Sprawa T‑614/13

Romonta GmbH

przeciwko

Komisji Europejskiej

Środowisko naturalne – Dyrektywa 2003/87/WE – System handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych – Przejściowe zasady dotyczące zharmonizowanego przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji od roku 2013 – Decyzja 2011/278/UE – Krajowe środki wykonawcze przedłożone przez Niemcy – Klauzula dotycząca przypadków przedstawiających nadmierne trudności – Wolność wyboru zawodu oraz wolność prowadzenia działalności gospodarczej – Prawo własności – Proporcjonalność

Streszczenie – wyrok Sądu (piąta izba) z dnia 26 września 2014 r.

1.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie – Bezpośrednie oddziaływanie – Decyzja Komisji dotycząca przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji gazów cieplarnianych skierowana do państw członkowskich – Określenie w sposób ostateczny wszystkich czynników, które należy uwzględnić w kontekście krajowych środków wykonawczych – Wykonanie mające charakter czysto automatyczny – Zakres swobodnego uznania, jakim dysponują państwa członkowskie – Brak

(art. 263 akapit czwarty TFUE; dyrektywa 2003/87 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 11; decyzja Komisji 2013/448)

2.      Środowisko naturalne – Zanieczyszczenie powietrza – Dyrektywa 2003/87 – System handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych – Przejściowy system przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji – Wyczerpujący charakter zharmonizowanych zasad przydziału – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Brak – Decyzja Komisji odmawiająca przydziału uprawnień na podstawie klauzuli dotyczącej przypadków przedstawiających nadmierne trudności – Naruszenie zasady proporcjonalności i praw podstawowych – Brak

(dyrektywa 2003/87 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 10a, 11; decyzje Komisji: 2011/278, art. 10, art. 15 ust. 3; 2013/448)

3.      Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Siła wyższa – Pojęcie – Okoliczności niezależne od osoby, która się na nie powołuje, niezwykłe i nieprzewidywalne, których skutków nie można uniknąć mimo wszelkiej staranności – Poddanie przedsiębiorstwa systemowi handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych – Ryzyko upadłości – Brak siły wyższej

(dyrektywa 2003/87 Parlamentu Europejskiego i Rady; decyzja Komisji 2013/448)

4.      Środowisko naturalne – Zanieczyszczenie powietrza – Dyrektywa 2003/87 – System handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych – Przejściowy system przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji – Brak klauzuli dotyczącej przypadków przedstawiających nadmierne trudności – Naruszenie praw podstawowych – Brak

(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 15–17; dyrektywa 2003/87 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 10a, 11; decyzja Komisji 2011/278)

5.      Środowisko naturalne – Zanieczyszczenie powietrza – Dyrektywa 2003/87 – System handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych – Przejściowy system przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji – Brak klauzuli dotyczącej przypadków przedstawiających nadmierne trudności – Naruszenie zasady proporcjonalności – Brak

(dyrektywa 2003/87 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 10a, 11; decyzja Komisji 2011/278)

6.      Środowisko naturalne – Zanieczyszczenie powietrza – Dyrektywa 2003/87 – System handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych – Przejściowy system przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji – Wyczerpujący charakter zharmonizowanych zasad przydziału – Przydział na podstawie krajowego przepisu wykraczającego poza zharmonizowane zasady przydziału – Niezgodność – Decyzja Komisji odmawiająca przydziału uprawnień na podstawie klauzuli dotyczącej przypadków przedstawiających nadmierne trudności – Naruszenie zasady pomocniczości – Brak

(dyrektywa 2003/87 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 10a, 11; decyzja Komisji 2011/278)

1.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 29–37)

2.      W ramach system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych przydział bezpłatnych uprawnień podlega wyczerpującym zasadom zdefiniowanym w decyzji 2011/278 ustanawiającej przejściowe zasady dotyczące zharmonizowanego przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji w całej Unii na mocy art. 10a dyrektywy 2003/87.

Zatem decyzja Komisji o odmowie przydziału lub przydziale uprawnień danej instalacji zależy wyłącznie od tego, czy uprawnienia przydzielone instalacji przez dane państwo członkowskie zostały obliczone zgodnie z tymi zasadami. Komisja nie dysponuje w tym względzie swobodnym uznaniem i nie może zwłaszcza udzielić zgody na przydział bezpłatnych uprawnień do emisji w oparciu o klauzulę dotyczącą przypadków przedstawiających nadmiernie trudności. W konsekwencji, odmawiając w takim przypadku przydziału uprawnień, Komisja nie narusza zasady proporcjonalności lub praw podstawowych operatora danej instalacji.

