Sprawy połączone T‑377/16, T‑645/16 i T‑809/16
Hypo Vorarlberg Bank AG, dawniej Vorarlberger Landes- und Hypothekenbank AG,
przeciwko
Jednolitej Radzie ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji
Wyrok Sądu (ósma izba w składzie powiększonym) z dnia 28 listopada 2019 r.
Unia gospodarcza i walutowa – Unia bankowa – Jednolity mechanizm restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji kredytowych i niektórych przedsiębiorstw inwestycyjnych (SRM) – Jednolity fundusz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (SRF) – Decyzja SRB w sprawie składek ex ante za rok 2016 – Skarga o stwierdzenie nieważności – Bezpośrednie i indywidualne oddziaływanie – Dopuszczalność – Istotne wymogi proceduralne – Uwierzytelnienie decyzji – Procedura przyjęcia decyzji – Obowiązek uzasadnienia – Ograniczenie w czasie skutków wyroku
1. Skarga o stwierdzenie nieważności – Akty podlegające zaskarżeniu – Pojęcie – Akty wywołujące wiążące skutki prawne – Akty przygotowawcze – Wyłączenie – Decyzja Jednolitej Rady ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (SRB) w sprawie ustalenia składek ex ante za rok 2016 r. na rzecz jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (SRF) – Ostateczny charakter – Włączenie
(art. 263 akapit czwarty TFUE; rozporządzenie nr 806/2014, art. 67 ust. 4, art. 70 ust. 2)
(zob. pkt 61, 69, 70, 205)
2. Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie – Kryteria – Decyzja Jednolitej Rady ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (SRB) w sprawie ustalenia składek ex ante za rok 2016 r. na rzecz jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (SRF) – Skarga wniesiona przez instytucję kredytową niebędącą adresatem decyzji SRB – Bezpośrednie i indywidualne oddziaływanie – Dopuszczalność
(art. 263 akapit czwarty TFUE; rozporządzenie nr 806/2014, art. 67 ust. 4, art. 70 ust. 2)
(zob. pkt 62–66, 71–79, 175, 205)
3. Skarga o stwierdzenie nieważności – Terminy – Rozpoczęcie biegu terminu – Akt nieopublikowany i niedoręczony skarżącemu – Dokładne zapoznanie się z treścią i uzasadnieniem – Obowiązek zażądania przedstawienia całego tekstu w rozsądnym terminie od chwili dowiedzenia się o jego istnieniu – Dochowanie rozsądnego terminu – Kryteria oceny
(art. 263 akapit szósty TFUE)
(zob. pkt 80–83, 89–91)
4. Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Naruszenie istotnych wymogów proceduralnych – Brak uwierzytelnienia zaskarżonej decyzji – Konieczność powołania się na szkodę lub uchybienia inne niż brak uwierzytelnienia – Brak – Zarzut, który sąd powinien uwzględnić z urzędu
(art. 263 TFUE)
(zob. pkt 111–116, 118, 134)
5. Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Naruszenie istotnych wymogów proceduralnych – Procedura przyjęcia zaskarżonej decyzji z naruszeniem przepisów proceduralnych, których celem jest zapewnienie poszanowania istotnych wymogów proceduralnych nieodłącznie związanych z każdą pisemną procedurą elektroniczną oraz z każdą procedurą przyjęcia decyzji w drodze konsensusu – Zarzut, który sąd powinien uwzględnić z urzędu
(art. 263 TFUE)
(zob. pkt 152–158)
6. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Decyzja Jednolitej Rady ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (SRB) w sprawie ustalenia składek ex ante na rzecz jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (SRF)
(art. 296 TFUE; rozporządzenie nr 806/2014, art. 67 ust. 4, art. 70 ust. 2)
(zob. pkt 172–174, 176, 177, 182, 197, 199, 206, 209, 210)
7. Skarga o stwierdzenie nieważności – Wyrok stwierdzający nieważność – Skutki – Ograniczenie przez Trybunał – Decyzja Jednolitej Rady ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (SRB) w sprawie ustalenia składek ex ante za rok 2016 r. na rzecz jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (SRF) – Stwierdzenie nieważności powodujące zakwestionowanie pobrania kwot na podstawie zaskarżonego aktu – Ryzyko naruszenia pewności prawa spornych interesów – Brak
(art. 264 akapit drugi TFUE)
(zob. pkt 220–222)
Streszczenie
W wyroku z dnia 28 listopada 2019 r., Hypo Vorarlberg Bank/CRU (T‑377/16, T‑645/16 i T‑809/16), wydanym w składzie powiększonym, Sąd uwzględnił wniesioną przez instytucję kredytową skargę w sprawie T‑377/16, mającą na celu stwierdzenie nieważności dwóch decyzji Jednolitej Rady ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (SRB), z których pierwsza ustaliła wysokość składek ex ante na rzecz Jednolitej Rady ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (SRF) za rok 2016, a druga dokonała korekty owych składek. Sąd uznał natomiast skargi w sprawach T‑645/16 i T‑809/16 za niedopuszczalne ze względu na zawisłość sporu.
