WYROK SĄDU (pierwsza izba)
z dnia 22 września 2015 r.(*)
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające podjęte wobec Iranu w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu broni jądrowej – Zamrożenie środków finansowych – Błąd w ocenie – Obowiązek uzasadnienia – Prawo do obrony – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Proporcjonalność
W sprawie T‑161/13
First Islamic Investment Bank Ltd, z siedzibą w Labuan (Malezja), reprezentowana przez adwokatów B. Mettetala i C. Wuchera‑Northa,
strona skarżąca,
przeciwko
Radzie Unii Europejskiej, reprezentowanej przez Á. de Elerę‑San Miguela Hurtada i M. Bishopa, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
mającej za przedmiot, po pierwsze, wniosek o stwierdzenie częściowej nieważności decyzji Rady 2012/829/WPZiB z dnia 21 grudnia 2012 r. zmieniającej decyzję 2010/413/WPZiB w sprawie środków ograniczających wobec Iranu (Dz.U. L 356, s. 71), jak również rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 1264/2012 z dnia 21 grudnia 2012 r. dotyczącego wykonania rozporządzenia (UE) nr 267/2012 w sprawie środków ograniczających wobec Iranu (Dz.U. L 356, s. 55), oraz po drugie, wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji Rady o utrzymaniu w mocy środków ograniczających, którymi została objęta skarżąca,
SĄD (pierwsza izba),
w składzie: H. Kanninen, prezes, I. Pelikánová (sprawozdawca) i E. Buttigieg, sędziowie,
sekretarz: L. Grzegorczyk, administrator,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 10 grudnia 2014 r.,
wydaje następujący
Wyrok
Okoliczności powstania sporu
1 Skarżąca, First Islamic Investment Bank Ltd, jest malezyjskim bankiem.
2 Niniejsza sprawa wpisuje się w ramy systemu środków ograniczających ustanowionych w celu wywarcia nacisku na Islamską Republikę Iranu, aby zakończyła ona działania stwarzające zagrożenie rozprzestrzenianiem broni jądrowej i działania związane z rozwojem systemów przenoszenia broni jądrowej (zwane dalej „rozprzestrzenianiem broni jądrowej”).
3 Nazwa skarżącej została umieszczona w wykazie podmiotów, które przyczyniają się do rozprzestrzeniania broni jądrowej w Iranie, zawartym w załączniku II do decyzji Rady 2010/413/WPZiB z dnia 26 lipca 2010 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylającej wspólne stanowisko 2007/140/WPZiB (Dz.U. L 195, s. 39) na mocy decyzji Rady 2012/829/WPZiB z dnia 21 grudnia 2012 r. zmieniającej decyzję 2010/413/WPZiB (Dz.U. L 356, s. 71).
4 W konsekwencji nazwa skarżącej została też umieszczona w wykazie zawartym w załączniku IX do rozporządzenia Rady (UE) nr 267/2012 z dnia 23 marca 2012 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylającego rozporządzenie (UE) nr 961/2010 (Dz.U. L 88, s. 1) na mocy rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 1264/2012 z dnia 21 grudnia 2012 r. dotyczącego wykonania rozporządzenia (UE) nr 267/2012 (Dz.U. L 356, s. 55).
5 W rezultacie umieszczenia nazwy skarżącej w wykazach ujętych w załączniku II do decyzji 2010/413 oraz w załączniku IX do rozporządzenia nr 267/2012 jej środki i zasoby gospodarcze zostały zamrożone.
6 W zakresie, w jakim dotyczy to skarżącej, decyzję 2012/829 i rozporządzenie wykonawcze nr 1264/2012 uzasadniono następująco:
„First Islamic Investment Bank (FIIB) wspomaga wskazane podmioty w naruszaniu przepisów sankcji […] UE nałożonych na Iran i zapewnia wsparcie finansowe rządowi Iranu. FIIB jest częścią Sorinet Group, której właścicielem i zarządzającym jest Babak Zanjani. Podmiot ten jest wykorzystywany do przekazywania płatności związanych z ropą naftową”.
7 W dniu 22 grudnia 2012 r. Rada Unii Europejskiej opublikowała w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej ogłoszenie skierowane do osób i podmiotów, do których mają zastosowanie środki ograniczające przewidziane w decyzji 2012/829 i w rozporządzeniu wykonawczym nr 1264/2012 (Dz.U. C 398, s. 8).
8 Pismem z dnia 3 stycznia 2013 r. Rada poinformowała skarżącą o umieszczeniu jej nazwy w wykazach ujętych w załączniku II do decyzji 2010/413 i w załączniku IX do rozporządzenia nr 267/2012.
9 Pismem z dnia 25 stycznia 2013 r. skarżąca zakwestionowała zasadność decyzji o umieszczeniu jej nazwy w wyżej wskazanych wykazach i zwróciła się do Rady o jej ponowne rozpatrzenie. Swoje żądanie powtórzyła w piśmie z dnia 25 lutego 2013 r., w którym zwróciła się też o ujawnienie jej informacji i dowodów, na których oparto decyzję o umieszczeniu jej nazwy w tych wykazach.
10 Pismem z dnia 14 marca 2014 r. Rada odpowiedziała na wniosek skarżącej o ponowne rozpatrzenie jej decyzji. Wyjaśniła przy tej okazji, że powody, jakimi kierowała się, umieszczając jej nazwę w wykazach ujętych w załączniku II do decyzji 2010/413 oraz w załączniku IX do rozporządzenia nr 267/2012, były zasadne, w związku z czym podtrzymuje swoją decyzję w tym względzie.
