Sprawa C‑516/22
Komisja Europejska
przeciwko
Zjednoczonemu Królestwu Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
Wyrok Trybunału (piąta izba) z dnia 14 marca 2024 r.
Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego – Postępowanie zaoczne – Umowa o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej – Artykuł 127 ust. 1 – Okres przejściowy – Właściwość Trybunału – Wyrok Supreme Court of the United Kingdom (sądu najwyższego Zjednoczonego Królestwa) – Wykonanie orzeczenia arbitrażowego przyznającego odszkodowanie – Decyzja Komisji Europejskiej uznająca, że wypłata tego odszkodowania stanowi pomoc państwa niezgodną z rynkiem wewnętrznym – Artykuł 4 ust. 3 TUE – Lojalna współpraca – Obowiązek zawieszenia postępowania – Artykuł 351 akapit pierwszy TFUE – Umowa międzynarodowa zawarta między państwami członkowskimi a państwami trzecimi przed dniem ich przystąpienia do Unii – Konwencja o rozstrzyganiu sporów inwestycyjnych między państwami a obywatelami innych państw (ICSID) – Stosowanie prawa Unii – Artykuł 267 TFUE – Sąd krajowy orzekający w ostatniej instancji – Obowiązek skierowania do Trybunału wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym – Artykuł 108 ust. 3 TFUE – Zawieszenie wprowadzenia w życie pomocy
1. Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego – Właściwość Trybunału – Skarga przeciwko państwu członkowskiemu, które wystąpiło z Unii Europejskiej – Umowa o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa – Artykuł 87 – Właściwość Trybunału do rozpoznawania skarg o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego wniesionych przeciwko Zjednoczonemu Królestwu po upływie okresu przejściowego – Warunki – Zarzucane uchybienie, które miało miejsce przed upływem okresu przejściowego – Skarga wniesiona w trakcie ograniczonego okresu
[Umowa o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, art. 2 lit. e), art. 87 ust. 1, art. 126, 127, 185; art. 258 TFUE]
(zob. pkt 50–51, 53)
2. Umowy międzynarodowe – Umowy zawarte przez państwa członkowskie – Umowy sprzed przystąpienia państwa członkowskiego do Unii – Zakaz wpływania na prawa i obowiązki wynikające z tych umów – Warunki – Istnienie zobowiązań, których wykonania mogą żądać państwa trzecie – Właściwość sądu Unii do oceny istnienia takich zobowiązań – Obowiązek wykonania przez państwo członkowskie orzeczenia arbitrażowego – Błędna wykładnia prawa Unii przez sąd krajowy – Uchybienie
(Umowa o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, art. 127 ust. 1; art. 258, art. 351 akapit pierwszy TFUE)
(zob. pkt 59–65, 68–87, 119–128; pkt 1 sentencji)
3. Państwa członkowskie – Obowiązki – Obowiązek lojalnej współpracy – Wykonanie prawa Unii – Obowiązki sądów krajowych – Ciążący na sądzie krajowym obowiązek zawieszenia postępowania w przypadku ryzyka konfliktu między jego orzeczeniem a decyzjami instytucji Unii – Brak zawieszenia postępowania – Uchybienie
(Umowa o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, art. 127 ust. 1; art. 4 ust. 3 TUE; art. 258 TFUE)
(zob. pkt 94–98, 104, 116, 117, pkt 1 sentencji)
4. Pytania prejudycjalne – Wystąpienie do Trybunału – Pytania dotyczące wykładni – Obowiązek odesłania prejudycjalnego – Zakres – Obowiązek odesłania w wypadku racjonalnych wątpliwości – Sąd krajowy, który stwierdził brak racjonalnych wątpliwości – Ryzyko błędnej wykładni prawa Unii przez sąd wydający orzeczenie niepodlegające zaskarżeniu według prawa wewnętrznego – Uchybienie
(Umowa o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, art. 127 ust. 1; art. 258, art. 267 akapity pierwszy, trzeci TFUE)
(zob. pkt 141–144, 146–154, pkt 1 sentencji)
5. Pomoc przyznawana przez państwa – Kompetencje przysługujące odpowiednio Komisji i sądom krajowym – Rola sądów krajowych – Ciążący na sądach krajowych obowiązek powstrzymania się od wydawania orzeczeń sprzecznych z decyzją Komisji – Naruszenie tego obowiązku przez sąd krajowy – Uchybienie
(Umowa o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, art. 127 ust. 1; art. 4 ust. 3 TUE; art. 108 ust. 3, art. 258 TFUE)
(zob. pkt 159–165, 168–171, pkt 1 sentencji)
Streszczenie
Po rozpatrzeniu skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, Trybunał, wobec braku odpowiedzi na skargę, wydał wyrok zaoczny, w którym orzekł, że poprzez wydanie wyroku Supreme Court of the United Kingdom (sądu najwyższego Zjednoczonego Królestwa) Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej uchybiło zobowiązaniom ciążącym na nim w okresie przejściowym, który rozpoczął się wraz z wejściem w życie Umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej(1).