Niniejsza sprawa wpisuje się w ramy drugiego filaru unii bankowej, odnoszącego się do jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, ustanowionego rozporządzeniem nr 806/2014(1). Sprawa ta dotyczy w szczególności SRF ustanowionego na mocy wspomnianego rozporządzenia(2). SRF jest finansowany ze składek instytucji zebranych na poziomie krajowym, w szczególności w formie składek ex ante(3).
Skarżąca, Hypo Vorarlberg Bank AG, jest instytucją kredytową z siedzibą w uczestniczącym w jednolitym mechanizmie nadzorczym państwie członkowskim. Decyzją z dnia 15 kwietnia 2016 r. SRB zdecydowała o wysokości składek ex ante każdej instytucji, w tym skarżącej, za rok 2016. Decyzją w sprawie poboru z dnia 26 kwietnia 2016 r. austriacki organ nadzoru nad rynkiem finansowym (NRA) nakazał skarżącej zapłatę określonej kwoty. Decyzją z dnia 20 maja 2016 r., wraz załącznikiem, w którym wskazano nowe kwoty, SRB zmniejszyła wysokość składki skarżącej. W drugiej decyzji w sprawie poboru z dnia 23 maja 2016 r. austriacki NRA poinformował skarżącą, że składki za rok 2016 zostały nieprawidłowo obliczone, w wyniku czego zapłaciła ona zbyt wysoką składkę. W decyzji tej wskazano ponadto, że zwrot nadpłaconych składek nastąpi dopiero w 2017 r. Skarżąca wniosła skargę o stwierdzenie nieważności tych dwóch decyzji SRB w zakresie, w jakim jej dotyczą.
Sąd oddalił wpierw podniesiony przez SRB zarzut niedopuszczalności oparty na podnoszonym braku legitymacji procesowej skarżącej, a także zarzut niedopuszczalności ze względu na upływ terminu do wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności. Sąd uwzględnił natomiast argument dotyczący zawisłości sporu podniesiony przez SRB.
Badając kwestię legitymacji procesowej skarżącej, Sąd orzekł, iż pomimo że wyłącznie NRA są adresatami zaskarżonych decyzji w rozumieniu art. 263 akapit czwarty TFUE, decyzje te jak najbardziej dotyczą ich indywidualnie i bezpośrednio, ponieważ, po pierwsze, wymieniają nazwy każdej z instytucji, w tym skarżącej, i ustalają, lub w przypadku drugiej zaskarżonej decyzji – dostosowują, jej indywidualną składkę oraz, po drugie, NRA nie dysponują żadnym zakresem uznania w odniesieniu do zmiany tych kwot, które są one zobowiązane pobrać od danych instytucji.
Jeśli chodzi o przestrzeganie terminu do wniesienia skargi na decyzje, które nie zostały opublikowane ani przekazane skarżącej, Sąd uznał, że skarżąca w rozsądnym terminie od powzięcia wiadomości o istnieniu zaskarżonych decyzji kilkakrotnie zwracała się o przekazanie pełnego ich tekstu, co warunkowało rozpoczęcie biegu przewidzianego w art. 263 akapit szósty TFUE terminu do wniesienia skargi, który stanowił chwilę dokładnego zapoznania się przez skarżącą z treścią i uzasadnieniem spornego aktu. Ponadto przewidziany w art. 263 akapit szósty TFUE termin do wniesienia skargi odróżnia się od rozsądnego terminu, w jakim należy zwrócić się o przekazanie danych aktów.
W odniesieniu do zawisłości sporu, po przypomnieniu, że późniejsza skarga w sprawie, w której toczy się spór pomiędzy tymi samymi stronami, oparta na tych samych zarzutach i zmierzająca do stwierdzenia nieważności tego samego aktu prawnego, winna zostać odrzucona jako niedopuszczalna, Sąd wskazał, iż przesłanka dotycząca identyczności aktu jest spełniona, gdy przedmiot późniejszej sprawy stanowi również przedmiot wcześniejszej sprawy.