11 W dniu 15 marca 2014 r. Rada opublikowała ogłoszenie skierowane do osób i podmiotów objętych środkami ograniczającymi przewidzianymi w decyzji 2010/413 oraz w rozporządzeniu nr 267/2012 (Dz.U. C 77, s. 1). W myśl tego ogłoszenia środki te, w tym środki dotyczące skarżącej, powinny zostać utrzymane w mocy.
Przebieg postępowania i żądania stron
12 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 14 marca 2013 r. skarżąca wniosła niniejszą skargę.
13 Ze względu na zmianę składu izb Sądu sędzia sprawozdawca został przydzielony do pierwszej izby, której w rezultacie w dniu 23 września 2013 r. przekazana została niniejsza sprawa.
14 W dniu 25 maja 2014 r. skarżąca uzupełniła swoje żądania, domagając się stwierdzenia nieważności decyzji Rady o utrzymaniu w mocy zastosowanych wobec niej środków ograniczających (zwanej dalej „decyzją o utrzymaniu środków ograniczających w mocy”), zawartej w ogłoszeniu z dnia 15 marca 2014 r.
15 W ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 64 regulaminu postępowania przed Sądem z dnia 2 maja 1991 r. strony zostały wezwane, pismem z dnia 23 października 2014 r., do udzielenia odpowiedzi na określone pytania oraz do przedstawienia pewnych dokumentów. Rada i skarżąca złożyły odpowiedzi w dniu 12 listopada 2014 r.
16 Na rozprawie w dniu 10 grudnia 2014 r. wysłuchano wystąpień stron oraz ich odpowiedzi na pytania ustne Sądu. Na rozprawie Sąd wezwał skarżącą do przedstawienia mu odpisu pisma Rady z dnia 14 marca 2014 r., w celu dołączenia go do akt sprawy. Rada wskazała, że nie zgłasza uwag w kwestii tego pisma.
17 Skarżąca ustosunkowała się do wezwania Sądu na rozprawie w wyznaczonym terminie.
18 W dniu 22 grudnia 2014 r. prezes pierwszej izby Sądu zamknął ustny etap postępowania.
19 Skarżąca wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności pkt 1 załącznika do decyzji 2012/829 w zakresie, w jakim ten punkt jej dotyczy;
– stwierdzenie nieważności pkt 1 załącznika do rozporządzenia wykonawczego 1264/2012 w zakresie, w jakim ten punkt jej dotyczy;
– stwierdzenie nieważności decyzji o utrzymaniu środków ograniczających w mocy;
– obciążenie Rady kosztami postępowania.
20 Rada wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie skarżącej kosztami postępowania.
Co do prawa
W przedmiocie dopuszczalności
21 Rada podnosi, że skarga jest niedopuszczalna, ponieważ została wniesiona po terminie. Powołuje się ona w tym względzie na wyrok z dnia 23 kwietnia 2013 r., Gbagbo i in./Rada (od C‑478/11 P do C‑482/11 P, Zb.Orz., EU:C:2013:258), zgodnie z którym termin do wniesienia skargi dotyczącej aktów ustanawiających indywidualne środki ograniczające, przewidziany w art. 263 TFUE, rozpoczyna swój bieg od chwili publikacji ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym, którą to publikację uważa się za równoznaczną z doręczeniem tych aktów zainteresowanym osobom i podmiotom. W rozpatrywanym przypadku ogłoszenie w sprawie umieszczenia nazwy skarżącej w omawianych wykazach zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym w dniu 22 grudnia 2012 r., w związku z czym przewidziany w art. 263 TFUE termin dwóch miesięcy, przedłużony o dziesięciodniowy termin uwzględniający odległość przewidziany w art. 102 § 2 regulaminu postępowania z dnia 2 maja 1991 r., upłynął w dniu 4 marca 2013 r., czyli 10 dni przed wniesieniem skargi, co nastąpiło w dniu 14 marca 2013 r.
22 Skarżąca odpowiada między innymi, że rozwiązanie, do jakiego doszedł Trybunał w ww. w pkt 21 wyroku Gbagbo i in./Rada (EU:C:2013:258), nie ma zastosowania w okolicznościach niniejszej sprawy, gdyż po publikacji ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym zaskarżone akty zostały jej notyfikowane indywidualnie.
23 Zgodnie z art. 263 akapit szósty TFUE skarga o stwierdzenie nieważności powinna być wniesiona w terminie dwóch miesięcy, stosownie do przypadku, od daty publikacji zaskarżonego aktu, jego notyfikowania skarżącemu lub, w razie ich braku, od daty powzięcia przez niego wiadomości o tym akcie.
24 W myśl art. 102 § 2 regulaminu postępowania z dnia 2 maja 1991 r. termin do wniesienia skargi przedłuża się o dziesięciodniowy termin uwzględniający odległość.
25 W przypadku przyjęcia lub utrzymania w mocy aktów nakładających środki ograniczające na osobę lub podmiot, termin do wniesienia skargi o stwierdzenie ich nieważności biegnie od dnia, w którym ta osoba lub ten podmiot zostali o nich powiadomieni (zob. podobnie ww. w pkt 21 wyrok Gbagbo i in./Rada, EU:C:2013:258, pkt 55, 59).
26 W myśl art. 24 ust. 3 decyzji 2010/413 oraz art. 46 ust. 3 rozporządzenia nr 267/2012, jeżeli Rada zna adres osoby lub podmiotu, których dane środki dotyczą, bezpośrednio przekazuje im odpisy tych środków.
27 W niniejszym przypadku Rada siłą rzeczy znała adres skarżącej, gdyż widniał on w decyzji 2012/829 i rozporządzeniu wykonawczym nr 1264/2012.