Trybunał wypowiedział się w przedmiocie nowej kwestii, czy wykonanie przez państwo członkowskie orzeczenia arbitrażowego wydanego w stosunku do innego państwa członkowskiego na podstawie postanowień Konwencji o rozstrzyganiu sporów inwestycyjnych między państwami a obywatelami innych państw(2), zawartej przez większość będących jej stronami państw członkowskich przed ich przystąpieniem do Unii, a więc stanowiącej dla nich wcześniejszą umowę międzynarodową, w rozumieniu art. 351 akapit pierwszy TFUE, oznacza, że państwa te są związane „obowiązkami” wobec państw trzecich, które zawarły tę konwencję, wobec czego te ostatnie państwa wywodzą z niej będące korelatem tychże obowiązków „prawa”, które postanowienia traktatów „naruszają”.
Konwencja ICSID weszła w życie w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa i Rumunii przed ich przystąpieniem do Unii. Przewiduje ona, że każde umawiające się państwo uznaje orzeczenie wydane na podstawie tej konwencji za wiążące i egzekwuje na swoim terytorium zobowiązania pieniężne nałożone tym orzeczeniem, tak jakby było ono prawomocnym wyrokiem sądu w tym państwie(3). W roku 2002 Królestwo Szwecji i Rumunia zawarły dwustronną umowę inwestycyjną(4), która stanowi, że każda z umawiających się stron zapewni w każdym momencie sprawiedliwe i równe traktowanie inwestycji inwestorów drugiej umawiającej się strony i nie będzie utrudniać za pomocą arbitralnych lub dyskryminacyjnych środków eksploatacji tych inwestycji, zarządzania nimi, utrzymania ich, korzystania z nich, ich wykorzystywania lub ich zbycia przez tych inwestorów(5).
W związku z przystąpieniem do Unii Europejskiej Rumunia uchyliła regionalny system pomocy inwestycyjnej w formie zachęt podatkowych. Inwestorzy szwedzcy, uważający się za poszkodowanych tą decyzją, uzyskali w tej sytuacji od sądu polubownego ustanowionego na podstawie konwencji ICSID orzeczenie arbitrażowe zasądzające od Rumunii zapłatę na ich rzecz kwoty 178 mln EUR tytułem odszkodowania i zażądali uznania i wykonania tego orzeczenia w szczególności w Zjednoczonym Królestwie.
Po nakazaniu Rumunii zawieszenia wykonania tego orzeczenia arbitrażowego ze względu na to, że takie działanie stanowiłoby niezgodną z prawem pomoc państwa, Komisja Europejska wydała w 2014 r. decyzję o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego (zwaną dalej „decyzją o wszczęciu postępowania”)(6). W 2015 r. Komisja wydała nową decyzję (zwaną dalej „ostateczna decyzją”), w której po stwierdzeniu, że art. 351 TFUE nie ma zastosowania w niniejszej sprawie, ponieważ dwustronna umowa inwestycyjna jest umową zawartą między dwoma państwami członkowskimi Unii, w związku z czym żadne państwo trzecie, które zawarło konwencję ICSID, nie jest stroną biorącą udział w przedmiotowym postępowaniu, uznała ona, że wypłata odszkodowania przyznanego w orzeczeniu arbitrażowym stanowi „pomoc państwa” niezgodną z rynkiem wewnętrznym(7), której Rumunia nie może wypłacać.
