Υπόθεση C‑174/15

Vereniging Openbare Bibliotheken

κατά

Stichting Leenrecht

(αίτηση του Rechtbank Den Haag για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Προδικαστική παραπομπή – Δικαίωμα του δημιουργού και συγγενικά δικαιώματα – Δικαίωμα εκμισθώσεως και δικαίωμα δανεισμού προστατευόμενων έργων – Οδηγία 2006/115/ΕΚ – Άρθρο 1, παράγραφος 1 – Δανεισμός αντιγράφων έργων – Άρθρο 2, παράγραφος 1 – Δανεισμός αντικειμένων – Δανεισμός αντιγράφου βιβλίου σε ψηφιακή μορφή – Δημόσιες βιβλιοθήκες»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (τρίτο τμήμα) της 10ης Νοεμβρίου 2016

1.        Προσέγγιση των νομοθεσιών – Δικαίωμα του δημιουργού και συγγενικά δικαιώματα –Οδηγία 2006/115 – Δικαίωμα εκμισθώσεως και δικαίωμα δανεισμού προστατευόμενων έργων – Δανεισμός – Έννοια – Μεταφόρτωση αντιγράφου βιβλίου σε ψηφιακή μορφή από τον διακομιστή δημόσιας βιβλιοθήκης – Εμπίπτει

(Οδηγία 2006/115 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογική σκέψη 4 και άρθρα 1 § 1, 2 § 1, στοιχείο βʹ, και 6 § 1)

2.        Προσέγγιση των νομοθεσιών – Δικαίωμα του δημιουργού και συγγενικά δικαιώματα –Οδηγία 2006/115 – Δικαίωμα εκμισθώσεως και δικαίωμα δανεισμού προστατευόμενων έργων – Αποκλειστικό δικαίωμα δημόσιου δανεισμού – Δυνατότητα παρεκκλίσεως – Διάθεση αντιγράφων βιβλίων σε ψηφιακή μορφή από τις δημόσιες βιβλιοθήκες – Εθνική κανονιστική ρύθμιση που εξαρτά την εφαρμογή της παρεκκλίσεως από το εάν τα εν λόγω αντίγραφα ετέθησαν σε κυκλοφορία εντός της Ένωσης από τον δικαιούχο του δικαιώματος διανομής στο κοινό – Επιτρέπεται

(Οδηγίες 2001/29 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 2, και 2006/115, άρθρο 6 § 1)

3.        Προσέγγιση των νομοθεσιών – Δικαίωμα του δημιουργού και συγγενικά δικαιώματα – Οδηγία 2006/115 – Δικαίωμα εκμισθώσεως και δικαίωμα δανεισμού προστατευόμενων έργων – Αποκλειστικό δικαίωμα δημόσιου δανεισμού – Δυνατότητα παρεκκλίσεως – Διάθεση αντιγράφων βιβλίων σε ψηφιακή μορφή από τις δημόσιες βιβλιοθήκες – Εθνική κανονιστική ρύθμιση που επιτρέπει την εφαρμογή της παρεκκλίσεως στα αντίγραφα που έχουν ληφθεί από παράνομες πηγές – Δεν επιτρέπεται

(Οδηγία 2006/115 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογική σκέψη 2 και άρθρο 6 § 1)

1.      Το άρθρο 1, παράγραφος 1, το άρθρο 2, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, και το άρθρο 6, παράγραφος 1, της οδηγίας 2006/115, σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά προς την πνευματική ιδιοκτησία στον τομέα των προϊόντων της διανοίας, πρέπει να ερμηνευθούν υπό την έννοια ότι ο όρος «δανεισμός», όπως νοείται στο πλαίσιο των διατάξεων αυτών, καλύπτει τον δανεισμό αντιγράφου βιβλίου σε ψηφιακή μορφή, οσάκις ο δανεισμός αυτός πραγματοποιείται διά της τοποθετήσεως του αντιγράφου αυτού στον διακομιστή δημόσιας βιβλιοθήκης και της παροχής στον χρήστη της δυνατότητας να αναπαραγάγει το εν λόγω αντίγραφο μέσω μεταφορτώσεως στον δικό του υπολογιστή, εξυπακουομένου ότι μόνον ένα αντίγραφο μπορεί να μεταφορτωθεί κατά τη διάρκεια της περιόδου δανεισμού και ότι, άμα τη λήξει της περιόδου αυτής, το αντίγραφο που έχει μεταφορτωθεί από τον εν λόγω χρήστη δεν μπορεί πλέον να χρησιμοποιηθεί από αυτόν.

Πράγματι, ο όρος «εκμίσθωση» αντικειμένων του άρθρου 2, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2006/115 πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι αφορά αποκλειστικώς τα ενσωματωμένα σε υλικό φορέα αντικείμενα, ο δε όρος «αντίγραφα» του άρθρου 1, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής υπό την έννοια ότι αφορά, σε σχέση με την εκμίσθωση, αποκλειστικώς τα ενσωματωμένα σε υλικό μέσο αντίγραφα. Μολονότι τα άυλα αντικείμενα και τα μη ενσωματωμένα σε υλικό μέσο αντίτυπα, όπως είναι τα ψηφιακά αντίγραφα, πρέπει να εξαιρούνται από το δικαίωμα της εκμισθώσεως, που διέπεται από την οδηγία 2006/115, προκειμένου να μην παραβιαστεί η κοινή δήλωση που προσαρτάται στη Συνθήκη του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας, ούτε αυτή η συνθήκη ούτε αυτή η κοινή δήλωση αποκλείουν την κατά περίπτωση ερμηνεία του όρου «δανεισμός» αντικειμένων της οδηγίας αυτής υπό την έννοια ότι περιλαμβάνει επίσης ορισμένες μορφές δανεισμού που πραγματοποιούνται σε ψηφιακή μορφή. Συναφώς, ουδείς αποφασιστικός λόγος συντρέχει ώστε να αποκλειστεί, εν πάση περιπτώσει, από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2006/115 ο δανεισμός ψηφιακών αντιγράφων και άυλων αντικειμένων.