28 W rezultacie termin do wniesienia skargi na te akty biegnie od dnia, w którym skarżąca została o nich indywidualnie powiadomiona, czyli od dnia doręczenia jej pisma Rady z dnia 3 stycznia 2013 r.
29 W tym względzie należy najpierw zauważyć, że skoro Rada powołuje się na przekroczenie terminu do wniesienia skargi, powinna ona wskazać datę, w której nastąpiło doręczenie skarżącej pisma z dnia 3 stycznia 2013 r. (zob. podobnie wyrok z dnia 5 czerwca 1980 r., Belfiore/Komisja, 108/79, Rec, EU:C:1980:146, pkt 7).
30 Dla udowodnienia daty, w której nastąpiło doręczenie, Rada powołuje się na materiały, z których wynika, że pismo z dnia 3 stycznia 2013 r. wysłała na trzy adresy skarżącej, w tym adres wskazany w skardze. Przedstawiła także potwierdzenie odbioru jednego z tych trzech listów, które wskazuje datę 4 stycznia 2013 r. W tych okolicznościach Rada zakłada, że chociaż nie otrzymała potwierdzeń odbioru dwóch pozostałych pism, adresat otrzymał je „tego samego lub przybliżonego dnia”.
31 Skarżąca utrzymuje, że pismo z dnia 3 stycznia 2013 r. zostało jej przekazane przesyłką zwykłą, w związku z czym nie jest w stanie wskazać dokładnej daty jego doręczenia.
32 Należy zauważyć, że chociaż na potwierdzeniu doręczenia przedstawionym przez Radę widnieje data 4 stycznia 2013 r., dokument ten nie stanowi wystarczającego dowodu skutecznego doręczenia skarżącej pisma z dnia 3 stycznia 2013 r.
33 Otóż z jednej strony, mając na uwadze układ poszczególnych pól potwierdzenia odbioru, należy przyjąć, że wskazana data nie jest datą próby doręczenia przesyłki adresatowi, lecz datą nadania jej w urzędzie pocztowym. Za taką interpretacją przemawia tym bardziej to, że jest dość mało prawdopodobne, aby w ciągu jednego dnia pismo sporządzone w Brukseli (Belgia) w dniu 3 stycznia 2013 r. mogło zostać nadane na poczcie belgijskiej, wysłane do Malezji i doręczone adresatowi przez pocztę malezyjską.
34 Z drugiej strony, w każdym razie na przedstawionym przez Radę potwierdzeniu odbioru przesyłki widnieje adres, który różni się od adresu wskazanego przez skarżącą w skardze, i świadczy o tym, że próba doręczenia zakończyła się niepowodzeniem, gdyż poczta malezyjska zamieściła na przesyłce adnotację „adresat wyprowadził się”.
35 W tych okolicznościach należy stwierdzić, że Rada nie wykazała, kiedy dokładnie pismo z dnia 3 stycznia 2013 r. zostało doręczone skarżącej.
36 Należy poza tym zauważyć, iż nawet gdyby uznać, że wskazana przez Radę data 4 stycznia 2013 r. jest dniem, od którego biegnie termin do złożenia skargi, ostatnim dniem tego terminu jest 14 marca 2013 r., co oznacza, że złożona w tym dniu skarga w każdym razie została wniesiona w terminie.
37 Należy zatem oddalić zarzut niedopuszczalności, jaki podnosi Rada.
Co do istoty
38 Na poparcie swoich żądań skarżąca wysuwa trzy zarzuty, dotyczące, po pierwsze, błędu w ocenie; po drugie, naruszenia obowiązku uzasadnienia, jej prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej; oraz, po trzecie, zasady proporcjonalności.
39 Rada kwestionuje zasadność zarzutów skarżącej.
W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego błędu w ocenie
40 Skarżąca podnosi, że przyjmując wobec niej środki ograniczające, Rada popełniła oczywisty błąd w ocenie. Kwestionuje też zasadność powodów, dla których została nimi objęta.
41 Rada kwestionuje zasadność argumentacji skarżącej.
42 Jak wynika z orzecznictwa Trybunału, sądowa kontrola aktów przewidujących objęcie danej osoby lub danego podmiotu środkami ograniczającymi wymaga w szczególności, aby sąd Unii upewnił się, że dany akt opiera się na wystarczająco solidnej podstawie faktycznej. Oznacza to sprawdzenie okoliczności faktycznych podnoszonych w uzasadnieniu, które leży u podstaw wspomnianego aktu, tak aby kontrola sądowa nie była ograniczona do oceny abstrakcyjnego prawdopodobieństwa przywołanych powodów, ale dotyczyła tego, czy powody te – lub co najmniej jeden z nich, co do którego można uznać, że sam w sobie wystarczy do wsparcia tego aktu – są wykazane (zob. podobnie wyrok z dnia 28 listopada 2013 r., Rada/Fulmen i Mahmoudian, C‑280/12 P, Zb.Orz., EU:C:2013:775, pkt 58, 59, 64 i przytoczone tam orzecznictwo).
43 W tym celu sąd Unii ma obowiązek przeprowadzić to badanie, zwracając się w razie potrzeby do właściwego organu Unii o przedstawienie informacji lub dowodów, poufnych lub nie, mających znaczenie dla takiego badania (zob. ww. w pkt 42 wyrok Rada/Fulmen i Mahmoudian, EU:C:2013:775, pkt 65 i przytoczone tam orzecznictwo).
44 To bowiem do właściwego organu Unii należy – w razie zakwestionowania – wykazanie zasadności powodów wysuniętych przeciwko konkretnej osobie lub konkretnemu podmiotowi, a nie do tej osoby lub do tego podmiotu przedstawienie dowodu przeciwnego na brak zasadności wspomnianych powodów (zob. ww. w pkt 42 wyrok Rada/Fulmen i Mahmoudian, EU:C:2013:775, pkt 66 i przytoczone tam orzecznictwo).
