WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ UNII EUROPEJSKIEJ (w pełnym składzie)
z dnia 26 października 2006 r.(*)
Pracownik tymczasowy – Umowa na czas nieokreślony – Zwolnienie – Nienależyte wykonywanie obowiązków – Obowiązek uzasadnienia – Oczywisty błąd w ocenie
W sprawie F‑1/05
mającej za przedmiot skargę wniesioną na podstawie art. 236 WE i 152 EWEA,
Pia Landgren, były pracownik tymczasowy Europejskiej Fundacji Kształcenia, zamieszkała w Turynie (Włochy), reprezentowana przez M.-A. Lucasa, avocat,
strona skarżąca,
przeciwko
Europejskiej Fundacji Kształcenia (ETF), reprezentowanej przez jej dyrektora M. Dunbar oraz G. Vandersandena, avocat,
strona pozwana,
SĄD (w pełnym składzie),
w składzie: P. Mahoney, prezes, H. Kreppel i S. Van Raepenbusch (sprawozdawca), prezesi izb, I. Boruta, H. Kanninen, H. Tagaras i S. Gervasoni, sędziowie,
sekretarz: S. Boni, administrator,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 12 lipca 2006 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Pismem wniesionym do sekretariatu Sądu Pierwszej Instancji w dniu 28 kwietnia 2005 r. za pośrednictwem faksu (złożenie oryginału nastąpiło w dniu 2 maja 2005 r.) P. Landgren wnosi w szczególności o stwierdzenie nieważności decyzji Europejskiej Fundacji Kształcenia (ETF) z dnia 25 czerwca 2004 r. o rozwiązaniu z nią umowy pracownika tymczasowego zawartej na czas nieokreślony (zwaną dalej „decyzją o zwolnieniu”).
Ramy prawne
2 Zgodnie z brzmieniem art. 11 akapit pierwszy warunków zatrudnienia innych pracowników Wspólnot Europejskich (zwanych dalej „warunkami zatrudnienia”) przepisy art. 11–26 regulaminu pracowniczego urzędników Wspólnot Europejskich (zwanego dalej „regulaminem pracowniczym”) dotyczące praw i obowiązków urzędników stosuje się na zasadzie analogii.
3 Zgodnie z art. 25 akapit drugi regulaminu pracowniczego:
„Każda decyzja indywidualna, która jest podejmowana na podstawie przepisów niniejszego regulaminu pracowniczego, jest niezwłocznie przekazywana na piśmie zainteresowanemu urzędnikowi. Jakakolwiek decyzja powodująca negatywne skutki dla urzędnika powinna zawierać uzasadnienie”.
4 Ponadto art. 47 warunków zatrudnienia stanowi:
„Z wyjątkiem zgonu, stosunek pracy nawiązany z pracownikiem personelu tymczasowego ulega rozwiązaniu:
[…]
c) jeśli umowa zawarta jest na czas nieokreślony:
i) z chwilą upłynięcia okresu wypowiedzenia przewidzianego w umowie; okres wypowiedzenia trwa nie krócej niż miesiąc za każdy przepracowany rok służby i mieści się w granicach od 3 do 9 miesięcy. Jednakże okres wypowiedzenia nie może rozpocząć się w czasie, gdy pracownik przebywa na urlopie macierzyńskim lub chorobowym, z zastrzeżeniem, że urlop chorobowy nie trwa dłużej niż trzy miesiące. Ponadto okres wypowiedzenia podczas urlopu macierzyńskiego lub chorobowego zostaje wstrzymany w granicach czasowych określonych powyżej;
[…]”.
5 Stosownie do postanowień art. 5 lit. b) umowy pracownika tymczasowego z dnia 3 stycznia 1995 r., zawartej między skarżącą a stroną pozwaną, zmienionej w dniu 18 lipca 2000 r. w umowę na czas nieokreślony:
„This contract may be terminated by the institution or by the staff member for any of the reasons specified in articles 47 to 50 of the CEOS, subject to the conditions laid down in those articles.
For the purposes of Article 47 § 2.a of the CEOS, should the employee decide to resign, the employee shall give a minimum of three months notice. In derogation from the Article 47 § 2.a of the CEOS, should the Foundation decide to terminate the contract, the Foundation shall give the employee a minimum of six months notice”.
(Dopuszczalne jest rozwiązanie umowy przez instytucję lub przez pracownika z przyczyn wskazanych w art. 47–50 warunków zatrudnienia, z zastrzeżeniem spełnienia określonych w tych artykułach przesłanek.
Jeżeli chodzi o art. 47 ust. 2 lit. a) warunków zatrudnienia, w sytuacji gdy pracownik zamierza rozwiązać umowę, zobowiązany jest do zachowania przynajmniej trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Tytułem odstępstwa od art. 47 ust. 2 lit. a) jeżeli Fundacja postanawia rozwiązać umowę o pracę, zobowiązana jest zachować w stosunku do pracownika przynajmniej sześciomiesięczny okres wypowiedzenia).
Okoliczności leżące u podstaw sporu
6 P. Landgren, urodzona w dniu 21 czerwca 1947 r., została zatrudniona przez ETF w dniu 3 stycznia 1995 r. w charakterze pracownika tymczasowego kategorii C, na okres trzech lat, począwszy od dnia 1 stycznia 1995 r. Tymczasowo zaszeregowano ją do grupy C3 stopień 1, a następnie aneksem do umowy o pracę z dnia 1 lipca 1996 r. do grupy C1 stopień 2.
7 Jej umowa została ponownie przedłużona na okres trzech lat w dniu 24 października 1997 r., a następnie w dniu 18 lipca 2000 r. zmieniona w umowę na czas nieokreślony.
8 Ogólnie rzecz biorąc, od stycznia 1995 r. do grudnia 2001 r. P. Landgren pełniła funkcję asystenta administracyjnego odpowiedzialnego za akta osobowe personelu, a w szczególności za procedury zatrudnienia, delegacje i urlopy, a także za prace sekretariatu dla jednej lub wielu osób.
9 Dotyczące jej sprawozdanie z przebiegu okresu próbnego z dnia 10 maja 1995 r. zawiera następujące oceny:
– w odniesieniu do „zdolności wywiązywania się ze swych obowiązków”: „dobrze”, rubryka „rozumienie, zdolność adaptacji, osąd” zawiera jednakże ocenę „niedostatecznie” uzasadnioną brakiem dokładności, troski o detale i uwagi;
– w odniesieniu do „wydajności”: „dobrze”, rubryka „szybkość wykonywania zadań” również zawiera ocenę „niedostateczną”, uzasadnioną pewnymi opóźnieniami, w szczególności w sporządzaniu umów dla personelu;
– w odniesieniu do „zachowania w pracy”: „bardzo dobrze”.
10 Pierwsze sprawozdanie z oceny P. Landgren sporządzone w dniu 13 maja 1997 r. za okres 1995–1997 jest generalnie pozytywne. W przedziale od 1 do 6, począwszy od „doskonały” do „całkowicie negatywny”, skarżąca otrzymała ogólną notę „3”, odpowiadającą ocenie „dostatecznej”. Dokładniej, otrzymała ocenę „dobrą” w rubrykach „kompetencja” i „zachowanie w pracy” oraz „niedostatecznie” w rubryce „skuteczność”. Ponownie podniesiono w tym zakresie brak uwagi i szybkości w wykonywaniu zadań. Podkreślając ogólnie dobrą ocenę, poproszono ją o wykazanie większej dokładności oraz o poprawienie „wyczucia politycznego”.
11 W drugim sprawozdaniu z oceny sporządzonym w dniu 17 czerwca 1998 r. za lata 1997–1998 dano jej wyższą ogólną notę, to jest „2”, odpowiadającą ocenie „dobrej”. W istocie w komentarzu ogólnym oceniający stwierdza wyraźną poprawę wyników skarżącej, zaznaczając jednak w rubryce „skuteczność”, że możliwa jest jeszcze poprawa.
