Sprawa C‑146/13

Królestwo Hiszpanii

przeciwko

Parlamentowi Europejskiemu
i
Radzie Unii Europejskiej

Skarga o stwierdzenie nieważności – Wprowadzenie w życie wzmocnionej współpracy – Stworzenie jednolitego systemu ochrony patentowej – Rozporządzenie (UE) nr 1257/2012 – Artykuł 118 akapit pierwszy TFUE – Podstawa prawna – Artykuł 291 TFUE – Przekazanie uprawnień organom spoza Unii Europejskiej – Zasady autonomii i jednolitego stosowania prawa Unii

Streszczenie – Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 5 maja 2015 r.

1.        Zbliżanie ustawodawstw – Własność przemysłowa i handlowa – Prawo do patentu – Patent europejski o jednolitym skutku – Rozporządzenie nr 1257/2012 określające warunki wprowadzenia w życie jednolitego skutku – Przedmiot

[rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1257/2012, art. 1 ust. 2, art. 2 lit. b), lit. c)]

2.        Akty instytucji – Wybór podstawy prawnej – Kryteria – Rozporządzenie nr 1257/2012 w sprawie upoważnienia do podjęcia wzmocnionej współpracy w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej – Przyjęcie na podstawie art. 118 akapit pierwszy TFUE – Dopuszczalność

(art. 4 TFUE, art. 118 akapit pierwszy TFUE; rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1257/2012)

3.        Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Nadużycie władzy – Pojęcie

(art. 263 TFUE)

4.        Akty instytucji – Rozporządzenia – Wykonanie przez państwa członkowskie – Obowiązek wprowadzenia w życie prawnie wiążących aktów Unii – Pojęcie – Ustalenie przez rozporządzenie nr 1257/2012 wysokości opłat związanych z patentami europejskimi w celu umożliwienia Europejskiemu Urzędowi Patentowemu wykonywania zadań, które mają mu być powierzone przez państwa członkowskie uczestniczące we wzmocnionej współpracy w dziedzinie jednolitego patentu – Włączenie – Naruszenie art. 291 TFUE ze względu na przyznanie kompetencji wykonawczych wspomnianym państwom członkowskim a nie Komisji lub Radzie – Brak

[art. 291 ust. 1 TFUE, art. 291 ust. 2 TFUE; rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1257/2012, art. 9 ust. 1 lit. e), art. 9 ust. 2]

5.        Instytucje Unii Europejskiej – Wykonywanie uprawnień – Delegacja uprawnień – Istnienie delegacji na rzecz Europejskiego Urzędu Patentowego lub państw członkowskich uczestniczących we wzmocnionej współpracy w dziedzinie jednolitego patentu – Brak

(rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1257/2012)

6.        Skarga o stwierdzenie nieważności – Właściwość sądu Unii – Badanie zgodności z prawem umowy międzynarodowej lub aktu krajowego – Wyłączenie

(art. 263 TFUE)

7.        Akty instytucji – Rozporządzenia – Bezpośrednie stosowanie – Uprawnienia wykonawcze przyznane państwom członkowskim – Dopuszczalność

(art. 288 akapit drugi TFUE; rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1257/2012)

1.        Rozporządzenie nr 1257/2012 wprowadzające wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej, w ogóle, nawet częściowo, nie zajmuje się uregulowaniem warunków udzielania patentów europejskich, które nie podlegają prawu Unii, lecz zostały unormowane wyłącznie w konwencji o patencie europejskim, i że nie wciela ono także do prawa Unii przewidzianej we wspomnianej konwencji procedury udzielenia patentów europejskich.

Natomiast z kwalifikacji rozporządzenia nr 1257/2012 w jego art. 1 ust. 2 jako „porozumienia szczególnego w rozumieniu art. 142 konwencji o patencie europejskim”, bezwzględnie wynika, że rozporządzenie to ogranicza się z jednej strony do określenia warunków, na jakich udzielony wcześniej przez Europejski Urząd Patentowy zgodnie z postanowieniami wspomnianej konwencji patent europejski może, na wniosek jego właściciela, uzyskać jednolity skutek, a z drugiej strony do zdefiniowania owego jednolitego skutku.

(por. pkt 30, 31)

2.        Wybór podstawy prawnej aktu Unii musi opierać się na obiektywnych czynnikach podlegających kontroli sądowej, do których w szczególności należą cel i treść tego aktu.

Co się tyczy celów rozporządzenia nr 1257/2012 wprowadzającego wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej, opartego na art. 118 akapit pierwszy TFUE, polega on na stworzeniu jednolitego systemu ochrony patentowej a jego przepisy wyrażają wolę prawodawcy Unii, aby zagwarantować jednolitą ochronę patentową na terytorium uczestniczących państw członkowskich. Z powyższego wynika, że ustanowiony przez to rozporządzenie system jednolitej ochrony patentowej jest właściwy do tego, by zapobiec rozbieżnościom w zakresie ochrony patentowej w uczestniczących państwach członkowskich, a w rezultacie służy zapewnieniu jednolitej ochrony w rozumieniu art. 118 akapit pierwszy TFUE. Stąd też postanowienie to stanowi właściwą podstawę prawną dla przyjęcia rozporządzenia nr 1257/2012.