45 Należy przypomnieć, że w przypadku skarżącej Rada umotywowała swoją decyzję w następujący sposób:
„First Islamic Investment Bank (FIIB) wspomaga wskazane podmioty w naruszaniu przepisów sankcji […] UE nałożonych na Iran i zapewnia wsparcie finansowe rządowi Iranu. FIIB jest częścią Sorinet Group, której właścicielem i zarządzającym jest Babak Zanjani. Podmiot ten jest wykorzystywany do przekazywania płatności związanych z ropą naftową”.
46 W pierwszej kolejności skarżąca utrzymuje, że Rada nie udowodniła naruszenia przez nią przepisów prawa Unii ani udzielania wsparcia rządowi irańskiemu. Wyjaśnia w tym kontekście, że jako spółka zależna tadżyckiej spółki Arzish nie jest powiązana z rządem irańskim i nigdy nie uczestniczyła w żadnych transakcjach z irańskimi spółkami ani w transakcjach dotyczących płatności związanych z irańską ropą naftową.
47 W tym względzie należy zauważyć, że ani w swoich pismach, ani na ustnym etapie postępowania Rada nie przedstawiła konkretnych zarzutów czy dowodów świadczących o tym, iż podane przez nią powody, tj. że skarżąca udzielała pomocy podmiotom trzecim w omijaniu obowiązujących przepisów lub wspierała rząd Iranu, poprzez pośredniczenie w płatnościach związanych z irańską ropą, są zasadne. W tych okolicznościach powody te, których zasadność skarżąca kwestionuje, nie mogą uzasadniać środków ograniczających, jakimi została objęta.
48 W drugiej kolejności skarżąca kwestionuje twierdzenie, jakoby należała do Sorinet Group lub była przez nią kontrolowana. W tym kontekście jej zdaniem Rada nie udowodniła, że taka grupa w ogóle istnieje, ani że skarżąca pozostawała pod jej kontrolą.
49 Rada twierdzi, że z dowodów, jakie załączyła do odpowiedzi na skargę, wynika, iż za pośrednictwem Sorinet Group skarżąca znajduje się pod kontrolą B. Zanjaniego, który udziela wsparcia rządowi Iranu.
50 Na wstępie należy przypomnieć, że w myśl art. 20 ust. 1 lit. c) decyzji 2010/413 oraz art. 23 ust. 2 lit. d) rozporządzenia nr 267/2012 zamraża się wszystkie środki finansowe i zasoby gospodarcze, których właścicielami są osoby i podmioty udzielające wsparcia rządowi Iranu oraz podmioty do nich należące lub przez nie kontrolowane.
51 Mocą decyzji 2012/829 i rozporządzenia wykonawczego nr 1264/2012 nazwisko B. Zanjaniego zostało umieszczone w wykazach ujętych w załączniku II do decyzji 2010/413 i załączniku IX do rozporządzenia nr 267/2012, co w szczególności zostało umotywowane udzielaniem przez niego wsparcia rządowi Iranu.
52 Uzasadnienie, zgodnie z którym skarżąca „jest częścią Sorinet Group, której właścicielem i zarządzającym jest Babak Zanjani”, odnosi się do okoliczności, że skarżąca stanowi własność tej grupy lub jest przez nią kontrolowana, zgodnie z kryterium, które przypomniano w pkt 50 powyżej.
53 W tych okolicznościach należy dokonać oceny dowodów przedstawionych przez Radę, aby ustalić, czy pozwalają one na wyciągnięcie wniosku, iż w chwili przyjęcia zaskarżonych aktów skarżąca należała do B. Zanjaniego lub była przez niego kontrolowana.
54 W tym względzie, po pierwsze, z doniesień tadżyckiej agencji prasowej wynika, że w 2011 r. Arzish, czyli spółka dominująca skarżącej, została przekształcona w bank o nazwie Kont Bank Investment.
55 Po drugie, z informacji pochodzących ze strony internetowej Kont Bank Investment można wywnioskować, że właścicielem tego banku jest turecka spółka Kont Kozmetik ve Diş Ticaret Limited Şirketi.
56 Po trzecie, informacje na stronie internetowej Kont Kozmetik ve Diş Ticaret Limited Şirketi wskazują z kolei, że spółka ta wchodzi w skład Kont Group, do której należą spółki działające w sektorze usług turystycznych i finansowych.
57 Po czwarte, na stronie internetowej Sorinet Group z jednej strony wyjaśniono, że na jej czele stoi B. Zanjani, zaś z drugiej strony wskazano, że w jej skład wchodzą skarżąca, jej spółka dominująca Kont Bank Investment oraz inni członkowie Kont Group.
58 W tych okolicznościach należy stwierdzić, że materiały przedstawione przez Radę dowodzą przynajmniej tego, że między B. Zanjanim a skarżącą zachodzi stosunek kontroli, za pośrednictwem spółki Kont Kozmetik ve Diş Ticaret Limited Şirketi i Kont Bank Investment.
59 Ponadto, ponieważ materiały te pochodzą ze stron internetowych agencji prasowej i samych zainteresowanych spółek, mają one wystarczającą moc dowodową.
60 W tym względzie skarżąca twierdzi też, że Rada nie udowodniła istnienia podmiotu o nazwie Sorinet Group.
61 Niemniej jednak należy stwierdzić, że w świetle materiałów przedstawionych przez Radę nazwa ta jest powszechnie używana dla oznaczenia różnych spółek należących do B. Zanjaniego lub znajdujących się pod jego kontrolą. Poza tym, nawet gdyby założyć, że nazwa ta dokładnie nie odpowiada konkretnej strukturze prawnej, okoliczność ta pozostaje bez znaczenia dla udowodnienia związków między B. Zanjanim a skarżącą, o których mowa w pkt 53–59 powyżej.