12 Trzecie sprawozdanie z oceny sporządzone w dniu 17 stycznia 2000 r. za lata 1999–2000 potwierdza ogólną notę „2” i nie zwraca uwagi na żadną słabość, jako że wszystkie rubryki zawierają również ocenę „dobrą”. Zwrócono się jednak do skarżącej o poprawienie „time management” (organizacji czasu pracy). Podkreślono za to jej znajomość uregulowań i funkcjonowania ETF.
13 W czwartym sprawozdaniu z oceny sporządzonym w dniu 29 marca 2001 r. za lata 2000–2001 przyznano skarżącej niższą ogólną notę, to jest „3”. Podkreślając zdolności komunikacyjne skarżącej, jej takt, uprzejmość i dużą znajomość ETF, jej elastyczność i lojalność wobec przełożonych, sprawozdanie ujawnia słabości w dziedzinie informatyki, a w rubryce „analiza i ocena” prosi się ją o niewyciąganie zbyt pochopnych wniosków, w szczególności w sytuacji gdy nie ma ona pełnej wiedzy o treści akt, choć przyznano, że przedstawia dobre propozycje. Wreszcie zasugerowano jej odbycie szkolenia z zakresu sporządzania notatek ze spotkań.
14 Od stycznia 2002 do stycznia 2003 włącznie skarżąca zatrudniona była w dyrekcji ETF, gdzie pracowała jako sekretarka i asystent administracyjny, odpowiedzialny szczególnie za delegacje i urlopy członków dyrekcji.
15 W dniu 9 lipca 2002 r. zastępca dyrektora ETF, U. Hillenkamp, sporządził sprawozdanie z oceny tymczasowej, stwierdzając, że P. Landgren nie była w stanie sprostać wymaganiom stawianym na jej stanowisku. Wniosek taki wynikał ze stwierdzonych braków w przygotowaniu delegacji i prowadzeniu agendy, spowodowanych brakiem organizacji i nadzoru, ograniczoną zdolnością wykorzystania systemów informatycznych oraz niewystarczającą znajomością zadań i struktury organizacyjnej ETF. Sprawozdanie to podkreślało jednakże pozytywne nastawienie oraz wysiłki P. Landgren w celu wywiązania się z jej licznych zadań.
16 Z końcem roku 2002 dwaj zastępcy dyrektora, U. Hillenkamp i L. Pescia, jako „Reporting officers” (urzędnicy oceniający) sporządzili projekt sprawozdania z oceny P. Landgren za rok 2002, zgodnie z nowym systemem oceny wyników, który wszedł w życie w miesiącu styczniu tego samego roku.
17 U. Hillenkamp podtrzymał swą ocenę z dnia 9 lipca 2002 r., stwierdzając brak niezawodności i poważne braki prawie we wszystkich obszarach wykonywanej pracy, choć podkreślił wysiłki podejmowane przez skarżącą w celu wywiązania się z jej zadań. Stwierdził, że stracił zaufanie do jakości jej pracy i uznał, że skarżąca nie mogła już dalej wykonywać swych funkcji.
18 Ocena L. Pesciego była o wiele mniej surowa, ponieważ uznał on, że wykonanie przez P. Landgren powierzonych jej zadań było w większości przypadków satysfakcjonujące, a nawet dobre w odniesieniu do niektórych z nich, jego ogólna ocena uwypuklała jednak opóźnienia w wykonaniu oraz błędy wynikające z braku uwagi, które tłumaczyło w części, jego zdaniem, nadmierne obciążenie pracą.
19 W uwagach do tego sprawozdania z oceny P. Landgren, kwestionując niektóre szczególne uwagi krytyczne U. Hillenkampa lub też się z nich tłumacząc, przyznała, że stanowisko przez nią zajmowane było dla niej zbyt wymagające. Zwróciła także uwagę dyrekcji na fakt, że braki te można wytłumaczyć czasowym niedomaganiem jej pamięci spowodowanych stanem jej zdrowia, a także na bardzo negatywne konsekwencje, jakie miałaby dla niej utrata pracy, biorąc pod uwagę jej zasoby finansowe, sytuację rodzinną i jej wiek. Zwróciła się zatem o przeanalizowanie możliwości powierzenia jej innego zakresu zadań, mniej wymagających, w ramach tej samej dyrekcji lub innych służb.
20 Owo sprawozdanie z oceny nigdy nie zostało zakończone ani dołączone do akt osobowych skarżącej.
21 W dniu 1 lutego 2003 r. skarżąca została przeniesiona bez ograniczenia czasowego do wydziału „Europa Wschodnia i Azja Centralna” ETF (zwanego dalej „EEAC”), aby poprowadzić na pół etatu sekretariat szefa wydziału. S. Stefani, zastępcy szefa, S. Taurelli oraz koordynatora ETF. Wniosek o zatrudnienie na pół etatu, w formie zaakceptowanej przez dyrektora, obejmować miał okres od dnia 1 lutego 2003 r. do dnia 31 grudnia 2004 r. i uzasadniony był jako „preparation for retirement (as 55 years of age)” (przygotowanie do przejścia na emeryturę pracownika, który ukończył 55 lat).
22 Sprawozdanie z oceny skarżącej sporządzone w dniu 18 marca 2004 r. za rok 2003 jest korzystne. Sprawozdanie zawiera następujący fragment:
„Pia has achieved her key objectives set for 2003. An assessment of the related key indicators shows that she has been able to perform her tasks effectively and efficiently with respect of deadlines.
Pia has shown capacity to concentrate on her work even while having to deal with several issues at the same time. She has made a substantial effort to improve her memory.
Pia has improved her IT skills.
Pia maintains good, friendly but respectful relations with peers and fellow colleagues”.
(Pia zrealizowała główne cele postawione jej na 2003 r. Ocena odpowiednich głównych wskaźników pokazuje, że była ona w stanie zrealizować swe zadania w sposób efektywny i skuteczny przy zachowaniu terminów.
Pia pokazała zdolność koncentracji na swej pracy, nawet gdy musiała zająć się kilkoma kwestiami jednocześnie. Poczyniła znaczące wysiłki dla poprawy swej pamięci.
Pia poprawiła swe umiejętności z zakresu informatyki.
Pia utrzymuje dobre, przyjazne, choć pełne szacunku relacje ze współpracownikami i kolegami z pracy).
23 To ostatnie sprawozdanie zredagowała S. Taurelli, pełniąca obowiązki szefa wydziału pod nieobecność S. Stefani przebywającej na zwolnieniu chorobowym od listopada 2003 r. do marca 2004 r. włącznie, zatwierdzone przez P. de Rooija, dyrektora. Choć S. Stefani go nie podpisała, figuruje w sprawozdaniu jako „Reporting Officer” obok S. Taurelli. Bezsporne jest to, że szef wydziału nie podzielał oceny S. Taurelli i miał raczej negatywną opinię o pracy skarżącej.
24 Następnie skarżąca uznała za konieczne zwrócenie się w trakcie spotkania z S. Stefani o umożliwienie kontynuowania pracy na pół etatu. Według skarżącej bowiem, o ile udzielono jej zezwolenia na pracę na pół etatu w okresie od dnia 1 lutego 2003 r. do dnia 31 grudnia 2004 r., zezwolenie to jej zdaniem straciło ważność z dniem 1 lutego 2004 r., jako że art. 1 załącznika IV A do regulaminu pracowniczego w wersji obowiązującej przed dniem 1 maja 2004 r. ograniczał takie zezwolenie do jednego roku. W trakcie wymienionego wyżej spotkania, które odbyło się w dniu 10 maja 2004 r., szef wydziału poinformowała P. Landgren, że rezerwuje sobie możliwość porozmawiania o tym wniosku z dyrektorem P. de Rooijem.
