Υπόθεση T‑511/09
Niki Luftfahrt GmbH
κατά
Ευρωπαϊκής Επιτροπής
«Κρατικές ενισχύσεις – Ενίσχυση αναδιαρθρώσεως που χορήγησε η Αυστρία στον όμιλο Austrian Airlines – Απόφαση που κηρύσσει την ενίσχυση συμβατή με την κοινή αγορά, υπό την επιφύλαξη της τηρήσεως ορισμένων όρων – Ιδιωτικοποίηση του ομίλου Austrian Airlines – Καθορισμός του δικαιούχου της ενισχύσεως – Κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση προβληματικών επιχειρήσεων»
Περίληψη – Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (όγδοο τμήμα)
της 13ης Μαΐου 2015
1. Ένδικη διαδικασία – Εισαγωγικό δικόγραφο – Τυπικά στοιχεία – Συνοπτική έκθεση των προβαλλόμενων ισχυρισμών – Αδυναμία του καθού να απαντήσει στους ισχυρισμούς λόγω νομικής υποχρεώσεως – Δεν ασκεί επιρροή – Παραδεκτό
(Άρθρα 263 ΣΛΕΕ και 339 ΣΛΕΕ· Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρα 21, εδ. 1 και 53, εδ. 1· Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρο 44 § 1, στοιχείο γ΄)
2. Προσφυγή ακυρώσεως – Λόγοι – Δυνατότητα των προσφευγόντων να επικαλεστούν όλους τους λόγους ακυρώσεως – Περιορισμός μόνο βάσει ρητής νομοθετικής διατάξεως και τηρουμένης της αρχής της αναλογικότητας – Λόγοι που στηρίζονται σε πληροφορίες που έχουν απαλειφθεί στο δημοσιευμένο κείμενο αποφάσεως στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων – Επιτρέπεται – Προσβολή των δικαιωμάτων άμυνας της Επιτροπής – Δεν υφίσταται
(Άρθρα 263 ΣΛΕΕ και 339 ΣΛΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 47 και 52 § 1· κανονισμός 659/1999 του Συμβουλίου, άρθρα 24 και 25· ανακοίνωση 2003/C 297/03 της Επιτροπής)
3. Ένδικη διαδικασία – Εισαγωγικό δικόγραφο – Λόγοι που στηρίζονται σε παρατύπως κτηθείσες πληροφορίες – Πληροφορίες που γνωρίζει ήδη προσφεύγουσα η οποία δεν δεσμεύεται από το επαγγελματικό απόρρητο – Κίνδυνος να θιγεί το σύστημα ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων – Δεν υφίσταται – Παραδεκτό
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ· Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρα 21 και 53, εδ. 1· Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρο 44, § 1)
4. Προσφυγή ακυρώσεως – Λόγοι – Παράβαση ουσιώδους τύπου – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Λόγος διαφορετικός από εκείνον που αφορά την ουσιαστική νομιμότητα
(Άρθρο 263, εδ. 2, ΣΛΕΕ)
5. Πράξεις των οργάνων – Αιτιολογία – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Περιεχόμενο – Απόφαση της Επιτροπής σε θέματα κρατικών ενισχύσεων – Απόφαση που αφορά κρατική ενίσχυση για την αναδιάρθρωση προβληματικής επιχειρήσεως – Απαιτείται παράθεση των πραγματικών περιστατικών και των νομικών εκτιμήσεων που έχουν αποφασιστική σημασία για την οικονομία της αποφάσεως – Δεν απαιτείται ειδική αιτιολογία για κάθε ζήτημα που προβάλλεται από τους ενδιαφερομένους
(Άρθρο 87 § 3, στοιχείο γ΄, ΕΚ· άρθρο 296 ΣΛΕΕ)
6. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Παροχή αγαθών ή υπηρεσιών υπό προνομιακούς όρους – Εμπίπτει
(Άρθρο 87 § 1 ΕΚ)
7. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Εφαρμογή του κριτηρίου του ιδιώτη επενδυτή – Εξουσία εκτιμήσεως της Επιτροπής – Δικαστικός έλεγχος – Όρια
(Άρθρο 87 § 1 ΕΚ· άρθρο 263 ΣΛΕΕ)
8. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απόφαση της Επιτροπής – Εκτίμηση της νομιμότητας βάσει των διαθέσιμων πληροφοριακών στοιχείων κατά τον χρόνο εκδόσεως της αποφάσεως
(Άρθρο 87 § 1 ΕΚ· άρθρο 263 ΣΛΕΕ)
9. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Πώληση δημόσιας επιχειρήσεως που έχει λάβει κρατική ενίσχυση – Εφαρμογή του κριτηρίου του ιδιώτη επενδυτή – Στοιχείο ενισχύσεως περιλαμβανόμενο στην τιμή αγοράς – Όφελος του αγοραστή – Δεν υφίσταται
(Άρθρο 87 § 1 ΕΚ)
10. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απαγόρευση – Παρεκκλίσεις – Εξουσία εκτιμήσεως της Επιτροπής – Δυνατότητα εκδόσεως κατευθυντηρίων γραμμών – Δικαστικός έλεγχος – Κρατικές ενισχύσεις για την αναδιάρθρωση προβληματικής επιχειρήσεως
(Άρθρο 87 § 3, στοιχείο γ΄, ΕΚ· άρθρο 263 ΣΛΕΕ· ανακοίνωση 2004/C 244/02 της Επιτροπής, σημεία 16 και 17)
11. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απαγόρευση – Παρεκκλίσεις – Ενισχύσεις που μπορούν να κριθούν συμβατές με την εσωτερική αγορά – Κρατικές ενισχύσεις για την αναδιάρθρωση προβληματικής επιχειρήσεως – Προβληματική επιχείρηση – Έννοια – Προβληματική επιχείρηση που αποτελεί τμήμα ομίλου επιχειρήσεων – Προβληματική επιχείρηση που εξαγοράζεται από όμιλο επιχειρήσεων – Εκτίμηση
(Άρθρο 87 § 3, στοιχείο γ΄, ΕΚ· ανακοίνωση 2004/C 244/02 της Επιτροπής, σημείο 13)
12. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απαγόρευση – Παρεκκλίσεις – Ενισχύσεις που μπορούν να κριθούν συμβατές με την εσωτερική αγορά – Κρατικές ενισχύσεις για την αναδιάρθρωση προβληματικής επιχειρήσεως – Έννοια αναδιαρθρώσεως – Υπερχρεωμένη επιχείρηση
(Άρθρο 87 § 3, στοιχείο γ΄, ΕΚ· ανακοίνωση 2004/C 244/02 της Επιτροπής, σημείο 43)
13. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απαγόρευση – Παρεκκλίσεις – Ενισχύσεις που μπορούν να κριθούν συμβατές με την εσωτερική αγορά – Κρατικές ενισχύσεις για την αναδιάρθρωση προβληματικής επιχειρήσεως – Επιχείρηση του τομέα των αεροπορικών μεταφορών – Προϋποθέσεις
(Άρθρο 87 § 3, στοιχείο γ΄, ΕΚ· ανακοίνωση 2004/C 244/02 της Επιτροπής, σημείο 38)
14. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Εξέτασή τους από την Επιτροπή – Συμβατό ενισχύσεως με την εσωτερική αγορά – Εξουσία εκτιμήσεως – Διασφάλιση της συνοχής μεταξύ των διατάξεων περί κρατικών ενισχύσεων και άλλων διατάξεων της Συνθήκης
(Άρθρα 43 ΕΚ, 87 ΕΚ και 88 ΕΚ)
15. Προσφυγή ακυρώσεως – Λόγοι – Κατάχρηση εξουσίας – Έννοια
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ)
1. Βάσει του άρθρου 44, παράγραφος 1, στοιχείο γ΄, του Κανονισμού Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, κάθε προσφυγή πρέπει να προσδιορίζει το αντικείμενο της διαφοράς και να περιλαμβάνει συνοπτική έκθεση των προβαλλόμενων ισχυρισμών. Τούτο πρέπει να γίνεται με τη δέουσα σαφήνεια και ακρίβεια, ώστε να μπορεί ο αντίδικος να προετοιμάσει την άμυνά του και ο δικαστής της Ένωσης να αποφανθεί επί της προσφυγής. Έτσι, προς κατοχύρωση της ασφάλειας δικαίου και της ορθής απονομή της δικαιοσύνης είναι απαραίτητο τα ουσιώδη πραγματικά και νομικά στοιχεία επί των οποίων στηρίζεται η προσφυγή να προκύπτουν τουλάχιστον συνοπτικά, αλλά κατά τρόπο συνεκτικό και κατανοητό, από το δικόγραφο.