62 W świetle wszystkich powyższych uwag należy stwierdzić, że Rada zasadnie uznała, iż skarżąca stanowi własność B. Zanjaniego lub pozostaje pod jego kontrolą. Ponieważ z pkt 50–53 powyżej wynika, że sam ten powód wystarczy dla uzasadnienia decyzji o objęciu skarżącej środkami ograniczającymi, zarzut pierwszy należy oddalić.
W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego naruszenia obowiązku uzasadnienia oraz prawa skarżącej do obrony i skutecznej ochrony sądowej
63 Skarżąca podnosi, że Rada naruszyła obowiązek uzasadnienia oraz jej prawo do obrony i skutecznej ochrony sądowej.
64 W pierwszej kolejności skarżąca wyjaśnia, że powody, jakie wobec niej wskazano, są zbyt lakoniczne, aby można było uznać, że spełniają warunki prawidłowego uzasadnienia, skutkiem czego skarżąca nie mogła ustalić, czy decyzja o zastosowaniu wobec niej środków ograniczających jest zasadna. W szczególności Rada nie wskazała konkretnych sytuacji, w których miała naruszyć obowiązujące przepisy lub udzielać wsparcia rządowi irańskiemu, ani nie wyjaśniła charakteru jej domniemanych związków z Sorinet Group.
65 W drugiej kolejności mimo swoich wyraźnych próśb skarżąca nie uzyskała od Rady dowodów ani dokumentów, które świadczyłyby o prawdziwości stawianych jej zarzutów.
66 W trzeciej kolejności ze względu na wskazane wyżej naruszenia doszło też do naruszenia jej prawa do skutecznej ochrony sądowej.
67 Rada kwestionuje zasadność argumentacji skarżącej, przyznając jednocześnie, że wniosek skarżącej o zapoznanie się z aktami sprawy nadal jest rozpatrywany.
68 Na wstępie należy zauważyć, że szczegółowy zarzut skarżącej, zgodnie z którym Rada naruszyła jej prawo do skutecznej ochrony sądowej, nie został poparty odrębną argumentacją, lecz opiera się na argumentach przedstawionych w ramach pozostałych zarzutów szczegółowych. W tych okolicznościach zarzut szczegółowy oparty na naruszenia prawa do skutecznej ochrony sądowej nie może być przedmiotem odrębnego badania przez Sąd.
69 W pierwszej kolejności, w kwestii obowiązku uzasadnienia, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem obowiązek uzasadnienia niekorzystnego aktu, ściśle związany z zasadą poszanowania prawa do obrony, ma za zadanie, po pierwsze, zapewnić zainteresowanemu wskazówki wystarczające do ustalenia, czy akt jest zasadny lub ewentualnie czy nie zawiera wady pozwalającej na zakwestionowanie jego ważności przed sądem Unii, a po drugie, zapewnić sądowi Unii możliwość kontroli zgodności z prawem tego aktu (zob. wyrok z dnia 15 listopada 2012 r., Rada/Bamba, C‑417/11 P, Zb.Orz., EU:C:2012:718, pkt 49 i przytoczone tam orzecznictwo).
70 Uzasadnienie, jakiego wymaga art. 296 TFUE, powinno w sposób jasny i jednoznaczny przedstawiać tok rozumowania instytucji, która wydała akt, tak aby umożliwić zainteresowanym zaznajomienie się ze względami uzasadniającymi nałożenie danych środków, a właściwemu sądowi dokonanie jego kontroli (zob. ww. w pkt 69 wyrok Rada/Bamba, EU:C:2012:718, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo).
71 Ponieważ zainteresowanemu nie przysługuje prawo do bycia wysłuchanym przed przyjęciem początkowej decyzji o zamrożeniu środków finansowych, poszanowanie obowiązku uzasadnienia ma tym większe znaczenie, że stanowi ono jedyną gwarancję umożliwiającą zainteresowanemu skuteczne skorzystanie z będących w jego dyspozycji środków zaskarżenia w celu zakwestionowania legalności wspomnianej decyzji, chociażby po jej wydaniu (zob. ww. w pkt 69 wyrok Rada/Bamba, EU:C:2012:718, pkt 51 i przytoczone tam orzecznictwo).
72 W rezultacie uzasadnienie aktu Rady o zastosowaniu środka ograniczającego w postaci zamrożenia środków finansowych musi wskazywać szczególne i konkretne powody, dla których Rada uznała w ramach przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych, że zainteresowany powinien zostać objęty takim środkiem (ww. w pkt 69 wyrok Rada/Bamba, EU:C:2012:718, pkt 52).
73 Jednakże uzasadnienie, jakiego wymaga art. 296 TFUE, powinno być także dostosowane do charakteru danego aktu i kontekstu, w jakim został on wydany. Wymóg uzasadnienia należy oceniać w odniesieniu do okoliczności konkretnej sprawy, w szczególności do treści spornego aktu, charakteru powołanych argumentów, a także interesu, jaki w uzyskaniu informacji mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie. Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne okoliczności faktyczne i prawne, ponieważ ocena tego, czy uzasadnienie aktu jest wystarczające, winna nie tylko opierać się na jego brzmieniu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również całość przepisów prawa regulujących daną dziedzinę (zob. ww. w pkt 69 wyrok Rada/Bamba, EU:C:2012:718, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).