25 W dniu 17 maja 2004 r. skarżąca spotkała się z P. de Rooijem, który zaproponował jej wybór między „wcześniejszą emeryturą” a zwolnieniem jej. P. de Rooij uściślił też, że w przypadku zwolnienia skarżąca będzie mogła otrzymać zasiłek dla bezrobotnych na podstawie art. 28a warunków zatrudnienia aż do momentu, w którym osiągnie minimalny wiek emerytalny, to jest 60 lat.
26 W dniu 15 czerwca 2004 r. skarżąca odbyła ponownie spotkanie z P. de Rooijem, tym razem przy udziale mediatora wyznaczonego przez ETF. W takcie tego spotkania P. de Rooij wyjaśnił skarżącej, że „jest miłą osobą, ale nieskuteczną sekretarką” i że z tego ostatniego powodu poprosił ją o to, by zwolniła się z pracy.
27 W trakcie trzeciego spotkania w dniu 25 czerwca 2004 r. przy udziale innych osób zarządzających ETF P. de Rooij wręczył skarżącej pismo o rozwiązaniu jej umowy pracownika tymczasowego ze skutkiem na dzień 1 stycznia 2005 r. Z akt sprawy wynika, że ustalając datę rozwiązania umowy wskutek zwolnienia, dyrektor ETF wziął pod uwagę to, że w tym dniu zainteresowana będzie miała ukończone 10 lat służby, uprawniające ją do emerytury.
28 Decyzja o zwolnieniu ma następujące brzmienie:
„Dear Pia,
In accordance with article 47 of the Conditions of Employment of Other Servants and in accordance with the terms and conditions of your contract and its amending clauses, I am very sorry to inform you that your employment as temporary agent within the ETF will be terminated. The amending clause of your contract foresees a period of notice of six months, therefore your last working day will be 31 December 2004.
Thank you very much for your contribution to the ETF and let me wish you a lot of success in your future career”.
(Droga Pio,
Na podstawie art. 47 warunków zatrudnienia oraz postanowień umowy o pracę wraz z aneksami z przykrością informuję Panią, że Pani stosunek pracy w charakterze pracownika tymczasowego zostanie rozwiązany. Aneks Pani umowy przewiduje sześciomiesięczny okres wypowiedzenia, dlatego ostatnim dniem Pani pracy będzie dzień 31 grudnia 2004 r.
Bardzo Pani dziękuję za Pani wkład na rzecz ETF i życzę Pani wielu sukcesów w dalszej karierze).
29 W następstwie tej decyzji skarżącą zatrudniono w dziale „Administracja i służby centralne” z dniem 1 lipca 2004 r. Na jej wniosek pozwolono jej na podjęcie pracy w pełnym wymiarze, począwszy od tego dnia.
30 Skarżąca, która przeszła operację w październiku 2004 r., przebywała na zwolnieniu chorobowym przez trzy miesiące. Wskutek tego bieg okresu jej wypowiedzenia uległ zawieszeniu na trzy miesiące.
31 W dniu 27 września 2004 r. skarżąca wniosła na podstawie art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego zażalenie na decyzję o zwolnieniu.
32 Decyzją z dnia 19 stycznia 2005 r. doręczoną w dniu 21 stycznia 2005 r. organ upoważniony do zawierania umów (zwany dalej „upoważnionym organem”) oddalił to zażalenie, podnosząc, że zwolnienie było uzasadnione niezadowalającym oraz nienależytym wypełnianiem obowiązków przez skarżącą oraz że upoważniony organ nie wykorzystał w sposób oczywiście błędny uznania przysługującego mu przy ocenie interesu służby. Według niego, z racji ciążącego na nim obowiązku staranności, uwzględnił on interes skarżącej poprzez ustalenie daty skuteczności zwolnienia.
Postępowanie i żądania stron
33 Niniejsza skarga zarejestrowana została początkowo w sekretariacie Sądu Pierwszej Instancji pod sygnaturą T‑180/05.
34 Postanowieniem z dnia 15 grudnia 2005 r. Sąd Pierwszej Instancji, na podstawie art. 3 ust. 3 decyzji Rady 2004/752/WE, Euratom z dnia 2 listopada 2004 r. ustanawiającej Sąd do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej (Dz.U. L 333, str. 7) przekazał niniejszą sprawę temu ostatniemu. Skarga zarejestrowana została w sekretariacie Sądu pod sygnaturą F-1/05.
35 Skarżąca wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności decyzji o zwolnieniu;
– stwierdzenie w razie potrzeby nieważności decyzji z dnia 19 stycznia 2005 r. o oddaleniu jej zażalenia z dnia 27 września 2004 r.;
– zasądzenie od ETF, tytułem naprawienia szkody majątkowej wyrządzonej wskutek wydania decyzji o zwolnieniu, kwoty równej wynagrodzeniu oraz emeryturze, do której miałaby prawo, gdyby kontynuowała karierę ETF do ukończenia 65 lat, pomniejszonej o odprawę i zasiłek dla bezrobotnych, a także o emeryturę otrzymaną lub którą otrzyma wskutek jej zwolnienia;
– zasądzenie od ETF na jej rzecz, tytułem zadośćuczynienia za krzywdę wyrządzoną przez decyzję o zwolnieniu, kwoty, której wysokość określi Sąd;
– obciążenie pozwanej kosztami postępowania.
36 ETF wnosi do Sądu o:
– oddalenie wniosków o stwierdzenie niewazności jako bezzasadnych;
– odrzucenie, przede wszystkim z powodu niedopuszczalności, a ewentualnie oddalenie z powodu bezzasadności wniosku o naprawienie rzekomo poniesionej szkody majątkowej i wyrządzonej krzywdy;
– rozstrzygnięcie o kosztach według norm przepisanych.
Co do prawa
37 Skarżąca powołuje na poparcie swej skargi cztery zarzuty, oparte odpowiednio na:
– braku wykazania przez ETF tego, że decyzja o zwolnieniu była uzasadniona przez przyczynę zgodną z prawem;
– bezprawności i sprzeczności z interesem służby przyczyny decyzji o zwolnieniu w zakresie, w jakim przyczyna ta, to jest odmowa S. Stefani zatrzymania skarżącej w pracy po dniu 31 grudnia 2004 r., opierać się miała na decyzji wydanej w tym duchu bez wiedzy skarżącej zanim zatrudniona została w wydziale EEAC;
– bezprawności i arbitralnym charakterze przyczyny uzasadniającej decyzję o zwolnieniu w zakresie, w jakim odmowa S. Stefani zatrzymania skarżącej w pracy po dniu 31 grudnia 2004 r. miała opierać się na negatywnych ocenach, których wcześniej była ona obiektem;
– braku uzasadnienia, naruszeniu prawa do obrony oraz oczywistym błędzie w ocenie, w zakresie, w jakim odmowa S. Stefani zatrzymania skarżącej w pracy po dniu 31 grudnia 2004 r. lub po decyzji o zwolnieniu miała być uzasadniona nienależytym wykonywaniem obowiązków przez tę ostatnią.
W przedmiocie zarzutu pierwszego i czwartego
38 Zarzut pierwszy i czwarty należy rozważyć łącznie.
Argumenty uczestników
39 Na poparcie swego pierwszego zarzutu skarżąca podnosi, że decyzja o zwolnieniu winna być uzasadniona przez przyczynę zgodną z prawem, opartą na interesie służby i wykluczającą wszelką arbitralność (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 1 marca 1962 r. w sprawie 25/60 De Bruyn przeciwko Parlamentowi, Rec. str. 39, pkt 58–60). Według niej to na administracji spoczywa ciężar jej wykazania przede wszystkim, gdy decyzja o zwolnieniu pozostaje w oczywistej sprzeczności z pewnymi dokumentami zawartymi w aktach, takimi jak w niniejszej sprawie ostatnie korzystne sprawozdanie z oceny, której obiektem była zainteresowana w 2004 r.
