WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ

(pełny skład)

z dnia 11 lipca 2007 r.

Sprawa F-105/05

Dieter Wils

przeciwko

Parlamentowi Europejskiemu

Służba publiczna – Urzędnicy – Emerytury – Podwyższenie składki do systemu emerytalno‑rentowego na podstawie przepisów regulaminu pracowniczego w jego brzmieniu z dnia 1 maja 2004 r.

Przedmiot: Skarga wniesiona na podstawie art. 236 WE i 152 EWEA, w której D. Wils żąda stwierdzenia nieważności informacji o wynagrodzeniu za styczeń 2005 r. w zakresie, w jakim na podstawie regulaminu pracowniczego w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 maja 2004 r. ta informacja o wynagrodzeniu wskazuje na podwyższenie składki do systemu emerytalno‑rentowego do 9,75% ze skutkiem wstecznym od dnia 1 lipca 2004 r.

Orzeczenie: Skarga zostaje oddalona. Parlament pokryje własne koszty, jak również połowę kosztów poniesionych przez skarżącego. Skarżący pokryje połowę własnych kosztów postępowania. Rada Unii Europejskiej i Komisja Wspólnot Europejskich, interwenienci po stronie Parlamentu, pokryją własne koszty postępowania.

Streszczenie

1.      Urzędnicy – Skarga – Zarzut niezgodności z prawem – Interes prawny

(art. 241 WE; regulamin pracowniczy urzędników, załącznik XII)

2.      Urzędnicy – Regulamin pracowniczy urzędników – Rozporządzenie zmieniające regulamin pracowniczy urzędników – Procedura przygotowywania

3.      Urzędnicy – Emerytury – Finansowanie systemu emerytalno‑rentowego – Sposoby utrzymania równowagi aktuarialnej wspólnotowego systemu emerytalno‑rentowego

(regulamin pracowniczy urzędników, załącznik XII)

4.      Urzędnicy – Emerytury – Finansowanie systemu emerytalno‑rentowego – Sposoby utrzymania równowagi aktuarialnej wspólnotowego systemu emerytalno‑rentowego

(regulamin pracowniczy urzędników, załącznik XII)

5.      Urzędnicy – Emerytury – Finansowanie systemu emerytalno‑rentowego – Sposoby utrzymania równowagi aktuarialnej wspólnotowego systemu emerytalno‑rentowego

(regulamin pracowniczy urzędników, załącznik XII)

6.      Urzędnicy – Zasady – Ochrona uzasadnionych oczekiwań – Przesłanki

1.      Zgodnie z art. 241 WE skarżący ma możliwość podniesienia zarzutu niezgodności z prawem aktów wspólnotowych o zasięgu ogólnym, które nie dotyczą go w sposób indywidualny, w szczególności regulaminu pracowniczego, który dotyczy go jako urzędnika. Wymóg istnienia bezpośredniego i indywidualnego związku między skarżącym i zaskarżonym aktem o zasięgu ogólnym nie może być przeszkodą dla wniesienia pośredniej skargi na podstawie art. 241 WE. Dopuszczalność pośredniego zaskarżenia aktu wspólnotowego o zasięgu ogólnym jest podporządkowana wyłącznie spełnieniu jednocześnie dwóch warunków, mianowicie że wydanie zaskarżonego aktu indywidualnego nastąpiło wskutek bezpośredniego zastosowania aktu o zasięgu ogólnym oraz że zaskarżenie indywidualnej decyzji będącej przedmiotem postępowania głównego leży w interesie skarżącego. Ponieważ decyzja o podwyższeniu wysokości składki emerytalno‑rentowej zawartym w informacji o wynagrodzeniu skarżącego podjęta została na podstawie bezpośredniego zastosowania załącznika XII do regulaminu pracowniczego, przewidującego sposoby zapewnienia równowagi aktuarialnej systemu emerytalno‑rentowego i ponieważ skarżący posiada interes prawny w żądaniu stwierdzenia nieważności tego podwyższenia, zarzut niezgodności z prawem dotyczący tego załącznika jest dopuszczalny.

W ten sposób okoliczność, iż zarzuty wysunięte przez skarżącego dotyczą kwestii natury instytucjonalnej, politycznej i związkowej oraz że nie dotyczą wyłącznie jego sytuacji osobistej, nie może mieć charakteru pozwalającego uznać te zarzuty za niedopuszczalne.