W tym względzie wspomniany art. 118 akapit pierwszy TFUE upoważnia prawodawcę Unii do ustanowienia środków dotyczących tworzenia europejskich praw własności intelektualnej w celu zapewnienia jednolitej ochrony praw własności intelektualnej w Unii. Postanowienie to, wprowadzone do traktatu FUE traktatem z Lizbony, specyficznie odnosi się do ustanawiania i funkcjonowania rynku wewnętrznego, które to działania należą do kompetencji dzielonych Unii zgodnie z art. 4 TFUE. Ponadto co się tyczy zawartego w tym postanowieniu wyrażenia „w Unii”, skoro kompetencje przyznane przez to postanowienie są wykonywane w formie wzmocnionej współpracy, to stworzone w ten sposób europejskie prawa własności intelektualnej i przyznana na ich podstawie jednolita ochrona będą obowiązywać nie w całej Unii, lecz jedynie na terytorium uczestniczących państw członkowskich.

(por. pkt 39–41, 43, 44, 51, 52)

3.        Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 56)

4.        Ustalenie wysokości krajowych rocznych opłat za utrzymanie patentów, jak również określenie udziału w podziale tych opłat, o których mowa w art. 9 ust. 2 rozporządzenia nr 1257/2012 wprowadzającego wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej, stanowią wprowadzenie w życie prawnie wiążącego aktu Unii w rozumieniu art. 291 ust. 1 TFUE. W istocie kwota owych rocznych opłat musi w sposób konieczny pokryć koszty poniesione przez Europejski Urząd Patentowy w związku z wykonywaniem dodatkowych zadań, które zostały powierzone mu w rozumieniu art. 143 konwencji o patencie europejskim przez uczestniczące państwa członkowskie. Tymczasem zadania te są nierozłącznie związane z wprowadzeniem w życie jednolitego systemu ochrony patentowej ustanowionego przez rozporządzenie nr 1257/2012.

Ponadto nie można w sposób skuteczny twierdzić, że jednolite warunki wykonywania są niezbędne w celu wykonania art. 9 ust. 2 rozporządzenia nr 1257/2012, w taki sposób, że przyznanie kompetencji wykonawczych uczestniczącym państwom członkowskim naruszałoby art. 291 ust. 2 TFUE. O ile bowiem art. 9 ust. 1 lit. e) owego rozporządzenia stanowi, że uczestniczące państwa członkowskie powierzają Europejskiemu Urzędowi Patentowemu zadanie pobierania rocznych opłat dotyczących patentów europejskich, o tyle z żadnego przepisu tego rozporządzenia nie wynika, by wysokość tych opłat miała być jednolita dla każdego z uczestniczących państw członkowskich. Ponadto z kwalifikacji rozporządzenia nr 1257/2012 jako porozumienia szczególnego w rozumieniu art. 142 konwencji o patencie europejskim i z okoliczności, że ustalenie wysokości opłat za utrzymanie w mocy patentów oraz określanie udziału w ich podziale należy do komisji specjalnej Rady Administracyjnej Europejskiej Organizacji Patentowej, wynika w sposób konieczny, iż to uczestniczące państwa członkowskie, a nie Komisja czy Rada, muszą przyjąć wszelkie środki niezbędne do wykonania art. 9 ust. 2 owego rozporządzenia, ponieważ Unia, w odróżnieniu od swoich państw członkowskich, nie jest stroną wspomnianej konwencji.

(por. pkt 73–75, 78, 81–83)

5.        Ponieważ prawodawca Unii nie przeniósł na państwa członkowskie uczestniczące we wzmocnionej współpracy w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej ani na Europejski Urząd Patentowy uprawnień wykonawczych, które przysługiwałyby jemu samemu na podstawie prawa Unii, zasady wypracowane przez Trybunał w dziedzinie delegacji uprawnień dyskrecjonalnych nie mogą znaleźć zastosowania.

(por. pkt 84, 87)

6.        Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 101, 102)

7.        Bezpośrednie stosowanie rozporządzenia, przewidziane w art. 288 akapit drugi TFUE, wymaga, by jego wejście w życie i stosowanie na korzyść podmiotów prawa lub przeciwko nim odbywało się bez jakichkolwiek środków dokonujących jego wdrożenia do prawa krajowego, chyba że dane rozporządzenie pozostawia w gestii państw członkowskich uchwalenie przepisów ustawowych, wykonawczych, administracyjnych czy finansowych niezbędnych do tego, by przepisy omawianego rozporządzenia mogły być skutecznie stosowane.

Jest tak w wypadku rozporządzenia nr 1257/2012 wprowadzającego wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej, ponieważ w celu sprawienia, by przepisy owego rozporządzenia mogły być stosowane, prawodawca Unii pozostawił w gestii państw członkowskich z jednej strony przyjęcie określonych środków w ramach prawnych ustalonych przez konwencję o patencie europejskim, a z drugiej strony podjęcie działań służących ustanowieniu Jednolitego Sądu Patentowego, który – jak zostało przypomniane w motywach 24 i 25 owego rozporządzenia – ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania patentu europejskiego o jednolitym skutku, spójności orzecznictwa i w rezultacie większej pewności prawa, a także opłacalności dla właścicieli patentu.

(por. pkt 105, 106)