74 W szczególności akt niekorzystny jest wystarczająco uzasadniony, jeżeli został wydany w okolicznościach znanych zainteresowanemu, pozwalając mu na zrozumienie treści przyjętego względem niego środka (zob. ww. w pkt 69 wyrok Rada/Bamba, EU:C:2012:718, pkt 54 i przytoczone tam orzecznictwo).
75 W rozpatrywanym przypadku należy przypomnieć, że w odniesieniu do skarżącej Rada podała następujące uzasadnienie:
„First Islamic Investment Bank (FIIB) wspomaga wskazane podmioty w naruszaniu przepisów sankcji […] UE nałożonych na Iran i zapewnia wsparcie finansowe rządowi Iranu. FIIB jest częścią Sorinet Group, której właścicielem i zarządzającym jest Babak Zanjani. Podmiot ten jest wykorzystywany do przekazywania płatności związanych z ropą naftową”.
76 Należy też przypomnieć, że w pkt 47 stwierdzono, iż powody, zgodnie z którymi skarżąca udzielała pomocy podmiotom trzecim w omijaniu obowiązujących przepisów, wspierała rząd Iranu lub pośredniczyła w płatnościach związanych z irańską ropą, nie mogą uzasadniać decyzji o objęciu skarżącej przedmiotowymi środkami ograniczającymi. W tych okolicznościach nie ma potrzeby badania, czy w przypadku tych zarzutów Rada dochowała obowiązku uzasadnienia.
77 Co się tyczy uzasadnienia dotyczącego związków między skarżącą a B. Zanjanim, jest ono wystarczające, gdyż Rada wskazała grupę, do której skarżąca miała należeć lub za pośrednictwem której miała być kontrolowana. Jak bowiem wynika z argumentacji skarżącej przedstawionej w ramach zarzutu pierwszego, skarżąca była w stanie zakwestionować zasadność tego zarzutu, co zrobiła, podważając istnienie Sorinet Group i podnosząc, że jej właścicielem jest spółka tadżycka. Jednocześnie Sąd był w stanie orzec co do zasadności tego zarzutu.
78 W rezultacie zarzut szczegółowy oparty na naruszeniu obowiązku uzasadnienia w zakresie dotyczącym uzasadnienia powodu odnoszącego się do związków między skarżącą a B. Zanjanim należy oddalić.
79 W drugiej kolejności, w kwestii dostępu do akt, należy przypomnieć, że jeżeli zainteresowanemu podmiotowi zostały przekazane informacje, które są wystarczająco dokładne i umożliwiają mu skuteczne przedstawienie jego stanowiska na temat okoliczności przemawiających na jego niekorzyść uwzględnionych przez Radę, zasada poszanowania prawa do obrony nie wymusza na Radzie, aby ta z własnej inicjatywy udzieliła dostępu do dokumentów znajdujących się w jej aktach. Rada ma obowiązek udostępnić wszystkie dokumenty administracyjne, dotyczące danego środka – o ile nie są one poufne – dopiero na wniosek zainteresowanej strony (zob. wyrok z dnia 6 września 2013 r., Bank Melli Iran/Rada, T‑35/10 i T‑7/11, Zb.Orz., EU:T:2013:397, pkt 84 i przytoczone tam orzecznictwo).
80 W tym względzie, jeżeli odpowiednie przepisy nie precyzują terminu, w jakim Rada powinna udostępnić te dokumenty, należy uznać, że Rada powinna uczynić to w rozsądnym terminie (zob. podobnie wyrok z dnia 16 września 2013 r., Bank Kargoshaei i in./Rada, T‑8/11, EU:T:2013:470, pkt 93). W każdym razie, oceniając, czy termin, który upłynął, był rozsądny, należy mieć na względzie okoliczność, że, ponieważ zainteresowanej osobie lub zainteresowanemu podmiotowi nie przysługuje prawo do bycia wysłuchanym przed podjęciem początkowej decyzji o umieszczeniu jej nazwiska lub jego nazwy w wykazie osób i podmiotów objętych środkami ograniczającymi, udostępnienie akt, o którym mowa w pkt 79 powyżej, stanowi dla nich pierwszą okazję, aby zapoznać się z dokumentami, na których Rada oparła swoją decyzję o umieszczeniu ich nazwiska lub nazwy w wykazie i z tego względu ma szczególne znaczenie dla ich obrony.
81 W rozpatrywanym przypadku skarżąca złożyła wniosek o udostępnienie akt w dniu 25 lutego 2013 r.
82 Nie ma wątpliwości, że do odpowiedzi na skargę, złożoną w dniu 4 czerwca 2013 r., Rada dołączyła dokumenty zawierające informacje na temat związków skarżącej z B. Zanjanim, które zostały przekazane skarżącej w ramach niniejszego postępowania. Rada nie twierdzi jednak, że przekazanie tych dokumentów stanowi odpowiedź na wniosek skarżącej o udostępnienie akt. Podobnie pismo Rady z dnia 14 marca 2014 r. stanowi odpowiedź na wniosek skarżącej o ponowne rozpatrzenie jej sytuacji, lecz nie na wniosek o udostępnienie akt sprawy.
83 W rezultacie, mając też na względzie odpowiedź Rady na pytanie ustne Sądu, należy stwierdzić, że na dzień rozprawy, tj. 10 grudnia 2014 r., czyli ponad 19 miesięcy po złożeniu przez skarżącą wniosku o udostępnienie akt sprawy, Rada nie ustosunkowała się do jej wniosku w tym względzie. W tych okolicznościach należy stwierdzić, że Rada naruszyła prawo skarżącej do obrony.