Το συμπέρασμα αυτό επιρρωννύεται από τον επιδιωκόμενο με την οδηγία 2006/115 σκοπό. Πράγματι, η αιτιολογική σκέψη της 4 ορίζει, μεταξύ άλλων, ότι η πνευματική ιδιοκτησία πρέπει να προσαρμόζεται στις νέες οικονομικές εξελίξεις, όπως είναι για παράδειγμα οι νέες μορφές εκμεταλλεύσεως. Ωστόσο, ο δανεισμός που πραγματοποιείται σε ψηφιακή μορφή εμπίπτει αναμφισβήτητα σε αυτές τις νέες μορφές εκμεταλλεύσεως και, ως εκ τούτου, καθιστά αναγκαία την προσαρμογή της πνευματικής ιδιοκτησίας στις νέες οικονομικές πραγματικότητες. Περαιτέρω, ο καθ’ ολοκληρίαν αποκλεισμός από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2006/115 του δανεισμού σε ψηφιακή μορφή θα αντέβαινε στη γενική αρχή που επιβάλλει ένα υψηλό επίπεδο προστασίας υπέρ των δημιουργών.

(βλ. σκέψεις 35, 39, 44-46, 54, διατακτ. 1)

2.      Το δίκαιο της Ένωσης, και ιδίως το άρθρο 6 της οδηγίας 2006/115, σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά προς την πνευματική ιδιοκτησία στον τομέα των προϊόντων της διανοίας, πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι δεν εμποδίζει κράτος μέλος να εξαρτήσει την εφαρμογή του άρθρου 6, παράγραφος 1, της οδηγίας 2006/115 από την προϋπόθεση ότι το αντίγραφο του βιβλίου σε ψηφιακή μορφή που διατίθεται από τη δημόσια βιβλιοθήκη ετέθη σε κυκλοφορία με πρώτη πώληση ή με κατ’ άλλον τρόπο πρώτη μεταβίβαση της κυριότητας του αντιγράφου αυτού εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τον δικαιούχο του δικαιώματος διανομής στο κοινό ή με τη συγκατάθεσή του, κατά την έννοια του άρθρου 4, παράγραφος 2, της οδηγίας 2001/29, για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας.

Πράγματι, το άρθρο 6, παράγραφος 1, της οδηγίας 2006/115, σε συνδυασμό με την αιτιολογική σκέψη 14 της οδηγίας αυτής, που επισημαίνει ότι είναι αναγκαίο να προστατευθούν τα δικαιώματα των δημιουργών έναντι του δημόσιου δανεισμού, καθώς και με γνώμονα τις απαιτήσεις που απορρέουν από την γενική αρχή που επιβάλλει ένα υψηλό επίπεδο προστασίας υπέρ των δημιουργών πρέπει να θεωρηθεί ότι προβλέπει ως επιβεβλημένο μόνον ένα ελάχιστο επίπεδο προστασίας των δημιουργών κατά την εφαρμογή της εξαιρέσεως περί δημόσιου δανεισμού. Εντεύθεν συνάγεται ότι δεν μπορούν να εμποδιστούν τα κράτη μέλη να ορίσουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, πρόσθετες προϋποθέσεις δυνάμενες να βελτιώσουν την προστασία των δικαιωμάτων των δημιουργών και πέραν των όσων προβλέπει ρητώς η εν λόγω διάταξη.

(βλ. σκέψεις 61, 65, διατακτ. 2)

3.      Το άρθρο 6, παράγραφος 1, της οδηγίας 2006/115, σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά προς την πνευματική ιδιοκτησία στον τομέα των προϊόντων της διανοίας, πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι αντιβαίνει σε αυτό η εφαρμογή της παρεκκλίσεως την οποία προβλέπει για τον δημόσιο δανεισμό επί της διαθέσεως από δημόσια βιβλιοθήκη αντιγράφου βιβλίου σε ψηφιακή μορφή στην περίπτωση που το αντίγραφο αυτό έχει ληφθεί από παράνομη πηγή.

Πράγματι, μολονότι το γράμμα του άρθρου 6, παράγραφος 1, της οδηγίας 2006/115 δεν προβλέπει ρητώς ότι το διατιθέμενο από τη δημόσια βιβλιοθήκη αντίγραφο απαιτείται να έχει νόμιμη προέλευση, εντούτοις ένας από τους σκοπούς της οδηγία αυτής είναι η καταπολέμηση της πειρατείας, όπως προκύπτει από την αιτιολογική σκέψη της 2. Ωστόσο, η παραδοχή ότι αντίγραφο το οποίο έχει δανείσει δημόσια βιβλιοθήκη είναι δυνατόν να έχει ληφθεί από παράνομη πηγή θα ισοδυναμούσε με ανοχή ή, ακόμη, και με ενθάρρυνση της κυκλοφορίας παραποιημένων ή πειρατικών έργων και επομένως θα αντιστρατευόταν προδήλως τον σκοπό αυτόν.

(βλ. σκέψεις 67, 68, 72, διατακτ. 3)