Sprawa C‑174/15

Vereniging Openbare Bibliotheken

przeciwko

Stichting Leenrecht

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Rechtbank Den Haag)

Odesłanie prejudycjalne – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Prawo najmu i użyczenia utworów objętych ochroną – Dyrektywa 2006/115/WE – Artykuł 1 ust. 1 – Użyczenie kopii utworów – Artykuł 2 ust. 1 – Użyczenie przedmiotów – Użyczenie kopii książki w postaci cyfrowej – Biblioteki publiczne

Streszczenie – wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 10 listopada 2016 r.

1.        Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2006/115 – Prawo najmu i użyczenia utworów objętych ochroną – Użyczenie – Pojęcie – Pobranie kopii książki w postaci cyfrowej z serwera biblioteki publicznej – Włączenie

[dyrektywa 2006/115 Parlamentu Europejskiego i Rady, motyw 4, art. 1 ust. 1, art. 2 ust. 1 lit. b), art. 6 ust. 1]

2.        Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2006/115 – Prawo najmu i użyczenia utworów objętych ochroną – Wyłączne prawo publicznego użyczenia – Możliwość odstępstwa – Udostępnienie przez biblioteki publiczne kopii książek w postaci cyfrowej – Uregulowanie krajowe uzależniające zastosowanie odstępstwa od wprowadzenia tych kopii do obrotu w Unii przez podmiot prawa do publicznego rozpowszechniania – Dopuszczalność

(dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady: 2001/29, art. 4 ust. 2; 2006/115, art. 6 ust. 1)

3.        Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2006/115 – Prawo najmu i użyczenia utworów objętych ochroną – Wyłączne prawo publicznego użyczenia – Możliwość odstępstwa – Udostępnienie przez biblioteki publiczne kopii książek w postaci cyfrowej – Uregulowanie krajowe pozwalające na zastosowanie odstępstwa do kopii uzyskanych z nielegalnych źródeł – Niedopuszczalność

(dyrektywa 2006/115 Parlamentu Europejskiego i Rady, motyw 2, art. 6 ust. 1)

1.      Artykuł 1 ust. 1, art. 2 ust. 1 lit. b) i art. 6 ust. 1 dyrektywy 2006/115 w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „użyczenia” w rozumieniu tych przepisów obejmuje użyczenie kopii książki w postaci cyfrowej, w przypadku gdy użyczenie to jest dokonywane poprzez umieszczenie tej kopii na serwerze biblioteki publicznej i umożliwienie użytkownikowi zwielokrotnienia wspomnianej kopii poprzez pobranie jej na własny komputer, przy czym w okresie użyczenia pobrana może być tylko jedna kopia, a po upływie tego okresu użytkownik ten nie ma już możliwości korzystania z tej pobranej przez siebie kopii.

W istocie zawarte w art. 2 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2006/115 pojęcie „najmu” należy rozumieć w ten sposób, że dotyczy ono wyłącznie przedmiotów materialnych, a zawarte w art. 1 ust. 1 tej dyrektywy pojęcie „egzemplarza powielonego [kopii]” w ten sposób, że dotyczy ono wyłącznie kopii utrwalonych na nośniku fizycznym. O ile przedmioty niematerialne i egzemplarze nieutrwalone, takie jak kopie cyfrowe, należy wykluczyć z zakresu prawa najmu, regulowanego przez dyrektywę 2006/115, aby nie naruszyć uzgodnionej deklaracji załączonej do traktatu Światowej Organizacji Własności Intelektualnej, o tyle ani ten traktat, ani ta uzgodniona deklaracja nie stoją na przeszkodzie temu, aby pojęcie „użyczenia” w rozumieniu tej dyrektywy było interpretowane w stosownym przypadku w ten sposób, że obejmuje ono także niektóre przypadki użyczenia dokonywanego w postaci cyfrowej. W tym względzie nie istnieje żaden rozstrzygający powód, który umożliwiłby wyłączenie w każdym przypadku z zakresu stosowania dyrektywy 2006/115 użyczenia kopii cyfrowych i przedmiotów niematerialnych.

Wniosek taki znajduje skądinąd potwierdzenie w celu, do którego osiągnięcia dąży dyrektywa 2006/115. Motyw 4 tej dyrektywy stanowi bowiem, że prawo autorskie powinno być dostosowane do nowych zjawisk gospodarczych, takich jak nowe formy eksploatacji. Tymczasem użyczenie w postaci cyfrowej bezsprzecznie stanowi jedną z nowych form eksploatacji, a tym samym sprawia, że konieczne jest dostosowanie prawa autorskiego do nowych zjawisk gospodarczych. Poza tym wyłączenie w pełni z zakresu stosowania dyrektywy 2006/115 użyczenia w postaci cyfrowej byłoby sprzeczne z ogólną zasadą zapewnienia autorom wysokiego poziomu ochrony.

(por. pkt 35, 39, 44–46, 54; pkt 1 sentencji)

2.      Prawo Unii, a w szczególności art. 6 dyrektywy 2006/115 należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się on temu, by państwo członkowskie wiązało stosowanie art. 6 ust. 1 dyrektywy 2006/115 w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej, z warunkiem, by oddana przez bibliotekę publiczną do dyspozycji kopia książki w postaci cyfrowej została wprowadzona do obrotu w drodze pierwszej sprzedaży lub innego pierwszego przeniesienia własności tej kopii na obszarze Unii Europejskiej przez podmiot prawa do publicznego rozpowszechniania lub za jego zezwoleniem w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 2001/29 w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym.

W istocie art. 6 ust. 1 dyrektywy 2006/115 w związku z motywem 14 tej dyrektywy, który wskazuje, że konieczna jest ochrona praw autorskich w zakresie prawa użyczenia publicznego, a także w świetle wymogów wynikających z ogólnej zasady nakładającej obowiązek zapewnienia autorom wysokiego poziomu ochrony, przewiduje tylko minimalny próg ochrony autorów, jaki jest wymagany podczas wprowadzania w życie odstępstwa dotyczącego użyczenia publicznego. Z powyższego wynika, że nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby państwa członkowskie określiły w stosownym przypadku dodatkowe warunki, które mogą wzmocnić ochronę praw autorskich, wykraczając poza zakres ochrony przewidziany wyraźnie przez wspomnianą dyrektywę.

(por. pkt 61, 65; pkt 2 sentencji)

3.      Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 2006/115 w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on temu, by odstępstwo dotyczące użyczenia publicznego, jakie ten przepis przewiduje, miało zastosowanie do udostępniania przez bibliotekę publiczną kopii książki w postaci cyfrowej, w przypadku gdy kopia ta została uzyskana z nielegalnego źródła.

W istocie o ile brzmienie tego przepisu nie przewiduje wyraźnie żadnego wymogu dotyczącego legalnego pochodzenia kopii udostępnianej przez bibliotekę publiczną, o tyle – jak wynika z jej motywu 2 – jednym z celów tej dyrektywy jest walka z piractwem. Tymczasem przyznanie, że kopia użyczona przez bibliotekę publiczną może być uzyskana z nielegalnego źródła, oznaczałoby tolerowanie, a nawet zachęcanie do obrotu podrobionymi lub pirackim utworami i byłoby ewidentnie sprzeczne z tym celem.

(por. pkt 67, 68, 72; pkt 3 sentencji)