Language of document : ECLI:EU:T:2021:716

WYROK SĄDU (siódma izba)

z dnia 20 października 2021 r.(*)

Służba publiczna – Urzędnicy – Postępowanie dyscyplinarne – Artykuł 266 TFUE – Dochodzenia administracyjne – Zasada dobrej administracji – Zasada bezstronności – Skarga o stwierdzenie nieważności oraz o zadośćuczynienie

W sprawie T‑220/20,

Petrus Kerstens, zamieszkały w La Forclaz (Szwajcaria), którego reprezentuje C. Mourato, adwokat,

strona skarżąca,

przeciwko

Komisji Europejskiej, którą reprezentują B. Mongin oraz A.-C. Simon, w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

mającej za przedmiot oparte na art. 270 TFUE żądanie, po pierwsze, stwierdzenia nieważności pisma Komisji z dnia 27 marca 2017 r. informującego skarżącego o wznowieniu postępowania dyscyplinarnego i decyzji z dnia 11 lipca 2019 r. kierującej do niego upomnienie, a po drugie, naprawienia szkody, jaką skarżący miał ponieść z uwagi na przebieg i czas trwania trzech postępowań dyscyplinarnych,

SĄD (siódma izba),

w składzie: R. da Silva Passos, prezes, V. Valančius (sprawozdawca) i L. Truchot, sędziowie,

sekretarz: L. Ramette, administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 22 kwietnia 2021 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Okoliczności powstania sporu

1        Skarżący, Petrus Kerstens, jest byłym urzędnikiem Komisji Europejskiej. Pracował w Urzędzie Administracji i Wypłacania Należności Indywidualnych (PMO), gdzie był kierownikiem wydziału w latach 2003–2011, a następnie jako doradca przy dyrekcji generalnej (DG) ds. Zasobów Ludzkich i Bezpieczeństwa. Od dnia 1 kwietnia 2016 r. jest na emeryturze.

2        W pierwszej kolejności, w dniu 20 lipca 2012 r., w ramach sporu, który prowadził z Komisją, skarżący sporządził notatkę wewnętrzną, w następstwie której Komisja postanowiła wszcząć wobec niego postępowanie dyscyplinarne o numerze referencyjnym CMS 12/063 ze względu na to, że notatka ta zawierała stwierdzenia uznane za obraźliwe. Postępowanie to doprowadziło do wydania decyzji z dnia 15 kwietnia 2014 r. o nałożeniu na skarżącego kary nagany (zwanej dalej „decyzją z dnia 15 kwietnia 2014 r.”).

3        Wyrokiem z dnia 18 marca 2016 r., Kerstens/Komisja (F‑23/15, EU:F:2016:65) Sąd do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej oddalił skargę na decyzję z dnia 15 kwietnia 2014 r.

4        Skarżący wniósł od tego wyroku odwołanie, które zostało uwzględnione przez Sąd wyrokiem z dnia 14 lutego 2017 r., Kerstens/Komisja (T‑270/16 P, niepublikowanym, EU:T:2017:74).

5        W tym względzie Sąd wskazał w pkt 62–70 wyroku z dnia 14 lutego 2017 r., Kerstens/Komisja (T‑270/16 P, niepublikowanego, EU:T:2017:74), że postępowanie dyscyplinarne CMS 12/063 zostało wszczęte bez uprzedniego przeprowadzenia dochodzenia administracyjnego, bez uprzedniego wysłuchania skarżącego i bez należytego sporządzenia sprawozdania z dochodzenia po jego zakończeniu, co stanowiło naruszenie obowiązków ciążących na Komisji. W pkt 88 i 89 tego wyroku Sąd stwierdził, że ze względu na wspomniane uchybienia postępowanie dyscyplinarne, które organ powołujący powinien był przeprowadzić na podstawie takiego dochodzenia oraz sprawozdania zamykającego to dochodzenie i po przesłuchaniu skarżącego, było materialnie wadliwe, wobec czego nie można wykluczyć, że gdyby przepisy regulujące to postępowanie były przestrzegane i gdyby skarżący został wysłuchany, postępowanie to mogłoby zakończyć się innym wynikiem. W konsekwencji Sąd stwierdził nieważność decyzji z dnia 15 kwietnia 2014 r.

6        Pismem z dnia 6 kwietnia 2017 r. organ powołujący poinformował skarżącego, że w ramach wykonania wyroku z dnia 14 lutego 2017 r., Kerstens/Komisja (T‑270/16 P, niepublikowanego, EU:T:2017:74) polecił Biuru Dochodzeń i Postępowań Dyscyplinarnych Komisji (IDOC), po pierwsze, wznowienie postępowania dyscyplinarnego CMS 12/063, pod nowym numerem referencyjnym CMS, a po drugie, usunięcie z akt osobowych skarżącego informacji o karze nagany nałożonej na niego decyzją z dnia 15 kwietnia 2014 r.