40 Według skarżącej prawdziwej przyczyny zwolnienia w niniejszej sprawie należy szukać w zobowiązaniu podjętym przez P. de Rooija w stosunku do S. Stefani o niezatrudnianiu skarżącej po dniu 31 grudnia 2004 r., w którym mogła skorzystać ze swych uprawnień emerytalnych. Zobowiązanie takie było w oczywisty sposób arbitralne, ponieważ z góry przesądzało sposób, w jaki skarżąca będzie wywiązywać się ze swych zadań w przyszłości.
41 Argument rozwinięty przez stronę pozwaną w odpowiedzi zawierającej oddalenie zażalenia, mający na celu wykazanie, że S. Stefani nie aprobowała pozytywnego wydźwięku ostatniego sprawozdania z oceny skarżącej i pragnęła go zmienić, ma być pozbawiony wszelkich podstaw, jako że po pierwsze S. Stefani miała sama w dniu 24 lipca 2003 r. na spotkaniu poświęconym ocenie tymczasowej poinformować skarżącą o jej w pełni satysfakcjonującym zachowaniu w pracy jak i satysfakcjonującym wypełnianiu jej zadań i że po drugie S. Stefani nie była w stanie obiektywnie ocenić pracy skarżącej ze względu na wakacje letnie i jej nieobecność z powodu choroby od listopada 2003 r. do marca 2004 r. W każdym razie, o ile decyzja o zwolnieniu opiera się na niekorzystnej opinii S. Stefani w stosunku do skarżącej, to nie była ona o niej powiadomiona przed wydaniem tej decyzji, która zatem jej zdaniem wydana została z naruszeniem prawa do obrony.
42 Nawet jeśli decyzja o oddaleniu zażalenia miała na celu wykazanie, że generalnie rzecz ujmując praca P. Landren nie była satysfakcjonująca, co stanowić miało wyłączną przyczynę jej zwolnienia, to opierać się ona ma w tym celu tylko na negatywnej lub różnej ocenie pracy skarżącej sformułowanej w przeszłości przez niektórych z jej przełożonych oraz na okoliczności, iż obciążenie pracą i wymagania przełożonych były rzekomo normalne, jeżeli chodzi o jej zaszeregowanie C1 i niewielkie rozmiary ETF. Tymczasem strona pozwana w żaden sposób nie wykazała, by wykonywanie obowiązków przez skarżącą w dziale S. Stefani nie było satysfakcjonujące, lub że nie spowodowało rozwiania wątpliwości, które wynikały z dotyczących jej przydatności zawodowej ocen, których była wcześniej przedmiotem.
43 Ponadto sprawozdania z oceny za okresy od 1995 r. do 2002 r. nie były wystarczające dla uzasadnienia zwolnienia, ponieważ sprawozdania te były jej zdaniem ogólnie dobre, a nawet korzystne lub bardzo korzystne, nawet jeśli niektóre z nich wskazywały na pewne braki, oraz że sprawozdanie za rok 2002 nigdy nie zostało skończone.
44 Wobec oczywistej sprzeczności między decyzją o zwolnieniu a sprawozdaniem z oceny z dnia 18 marca 2004 r. ETF w żaden sposób nie wykazał jej zdaniem, przynajmniej w swej decyzji o oddaleniu zażalenia, że decyzja uzasadniona jest przez przyczynę zgodną z prawem.
45 Na poparcie swego czwartego zarzutu skarżąca dodaje, że w sytuacji, gdy decyzja o zwolnieniu opierałaby się nie na odmowie przez S. Stefani zatrzymania jej u siebie w pracy po dniu 31 grudnia 2004 r., lecz na zarzucanym jej ogólnie nienależytym wykonywaniu obowiązków, w tym w wydziale EEAC, to decyzja ta wydana została z naruszeniem prawa do obrony i w oparciu o oczywiście błędną ocenę.
46 W istocie owa negatywna opinia oparta jest jej zdaniem na ocenach, o których skarżąca nie została powiadomiona (tak jak odmowa szefa wydziału „Tempus” wyznaczenia spotkania z nią w następstwie zgłoszenia jej kandydatury na wakat w tym wydziale), lub które nie stały się ostateczne (tak jak projekt sprawozdania z oceny za 2002 r.).
47 Ponadto negatywnym ocenom zawartym w starych sprawozdaniach dano większe znaczenie niż bardzo korzystnej ocenie dokonanej przez S. Taurelli w ostatnim raporcie, przy czym dyrektor nie wyjaśnił w decyzji o zwolnieniu lub w trakcie poprzedzających ją spotkań powodów, dla których uznał on, że negatywne aspekty winny przeważyć nad aspektami pozytywnymi. Tymczasem negatywne oceny skarżącej w przeszłości wynikają jej zdaniem w szczególności z dużego obciążenia pracą, któremu podołała, oraz z wymagań jej przełożonych.
48 Powody, dla których S. Stefani nie zgadzała się z ocenami zawartymi w sprawozdaniu z 2004 r., nie zostały skarżącej ani wyjawione w trakcie spotkań w dniu 17 maja oraz 15 i 25 czerwca 2004 r., ani zawarte w decyzji o zwolnieniu czy w odpowiedzi o oddaleniu zażalenia. Skoro niekorzystna ocena S. Stefani zaważyła na wydaniu decyzji o zwolnieniu, prawo do obrony skarżącej zostało jej zdaniem naruszone, a decyzja ta dotknięta jest niewystarczającym uzasadnieniem do tego stopnia, że równoznaczne jest ono z brakiem uzasadnienia.
49 Wreszcie skarżąca podnosi naruszenie obowiązku staranności, jako że decyzja o zwolnieniu uwzględniała jej zasługi i słuszne interesy w sposób, który był całkowicie niewystarczający. W istocie zwolnienie dokonane dwa lata przed osiągnięciem minimalnego wieku emerytalnego jej zdaniem wyrządziło jej, poza szkodą majątkową, także znaczną krzywdę, na którą złożyło się głębokie upokorzenie i poczucie braku wdzięczności, mimo wysiłku, jaki podjęła, by jak najlepiej wypełnić swe ciężkie obowiązki. Nawet jeśli wypełnianie przez nią obowiązków było czasami przedmiotem krytyki, wynikała ona z podwójnego obciążenia pracą, której musiała podołać pod zwierzchnictwem dwóch zastępców dyrektora, oraz z problemów ze zdrowiem.
50 Strona pozwana zauważa, że co do zasady nie istnieje zarówno w odniesieniu do warunków zatrudnienia, jak i umowy o pracę skarżącej jakakolwiek podstawa prawna, która zobowiązywałaby do uzasadnienia decyzji o zwolnieniu (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 18 października 1977 r. w sprawie 25/68 Schertzer przeciwko Parlamentowi, Rec. str. 1729, oraz Sądu Pierwszej Instancji z dnia 28 stycznia 1992 r. w sprawie T‑45/90 Speybrouck przeciwko Parlamentowi, Rec. str. II‑33). Artykuły 47–50 warunków zatrudnienia nie zawierają jej zdaniem żadnego odesłania do art. 11 warunków zatrudnienia ani tym bardziej per analogiam do art. 25 regulaminu pracowniczego, który nakłada obowiązek uzasadnienia decyzji powodujących negatywne skutki dla urzędnika.
51 W ten oto sposób skarżąca została, jak wynika ze spotkań, które odbyły się w dniach 15 i 25 czerwca 2004 r. z P. de Rooijem, w tym przypadku zwolniona z uzasadnieniem, iż wypełnianie przez nią obowiązków uznano za nienależyte i niesatysfakcjonujące, co spowodowało utratę pokładanego w niej zaufania. Strona pozwana kwestionuje zatem istnienie jakiejkolwiek decyzji, która miałaby zostać wydana z końcem 2002 r. przed zatrudnieniem skarżącej w wydziale EEAC, na podstawie której zdecydowano, że praca tej ostatniej zakończyć ma się z dniem 31 grudnia 2004 r.