Η προβαλλόμενη, όμως, αδυναμία του καθού να απαντήσει στα επιχειρήματα του προσφεύγοντος λόγω νομικής υποχρεώσεως δεν μπορεί να αποδείξει ότι υπήρξε παράβαση των τυπικών προϋποθέσεων του άρθρου 44, παράγραφος 1, στοιχείο γ΄, του Κανονισμού Διαδικασίας, συνεπιφέρουσα το απαράδεκτο της προσφυγής.
(βλ. σκέψεις 65, 66)
2. Φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 263, τέταρτο εδάφιο, ΣΛΕΕ, νομιμοποιείται να προσβάλει πράξη του πρώτου εδαφίου της εν λόγω διατάξεως, μπορεί να επικαλεστεί, χωρίς περιορισμό, όλους τους λόγους που απαριθμούνται στο δεύτερο εδάφιο του εν λόγω άρθρου.
Κατά συνέπεια, κάθε περιορισμός του δικαιώματος του προσφεύγοντος να επικαλεστεί λόγους ακυρώσεως τους οποίους θεωρεί κατάλληλους, δεδομένου ότι αυτός θα συνιστούσε συγχρόνως περιορισμό του δικαιώματος πραγματικής προσφυγής που κατοχυρώνει το άρθρο 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να προβλέπεται από το δίκαιο της Ένωσης, κατά την έννοια του άρθρου 52, παράγραφος 1, του Χάρτη και να είναι σύμφωνος με τις απαιτήσεις της διατάξεως αυτής. Ειδικότερα, ο περιορισμός αυτός πρέπει, τηρουμένης της αρχής της αναλογικότητας, να είναι αναγκαίος και να ανταποκρίνεται πραγματικά σε σκοπούς γενικού συμφέροντος που αναγνωρίζει η Ένωση ή στην ανάγκη προστασίας των δικαιωμάτων και ελευθεριών των τρίτων.
Όσον αφορά την προβλεπόμενη στο άρθρο 339 ΣΛΕΕ υποχρέωση της Επιτροπής να μη δημοσιοποιεί πληροφορίες που αποτελούν εκ φύσεως επαγγελματικά απόρρητα, ιδίως πληροφορίες σχετικές με επιχειρήσεις που αφορούν τις εμπορικές τους σχέσεις και τα κοστολογικά τους στοιχεία, υποχρέωση την οποία επαναλαμβάνει το άρθρο 24 του κανονισμού 659/1999 περί λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του άρθρου 87 ΕΚ, καμία από της διατάξεις αυτές δεν προβλέπει ρητά ότι απορρίπτονται ως απαράδεκτοι οι λόγοι που στηρίζονται σε στοιχεία μιας αποφάσεως που αποτελεί το αντικείμενο προσφυγής τα οποία είχαν απαλειφθεί στο κείμενο της αποφάσεως αυτής όπως δημοσιεύτηκε και στα οποία ο προσφεύγων μπορούσε να έχει πρόσβαση μόνο αποκτώντας, χωρίς την άδεια της Επιτροπής, το πλήρες εμπιστευτικό κείμενο της εν λόγω αποφάσεως.
Εξάλλου, η υποχρέωση τηρήσεως του επαγγελματικού απορρήτου που υπέχει η Επιτροπή καθίσταται άνευ αντικειμένου, όταν τόσο ο προσφεύγων όσο και οι λοιποί ενδιαφερόμενοι είχαν ήδη λάβει γνώση των πληροφοριών αυτών και η επ’ ακροατηρίου συζήτηση ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου διεξάγεται κεκλεισμένων των θυρών.
