Sprawa C‑165/14

Alfredo Rendón Marín

przeciwko

Administración del Estado

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Tribunal Supremo)

Odesłanie prejudycjalne – Obywatelstwo Unii – Artykuły 20 TFUE i 21 TFUE – Dyrektywa 2004/38/WE – Prawo pobytu w państwie członkowskim obywatela państwa trzeciego, który był wcześniej karany – Rodzic sprawujący wyłączną pieczę nad dwójką małoletnich dzieci będących obywatelami Unii – Pierwsze dziecko mające obywatelstwo państwa członkowskiego zamieszkania – Drugie dziecko mające obywatelstwo innego państwa członkowskiego – Uregulowanie krajowe odmawiające prawa pobytu temu wstępnemu ze względu na jego karalność – Odmowa pobytu mogąca zmuszać dzieci do opuszczenia terytorium Unii

Streszczenie – wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 13 września 2016 r.

1.        Pytania prejudycjalne – Wystąpienie do Trybunału – Konieczność sporu zawisłego przed sądem odsyłającym – Żądania przedstawione w ramach postępowania głównego, którym nie uczyniono w pełni zadość – Odpowiedź Trybunału, która nadal jest przydatna dla rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym

(art. 267 TFUE)

2.        Pytania prejudycjalne – Właściwość Trybunału – Ustalenie istotnych przepisów prawa Unii – Przeformułowanie pytań

(art. 267 TFUE)

3.        Obywatelstwo Unii – Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich – Dyrektywa 2004/38 – Osoby uprawnione – Małoletni obywatel Unii, który nigdy nie skorzystał z przysługującego mu prawa do swobodnego przemieszczania się i zawsze przebywał w państwie członkowskim, którego obywatelstwo posiada – Wyłączenie

(dyrektywa 2004/38 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 3 ust. 1)

4.        Obywatelstwo Unii – Postanowienia traktatu – Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich – Dyrektywa 2004/38 – Ograniczenie prawa wjazdu i pobytu uzasadnione względami porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego – Uregulowanie krajowe wykluczające w sposób automatyczny możliwość udzielenia zezwolenia na pobyt obywatelowi państwa trzeciego będącego rodzicem małoletniego dziecka mającego obywatelstwo Unii, które pozostaje na utrzymaniu owego obywatela i zamieszkuje z nim w przyjmującym państwie członkowskim, wyłącznie ze względu na jego wcześniejszą karalność – Niedopuszczalność

(art. 21 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 7, art. 24 ust. 2; dyrektywa 2004/38 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 28 ust. 1)

5.        Obywatelstwo Unii – Postanowienia traktatu – Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich – Ograniczenie prawa wjazdu i pobytu uzasadnione względami porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego – Uregulowanie krajowe wykluczające w sposób automatyczny możliwość udzielenia zezwolenia na pobyt obywatelowi państwa trzeciego będącego rodzicem małoletnich dzieci mających obywatelstwo Unii, które pozostają na wyłącznym utrzymaniu owego obywatela, wyłącznie ze względu na jego wcześniejszą karalność – Odmowa pobytu mogąca zmuszać te dzieci do opuszczenia terytorium Unii – Niedopuszczalność

(art. 20 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 7, art. 24 ust. 2)

1.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 24–32)

2.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 33, 34)

3.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 40)

4.      Artykuł 21 TFUE i dyrektywę 2004/38 w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu prawa krajowego, które w sposób automatyczny wyklucza możliwość udzielenia zezwolenia na pobyt obywatelowi państwa trzeciego będącego rodzicem małoletniego dziecka mającego obywatelstwo Unii, które posiada obywatelstwo innego państwa członkowskiego niż przyjmujące państwo członkowskie oraz które pozostaje na utrzymaniu owego obywatela i zamieszkuje z nim w przyjmującym państwie członkowskim, wyłącznie ze względu na jego wcześniejszą karalność.

Prawo Unii sprzeciwia się bowiem ograniczeniu prawa pobytu motywowanemu względami prewencji ogólnej, które ma na celu odstraszenie innych cudzoziemców, zwłaszcza gdy środek ten zastosowano automatycznie w następstwie skazania bez uwzględnienia zachowania sprawcy przestępstwa i zagrożenia, jakie stanowi on dla porządku publicznego. I tak, aby ocenić, czy wydalenie jest proporcjonalne do zamierzonego celu, w niniejszym przypadku ochrony porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego, należy wziąć pod uwagę kryteria wyrażone w art. 28 ust. 1 dyrektywy 2004/38, a mianowicie czas trwania pobytu danej osoby na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego, jej wiek, stan zdrowia, sytuację rodzinną i ekonomiczną, integrację społeczną i kulturalną w przyjmującym państwie członkowskim oraz stopień jej więzi z krajem pochodzenia. Ważne jest, aby waga naruszenia została oceniona również w świetle zasady proporcjonalności. W tym względzie zachowanie danej osoby musi stanowić rzeczywiste, aktualne i dostatecznie poważne zagrożenie dla jednego z podstawowych interesów społecznych i przesłanka dotycząca istnienia aktualnego zagrożenia co do zasady musi być spełniona w chwili podejmowania decyzji o zastosowaniu danego środka.