W 2019 r. Sąd wydał wyrok (zwany dalej „wyrokiem Sądu”), w którym stwierdził nieważność ostatecznej decyzji(8) zasadniczo ze względu na to, że Komisja nie była uprawniona ratione temporis do jej wydania na podstawie art. 108 TFUE. Od wyroku tego wniesiono odwołanie do Trybunału. Zanim Trybunał zdążył orzec w przedmiocie tego odwołania, w dniu 19 lutego 2020 r. sąd najwyższy Zjednoczonego Królestwa wydał wyrok w sprawie Micula przeciwko Rumunii (zwany dalej „spornym wyrokiem”), w którym nakazał wykonanie orzeczenia arbitrażowego. Wyrokiem Komisja/European Food i in.(9) Trybunał uchylił wyrok Sądu i przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania.
W wyniku postępowania poprzedzającego wniesienie skargi wszczętego w grudniu 2020 r. Komisja wniosła, na podstawie art. 258 TFUE, skargę o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego zmierzającą do stwierdzenia, że poprzez wydanie spornego wyroku Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej uchybiło zobowiązaniom ciążącym na nim na mocy prawa Unii.
Ocena Trybunału
W pierwszej kolejności Trybunał przypomniał, że zgodnie z umową o wystąpieniu(10) jest on właściwy do rozpoznawania skarg o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w ciągu czterech lat po zakończeniu okresu przejściowego (zwanego dalej „okresem przejściowym”), co nastąpiło w dniu 31 grudnia 2020 r., jeżeli uzna, że Zjednoczone Królestwo uchybiło zobowiązaniom ciążącym na nim na mocy traktatów przed zakończeniem okresu przejściowego. W niniejszej sprawie, ponieważ źródłem zarzucanego uchybienia jest sporny wyrok, który wydano w okresie przejściowym, a skarga ta została wniesiona przez Komisję przed upływem czterech lat od zakończenia okresu przejściowego, Trybunał jest właściwy do jej rozpoznania.
W drugiej kolejności Trybunał zbadał i uwzględnił cztery zarzuty podniesione przez Komisję na poparcie jej skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. W tym celu zaznaczył on na wstępie, że choć zarzucane Zjednoczonemu Królestwu uchybienie zaistniało po wystąpieniu tego państwa z Unii, lecz przed upływem okresu przejściowego, to państwo to należy traktować jako „państwo członkowskie”, a ponadto że prawo Unii mało do niego zastosowanie w tym okresie.
i) W przedmiocie zarzutu dotyczącego naruszenia art. 351 TFUE
Trybunał stwierdził w pierwszej kolejności, że ustalono, iż konwencja ICSID, która nie jest częścią prawa Unii, jest traktatem wielostronnym, który został zawarty przez Zjednoczone Królestwo przed jego przystąpieniem do Unii zarówno z państwami członkowskimi, jak i z państwami trzecimi, i że w związku z tym ta międzynarodowa konwencja może być objęta zakresem stosowania art. 351 TFUE, który przewiduje w szczególności, że prawo Unii nie narusza praw i obowiązków wynikających z umów zawartych przed przystąpieniem.
Jednakże do zastosowania tego postanowienia nie wystarcza sam fakt, że wcześniejsza umowa międzynarodowa została zawarta przez państwo członkowskie z państwami trzecimi. Na takie umowy międzynarodowe w stosunkach między państwami członkowskimi można się powoływać tylko wtedy, gdy te państwa trzecie wywodzą z nich prawa, których poszanowania przez dane państwo członkowskie mogą się domagać.
W drugiej kolejności Trybunał zbadał, czy konwencja ICSID nakłada na Zjednoczone Królestwo obowiązki, które ciążą nim wobec państw trzecich i na które państwa te mają prawo powoływać się wobec Zjednoczonego Królestwa. W tym względzie Trybunał przypomniał, że sąd polubowny ustanowiony w ramach konwencji ICSID na podstawie klauzuli arbitrażowej przewidzianej w dwustronnej umowie inwestycyjnej zawartej między Królestwem Szwecji a Rumunią przed jej przystąpieniem do Unii zasądził od Rumunii odszkodowanie na rzecz szwedzkich inwestorów. Tymczasem od momentu przystąpienia Rumunii do Unii dwustronną umowę inwestycyjną należy uznawać za traktat dotyczący dwóch państw członkowskich.
