Sprawa T‑380/10
Wabco Europe i in.
przeciwko
Komisji Europejskiej
Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Belgijski, niemiecki, francuski, włoski, niderlandzki i austriacki rynek instalacji sanitarnych do łazienek – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 101 TFUE i art. 53 porozumienia EOG – Koordynacja podwyżek cen i wymiana mających szczególne znaczenie informacji handlowych – Zakłócenie konkurencji – Dowód – Obliczanie kwoty grzywny – Współpraca w trakcie postępowania administracyjnego – Komunikat z 2002 r. w sprawie współpracy – Zwolnienie z grzywien – Obniżenie kwoty grzywny – Istotna wartość dodana – Wytyczne w sprawie obliczania kwoty grzywien z 2006 r. – Zasada niedziałania prawa wstecz
Streszczenie – wyrok Sądu (czwarta izba) z dnia 16 września 2013 r.
1. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii – Zakres – Uwzględnienie wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien – Granice – Poszanowanie ogólnych zasad prawa
(art. 261 TFUE, 263 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 31; komunikat Komisji 2006/C 210/02)
2. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Kontrola sądowa – Granice
(art. 101 ust. 1 TFUE, art. 263 TFUE)
3. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Prawa podstawowe – Domniemanie niewinności – Procedura z zakresu konkurencji – Stosowanie
(art. 6 ust. 2 UE; art. 101 ust. 1 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47, art. 48 ust. 1)
4. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Środek dowodowy – Posłużenie się zbiorem poszlak – Wymagana moc dowodowa poszczególnych poszlak
(art. 101 ust. 1 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 2)
5. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Spoczywający na Komisji ciężar dowodu na okoliczność czasu trwania naruszenia – Zakres ciężaru dowodu
(art. 101 ust. 1 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 2)
6. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Uzgodniona praktyka – Pojęcie – Koordynacja i współpraca niezgodna z obowiązkiem określenia przez każde przedsiębiorstwo w sposób autonomiczny jego zachowania na rynku – Wymiana informacji między konkurentami – Cel lub skutek antykonkurencyjny – Domniemanie – Przesłanki – Informacje dotyczące produktu sprzedawanego na rynku, z którym konkurencyjne przedsiębiorstwa nie mają związku – Brak domniemania
(art. 101 ust. 1 TFUE)
7. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Porozumienia i uzgodnione praktyki stanowiące jednolite naruszenie – Pojęcie – Kartel całościowy – Kryteria – Jednolity cel – Przesłanka – Istnienie zakłócenia konkurencji wpływającego na każdy z rynków produktów objętych owym jednolitym naruszeniem
(art. 101 ust. 1 TFUE)
8. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Konwalidacja niewystarczającego uzasadnienia w trakcie postępowania spornego – Przesłanki – Wyjątkowe okoliczności
(art. 296 TFUE)
9. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Obniżenie grzywny w zamian za współpracę przedsiębiorstwa, któremu zarzucono naruszenie – Warunki – Zwiększona wartość dowodów przedstawionych przez dane przedsiębiorstwo – Zakres – Uwzględnienie porządku chronologicznego zaoferowanej współpracy – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Zakres
(art. 101 ust. 1 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 18, art. 23 ust. 2; komunikat komisji 2002/C 45/03, pkt 20–23)
10. Postępowanie sądowe – Skarga wszczynająca postępowanie – Odpowiedź na skargę – Wymogi formalne – Określenie przedmiotu sporu – Zwięzłe przedstawienie powołanych zarzutów – Pisma załączone do skargi lub do odpowiedzi na skargę – Dopuszczalność – Przesłanki
[statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 21; regulamin postępowania przed Sądem, art. 44 § 1 lit. c)]
11. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Niedziałanie wstecz przepisów karnych – Zakres stosowania – Grzywny nakładane za naruszenie reguł konkurencji – Zaliczenie – Ewentualne naruszenie tej zasady poprzez zastosowanie do naruszenia, które miało miejsce przed wejściem w życie wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien – Przewidywalny charakter zmian wprowadzonych wytycznymi – Brak naruszenia
(art. 101 ust. 1 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 49; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikaty Komisji: 98/C 9/03; 2006/C 210/02)
1. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 28, 140, 186, 195, 196)
2. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 42–44)
3. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 45, 46)
4. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 47–52, 94)
5. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 53)
6. W dziedzinie konkurencji dostarczenie mających szczególne znaczenie informacji handlowych, takich jak informacje na temat przyszłych podwyżek cen, w sytuacji gdy informacje te są skierowane do konkurencyjnego przedsiębiorstwa lub konkurencyjnych przedsiębiorstw, wywiera skutek antykonkurencyjny, ponieważ zaburzeniu ulega autonomia zachowania się zainteresowanych przedsiębiorstw na rynku. W razie stwierdzenia, że praktyki takie są stosowane między konkurentami, Komisja nie musi wykazywać ich antykonkurencyjnych skutków na właściwym rynku, jeśli praktyki te są konkretnie w stanie, biorąc od uwagę kontekst prawny i gospodarczy, w które się wpisują, wyeliminować, ograniczyć lub zakłócić konkurencję wewnątrz wspólnego rynku.
