.Orz., EU:T:2013:321, pkt 110 i przytoczone tam orzecznictwo), przy czym należy w tym celu odnieść się do momentu postępowania administracyjnego, które doprowadziło do przyjęcia zaskarżonej decyzji, to znaczy przed dniem wydania zaskarżonej decyzji, czyli dniem 8 lutego 2010 r. (zob. podobnie wyrok z dnia 27 września 2006 r., Archer Daniels Midland/Komisja, T‑329/01, Zb.Orz., EU:T:2006:268, pkt 377).
73 W pierwszej kolejności w tym zakresie należy podkreślić, że w trakcie postępowania administracyjnego, które doprowadziło do przyjęcia zaskarżonej decyzji, mogła być rozważana kwestia zobowiązań, jakie ciążyły na Komisji w zakresie stosunków solidarności pomiędzy spółkami dłużnikami solidarnymi, w zakresie, w jakim spółki te stanowiły to samo przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 101 TFUE.
74 Dopiero w wyroku z dnia 3 marca 2011 r., czyli wydanym ponad rok po dniu wydania zaskarżonej decyzji, Sąd orzekł bowiem, że w ramach wykonywania kompetencji w zakresie nakładania grzywien na mocy art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 wyłącznie do Komisji należało określenie właściwych udziałów poszczególnych spółek w kwotach, którymi zostały one obciążone solidarnie, o ile spółki te wchodziły w skład tego samego przedsiębiorstwa, przy czym realizacji tego zadania nie można pozostawiać sądom krajowym (wyrok z dnia 3 marca 2011 r., Siemens i VA Tech Transmission & Distribution/Komisja, od T‑122/07 do T‑124/07, Zb.Orz., EU:T:2011:70, pkt 157).
75 Kwestia ta mogła być rozważana w trakcie postępowania administracyjnego, które doprowadziło do przyjęcia zaskarżonej decyzji, tym bardziej, że ww. w pkt 74 wyrok Siemens i VA Tech Transmission & Distribution/Komisja (EU:T:2011:70) został uchylony przez Trybunał, który orzekł, iż udział współdłużników w grzywnie, którą zostali oni obciążeni solidarnie, powinien zostać określony wyłącznie przez sąd krajowy (ww. w pkt 41 wyrok Komisja/Siemens Österreich i in., EU:C:2014:256, pkt 62).
76 Skarżąca mogła zatem zakwestionować w trakcie postępowania administracyjnego, które doprowadziło do przyjęcia zaskarżonej decyzji, a przed ogłoszeniem ww. w pkt 41 wyroku Komisja/Siemens Österreich i in. (EU:C:2014:256), okoliczność, że nie skorzystała ona z obniżenia kwoty grzywny nałożonej na ACW, z którym to przedsiębiorstwem skarżąca została obciążona solidarnie grzywną za popełnione przez to przedsiębiorstwo naruszenie, ponieważ w chwili popełnienia naruszenia stanowiły one jedno przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 101 TFUE.
[…]
78 W drugiej kolejności i pomocniczo należy zauważyć, że nałożona na skarżącą w drodze zaskarżonej decyzji grzywna okazuje się kwotą przewyższającą kwotę grzywny nałożonej na spółki zależne skarżącej, podczas gdy odpowiedzialność skarżącej jest w całości pochodną odpowiedzialności ponoszonej przez te spółki zależne.
79 Na podstawie pierwszej decyzji łączna kwota grzywny, do której zapłaty była zobowiązana skarżąca, wynosiła 3 346 200 EUR, a łączna kwota, do której zapłaty były zobowiązane jej spółki zależne, to 5 278 171 EUR (1 913 971 EUR w odniesieniu do CPA i 3 346 200 EUR w odniesieniu do ACW), podczas gdy na podstawie zaskarżonej decyzji kwoty te wynoszą, odpowiednio, 3 346 200 EUR i 3 000 100 EUR (1 913 971 EUR w odniesieniu do CPA i 1 086 129 EUR w odniesieniu do ACW).
80 W momencie trwania postępowania administracyjnego, które doprowadziło do przyjęcia zaskarżonej decyzji, mogła być rozważana kwestia, czy na spółkę dominującą można nałożyć za noszące znamiona naruszenia zachowanie jej spółki zależnej grzywnę w kwocie przewyższającej kwotę grzywny nałożonej na jej spółkę zależną, w sytuacji gdy odpowiedzialność tej spółki dominującej była w całości pochodną odpowiedzialności ponoszonej przez jej spółkę zależną.
81 Kwestia ta mogła być rozważana tym bardziej, że po pierwsze, po wydaniu zaskarżonej decyzji orzeczono, iż w przypadku gdy odpowiedzialność spółek dominujących za popełnione naruszenie w pełni wynikała z odpowiedzialności spółki zależnej, nad którą spółki te kolejno obejmowały kontrolę, łączna wysokość kwot, którymi zostały obciążone spółki dominujące, nie mogła przekroczyć kwoty, którą została obciążona ta spółka zależna (ww. w pkt 42 wyrok Areva/Komisja, EU:C:2014:257, pkt 137, 138; wyrok z dnia 24 marca 2011 r., Tomkins/Komisja, T‑382/06, Zb.Orz., EU:T:2011:112, pkt 57).
82 Po drugie, po wydaniu zaskarżonej decyzji Trybunał także został skłoniony do orzeczenia, że w odniesieniu do zapłaty grzywny nałożonej za naruszenie reguł konkurencji istniejący między dwiema spółkami tworzącymi jeden podmiot gospodarczy stosunek solidarności nie mógł ograniczać się do formy zabezpieczenia udzielonego przez spółkę dominującą w celu zagwarantowania zapłaty grzywny nałożonej na spółkę zależną i że argumentacja, w myśl której owa spółka dominująca nie mogła zostać obciążona obowiązkiem zapłaty grzywny w kwocie przewyższającej grzywnę nałożoną na jej spółkę zależną, była zatem pozbawiona podstaw (wyroki: z dnia 26 listopada 2013 r., Kendrion/Komisja, C‑50/12 P, Zb.Orz., EU:C:2013:771, pkt 58; z dnia 19 czerwca 2014 r., FLS Plast/Komisja, C‑243/12 P, Zb.Orz., EU:C:2014:2006, pkt 107).
83 W ten sposób skarżąca mogła zakwestionować w momencie trwania postępowania administracyjnego, które doprowadziło do przyjęcia zaskarżonej decyzji, kwotę przewidywanej wobec niej grzywny w porównaniu z kwotami grzywien nałożonych na jej spółki zależne za noszące znamiona naruszenia zachowanie jej spółek zależnych.
[…]
Z powyższych względów
SĄD (czwarta izba)
orzeka, co następuje:
1) Stwierdza się nieważność decyzji Komisji C(2010) 727 z dnia 8 lutego 2010 r. zmieniającej decyzję Komisji C(2009) 8682 wersja ostateczna z dnia 11 listopada 2009 r. dotyczącą postępowania na podstawie art. 81 WE oraz art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/38.589 – Stabilizatory termiczne) w zakresie, w jakim dotyczy ona GEA Group AG.
2) Komisja Europejska zostaje obciążona kosztami postępowania.
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 15 lipca 2015 r.
Podpisy