52 Według strony pozwanej okoliczność zwolnienia pracownika z powodu nienależytego wypełnienia obowiązków i niesatysfakcjonujących wyników pozostaje w zgodzie z interesem ogólnym.
53 Stwierdzenie nienależytego wypełniania obowiązków skarżącej wypływa zdaniem pozwanej w obiektywny sposób z różnych sprawozdań z okresu próbnego oraz z oceny obejmujących okres od 1995 r. do 2002 r., co do zawartości których zainteresowana mogła, przy okazji ich sporządzania, przedstawić swe uwagi. W załączeniu do swej dupliki strona pozwana przedstawiła szereg oświadczeń sporządzonych w lutym i marcu 2006 r. przez P. de Rooija, U. Hillenkampa oraz przez F. Panziciego, byłego szefa działu osobowego i administracyjnego, oraz przez S. Stefani i N. Perrine, sekretarkę w ETF.
54 Zarzuty sformułowane w sposób precyzyjny i powtarzający się przez oceniających dotyczyły zarówno rodzaju, jak i poziomu zadań powierzonych skarżącej. Tymczasem obowiązki te (w szczególności prowadzenie agendy, organizowanie podróży dyrekcji, sporządzanie wniosków o delegację, rezerwacje pokoi hotelowych i powielanie dokumentów na spotkania) były zdaniem pozwanej nie tylko mało absorbujące w stosunku do umiejętności normalnie wymaganych od sekretarki w grupie C1, lecz również ograniczone, jeżeli chodzi o ilość. Zarówno rodzaj, jak i ilość zadań była jej zdaniem poniżej średniej wymaganej w pracy sekretariatu na tym poziomie. Nie było zatem w tym przypadku żadnego oczywistego błędu w ocenie.
55 Sprawozdanie z oceny za rok 2003, to jest jedyne korzystne dla skarżącej sprawozdanie, nie jest w stanie zmienić negatywnej ogólnej oceny, jako że odzwierciedla ono jedynie – dotyczącą pewnej tylko części roku, o którym mowa – opinię szefa wydziału „pełniącego obowiązki na tym stanowisku”, a nie szefa wydziału, który w czasie sporządzania sprawozdania był na zwolnieniu chorobowym.
56 Strona pozwana dodaje, że S. Taurelii poprzez dystansowanie się od negatywnej opinii S. Stefani pragnęła, pomimo jej niedociągnięć w pracy, zachęcić skarżącą i nie demotywować jej na przyszłość.
57 Kiedy S. Stefani wróciła do pracy po swoim zwolnieniu chorobowym i urlopie wypoczynkowym, sprawozdanie z oceny, o którym mowa, przybrało ostateczną formę i dlatego nie mogło zostać zmienione.
58 Ponadto P. de Rooij miał w jasny sposób poinformować skarżącą w trakcie spotkań w dniach 15 i 25 czerwca 2004 o zarzutach pod jej adresem. Według pozwanej skarżąca nie mogła nie znać zarzutów formułowanych pod jej adresem od 1995 r. W tych okolicznościach, jako że skarżąca miała możliwość przedstawienia swej argumentacji, nie można zarzucać ETF żadnego naruszenia prawa do obrony.
59 Wreszcie o ile skarżąca rzeczywiście miała problemy ze zdrowiem, to nigdy jej tego nie zarzucano ani nie wykorzystano tego dla uzasadnienia zwolnienia. W każdym razie podnoszone niedociągnięcia zawodowe istnieć miały już przed pogorszeniem się stanu jej zdrowia.
Ocena Sądu
60 Przede wszystkim należy odpowiedzieć na argument wysunięty przez stronę pozwaną, zgodnie z którym nie istnieje – zarówno w odniesieniu do warunków zatrudnienia, jak i do umowy o pracę skarżącej – żadna podstawa prawna, która zobowiązywałaby ją do uzasadnienia decyzji o zwolnieniu.
61 W tej kwestii trzeba przypomnieć, że zgodnie z ustalonym orzecznictwem (wyrok Trybunału z dnia 26 listopada 1981 r. w sprawie 195/80 Michel przeciwko Parlamentowi, Rec. str. 2861, pkt 22; wyroki Sądu pierwszej Instancji z dnia 20 marca 1991 r. w sprawie T‑1/90 Pérez-Mínguez Casariego przeciwko Komisji, Rec. str. II‑143, pkt 73; z dnia 18 marca 1997 r. w sprawach połączonych T‑178/95 oraz T‑179/95 Picciolo i Caló przeciwko Komitetowi Regionów, RecFP str. I‑A-51 oraz II‑155, pkt 33; z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie T‑351/99 Brumter przeciwko Komisji, RecFP str. I‑A-165 i II‑757, pkt 28; z dnia 16 marca 2004 r. w sprawie T‑11/03 Afari przeciwko EBC, RecFP str. I‑A-65 i 267, pkt 37, oraz z dnia 6 lipca 2004 r. w sprawie T‑281/01 Huygens przeciwko Komisji, Zb.Orz.SP str. I‑A-203 i II‑903, pkt 105, oraz z dnia 3 października 2006 r. w sprawie T‑171/05 Nijs przeciwko Trybunałowi Obrachunkowemu, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 36) obowiązek uzasadnienia stanowi fundamentalną zasadę prawa wspólnotowego, od której można odstąpić tylko wtedy, gdy przemawiają za tym względy o charakterze nadrzędnym. Z jednej strony ma ona na celu umożliwienie zainteresowanemu sprawdzenie prawidłowości aktu powodującego dlań negatywne skutki lub jej braku oraz ocenę celowości wniesienia skargi, a z drugiej strony umożliwienie dokonania kontroli sądowej.
62 Zasada ta, ustanowiona w art. 253 WE i powtórzona w art. 25 akapit drugi regulaminu pracowniczego, stanowi dokładnie część praw i obowiązków urzędników, do których odsyła art. 11 warunków zatrudnienia. Trybunał orzekł w tej kwestii w wyrokach z dnia 15 lipca 1960 r. w sprawach połączonych 43/59, 45/59 i 48/59 Von Lachmüller i in. przeciwko Komisji, Rec. str. 933, 956, oraz z dnia 16 grudnia 1960 r. w sprawie 44/59 Fiddelaar przeciwko Komisji, Rec. str. 1077, 1099, że na właściwym organie ciąży obowiązek sformułowania, w sposób precyzyjny i możliwy do zakwestionowania, przyczyn, dla których zdecydował się jednostronnie rozwiązać umowę o pracę zawartą pomiędzy instytucją a członkiem jej personelu.
63 Prawdą jest, że jeżeli chodzi o rozwiązanie umowy pracownika tymczasowego, Trybunał w wymienionym wyżej wyroku w sprawie Schertzer przeciwko Parlamentowi (pkt 38–40) doszedł do przeciwnego wniosku w oparciu o art. 47 warunków zatrudnienia, w wersji, która miała zastosowanie do stanu faktycznego w tamtej sprawie. Według Trybunału w odniesieniu do umów zawartych na czas nieokreślony zatrudnienie pracownika tymczasowego, zgodnie z art. 47 ust. 2 warunków zatrudnienia, kończy się z upływem okresu wypowiedzenia określonego w umowie. Zatem jako że jednostronne rozwiązanie tej umowy, wyraźnie przewidziane przez ten ostatni przepis, wchodzi w szeroki zakres uznania właściwego organu i zaakceptowane zostaje przez pracownika w momencie jego zatrudnienia, znajduje ono uzasadnienie w umowie o pracę i dlatego też nie ma potrzeby wskazywania jego przyczyn. To w tej kwestii sytuacja pracownika tymczasowego różni się zasadniczo od sytuacji urzędnika, do którego ma zastosowanie regulamin pracowniczy, co wyklucza zastosowanie per analogiam art. 25 regulaminu pracowniczego, mimo ogólnego odesłania w art. 11 warunków zatrudnienia do art. 11–26 regulaminu pracowniczego.