(zob. pkt 35–38, 40, 41)

Odesłanie:

Trybunał: sprawa 85/82 Schloh przeciwko Radzie, 30 czerwca 1983 r., Rec. str. 2105, pkt 14; sprawy połączone C‑432/98 P i C‑433/98 P Rada przeciwko Chvatal i in., 5 października 2000 r., Rec. str. I‑8535, pkt 33; sprawa C‑50/00 P Unión de Pequeños Agricultores przeciwko Radzie, 25 lipca 2002 r., Rec. str. I‑6677, pkt 40

Sąd Pierwszej Instancji: sprawy połączone T‑35/05, T‑61/05, T‑107/05, T‑108/05 i T‑139/05 Agne-Dapper i in. przeciwko Komisji i in., 29 listopada 2006 r., Zb.Orz.SP str. I‑A‑2‑291, II‑A‑21497, pkt 42, 43

2.      Procedurze konsultacji mogą być poddane wyłącznie przedstawione Radzie wnioski Komisji dotyczące zmiany regulaminu pracowniczego lub warunków zatrudnienia innych pracowników Wspólnot lub dotyczących zastosowania przepisów ww. regulaminu albo systemu wynagrodzeń tudzież systemu emerytalno‑rentowego. To jednak nie zakazuje komitetowi konsultacyjnemu rozszerzenia konsultacji na inne niż zawarte we wniosku Komisji kwestie i uwzględnienia wszystkich kwestii rzeczowych wniesionych przez organizacje związkowe lub zawodowe, państwa członkowskie lub instytucje w celu dopełnienia obowiązku konsultacji trójstronnej. Co za tym idzie, komitet konsultacyjny może również zbadać zmiany, o których naniesienie do pierwszego wniosku Rada zamierzała zwrócić się do Komisji.

Ponadto procedura konsultacji jest stosowana w stosunku do wniosków Komisji tylko wtedy, gdy członek komitetu konsultacyjnego zgłasza taką potrzebę. Celem tego przepisu jest uniknięcie stosowania procedury konsultacji w sytuacji, w której podmioty odpowiedzialne za jej przeprowadzenie nie widzą jej użyteczności. Pozwala to w szczególności komitetowi konsultacyjnemu na zwolnienie się z obowiązku zbadania projektów Komisji wprowadzających zmiany wtedy, kiedy pierwszy projekt był już przedmiotem konsultacji uznanej za wystarczającą.

Wreszcie niedopełnienie procedury może spowodować nieważność aktu jedynie, jeśli ustalono, że w przypadku braku takiego niedopełnienia przedmiotowy akt mógł mieć inne brzmienie. W ten sposób, w przypadku gdy nie zostało wykazane, że jeśli procedura konsultacji zostałaby zastosowana wobec drugiego projektu Komisji, dany akt mógł otrzymać inne brzmienie, to takie niedopełnienie nie mogłoby w żadnym wypadku spowodować nieważności przedmiotowego aktu.

(zob. pkt 51–56)

Odesłanie:

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑24/01 Staelen przeciwko Parlamentowi, 5 marca 2003 r., RecFP str. I‑A‑79, II‑423, pkt 53

3.      Ponieważ równowaga aktuarialna systemu emerytalno‑rentowego, do której odnoszą się zasady określone w załączniku XII do regulaminu pracowniczego, zakłada konieczność długofalowego uwzględnienia ewolucji gospodarczej i zmiennych finansowych oraz wymaga wykonania złożonych obliczeń statystycznych, prawodawca wspólnotowy dysponuje szerokim zakresem uznania co do zatwierdzania zasad dotyczących równowagi aktuarialnej przedmiotowego systemu emerytalno‑rentowego. Tym samym kontrola sprawowana przez sąd wspólnotowy w zakresie przepisów załącznika XII regulaminu pracowniczego dotyczy jedynie oczywistego błędu w ocenie.

Ponadto zgodnie z zasadą proporcjonalności zgodność z prawem uregulowań wspólnotowych jest również uzależniona od warunku, iż środki, które wprowadza, są odpowiednie do celu, jakiemu środek ten ma służyć, a odpowiednie przepisy nie wykraczają poza to, co konieczne do jego osiągnięcia, przy czym spośród różnorodnych możliwych środków należy wybrać najmniej ograniczające swobodę działania. Jednakże w dziedzinach, w których wspólnotowy organ prawodawczy dysponuje szerokim zakresem uznania związanego z powierzoną mu w myśl traktatu odpowiedzialnością polityczną, kontrola proporcjonalności ogranicza się wyłącznie do zbadania, czy przedmiotowy środek ma charakter wyraźnie niewłaściwy w stosunku do celu, którego osiągnięcie powierzono właściwej instytucji.