84 Jeśli chodzi o konsekwencje tego naruszenia, należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem nieprzekazanie dokumentu, na którym Rada oparła swoją decyzję o przyjęciu lub utrzymaniu w mocy środków ograniczających dotyczących danego podmiotu, lub przekazanie go po terminie, może stanowić naruszenie prawa do obrony uzasadniające stwierdzenie nieważności rozpatrywanych aktów, tylko wówczas, gdy zostanie ustalone, że w razie konieczności odrzucenia takiego nieujawnionego dokumentu jako dowodu przemawiającego na niekorzyść tego podmiotu, nie można by zgodnie z prawem przyjąć lub utrzymać w mocy tych środków ograniczających [ww. w pkt 79 wyrok Bank Melli Iran/Rada, EU:T:2013:397, pkt 100; wyrok z dnia 6 września 2013 r., Persia International Bank/Rada, T‑493/10, Zb.Orz. (Fragmenty), EU:T:2013:398, pkt 85].
85 W rozpatrywanym przypadku, po pierwsze, przyjęcie decyzji 2012/829 i rozporządzenia wykonawczego nr 1264/2012 nie zostało uzasadnione żadnym innym dokumentem przekazanym skarżącej w rozsądnym terminie po przyjęciu tych aktów. Z tego względu nieudostępnienie skarżącej akt sprawy powoduje, że należy stwierdzić nieważność decyzji 2012/829 i rozporządzenia wykonawczego nr 1264/2012.
86 Po drugie, przyjęcie decyzji o utrzymaniu środków ograniczających w mocy zostało poprzedzone przekazaniem skarżącej dokumentów załączonych do odpowiedzi na skargę, które dotyczą związków między skarżącą a B. Zanjanim. Tymczasem, jak wynika z pkt 48–62 powyżej, z punktu widzenia wymogów prawa dokumenty te wystarczająco świadczą o zasadności powodu, który stanowi samoistne uzasadnienie dla zastosowania środków ograniczających wobec skarżącej.
87 Z tego względu naruszenie prawa wglądu skarżącej do akt sprawy nie uzasadnia stwierdzenia nieważności decyzji o utrzymaniu środków ograniczających w mocy.
88 W świetle wszystkich powyższych uwag zarzut drugi należy uwzględnić w zakresie, w jakim dotyczy decyzji 2012/829 i rozporządzenia wykonawczego nr 1264/2012, oraz oddalić w zakresie, w jakim dotyczy decyzji o utrzymaniu środków ograniczających w mocy.
W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego naruszenia zasady proporcjonalności
89 Skarżąca utrzymuje, że zastosowane wobec niej środki ograniczające naruszają zasadę proporcjonalności. W tym względzie skarżąca w pierwszej kolejności powołuje się na wyrok z dnia 3 września 2008 r., Kadi i Al Barakaat International Foundation/Rada i Komisja (C‑402/05 P i C‑415/05 P, Zb.Orz., EU:C:2008:461), zgodnie z którym naruszenie tej zasady wynika z naruszenia jej praw procesowych, którego dotyczył jej zarzut drugi.
90 W drugiej kolejności środki ograniczające mają znaczący wpływ na działalność i reputację skarżącej, gdyż utrudniają jej prowadzenie działalności gospodarczej, co wyrządza jej szkodę. Tymczasem tego rodzaju konsekwencje są nieproporcjonalne, gdyż omawiane środki nie mają żadnego racjonalnego związku z celem, jaki postawiła sobie Rada, która nie wskazała ani nie udowodniła, że skarżąca była zaangażowana w jakiekolwiek działania niezgodne z prawem.
91 Rada kwestionuje zasadność argumentacji skarżącej.
92 Na wstępie należy przypomnieć, że wskutek stwierdzenia nieważności decyzji 2012/829 i rozporządzenia wykonawczego nr 1264/2012 w ramach zarzutu drugiego niniejszy zarzut należy rozpatrzyć tylko w zakresie dotyczącym decyzji o utrzymaniu środków ograniczających w mocy.
93 Co się w tym względzie tyczy pierwszego argumentu skarżącej, z pkt 84, 86 i 87 powyżej wynika, że naruszenie prawa wglądu do akt sprawy, które stwierdził Sąd, nie uzasadnia stwierdzenia nieważności decyzji o utrzymaniu środków ograniczających w mocy. W tych okolicznościach sformułowana przez skarżącą teza, zgodnie z którą naruszenie jej praw procesowych godzi w zasadę proporcjonalności, także nie powoduje konieczności stwierdzenia nieważności tej decyzji.
94 Co się tyczy drugiego argumentu skarżącej, należy przypomnieć, że zgodnie z zasadą proporcjonalności, która jest jedną z ogólnych zasad prawa Unii, zgodność z prawem zakazu prowadzenia działalności gospodarczej zależy od spełnienia warunku, że środki wiążące się z zakazem będą właściwe i konieczne do realizacji celów, do których w sposób prawnie uzasadniony zmierza dane uregulowanie, przy czym tam, gdzie istnieje możliwość wyboru spośród wielu właściwych środków, należy stosować najmniej restrykcyjne, a wynikające z tego niedogodności nie mogą być nadmierne w stosunku do zamierzonych celów (zob. ww. w pkt 79 wyrok Bank Melli Iran/Rada, EU:T:2013:397, pkt 179 i przytoczone tam orzecznictwo).
95 W rozpatrywanym przypadku, po pierwsze, z ustaleń poczynionych w pkt 48–62 powyżej wynika, że Rada miała podstawy, aby uznać, że skarżąca była podmiotem znajdującym się pod kontrolą B. Zanjaniego, który z kolei został uznany za osobę udzielającą wsparcia rządowi Iranu. W tych okolicznościach objęcie skarżącej środkami ograniczającymi odpowiada celowi, jaki chce osiągnąć Rada, którym to celem jest pozbawienie rządu irańskiego źródeł dochodów, aby zmusić go do zakończenia jego programu jądrowego ze względu na brak wystarczających środków.