64 Wykładnia ta znalazła potwierdzenie w utrwalonym orzecznictwie (wyrok Trybunału z dnia 19 czerwca 1992 r. w sprawie C‑18/91 P V przeciwko Parlamentowi, Rec. str. I‑3997, pkt 39; ww. wyrok Sądu Pierwszej Instancji w sprawie Speybrouck przeciwko Parlamentowi, pkt 90; z dnia 17 marca 1994 r. w sprawie T‑51/91 Hoyer przeciwko Komisji, RecFP str. I‑A-103 i II‑341, pkt 27; z dnia 17 marca 1994 r. w sprawie T‑52/91 Smets przeciwko Komisji, RecFP str. I‑A-107 i II‑353, pkt 24; z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie T‑70/00 Hoyer przeciwko Komisji, RecFP str. I‑A-247 i II‑1231, pkt 55; z dnia 7 lipca 2004 r. w sprawie T‑175/03 Schmitt przeciwko EAR, Zb.Orz.SP str. I‑A-211 i II‑939, pkt 57 i 58; z dnia 23 lutego 2006 r. w sprawie T‑471/04 Kazantzoglou przeciwko EAR, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 43 i 44; oraz z dnia 6 czerwca 2006 r. w sprawie T‑10/02 Girardot przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 72).
65 Jednakże biorąc pod uwagę ewolucję prawa ochrony pracownika przed zwolnieniem i nadużywaniem umów lub stosunków pracy zawieranych na czas określony na następujące po sobie okresy, a także samego orzecznictwa wspólnotowego dotyczącego formalnego wymogu uzasadnienia aktów powodujących negatywne skutki, uznanego, jak to zostało podkreślone w pkt 61 niniejszego wyroku, za fundamentalną zasadę prawa wspólnotowego, należy zbadać, czy jednostronne rozwiązanie umowy pracownika tymczasowego zawartej na czas nieokreślony może nie zawierać uzasadnienia.
66 Przede wszystkim jak wynika z drugiego zdania preambuły oraz pkt 6 postanowień ogólnych Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, zawartego przez UNICE, CEEP i ETUC wprowadzonego w życie przez dyrektywę Rady 1999/70/WE (Dz.U. L 175, str. 43), umowy zawarte na czas nieokreślony stanowią „powszechną formę stosunków pracy między pracodawcami a pracownikami”, charakteryzująca się stabilnością zatrudnienia, choć umowy o pracę na czas określony mogą odpowiadać, w pewnych warunkach, potrzebom zarówno pracodawców, jak i pracowników. W tej kwestii Trybunał podkreślił, że korzyść w postaci stabilności zatrudnienia stanowi zasadniczy element ochrony pracowników (zob. wyrok z dnia 22 listopada 2005 r. w sprawie C‑144/04 Mangold, Zb.Orz. str. I‑9981, pkt 64; zob. także wyrok z dnia 4 lipca 2006 r. w sprawie C‑212/04 Adeneler i in., dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 62).
67 Okoliczność, iż sporna umowa zawarta została z podmiotem międzynarodowego prawa publicznego, nie pozbawia znaczenia tego stwierdzenia w niniejszej sprawie. W pkt 54 wymienionego powyżej wyroku w sprawie Adeneler i in. Trybunał orzekł bowiem, że dyrektywa 1999/70 oraz porozumienie ramowe, o których mowa powyżej, stosują się zarówno do umów o pracę, jak i stosunków pracy na czas określony zawartych z administracją i innymi jednostkami sektora publicznego (zob. również wyrok Trybunału z dnia 7 września 2006 r. w sprawie C‑53/04 Marrosu i Sarnino, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 39, oraz w sprawie C‑180/04 Vassallo, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 32).
68 Tymczasem pozwolenie pracodawcy na zakończenie stosunku pracy zawartego na czas nieokreślony bez podawania przyczyn rozwiązania, z jedynym ograniczeniem w postaci zachowania okresu wypowiedzenia, doprowadziłoby do naruszenia samej istoty umów o pracę na czas nieokreślony, jaką jest gwarancja bezpieczeństwa zatrudnienia, oraz do zatarcia różnicy między tą kategorią umów a umowami zawartymi na czas określony. O ile prawdą jest, że stabilności zatrudnienia właściwej dla umów zawartych na czas nieokreślony nie da się porównać ze stabilnością, którą gwarantuje regulamin pracowniczy urzędników (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Speybrouck przeciwko Parlamentowi, pkt 90), jako że pracownicy tymczasowi w ogóle nie są uprawnieni do zawarcia umowy dotyczącej trwałego zatrudnienia, to tym niemniej kategoria umów o pracę na czas nieokreślony wykazuje odmienność z punktu widzenia bezpieczeństwa zatrudnienia, która odróżnia ją w sposób zasadniczy od kategorii umów o pracę na czas określony.
69 Po drugie należy także wziąć pod uwagę istnienie międzynarodowych standardów, które mają na celu określenie minimalnych wymogów, jakie są niezbędne w państwie prawa dla zapobieżenia niezgodnym z prawem zwolnieniom pracowników. A zatem zgodnie z art. 4 konwencji nr 158 Międzynarodowej Organizacji Pracy (zwanej dalej „MOP”) dotyczącej rozwiązania stosunku pracy z inicjatywy pracodawcy, przyjętej w dniu 22 czerwca 1982 r., „stosunek pracy z pracownikiem nie będzie rozwiązany, jeżeli nie istnieje ważna przyczyna takiego rozwiązania, wiążąca się z umiejętnościami lub zachowaniem się pracownika albo uzasadniona wymogami funkcjonowania przedsiębiorstwa, zakładu lub działu”. Podobnie art. 24 lit. a) zrewidowanej Europejskiej karty społecznej Rady Europy (nr 136) przyjętej w dniu 3 maja 1996 r., która zgodnie z wyjaśnieniami do niej „zainspirowana została konwencją nr 158 MOP”, gwarantuje „prawo pracowników do nie bycia zwolnionymi bez uzasadnionego powodu związanego z ich predyspozycjami lub zachowaniem, lub opartego na konieczności związanej z działalnością przedsiębiorstwa, zakładu lub służby”.
70 Powołany wyżej art. 24 lit. a) sam był inspiracją przy redagowaniu art. 30 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, proklamowanej w Nicei w dniu 7 grudnia 2000 r. (Dz.U. C 364, str. 1). Zgodnie z tym ostatnim artykułem „[k]ażdy pracownik ma prawo do ochrony w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy, zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawodawstwami i praktykami krajowymi”. Artykuł 41 ust. 2 tiret trzecie tejże karty przewiduje również, w sposób ogólny, w ramach prawa do dobrej administracji „obowiązek administracji uzasadniania swoich decyzji”.
71 Tymczasem, jak wynika z preambuły wyżej wspomnianej karty, głównym jej celem jest potwierdzenie „praw wynikających zwłaszcza z tradycji konstytucyjnych i zobowiązań międzynarodowych wspólnych państwom członkowskim, z traktatu o Unii Europejskiej, traktatów wspólnotowych, […] [EKPC], kart społecznych przyjętych przez Wspólnotę i Radę Europy oraz orzecznictwa Trybunału […] i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka” (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie C‑540/03 Parlement przeciwko Radzie, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 38).
72 Co więcej, proklamując uroczyście Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej, Parlament, Rada i Komisja z pewnością pragnęły nadać jej szczególne znaczenie, o którym trzeba w niniejszej sprawie pamiętać przy okazji wykładni postanowień regulaminu pracowniczego i warunków zatrudnienia.
73 W tej kwestii należy zauważyć, że żaden wzgląd o charakterze nadrzędnym nie pozwala na wykluczenie pracowników tymczasowych, w rozumieniu warunków zatrudnienia, z ochrony przed nieuzasadnionymi zwolnieniami, w szczególności w sytuacji, w której związani są oni umową na czas nieokreślony, lub gdy - związani umową na czas określony - zwalniani są przed upływem czasu, na który została ona zawarta.