W świetle powyższych rozważań Sąd uznał, że skarga w sprawie T‑377/16 jest dopuszczalna, a dwie skargi w sprawach T‑645/16 i T‑809/16 są niedopuszczalne ze względu na zawisłość sporu.
Co się tyczy istoty sprawy, badając zarzut oparty na normie porządku publicznego dotyczący naruszenia istotnych wymogów proceduralnych, Sąd stwierdził, że wobec nieprzedstawienia dowodów przez SRB wymóg uwierzytelnienia aktu nie został spełniony. W konsekwencji Sąd stwierdził nieważność tych decyzji.
W tym względzie Sąd przypomniał orzecznictwo Trybunału, zgodnie z którym z uwagi na to, że element intelektualny i element formalny stanowią nierozerwalną całość, sformułowanie danego aktu w formie pisemnej jest niezbędnym wyrazem woli organu, który ją przyjmuje. Celem uwierzytelnienia aktu jest zapewnienie pewności prawnej poprzez utrwalenie tekstu przyjętego przez podmiot wydający akt. Trybunał orzekł również, że naruszenie istotnego wymogu proceduralnego ma miejsce już w braku uwierzytelnienia aktu, bez konieczności wykazania dodatkowo, iż akt jest dotknięty inną wadą, lub że brak uwierzytelnienia wyrządził szkodę osobie powołującej się na ten brak oraz że kontrola poszanowania formalności uwierzytelnienia i tym samym pewności aktu jest warunkiem wstępnym wszelkiej innej kontroli, takiej jak kontrola kompetencji podmiotu wydającego akt, poszanowania zasady kolegialności lub poszanowania obowiązku uzasadnienia aktów. Jeżeli sąd Unii podczas badania przedstawionego mu aktu stwierdzi, że nie został on prawidłowo uwierzytelniony, do niego należy podniesienie z urzędu zarzutu dotyczącego naruszenia istotnego wymogu proceduralnego polegającego na braku prawidłowego uwierzytelnienia i w konsekwencji stwierdzenie nieważności aktu dotkniętego taką wadą. W tym względzie nie ma znaczenia, że brak uwierzytelnienia nie spowodował szkody dla którejś ze stron sporu.
Ponadto Sąd stwierdził, że procedura przyjęcia pierwszej zaskarżonej decyzji została przeprowadzona z oczywistym pominięciem wymogów proceduralnych związanych z jej zatwierdzeniem przez członków sesji wykonawczej SRB i uzyskaniem tego zatwierdzenia. Jeśli chodzi o procedurę przyjęcia decyzji w drodze konsensusu, Sąd zauważył, że decyzja nie może zostać wydana bez wykazania przynajmniej, iż wszyscy członkowie organu mogli zapoznać się uprzednio z projektem decyzji. Procedura ta wymaga wskazania terminu umożliwiającego członkom tego organu na zajęcie stanowiska w sprawie projektu. Sąd stwierdził, że owe przepisy proceduralne, których celem jest zapewnienie poszanowania istotnych wymogów proceduralnych nieodłącznie związanych z każdą pisemną procedurą elektroniczną oraz z każdą procedurą przyjęcia decyzji w drodze konsensusu, zostały w niniejszej sprawie naruszone. Wskazał on, że naruszenia te mają bezpośredni wpływ na pewność prawa, ponieważ nie zostało ustalone, czy w ten sposób przyjęta decyzja została zatwierdzona przez właściwy organ, a nawet czy wszyscy członkowie tego organu wcześniej się z nią zaznajomili. Zdaniem Sądu brak dochowania takich przepisów proceduralnych niezbędnych do wyrażenia zgody stanowi naruszenie istotnych wymogów proceduralnych, które sędzia Unii może zbadać z urzędu.
Wreszcie Sąd orzekł, że należy stwierdzić nieważność zaskarżonych decyzji z uwagi na szereg naruszeń obowiązku uzasadnienia. Sąd wskazał w tym względzie, że to do SRB, będącej autorem tychże decyzji, należy ich uzasadnienie. Rzeczony obowiązek uzasadnienia nie może zostać przeniesiony na NRA ani jego naruszenie nie może zostać przez NRA naprawione, gdyż w przeciwnym razie status SRB jako autora wspomnianych decyzji i jej odpowiedzialność w tym zakresie zostałyby zanegowane, a także, z uwagi na różnorodność NRA, powstałoby ryzyko nierównego traktowania instytucji w odniesieniu do uzasadnienia decyzji SRB.