96 Po drugie, chociaż skarżąca podnosi, że omawiane środki znacząco wpływają na jej działalność i reputację, gdyż utrudniają jej prowadzenie działalności gospodarczej, nie przedstawiła żadnych konkretnych informacji na temat ograniczeń lub szkód, jakich miała w rzeczywistości doznać. Poza tym to, że doznała znacznej szkody, jest mało prawdopodobne, gdyż jedynym akcjonariuszem skarżącej jest spółka tadżycka, zaś, jak sama twierdzi skarżąca, jej działalność koncentruje się na projektach inwestycyjnych w Malezji.
97 W każdym razie nie można wykluczyć, że omawiane środki w pewnym stopniu ograniczyły prawo własności skarżącej oraz wolność prowadzenia działalności gospodarczej, jako że w szczególności nie może ona dysponować środkami, które znajdują się na terytorium Unii lub w posiadaniu obywateli Unii, ani też dokonywać transferów tych środków na terytorium Unii, z wyjątkiem sytuacji, gdy uzyska specjalne zezwolenie. Podobnie objęcie skarżącej środkami ograniczającymi może w danym wypadku prowadzić do spadku zaufania do skarżącej ze strony jej klientów i partnerów handlowych.
98 Jednakże z orzecznictwa wynika, że prawa podstawowe, na które powołuje się skarżąca, tj. prawo własności i prawo do prowadzenia działalności gospodarczej, nie mają charakteru absolutnego i korzystanie z nich może być przedmiotem ograniczeń uzasadnionych celami interesu ogólnego, do których dąży Unia. I tak każdy gospodarczy lub finansowy środek ograniczający z definicji wywołuje negatywne skutki dla prawa własności i swobodnego prowadzenia działalności gospodarczej, wyrządzając tym samym szkodę podmiotom, które nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za sytuację, która doprowadziła do zastosowania owych sankcji. Znaczenie celów środków ograniczających może usprawiedliwiać negatywne konsekwencje – nawet daleko idące – w stosunku do objętych nimi osób lub podmiotów (zob. podobnie wyrok z dnia 9 lipca 2009 r., Melli Bank/Rada, T‑246/08 i T‑332/08, Zb.Orz., EU:T:2009:266, pkt 111 i przytoczone tam orzecznictwo).
99 W rozpatrywanym przypadku, zważywszy na kluczowe znaczenie utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, niedogodności, jakich doświadcza skarżąca, nie są nieproporcjonalne do tych celów. Jest tak tym bardziej, że z jednej strony owe ograniczenia dotyczą co najwyżej części aktywów skarżącej, a z drugiej strony decyzja 2010/413 i rozporządzenie nr 267/2012 przewidują pewne wyjątki, które umożliwiają podmiotom objętym środkami w postaci zamrożenia środków finansowych pokrycie podstawowych wydatków.
100 W tych okolicznościach zarzut trzeci należy oddalić.
101 W świetle wszystkich powyższych uwag należy stwierdzić nieważność decyzji 2012/829 i rozporządzenia wykonawczego nr 1264/2012 oraz oddalić skargę w zakresie, w jakim dotyczy decyzji o utrzymaniu środków ograniczających w mocy.
102 Należy też zauważyć, że decyzja o utrzymaniu środków ograniczających w mocy nie jest zwykłym aktem potwierdzającym, lecz autonomiczną decyzją, którą Rada podjęła w następstwie okresowej weryfikacji przewidzianej w art. 26 ust. 3 decyzji 2010/413 i w art. 46 ust. 6 rozporządzenia nr 267/2012. W tych okolicznościach, o ile stwierdzenie nieważności decyzji 2012/829 rozporządzenia wykonawczego nr 1264/2012 oznacza unieważnienie wpisu nazwiska skarżącej w wykazach ujętych w załączniku II do decyzji 2010/413 i w załączniku IX do rozporządzenia nr 267/2012 w odniesieniu do okresu poprzedzającego przyjęcie decyzji o utrzymaniu środków ograniczających w mocy, o tyle nie podważa legalności tego wpisu w odniesieniu do okresu, który nastąpił po jej przyjęciu.
W przedmiocie kosztów
103 Zgodnie z art. 134 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań każdej ze stron każda z nich pokrywa własne koszty. Jednakże, jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami sprawy, Sąd może orzec, że jedna ze stron pokrywa, oprócz własnych kosztów, część kosztów poniesionych przez stronę przeciwną. W niniejszej sprawie należy orzec, że każda ze stron pokrywa połowę własnych kosztów oraz połowę kosztów poniesionych przez stronę przeciwną.
Z powyższych względów
SĄD (pierwsza izba)
orzeka, co następuje:
1) Stwierdza się nieważność w zakresie dotyczącym First Islamic Investment Bank Ltd:
– punktu I załącznika do decyzji Rady 2012/829/WPZiB z dnia 21 grudnia 2012 r. zmieniającej decyzję 2010/413/WPZiB w sprawie środków ograniczających wobec Iranu;
– punktu I załącznika do rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 1264/2012 z dnia 21 grudnia 2012 r. dotyczącego wykonania rozporządzenia (UE) nr 267/2012 w sprawie środków ograniczających wobec Iranu.
2) W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.
3) First Islamic Investment Bank pokrywa połowę własnych kosztów oraz połowę kosztów poniesionych przez Radę Unii Europejskiej. Rada pokrywa połowę własnych kosztów oraz połowę kosztów poniesionych przez First Islamic Investment Bank.
Kanninen | Pelikánová | Buttigieg |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 22 września 2015 r.
Podpisy