W niniejszej sprawie spór przed sądem najwyższym Zjednoczonego Królestwa dotyczył domniemanego zobowiązania Zjednoczonego Królestwa do zastosowania się do postanowień konwencji ICSID w stosunku do Królestwa Szwecji i jego obywateli, a w związku z tym domniemanego prawa tych ostatnich do domagania od Zjednoczonego Królestwa przestrzegania postanowień owej konwencji.
Trybunał stwierdził natomiast, że na podstawie konwencji ICSID państwo trzecie nie wydaje się uprawnione do żądania od Zjednoczonego Królestwa wykonania orzeczenia arbitrażowego. Celem tej konwencji międzynarodowej, pomimo jej wielostronnego charakteru, jest bowiem uregulowanie stosunków dwustronnych między umawiającymi się stronami w sposób analogiczny do traktatu dwustronnego. W tym względzie Trybunał zaznaczył, że sąd najwyższy Zjednoczonego Królestwa ogranicza się zasadniczo do wskazania, że państwa trzecie, które zawarły konwencję ICSID, mogłyby mieć interes w tym, aby Zjednoczone Królestwo wypełniło swoje zobowiązania wobec innego państwa członkowskiego, przystępując do wykonania orzeczenia arbitrażowego. Tymczasem takiego czysto faktycznego interesu nie można utożsamiać z „prawem” w rozumieniu art. 351 TFUE, które mogłoby uzasadniać zastosowanie tego postanowienia.
Jednakże w spornym wyroku sąd najwyższy Zjednoczonego Królestwa nie zbadał zasadniczej kwestii, a mianowicie w jakim zakresie państwo trzecie mogłoby doprowadzić do powstania odpowiedzialności międzynarodowej Zjednoczonego Królestwa z powodu naruszenia obowiązków ciążących na nim na mocy tej konwencji w ramach egzekucji orzeczenia arbitrażowego wydanego po rozstrzygnięciu sporu między państwami członkowskimi.
Trybunał podkreślił zaś, że art. 351 TFUE jest normą, która może pozwolić na odstępstwa od stosowania prawa Unii, w tym prawa pierwotnego. Postanowienie to może zatem wywierać istotny wpływ na porządek prawny Unii, ponieważ pozwala ono na odstępstwo od zasady pierwszeństwa prawa Unii. W tym kontekście w myśl spornego wyroku wszystkie państwa członkowskie, które zawarły konwencję ICSID przed ich przystąpieniem do Unii mogłyby, opierając się na tym artykule, być w stanie wyłączyć spory dotyczące prawa Unii z systemu sądowego Unii, powierzając je sądom arbitrażowym. Trybunał przypomniał jednak, że procedury arbitrażowe ustanowione między państwami członkowskimi zostały zastąpione przez system sądowych środków odwoławczych przewidziany w traktatach. Artykuł 351 TFUE należy zatem interpretować ściśle, tak aby nie pozbawić znaczenia norm ogólnych przewidzianych w traktatach Unii.
W tych okolicznościach sąd najwyższy Zjednoczonego Królestwa był zobowiązany – przed wydaniem wyroku – do szczegółowego zbadania, czy taki obowiązek skutkuje powstaniem praw, na które państwa trzecie mogłyby się powoływać wobec nich. Tymczasem takiego szczegółowego badania nie przeprowadzono w spornym wyroku, wobec czego sąd ten błędnie zinterpretował i zastosował to postanowienie, przypisując mu szeroki zakres, czego celem i skutkiem jest celowe wykluczenie stosowania całego prawa Unii. Taka wykładnia, która prowadzi do pominięcia zasady pierwszeństwa prawa Unii, będącej jedną z jego zasadniczych cech, może podważyć spójność, pełną skuteczność i autonomię prawa Unii oraz wreszcie szczególny charakter prawa ustanowionego w traktatach. Sąd najwyższy Zjednoczonego Królestwa poważnie naruszył zatem porządek prawny Unii.
ii) W przedmiocie zarzutu dotyczącego naruszenia art. 4 TUE
W pierwszej kolejności Trybunał zauważył, że w przypadku gdy rozstrzygnięcie sporu zależy od ważności decyzji Komisji, z obowiązku lojalnej współpracy ustanowionego w art. 4 TUE wynika, że sąd krajowy powinien zawiesić postępowanie do czasu, gdy sądy Unii wydadzą prawomocne orzeczenie w przedmiocie skargi o stwierdzenie nieważności decyzji, chyba że w okolicznościach danej sprawy sąd ten uzna za uzasadnione wystąpienie do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym odnośnie do ważności decyzji Komisji.