(βλ. σκέψεις 67-71, 82, 83, 87, 89, 90)
3. Το γεγονός ότι ο προσφεύγων, ο οποίος είχε ήδη πρόσβαση στις πληροφορίες που περιλαμβάνονταν στο πλήρες κείμενο αποφάσεως που εξέδωσε η Επιτροπή στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων και δεν δεσμεύεται από το επαγγελματικό απόρρητο του άρθρου 339 ΣΛΕΕ και του άρθρου 24 του κανονισμού 659/1999, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του άρθρου 87 ΕΚ, χρησιμοποιεί στο πλαίσιο της διαδικασίας ενώπιον του δικαστή της Ένωσης, πληροφορίες που αποκτήθηκαν παρατύπως, ακόμη και αν υποτεθεί ότι είναι βάσιμο, δεν αφορά περιστάσεις που θα δικαιολογούσαν να απορριφθεί ως απαράδεκτη μια προσφυγή που ασκήθηκε κατά το άρθρο 263, σύμφωνα με το άρθρο 44 του Κανονισμού Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, με την αιτιολογία ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να θίξει το σύστημα ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων, επειδή θα απέτρεπε τις επιχειρήσεις να παρέχουν στην Επιτροπή εμπιστευτικές πληροφορίες στο πλαίσιο διαδικασίας εξετάσεως κρατικών ενισχύσεων.
(βλ. σκέψεις 91-96)
4. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 104, 111, 118)
5. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 105-107, 114)
6. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 122, 123)
7. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 124-126)
8. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 127, 188)
9. Όταν επιχείρηση που έλαβε κρατική ενίσχυση αγοράζεται στην τιμή της ελεύθερης αγοράς, δηλαδή στην πιο υψηλή τιμή που ένας ιδιώτης επενδυτής δρων υπό τις συνήθεις συνθήκες ανταγωνισμού θα ήταν διατεθειμένος να καταβάλει για την εταιρία αυτή ως είχε, ιδίως μετά τη λήψη κρατικών ενισχύσεων, η ενίσχυση θεωρείται ότι ελήφθη υπόψη στη διαμόρφωση της τιμής της ελεύθερης αγοράς και περιλήφθηκε στην τιμή πωλήσεως. Υπό τις συνθήκες αυτές, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι η εν λόγω επιχείρηση ευνοήθηκε σε σχέση με άλλους επιχειρηματίες της αγοράς.
(βλ. σκέψη 133)
10. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 142-149)
11. Ως προς το ζήτημα των κρατικών ενισχύσεων, μία από τις αρχές που θέτει η παράγραφος 13 των κατευθυντήριων γραμμών όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση προβληματικών επιχειρήσεων, είναι η απαγόρευση χορηγήσεως ενισχύσεως διασώσεως ή αναδιαρθρώσεως σε προβληματική εταιρία που ανήκει σε όμιλο, εφόσον οι δυσχέρειες που αντιμετωπίζει δεν είναι εγγενείς και έχουν προκύψει από αυθαίρετη κατανομή των δαπανών στο εσωτερικό του ομίλου ή ο όμιλος έχει τα μέσα να αντιμετωπίσει μόνος του τις δυσχέρειες αυτές. Σκοπός της απαγορεύσεως αυτής είναι, επομένως, να εμποδίσει όμιλο επιχειρήσεων να μετακυλήσει στο Δημόσιο τα έξοδα ενός σχεδίου αναδιαρθρώσεως μιας από τις επιχειρήσεις που τον αποτελούν, όταν η επιχείρηση αυτή είναι προβληματική και οι δυσχέρειες της εταιρίας οφείλονται στον ίδιο τον όμιλο ή ο όμιλος έχει τα μέσα να τις αντιμετωπίσει μόνος του.