Kontrola sądowa, nawet jeśli ma ograniczony zasięg, nakłada na instytucje wspólnotowe obowiązek, aby była ona w stanie wykazać przed sądem, że akt został zatwierdzony w drodze skutecznego wykonywania swobody uznania, która zakłada uwzględnienie wszelkich istotnych elementów i okoliczności dotyczących sytuacji, które akt ten ma regulować. Wynika z tego, iż prawodawca wspólnotowy powinien być w stanie podać i wyjaśnić w sposób jasny i jednoznaczny podstawowe dane, które powinny były zostać uwzględnione jako podstawa dla zakwestionowanych środków i na których opierało się wykonanie przyznanej mu swobody uznania.

W tym zakresie, fakt, że na poparcie zarzutów opartych na oczywistym błędzie w ocenie i na naruszeniu zasady proporcjonalności skarżący dostarczył przesłanki wystarczająco dokładne, obiektywne i spójne, uzasadnia bezpośrednie zaangażowanie sądu wspólnotowego w zbieranie dowodów w celu zbadania, czy instytucja wspólnotowa nie skorzystała z przyznanego jej szerokiego zakresu uznania w sposób wyraźnie błędny lub niewłaściwy.

(zob. pkt 70–73, 75–77)

Odesłanie:

Trybunał: sprawa C‑274/99 P Connolly przeciwko Komisji, 6 marca 2001 r., Rec. str. I‑1611, pkt 113; sprawa C‑120/99 Włochy przeciwko Radzie, 25 października 2001 r., Rec. str. I‑7997, pkt 44, 45; sprawa C‑310/04 Hiszpania przeciwko Radzie, 7 września 2006 r., Zb.Orz. str. I‑7285, pkt 122, 123

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑162/94 NMB Francja i in. przeciwko Komisji, 5 czerwca 1996 r., Rec. str. II‑427, pkt 69 i przytoczone tam orzecznictwo, pkt 70; sprawa T‑135/05 Campoli przeciwko Komisji, 29 listopada 2006 r., Zb.Orz.SP str. I‑A‑2‑297, II‑A‑2‑1527, pkt 143

4.      Jak wynika z przepisu art. 83a ust. 1 regulaminu pracowniczego w związku z art. 4 ust. 1 załącznika XII tegoż regulaminu, metoda wyliczania przedstawiona w tym załączniku ma na celu zapewnienie równowagi aktuarialnej wspólnotowego systemu emerytalno‑rentowego. Na podstawie art. 83 ust. 2 regulaminu pracowniczego i art. 1 ust. 1 oraz art. 5 załącznika XII do regulaminu pracowniczego wysokość składek urzędników powinna być ustalona na poziomie pozwalającym na sfinansowane jednej trzeciej kosztu systemu, obliczonego na podstawie danych aktuarialnych.

W załączniku XII do regulaminu pracowniczego posłużono się bowiem tzw. metodą „prognozowanych uprawnień jednostkowych”, zgodnie z którą kwota wartości aktuarialnych uprawnień emerytalno‑rentowych nabytych przez wszystkich czynnych członków w danym roku, nazywana „kosztem służby”, jest odniesiona do rocznej sumy ich podstawowego wynagrodzenia. Wysokość składek urzędników równa się jednej trzeciej tego odniesienia przy uwzględnieniu ustalonej skali finansowania wspólnotowego systemu emerytalno‑rentowego wynikającego z art. 83 ust. 2 regulaminu pracowniczego. Obliczenie kosztów służby wymaga przyjęcia założeń aktuarialnych, tj. oszacowania przyszłej wysokości rozmaitych parametrów (wysokość odsetek, śmiertelność, wzrost wynagrodzeń itp.). W odniesieniu do wysokości odsetek art. 10 ust. 2 załącznika XII do regulaminu pracowniczego określa wysokość odsetek, którą należy uwzględnić przy wyliczaniu wartości aktuarialnej jako rzeczywistą średnią wysokości odsetek za dwanaście lat poprzedzających bieżący rok.