(por. pkt 44, 46, 47)

3.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 48, 49)

4.      Decyzja 2011/278 ustanawiająca przejściowe zasady dotyczące zharmonizowanego przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji w całej Unii na mocy art. 10a dyrektywy 2003/87 nie zezwala na przydział bezpłatnych uprawnień na podstawie klauzuli dotyczącej przypadków przedstawiających nadmierne trudności. Brak takiej klauzuli stanowi ingerencję w wolność wyboru zawodu i prowadzenia działalności gospodarczej oraz w prawo własności przedsiębiorstw przeżywających takie trudności, o których mowa w art. 15–17 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

Jednakże ograniczenia nałożone na te prawa podstawowe nie mają wpływu na ich istotę. Ponadto system ustanowiony w decyzji 2011/278 faktycznie odpowiada celowi interesu ogólnego ochrony środowiska i bierze pod uwagę poziomy redukcji, które według naukowców uważane są za konieczne do uniknięcia groźnych zmian klimatu. W konsekwencji, ponieważ decyzja ta nie jest, z uwagi na brak klauzuli dotyczącej przypadków przedstawiających nadmierne trudności, w oczywisty sposób nieodpowiednia względem zamierzonych celów, ingerencja w prawa podstawowe nie stanowi naruszenia tych praw.

(por. pkt 58, 59, 61, 67, 73)

5.      Decyzja 2011/278 ustanawiająca przejściowe zasady dotyczące zharmonizowanego przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji w całej Unii na mocy art. 10a dyrektywy 2003/87 nie jest, z uwagi na to, że nie zezwala na przydział bezpłatnych uprawnień na podstawie klauzuli dotyczącej przypadków przedstawiających nadmierne trudności, w oczywisty sposób nieodpowiednia sensu stricto. W tym względzie wobec braku dowodów pozwalających stwierdzić, że poza ryzykiem związanym z funkcjonowaniem w gospodarce rynkowej operatorzy instalacji podlegający systemowi handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych są zazwyczaj zagrożeni w związku ze stosowaniem zasad przydziału przewidzianych w decyzji 2011/278, nie można wnioskować, że niniejsza decyzja jest w oczywisty sposób nieproporcjonalna sensu stricto, na tej podstawie, że nie przewiduje ona klauzuli mającej na celu zapobieżenie sytuacjom, w których byt przedsiębiorstwa jest zagrożony z powodu trudności ekonomicznych i finansowych wynikających z jego indywidualnego zarządzania.

W istocie wprowadzenie takiej klauzuli trudno byłoby pogodzić z zasadą „zanieczyszczający płaci”, zapisaną dla dziedziny środowiska w art. 191 ust. 2 TFUE. Ponadto nawet wobec braku takiej klauzuli, wdrożony przez prawodawcę Unii system przejściowy jest w stanie zapobiec w określonych przypadkach trudnościom ekonomicznym instalacji należących do sektora narażonego na znaczące ryzyko ucieczki emisji. Do Komisji nie należy natomiast zagwarantowanie poszczególnym przedsiębiorstwom minimalnego poziomu produkcji zgodnie z ich własnymi kryteriami rentowności i rozwoju.

W dodatku ostateczna korzyść dla środowiska zależy od dyscypliny, z jaką jest ustalana całkowita liczba rozdzielonych uprawnień, które stanowią całościowy limit emisji dopuszczonych w ramach systemu handlu uprawnieniami. Gdyby istniała klauzula dotycząca przypadków przedstawiających nadmierne trudności, operatorzy instalacji byliby mniej skłonni do zmniejszenia swoich emisji za pomocą technicznych lub ekonomicznych środków dostosowawczych.

(por. pkt 79, 81, 83, 89, 91–93)

6.      Decyzja 2011/278 ustanawiająca przejściowe zasady dotyczące zharmonizowanego przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji w całej Unii na mocy art. 10a dyrektywy 2003/87 definiuje w sposób wyczerpujący zasady przydziału bezpłatnych uprawnień. Taka całkowita harmonizacja w całej Unii zakłada, że zasady te nieuchronnie wykluczają jakikolwiek przydział bezpłatnych uprawnień na mocy prawa krajowego.

Zważywszy, że z takimi ogólnymi zasadami nierozłącznie związany jest fakt, iż na niektóre instalacje mają one większy wpływ niż na inne, zasady te dotyczą wszystkich przypadków, w tym przypadków nietypowych. Państwo członkowskie nie może jednostronnie zezwolić na odstępstwo od zharmonizowanych zasad Unii.

Ponieważ zharmonizowane zasady należą do wyłącznej kompetencji Unii, nie można powoływać się na zasadę subsydiarności wobec decyzji Komisji odmawiającej przydziału uprawnień w oparciu o przepis krajowy dotyczący przypadków przedstawiających nadmierne trudności.

(por. pkt 101, 103–105)