Tymczasem w niniejszej sprawie postępowania toczące się przed instytucjami Unii i sądem najwyższym Zjednoczonego Królestwa dotyczyły tej samej kwestii, wykładni tych samych przepisów oraz ważności lub skuteczności decyzji wydanych przez Komisję. Tak więc w dniu, w którym sąd najwyższy Zjednoczonego Królestwa wydał sporny wyrok, kwestia wpływu art. 351 TFUE na stosowanie prawa Unii była przedmiotem wstępnego badania przez Komisję i mogła jeszcze zostać oceniona przez sąd Unii. W tym stanie rzeczy istniało ryzyko zapadnięcia sprzecznych orzeczeń. Ryzyko to zresztą zmaterializowało się, ponieważ w decyzji o wszczęciu postępowania, podobnie jak w ostatecznej decyzji, której zgodność z prawem była jeszcze przedmiotem odwołania w dniu wydania tego wyroku, sformułowano wnioski całkowicie przeciwne do tych zawartych w spornym wyroku.
W drugiej kolejności Trybunał uznał, że stwierdzenia tego nie pozwalają podważyć argumenty przedstawione przez sąd najwyższy Zjednoczonego Królestwa w celu odstąpienia od stosowania zasady lojalnej współpracy.
Co się tyczy powodu, dla którego kwestie dotyczące istnienia i zakresu zobowiązań wynikających z wcześniejszych umów międzynarodowych nie są zastrzeżone dla sądów Unii, a nawet nie wchodzą w zakres ich właściwości, Trybunał wyjaśnił, że obowiązek lojalnej współpracy ciążący na sądach krajowych opiera na założeniu, że ta sama kwestia może wchodzić jednocześnie w zakres właściwości sądów Unii i sądów krajowych, w związku z czym istnieje ryzyko wydania sprzecznych orzeczeń.
Tymczasem pytanie przedłożone w niniejszej sprawie zarówno sądowi najwyższemu Zjednoczonego Królestwa, jak też Komisji oraz sądom Unii, dotyczyło zakresu art. 351 TFUE, który jest postanowieniem prawa Unii. Jego ostateczna wykładnia należy zatem do wyłącznej właściwości Trybunału. Trybunał podkreślił, że artykuł ten nie zawiera żadnego odesłania do prawa państw członkowskich ani do prawa międzynarodowego, w związku z czym zawarte w nim wyrażenia należy uznać za autonomiczne pojęcia prawa Unii. Wynika z tego, że sądy Unii są właściwe do ustalenia, czy konwencja ICSID nakłada obowiązki, których poszanowania państwo trzecie ma prawo domagać się, oraz czy traktaty Unii nie naruszają tych praw i obowiązków. Jest tak w przypadku skargi o stwierdzenie nieważności, skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, a nawet odesłania prejudycjalnego. W tym ostatnim przypadku właściwość sądu krajowego nie może pozbawić Trybunału jakichkolwiek kompetencji do badania tych samych kwestii. Jest tak, tym bardziej gdy zastosowanie art. 351 TFUE do takiej umowy międzynarodowej może mieć rozstrzygający wpływ na wynik równoległej skargi bezpośredniej, mającej na celu stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji Komisji.
Skoro bowiem sąd Unii ma wypowiedzieć się w przedmiocie ważności aktu prawa Unii, to zgodne z podziałem ról między sądami krajowymi a sądem Unii jest to, że jedynie Trybunał jest właściwy do dokonania wykładni właściwej wcześniejszej umowy międzynarodowej w celu ustalenia, czy art. 351 TFUE stoi na przeszkodzie stosowaniu prawa Unii w owym akcie, ponieważ Trybunał jest wyłącznie właściwy do stwierdzenia nieważności aktu Unii.
iii) W przedmiocie zarzutu dotyczącego naruszenia art. 267 TFUE
Trybunał stwierdził, po pierwsze, że kwestia zakresu art. 351 TFUE w okolicznościach niniejszej sprawy jest kwestią nową w orzecznictwie Trybunału i że zakres zawartego w tym artykule wyrażenia „postanowienia traktatów […] naruszają” nie został jeszcze sprecyzowany przez Trybunał. Tymczasem artykuł ten może mieć istotny wpływ na porządek prawny Unii.