Co się tyczy ponadto ewentualnego wydalenia danego obywatela państwa trzeciego, należy, po pierwsze, uwzględnić prawa podstawowe, nad których przestrzeganiem czuwa Trybunał, w szczególności prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, ustanowione w art. 7 karty i art. 8 europejskiej konwencji praw człowieka, a po drugie przestrzegać zasady proporcjonalności. Powołany art. 7 karty należy rozpatrywać w związku z obowiązkiem uwzględnienia nadrzędnego interesu dziecka, uznanego w art. 24 ust. 2 karty.

(por. pkt 61, 62, 65–67, 88; sentencja)

5.      Artykuł 20 TFUE należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on uregulowaniu krajowemu, które w sposób automatyczny wyklucza możliwość udzielenia zezwolenia na pobyt obywatelowi państwa trzeciego, rodzicowi małoletnich dzieci będących obywatelami Unii i znajdujących się pod jego wyłączną pieczą, ze względu na jego wcześniejszą karalność, jeżeli wspomniana odmowa zmusza dzieci do opuszczenia terytorium Unii.

W istocie, chociaż art. 20 TFUE nie wpływa na możliwość powoływania się przez państwa członkowskie na wyjątek związany zwłaszcza z utrzymaniem porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego, to jednak z uwagi na to, sytuacja owego obywatela państwa trzeciego jest objęta zakresem stosowania prawa Unii, jej ocena powinna uwzględniać prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego wyrażone w art. 7 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, który to artykuł należy odczytywać w związku z obowiązkiem uwzględnienia nadrzędnego interesu dziecka, zapisanego w art. 24 ust. 2 karty. Dodatkowo pojęcia „porządku publicznego” i „bezpieczeństwa publicznego”, jako uzasadnienia odstępstwa od prawa pobytu obywateli Unii i członków ich rodzin należy interpretować ściśle, w związku z czym ich zakres nie może być ustalany jednostronnie przez każde państwo członkowskie bez kontroli instytucji Unii.

Pojęcie „porządku publicznego” oznacza w każdym wypadku istnienie, oprócz zakłócenia porządku społecznego, z jakim wiąże się każde naruszenie prawa, rzeczywistego i dostatecznie poważnego zagrożenia godzącego w jeden z podstawowych interesów społeczeństwa. Co się tyczy pojęcia „bezpieczeństwa publicznego”, odnosi się ono zarówno do wewnętrznego bezpieczeństwa państwa członkowskiego, jak i do jego bezpieczeństwa zewnętrznego, i w związku z tym zagrożenie dla funkcjonowania głównych instytucji i służb publicznych oraz życia ludności, podobnie jak ryzyko poważnego zakłócenia stosunków zagranicznych lub pokojowego współistnienia narodów bądź zagrożenie interesów wojskowych, może naruszać bezpieczeństwo publiczne. W tym kontekście, w przypadku gdy podstawą decyzji o odmowie przyznania prawa pobytu jest istnienie rzeczywistego, aktualnego i dostatecznie poważnego zagrożenia dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego z uwagi na przestępstwo popełnione przez obywatela państwa trzeciego sprawującego wyłączną pieczę nad dziećmi będącymi obywatelami Unii, tego rodzaju odmowa może być zgodna z prawem Unii.

Natomiast wniosku takiego nie można automatycznie wyciągać tylko w oparciu o wcześniejszą karalność zainteresowanego. Do takiego wniosku sąd krajowy może w danym wypadku dojść tylko po przeprowadzeniu konkretnej oceny wszystkich aktualnych i stosownych okoliczności danego przypadku, dokonywanej w świetle zasady proporcjonalności, nadrzędnego interesu dziecka i praw podstawowych, których poszanowanie zapewnia Trybunał. Ocena taka musi w szczególności uwzględniać osobiste zachowanie zainteresowanego, okres i zgodność z prawem jego pobytu na terytorium danego państwa członkowskiego, charakter i wagę popełnionego przestępstwa, stopień zagrożenia dla społeczeństwa z jego strony, wiek danego dziecka oraz jego stan zdrowia, jak też jego sytuację rodzinną i ekonomiczną.

(por. pkt 81–88; sentencja)