74 Tymczasem dla zagwarantowania odpowiedniej ochrony w tym kierunku należy z jednej strony umożliwić zainteresowanym upewnienie się, czy nie ucierpiały oraz czy nie zostały naruszone ich słuszne interesy oraz ocenę celowości wniesienia sprawy do sądu, a z drugiej – umożliwienie temu ostatniemu dokonania kontroli sądowej, co w sumie oznacza uznanie istnienia obowiązku uzasadnienia spoczywającego na właściwym organie.
75 Trzeba dodać nadto, że uznanie istnienia obowiązku uzasadnienia spoczywającego na właściwym organie nie wyklucza tego, że organ ten dysponuje szerokim zakresem uznania w odniesieniu do kwestii zwolnień i tym samym kontrola sądu wspólnotowego ogranicza się do zbadania, czy nie wystąpił oczywisty błąd w ocenie, czy też nadużycie władzy (wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 11 lutego 1999 r. w sprawie T‑79/98 Carrasco Benítez przeciwko EMEA, RecFP str. I‑A-29 i II‑127, pkt 55; z dnia 12 grudnia 2000 r. w sprawie T‑223/99 Dejaiffe przeciwko OHIM, RecFP str. I‑A-277 i II‑1267, pkt 53, oraz z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie T‑7/01 Pyres przeciwko Komisji, RecFP str. I‑37 i II‑239, pkt 50 i 51).
76 Ponadto należy stwierdzić, że brzmienie art. 47 warunków zatrudnienia nie stoi na przeszkodzie wcześniejszym uwagom, ponieważ ogranicza się on w lit. c) pkt i) do wprowadzenia możliwości zastosowania okresu wypowiedzenia i uregulowania jego długości, bez zajmowania się kwestią uzasadnienia zwolnienia.
77 W tych okolicznościach należy w niniejszej sprawie zbadać po pierwsze, czy decyzja o zwolnieniu spełniła formalny wymóg posiadania uzasadnienia, a po drugie, w odniesieniu do prawdziwości przyczyn uzasadniających akt, czy ETF utrzymała się w rozsądnych granicach i nie wykorzystała swego uznania w sposób oczywiście błędny.
78 W odniesieniu po pierwsze do obowiązku formalnego uzasadnienia, z orzecznictwa wynika, że jego zakres winien być oceniony w zależności od konkretnych okoliczności, w szczególności od treści aktu, rodzaju powołanego uzasadnienia oraz interesu, jaki może mieć adresat w uzyskaniu wyjaśnień (wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 9 marca 2000 r. w sprawie T‑10/99 Vicente Nuñez przeciwko Komisji, RecFP str. I‑A-47 i II‑203, pkt 41, oraz z dnia 12 grudnia 2002 r. w sprawach połączonych T‑338/00 i T‑376/00 Morello przeciwko Komisji, RecFP str. I‑A-301 i II‑1457, pkt 46). Dla oceny, czy uzasadnienie jest wystarczające, należy też umieścić je w kontekście, w który wpisuje się wydanie zaskarżonego aktu (wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 27 kwietnia 1999 r. w sprawie T‑283 Thinus przeciwko Komisji, RecFP str. I‑A-69 i II‑353, pkt 77, oraz w ww. wyrok w sprawie Morello przeciwko Komisji, pkt 47).
79 Przy zwolnieniu pracownika zatrudnionego na podstawie umowy zawartej na czas nieokreślony, szczególną wagę należy przywiązać do tego, by przyczyny, które uzasadniają taki środek, były co do zasady przedstawione w jasny sposób na piśmie, najlepiej w samym tekście decyzji, o której mowa. Jest to bowiem jedyny akt odzwierciedlający decyzję instytucji, którego zgodność z prawem musi być oceniona na dzień jego wydania. Jednakże obowiązek przedstawienia przyczyn zwolnienia można również uznać za spełniony, jeżeli zainteresowany został należycie poinformowany w trakcie spotkań ze swymi przełożonymi o tych przyczynach oraz jeżeli decyzja upoważnionego organu zapadła krótko po odbyciu tych spotkań. Upoważniony organ może również w razie potrzeby uzupełnić owo uzasadnienie na etapie odpowiedzi na zażalenie wniesione przez zainteresowanego.
80 W niniejszej sprawie z akt sprawy wynika, że skarżąca została poinformowana w trakcie spotkań, które odbyła z P. de Rooij w dniach 15 i 25 czerwca 2004 r., o powodach dotyczących rzekomego nienależytego wykonywania obowiązków, dla których zamierzano rozwiązać z nią umowę pracownika tymczasowego. Dokładniejsze informacje zostały skutecznie przekazane przez upoważniony organ w odpowiedzi na zażalenie skarżącej w sposób, który pozwolił jej ocenić zasadność decyzji o zwolnieniu i umożliwić wniesienie skargi do Sądu.
81 Wynika stąd, że zarzut oparty na naruszeniu obowiązku uzasadnienia winien zostać oddalony.
82 W odniesieniu do prawdziwości przyczyn uzasadniających decyzję o zwolnieniu należy zbadać ocenę dokonaną przez ETF w odniesieniu do interesu służby, ograniczając się do sprawdzenia, czy nie wystąpił oczywisty błąd, o którym wspomniano w pkt 75 niniejszego wyroku.
83 Z utrwalonego orzecznictwa wynika także, że upoważniony organ przy podejmowaniu decyzji dotyczącej pracownika zobowiązany jest wziąć pod uwagę całość elementów mogących wpłynąć na tę decyzję, a w szczególności interes tego pracownika. Wynika to z obowiązku starannego działania administracji, który odzwierciedla równowagę wzajemnych praw i obowiązków wprowadzonych przez regulamin pracowniczy i analogicznie warunki zatrudnienia w stosunkach między organem publicznym a jego pracownikami (ww. wyrok Sądu Pierwszej Instancji w sprawie Pyrek przeciwko Komisji, pkt 51, i wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 1 marca 2005 r. w sprawie T‑258/03 Mausolf przeciwko Europolowi, Zb.Orz.SP str. II‑189, pkt 49; zob. również podobnie wyrok Trybunału z dnia 29 czerwca 1994 r. w sprawie C‑298/93 P Klinke przeciwko Trybunałowi Sprawiedliwości, Rec. str. I‑3009, pkt 38; Sądu Pierwszej Instancji z dnia 18 kwietnia 1996 r. w sprawie T‑13/95 Kyrpitsis przeciwko EKES, RecFP str. I‑A-167 i II‑503, pkt 52, oraz ww. wyrok w sprawie Dejaiffe przeciwko OHIM, pkt 53).
84 W niniejszej sprawie dla uzasadnienia zwolnienia ETF powołał „ogólne” nienależyte wykonywanie obowiązków przez skarżącą, co miało wynikać z nagromadzenia się niekorzystnych sprawozdań z oceny czy też krytycznych uwag w odniesieniu do wykonywania przez nią swych obowiązków. Sprawozdanie z oceny za 2003 r., to jest jedyne korzystne dla skarżącej sprawozdanie, zdaniem strony pozwanej nie wystarcza dla odwrócenia tej generalnej tendencji.
85 W tej kwestii, o ile zarzucano skarżącej niedociągnięcia polegające na braku uwagi, dokładności i szybkości w wypełnianiu zadań w trakcie trwania jej kariery, to z poszczególnych sprawozdań z okresu próbnego lub z oceny wynika, że ocena zasług skarżącej, wbrew temu, co twierdzi strona pozwana, była ogólnie satysfakcjonująca, a nawet dobra (w latach 1997–2000 i za 2003 r.).