Wybór okresu dwunastoletniego zamiast dwudziestoletniego nie wpływa na ważność metody aktuarialnej. Z jednej strony przyszła wartość rzeczywistej średniej wysokości odsetek wyliczonej za miniony okres jest w każdym przypadku zbliżona niezależnie od długości tego okresu. Z drugiej strony długość okresu odniesienia nie może wpływać na równowagę aktuarialną z zastrzeżeniem, że parametr nie ulegał zmianom przez dłuższy czas. Tylko w przypadku, jeśli w przyszłości długość tego okresu zostanie, z uwzględnieniem zmian wysokości odsetek, przedłużona lub skrócona w celu utrzymania na niskim poziomie rzeczywistej średniej wysokości odsetek stosowanej do obliczeń aktuarialnych i w konsekwencji na wysokim poziomie wysokości składek urzędników, to bezstronność metody wyliczania mogłaby zostać zakwestionowana, a cel, jakim jest zapewnienie równowagi aktuarialnej opartej na przejrzystych i niepodważalnych zasadach, zostałby naruszony. W efekcie okres dwunastoletni przyjęty w art. 10 ust. 2 oraz w art. 4 ust. 6 załącznika XII do regulaminu pracowniczego nie jest ani w sposób oczywisty błędny, ani w sposób oczywisty niewłaściwy.

(zob. pkt 84, 86, 88, 97, 98)

5.      W ramach wykonywania szerokiego zakresu uznania przyznanego prawodawcy, w celu zapewnienia równowagi aktuarialnej systemu emerytalno‑rentowego, uwzględnienie wszelkich względów budżetowych nie jest niezgodne z prawem. Takie uwzględnienie jest wręcz konieczne, ponieważ przy braku wspólnotowego funduszu emerytalno‑rentowego wypłata świadczeń emerytalnych obciąża budżet Wspólnot, zgodnie z art. 83 ust. 1 regulaminu pracowniczego, tak samo jak składki wpłacane przez urzędników są dla niego dochodem.

(zob. pkt 126)

6.      Urzędnicy nie mogą powoływać się na zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań w celu podważenia zgodności z prawem nowego przepisu prawnego, zwłaszcza w dziedzinie, której przedmiot jest stale poddawany dostosowaniu w zależności zmieniającej się sytuacji ekonomicznej.

Jednakże chociaż prawodawca może w każdej chwili wprowadzić do przepisów regulaminu pracowniczego zmiany, które uzna za zgodne z interesem ogólnym, i wydać przepisy do regulaminu pracowniczego mniej korzystne dla danych urzędników, chyba że przewidział, w odpowiednim przypadku, trwający wystarczająco długo okres przejściowy, to może to uczynić pod warunkiem stanowienia w stosunku do przyszłych zdarzeń, to znaczy, pod warunkiem że nowe uregulowania mają zastosowanie do nowych zdarzeń i do następstw zdarzeń zaistniałych, kiedy jeszcze obowiązywały uregulowania poprzednie.

Dlatego też nie można odmówić skarżącemu prawa do powołania się na zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań w odniesieniu do zmiany regulaminu pracowniczego, która oznaczałaby powrót, w stosunku do przeszłości, do skali podziału między instytucjami a urzędnikami, kosztów składek na wspólnotowy system emerytalno‑rentowy.

(zob. pkt 149, 150, 153)

Odesłanie:

Trybunał: sprawa 84/78 Tomadini, 16 maja 1979 r., Rec. str. 1801, pkt 21; sprawa 112/80 Dürbeck, 5 maja 1981 r., Rec. str. 1095, pkt 48; sprawa C‑368/89 Crispoltoni, 11 lipca 1991 r., Rec. str. I‑3695, pkt 21

Sąd Pierwszej Instancji: sprawy połączone T‑6/92 i T‑52/92 Reinarz przeciwko Komisji, 26 października 1993 r., Rec. str. II‑1047, pkt. 85; sprawy połączone T‑98/92 i T‑99/92 Di Marzio i Lebedef przeciwko Komisji, 22 czerwca 1994 r., RecFP str. I‑A‑167, II‑541, pkt 68; sprawa T‑177/95 Barraux i in. przeciwko Komisji, 11 grudnia 1996 r., RecFP str. I‑A‑541, II‑1451, pkt 47; ww. sprawa Campoli przeciwko Komisji, pkt 85