Στο πλαίσιο αυτό, ο σκοπός της επεκτάσεως της απαγορεύσεως χορηγήσεως ενισχύσεων διασώσεως ή αναδιαρθρώσεως στις προβληματικές επιχειρήσεις που έχουν εξαγορασθεί από όμιλο είναι να αποτραπεί η καταστρατήγηση της απαγορεύσεως αυτής από όμιλο επιχειρήσεων ο οποίος θα μπορούσε να επωφεληθεί από το γεγονός ότι επιχείρηση την οποία πρόκειται να αγοράσει τυπικά δεν του ανήκει ακόμα κατά τον χρόνο χορηγήσεως της ενισχύσεως αναδιαρθρώσεως στην εταιρία που έχει εξαγορασθεί.
(βλ. σκέψεις 159, 160, 171)
12. Μια αναδιάρθρωση περιλαμβάνει, συνήθως, υπό την έννοια των κατευθυντήριων γραμμών για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση προβληματικών επιχειρήσεων, ένα επιχειρηματικό σκέλος, που ορίζει μέτρα για την αναδιοργάνωση και τον εξορθολογισμό των δραστηριοτήτων της επιχειρήσεως, και ένα χρηματοοικονομικό σκέλος το οποίο μπορεί να λάβει, μεταξύ άλλων, τη μορφή εισροής κεφαλαίου ή μειώσεως του χρέους. Υπό την έννοια αυτή, η αναδιοργάνωση δεν μπορεί να περιοριστεί σε οικονομική ενίσχυση.
Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι η ενίσχυση αναδιαρθρώσεως πρέπει κατ’ ανάγκην να χρηματοδοτεί τα μέτρα που λαμβάνονται στο πλαίσιο του επιχειρηματικού σκέλους της αναδιαρθρώσεως. Έτσι, πρέπει να ληφθεί υπόψη η παράγραφος 43 των κατευθυντήριων γραμμών, από την οποία προκύπτει ότι το ποσό της ενισχύσεως πρέπει να περιορίζεται στο απολύτως ελάχιστο των εξόδων που απαιτούνται για την υλοποίηση της αναδιάρθρωσης με βάση τους διαθέσιμους χρηματοοικονομικούς πόρους της επιχειρήσεως. Στην περίπτωση, όμως, επιχειρήσεως που έχει σημαντικά χρέη, το σημαντικότερο τμήμα της ενισχύσεως είναι λογικό να διατεθεί για τη μείωση των χρεών, ενώ τα μέτρα επιχειρηματικής αναδιαρθρώσεως θα αναληφθούν από τον δικαιούχο της ενισχύσεως με ίδιους πόρους και μέσω ενδεχόμενης εξωτερικής χρηματοδοτήσεως που λαμβάνει με τους όρους της αγοράς.
(βλ. σκέψεις 181, 182)
13. Από την παράγραφο 38, σημείο 4, των κατευθυντήριων γραμμών του 1994 στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών προκύπτει ότι η αναδιάρθρωση επιχειρήσεως αεροπορικών μεταφορών δεν πρέπει να οδηγήσει σε αύξηση του αριθμού των αεροσκαφών ή των θέσεων που προσφέρονται στις αγορές μεγαλύτερη από την ανάπτυξη των αγορών αυτών. Ο περιορισμός αυτός πρέπει, όμως, να συμβιβαστεί με τον σκοπό που καθορίζεται στην παράγραφο 38, σημείο 1, των κατευθυντήριων γραμμών του 1994 στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών, και επαναλαμβάνεται στην παράγραφο 38 των κατευθυντήριων γραμμών όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση προβληματικών επιχειρήσεων, που είναι το σχέδιο αναδιαρθρώσεως να επιτρέπει στην εταιρία να ξαναγίνει βιώσιμη μακροπρόθεσμα εντός ευλόγου χρόνου. Θα ήταν, όμως, δύσκολο να επιτευχθεί ο στόχος αυτός αν η παραγωγική ικανότητα της εταιρίας που λαμβάνει την ενίσχυση αναδιαρθρώσεως δεν επιτρεπόταν να αυξάνεται με τον ίδιο ρυθμό με αυτό των ανταγωνιστών της, ιδίως σε περίπτωση γρήγορης αναπτύξεως της αγοράς.
(βλ. σκέψεις 190, 191, 193)
14. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 215, 216)
15. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 225)