86 Prawdą jest, że oceny zdecydowanie negatywne sformułowane zostały w szczególności przez dwie osoby, to jest:
– U. Hillenkampa, zastępcę dyrektora, którego skarżąca była sekretarką od stycznia 2002 r. do stycznia 2003 r. i który w sprawozdaniu z oceny tymczasowej z dnia 9 lipca 2002 r. ocenił, że nie była ona w stanie sprostać wymaganiom stawianym na jej stanowisku, podobnie w projekcie sprawozdania z oceny za 2002 r. stwierdził brak możliwości polegania na niej i poważne braki prawie we wszystkich obszarach wykonywanej pracy;
– S. Stefani, szefa wydziału, której skarżąca również była sekretarką od dnia 1 lutego 2003 r. do dnia 30 czerwca 2004 r.
87 Jednakże w odniesieniu po pierwsze do projektu sprawozdania za rok 2002 tekst ten nie dość, że nie został nigdy ukończony, to ponadto ocena innego zastępcy dyrektora, L. Pesciego, dla którego skarżąca również pracowała w tym samym czasie, była o wiele mniej surowa, skoro uznał za zadawalające, a nawet dobre, wypełnianie zadań przez zainteresowaną, nawet jeśli stwierdził pewne jej niedociągnięcia, które przypisał w części nadmiernemu obciążeniu pracą.
88 Po drugie sprawozdanie z oceny za 2003 r., sporządzone w dniu 18 marca 2004 r. przez S. Taurelii, dla której skarżąca także pracowała, podpisane przez P. de Rooija w dniu 31 marca 2004 r., to jest około dwa miesiące przez spotkaniami, w trakcie których oznajmił skarżącej swój zamiar rozwiązania z nią umowy, był szczególnie dla tej ostatniej korzystny. Wynika z niego bowiem, że skarżąca „has achieved her key objectives set for 2003 […] has been able to perform her tasks effectively and efficiently with respect of deadlines […] has shown capacity to concentrate on her work even while having to deal with several issues at the same time […] has made a substantial effort to improve her memory […] has improved her IT skills […] maintains good, friendly but respectful relations with peers and fellow colleagues” (zrealizowała główne cele postawione jej na 2003 r. […] była ona w stanie zrealizować swe zadania w sposób efektywny i skuteczny przy zachowaniu terminów […] pokazała zdolność koncentracji na swej pracy, nawet gdy musiała zająć się kilkoma kwestiami jednocześnie […] poczyniła znaczące wysiłki dla poprawy swej pamięci […] poprawiła swe umiejętności z zakresu informatyki […] utrzymuje dobre, przyjazne choć pełne szacunku relacje ze współpracownikami i kolegami z pracy).
89 Sąd nie może nadać jednostronnym oświadczeniom – załączonym do dupliki przedstawionej przez stronę pozwaną, sporządzonym po wniesieniu niniejszej skargi, które mają na celu uzupełnienie sprawozdań z oceny skarżącej, a nawet wykazanie, że były one błędne, jeżeli chodzi o ocenę ogólną – takiego samego znaczenia jak sprawozdaniom, jako że te ostatnie zostały sporządzone po przeprowadzeniu postępowania o charakterze spornym, którego celem jest właśnie umożliwienie obiektywnej oceny zasług pracownika, którego dotyczą.
90 Co więcej, z akt sprawy nie wynika, by wyniki zawodowe skarżącej uległy gwałtownemu pogorszeniu pomiędzy sporządzeniem ostatniego sprawozdania z oceny przez S. Taurelli w marcu 2004 r. chwalącym skuteczność realizacji jej zadań przy zachowaniu terminów, a wydaniem decyzji o zwolnieniu niecałe trzy miesiące później. Ta ostatnia decyzja jest tym bardziej wątpliwa, że wydana została krótko po sporządzeniu wyżej wspomnianego sprawozdania z oceny.
91 Wynika stąd – bez konieczności analizowania zarzutów opartych na naruszeniu prawa do obrony i obowiązku starannego działania ani też pozostałych zarzutów podniesionych przez skarżącą – że decyzja o zwolnieniu dotknięta jest oczywistym błędem w ocenie i w konsekwencji musi zostać stwierdzona jej nieważność.
92 Stwierdzenie przez sąd nieważności aktu powoduje jego wyeliminowanie z porządku prawnego ze skutkiem wstecznym (wyrok Trybunału z dnia 26 kwietnia 1988 r. w sprawach połączonych 97/86, 99/86, 193/86 i 215/86 Asteris i in. przeciwko Komisji, Rec. str. 2181, pkt 30, oraz Sądu Pierwszej Instancji z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie T‑10/02 Girardot przeciwko Komisji, RecFP str. I‑A-109 i II‑483, pkt 84). W sytuacji gdy akt, którego nieważność stwierdzono został już wykonany, zniweczenie jego skutków wymaga przywrócenia sytuacji prawnej, w której strona skarżąca znajdowała się przed jego wydaniem (wyrok Trybunału z dnia 31 marca 1971 r. w sprawie 22/70 Komisja przeciwko Radzie, Rec. str. 263, pkt 60, oraz ww. wyroku Sądu Pierwszej Instancji z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie Girardot przeciwko Komisji, pkt 84).
93 Jednakże bez potrzeby zastanawiania się w niniejszej sprawie nad ewentualnym istnieniem po stronie skarżącej prawa do przywrócenia do pracy wskutek niezgodnego z prawem zwolnienia, należy zaznaczyć, że skarżąca oświadczyła na rozprawie, że stan jej zdrowia znacznie się pogorszył i że nie byłaby fizycznie zdolna do powrotu do wykonywania swych obowiązków w ETF. W tych okolicznościach dla zapewnienia w interesie skarżącej pełnej skuteczności (effet utile) wyroku stwierdzającego nieważność, konieczne jest skorzystanie przez Sąd z nieograniczonego prawa orzekania w sporach o charakterze majątkowym, przez zobowiązanie strony pozwanej do znalezienia słusznego rozwiązania chroniącego w adekwatny sposób prawa P. Landgren (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 6 lipca 1993 r. w sprawie C‑242/90 P Komisja przeciwko Albani i in., Rec. str. I‑3839, pkt 13, oraz ww. wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 31 marca 2004 w sprawie Girardot przeciwko Komisji, pkt 89).
94 Stąd też strony winny przede wszystkim zawrzeć ugodę ustalającą wysokość słusznego odszkodowania za niezgodne z prawem zwolnienie skarżącej, a następnie poinformować Sąd o kwocie w ten sposób ustalonej, a w braku zawarcia ugody, przedłożyć Sądowi kwoty żądań w tym zakresie w terminie trzech miesięcy od ogłoszenia niniejszego wyroku.
95 Przy ocenie tego odszkodowania konieczne jest uwzględnienie w szczególności tego, że P. Landgren otrzymywała po zwolnieniu zasiłek dla bezrobotnych, a także wieku, w którym – uwzględniając jej stan zdrowia – mogłaby normalnie domagać się wypłaty emerytury.
Z powyższych względów
SĄD (w pełnym składzie)
orzeka, co następuje:
1) Stwierdza się nieważność decyzji Europejskiej Fundacji Kształcenia z dnia 25 czerwca 2004 r. o rozwiązaniu umowy pracownika tymczasowego zawartej na czas nieokreślony z P. Landgren.
2) Strony przekażą Sądowi w terminie trzech miesięcy od daty ogłoszenia niniejszego wyroku bądź informację o ustalonej w drodze ugody kwocie odszkodowania pieniężnego w związku z wydaniem w dniu 25 czerwca 2004 r. niezgodnej z prawem decyzji, bądź w razie braku ugody, swoje wyrażone liczbowo żądania odnośnie tej kwoty.
3) Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów zostaje odroczone.
Mahoney | Kreppel | Van Raepenbusch |
Boruta | Kanninen Tagaras | Gervasoni |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 26 października 2006 r.
Tekst niniejszego orzeczenia oraz teksty orzeczeń sądów wspólnotowych w nim przywołane i dotychczas nieopublikowane w Zbiorze dostępne są na stronie internetowej Trybunału Sprawiedliwości www.curia.europa.eu