Natomiast nie można przyjąć, że porozumienie przedsiębiorstw lub ich uzgodniona praktyka polegające na wymianie informacji handlowych mających szczególne znaczenie, ale dotyczących produktu sprzedawanego na rynku, na którym przedsiębiorstwa te nie są konkurentami, mają na tym rynku antykonkurencyjny cel lub skutek. Praktyka przedsiębiorstwa aktywnego na dwóch odrębnych rynkach produktowych, polegająca na przekazywaniu konkurentom obecnym na jednym z tych rynków mających szczególne znaczenie informacji handlowych dotyczących drugiego z tych rynków, na którym konkurenci ci nie są obecni, nie może bowiem co do zasady wpłynąć na konkurencję, jaka prowadzona jest na tym drugim rynku.
(por. pkt 78, 79)
7. W dziedzinie konkurencji jednolite naruszenie istnieje wówczas, gdy porozumienia lub uzgodnione praktyki wpisują się w ogólny plan wdrożony świadomie przez przedsiębiorstwa w celu realizacji jednolitego celu antykonkurencyjnego. Jednakże stwierdzenie takiego naruszenia nie może oznaczać uchylenia wstępnego warunku istnienia zakłócenia konkurencji wpływającego na każdy z rynków produktów objętych owym jednolitym naruszeniem.
(por. pkt 92)
8. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 107, 110)
9. W dziedzinie konkurencji Komisja określiła w obwieszczeniu w sprawie zwolnienia z grzywien oraz zmniejszania grzywien w przypadkach karteli (zwanego dalej „komunikatem”) warunki, na jakich przedsiębiorstwa współpracujące z nią w trakcie dochodzenia w sprawie kartelu mogą być zwolnione z grzywny lub mogą skorzystać z obniżenia grzywny, którą w innym wypadku musiałyby zapłacić.
Z samej logiki wspomnianego komunikatu wynika, że zamierzonym celem jest stworzenie klimatu niepewności wewnątrz karteli, który ma zachęcać do jego ujawnienia Komisji. Ta niepewność wynika zaś właśnie z faktu, że uczestnicy kartelu wiedzą, że tylko jeden spośród nich będzie mógł skorzystać z całkowitego zwolnienia z grzywny, ujawniając pozostałych uczestników naruszenia i narażając ich w ten sposób na grzywny. W ramach tego systemu i zgodnie z tą samą logiką przedsiębiorstwa, które najszybciej zaproponują współpracę, mają gwarancję otrzymania większej obniżki grzywny, którą w innym przypadku musiałyby zapłacić, w porównaniu z obniżką przyznaną przedsiębiorstwom, które tę współpracę nawiązały później. Porządek chronologiczny i szybkość współpracy zaoferowanej przez członków kartelu stanowią więc podstawowe elementy systemu wprowadzonego w życie przez komunikat w sprawie współpracy.
W tym względzie, o ile Komisja jest zobowiązana do uzasadnienia powodów, ze względu na które ocenia, iż dowody dostarczone przez przedsiębiorstwa w ramach komunikatu w sprawie współpracy stanowią wkład uzasadniający obniżenie kwoty nałożonej grzywny lub nie uzasadniają jej obniżenia, o tyle do przedsiębiorstw zamierzających kwestionować decyzję Komisji w tym zakresie należy wykazanie, że informacje dostarczone dobrowolnie przez te przedsiębiorstwa były decydujące dla umożliwienia Komisji udowodnienia istoty naruszenia, a w rezultacie – umożliwienia jej wydania decyzji nakładającej grzywny. Ze względu na rację bytu obniżki Komisja nie może pominąć użyteczności dostarczonych informacji, która bezwzględnie zależy od posiadanych już przez nią dowodów.
Jeśli przedsiębiorstwo tytułem współpracy tylko potwierdziło, i to w sposób mniej precyzyjny i wyraźny, pewne informacje, które zostały już dostarczone w ramach współpracy przez inne przedsiębiorstwo, stopień współpracy ze strony tego przedsiębiorstwa, chociaż może on nie być pozbawiony pewnej użyteczności dla Komisji, nie może być uważany za porównywalny ze stopniem współpracy ze strony przedsiębiorstwa, które jako pierwsze dostarczyło rzeczonych informacji. Jeżeli oświadczenie ogranicza się do potwierdzenia w pewnym stopniu oświadczenia, którym Komisja już dysponowała, to nie ułatwia ono Komisji zadania w znacznym stopniu. A zatem nie może ono stanowić wystarczającego usprawiedliwienia dla obniżenia kwoty grzywny ze względu na współpracę. Ponadto współpraca ze strony przedsiębiorstwa w trakcie dochodzenia nie uprawnia do jakiegokolwiek obniżenia grzywny, jeśli nie wykracza ona poza obowiązki ciążące na nim na podstawie art. 18 rozporządzenia nr 1/2003.
Wreszcie, chociaż należałoby uznać, że Komisja dysponuje zakresem uznania w ramach badania kwestii, czy wartość dowodowa informacji, które zostały jej dostarczone na podstawie komunikatu w sprawie współpracy, jest znaczna, to Sąd nie może polegać na rzeczonym zakresie uznania, by zrezygnować z przeprowadzenia pogłębionej kontroli, zarówno pod względem prawnym, jak i faktycznym, dokonanej w tym względzie oceny Komisji.
(por. pkt 142, 147–153)
10. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 162, 163)
11. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 175–179)