Po drugie, w decyzji o wszczęciu postępowania i w ostatecznej decyzji Komisja przyjęła wykładnię art. 351 TFUE, która jest sprzeczna z wykładnią przyjętą przez sąd najwyższy Zjednoczonego Królestwa w spornym wyroku. Wykładnia ta została zresztą zakwestionowana przez inwestorów w uzasadnieniu wniesionej przez nich do Sądu skargi o stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji. Biorąc pod uwagę wniesione do Trybunału odwołanie od tego wyroku, kwestia wpływu art. 351 TFUE na wykonanie orzeczenia arbitrażowego pozostaje zatem zawisła przed sądami Unii.
Po trzecie, zarówno High Court of England and Wales [wysoki trybunał (Anglia i Walia)], jak i Court of Appeal (sąd apelacyjny), do których wcześniej zwrócili się inwestorzy, odmówiły wypowiedzenia się w kwestii stosowania art. 351 TFUE ze względu na ryzyko wydania sprzecznych orzeczeń.
Po czwarte, Trybunał zauważył, że Nacka tingsrätt (sąd pierwszej instancji w Nacka, Szwecja) orzekł, iż art. 351 TFUE nie ma zastosowania do wykonania orzeczenia arbitrażowego, a zatem odmówił wykonania tego orzeczenia w Szwecji.
Po piąte, w chwili wydania orzeczenia przez sąd najwyższy Zjednoczonego Królestwa kwestia wykonania orzeczenia arbitrażowego była zawisła przed sądami belgijskimi.
W świetle tych ustaleń Trybunał doszedł do wniosku, że w niniejszej sprawie istniały wystarczające elementy mogące wzbudzić wątpliwości co do wykładni art. 351 TFUE. Wątpliwości te, biorąc pod uwagę wpływ tego postanowienia na jedną z zasadniczych cech prawa Unii i ryzyko wydania sprzecznych orzeczeń w Unii, powinny były skłonić sąd najwyższy Zjednoczonego Królestwa do uznania, że wykładnia rzeczonego postanowienia nie jest na tyle oczywista, by nie pozostawiać miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości.
W tych okolicznościach Trybunał orzekł, że sąd najwyższy Zjednoczonego Królestwa, jako sąd krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, powinien był zwrócić się do Trybunału z odesłaniem prejudycjalnym w przedmiocie wykładni art. 351 akapit pierwszy TFUE w celu uniknięcia ryzyka błędnej wykładni prawa Unii, którą rzeczywiście przedstawił w spornym wyroku.
iv) W przedmiocie zarzutu dotyczącego naruszenia art. 108 TFUE
Trybunał stwierdził, że w spornym wyroku zobowiązano Rumunię, aby przystąpiła do wypłaty odszkodowania przyznanego na mocy tego orzeczenia arbitrażowego z naruszeniem ustanowionego w art. 108 TFUE obowiązku niewprowadzania w życie planowanej pomocy przed wydaniem przez Komisję ostatecznej decyzji. Rumunia stoi tym samym w obliczu sprzecznych orzeczeń dotyczących wykonania wspomnianego orzeczenia. W związku z tym w spornym wyroku zlekceważono to postanowienie, nakazując innemu państwu członkowskiemu jego naruszenie.
W tym względzie nie ma znaczenia, że wspomniany artykuł przewiduje obowiązek spoczywający na „zainteresowanym państwie członkowskim”, czyli w niniejszym przypadku na Rumunii. Obowiązek lojalnej współpracy wymagał bowiem od sądów krajowych Zjednoczonego Królestwa ułatwienia przestrzegania przez Rumunię zobowiązań ciążących na niej na mocy art. 108 TFUE, pod rygorem pozbawienia tego postanowienia skuteczności (effet utile).