7        W dniu 18 kwietnia 2017 r. skarżący złożył zażalenie na pismo organu powołującego z dnia 6 kwietnia 2017 r.

8        W dniu 25 lipca 2017 r. organ powołujący oddalił wskazane zażalenie.

9        W drugiej kolejności, w dniu 7 września 2015 r., ze względu na podejrzenie ujawnienia informacji poufnych podmiotowi spoza instytucji, organ powołujący postanowił wszcząć przeciwko skarżącemu inne postępowanie dyscyplinarne, o numerze referencyjnym CMS 15/017. W dniu 7 kwietnia 2016 r. komisja dyscyplinarna wydała uzasadnioną opinię, w której uznała, że skarżący uchybił obowiązkowi lojalności i że w związku z tym zasadne jest nałożenie na niego kary dyscyplinarnej pociągającej za sobą skutki finansowe. Jednakże, ze względu na odwołanie wniesione przez skarżącego od wyroku z dnia 18 marca 2016 r., Kerstens/Komisja (F‑23/15, EU:F:2016:65), organ powołujący postanowił zawiesić owo postępowanie dyscyplinarne do czasu rozpatrzenia tego odwołania, o czym poinformował skarżącego pismem z dnia 19 września 2016 r.

10      Pismem z dnia 27 marca 2017 r. Komisja poinformowała skarżącego, że w następstwie wyroku z dnia 14 lutego 2017 r., Kerstens/Komisja (T‑270/16 P, niepublikowanego, EU:T:2017:74) postępowanie dyscyplinarne CMS 15/017 zostało wznowione i że ze względu na okoliczność, iż IDOC nie przeprowadził dochodzenia administracyjnego przed przesłuchaniem skarżącego na podstawie art. 3 załącznika IX do Regulaminu pracowniczego urzędników Unii Europejskiej (zwanego dalej „regulaminem pracowniczym”), Komisja poleciła IDOC podjęcie tego postępowania dyscyplinarnego na etapie, na którym zaistniało to uchybienie, będące uchybieniami tego samego rodzaju co to które zostało stwierdzone przez Sąd w postępowaniu CMS 12/063. Złożone przez skarżącego w dniu 18 kwietnia 2017 r. zażalenie na to pismo zostało oddalone przez organ powołujący w dniu 25 lipca 2017 r.

11      W dniu 10 listopada 2017 r. skarżący wniósł skargę o stwierdzenie nieważności wspomnianego pisma z dnia 27 marca 2017 r. oraz pisma z dnia 6 kwietnia 2017 r., wskazanego w pkt 6 powyżej. Postanowieniem z dnia 26 czerwca 2018 r., Kerstens/Komisja (T‑757/17, niepublikowanym, EU:T:2018:391) Sąd orzekł, że zaskarżone pisma nie stanowią aktów niekorzystnych, ponieważ należy je uznać za akty o charakterze przygotowawczym w ramach toczących się postępowań dyscyplinarnych. Postanowienie to zostało utrzymane w mocy w postępowaniu odwoławczym, postanowieniem z dnia 22 stycznia 2019 r., Kerstens/Komisja (C‑577/18 P, niepublikowanym, EU:C:2019:129).

12      W trzeciej kolejności, w dniu 27 września 2016 r., organ powołujący wszczął odrębne postępowanie dyscyplinarne przeciwko skarżącemu, pod numerem referencyjnym CMS 16/009, dotyczące „nieregulaminowych zachowań”, jakich miał się on dopuszczać wobec członków administracji w ramach postępowania dyscyplinarnego CMS 15/017.

13      Pismem z dnia 21 czerwca 2017 r. IDOC przekazał skarżącemu decyzje o wszczęciu dochodzenia w postępowaniach CMS 15/017 (obecnie CMS 17/009) i CMS 12/063 (obecnie CMS 17/010). Na wniosek skarżącego jego przesłuchanie w ramach tych postępowań i w ramach postępowania CMS 16/009 było wielokrotnie odraczane. W dniu 4 kwietnia 2018 r. IDOC doręczył skarżącemu pismo w sprawie zarzucanych mu czynów, wzywając go do przedstawienia uwag w terminie 10 dni. Sprawozdanie z dochodzenia administracyjnego zostało przekazane DG ds. Zasobów Ludzkich i Bezpieczeństwa w dniu 1 sierpnia 2018 r. Przesłuchanie skarżącego odbyło się w dniu 28 stycznia 2019 r.

14      Decyzją z dnia 11 lipca 2019 r. (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”), kończącą postępowania CMS 16/009, CMS 17/009 i CMS 17/010, organ powołujący stwierdził, że zachowanie skarżącego stanowiło naruszenie art. 11, 12 i 17 regulaminu pracowniczego. Postanowił on jednak nie wszczynać wobec niego postępowania dyscyplinarnego i skierować do niego upomnienie na podstawie art. 3 ust. 1 lit. b) załącznika IX do regulaminu pracowniczego.

15      Skarżący wniósł w dniu 29 sierpnia 2019 r. zażalenie na tę decyzję. Zażalenie to zostało oddalone decyzją organu powołującego z dnia 19 grudnia 2019 r.

 Postępowanie i żądania stron

16      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 16 kwietnia 2020 r. skarżący wniósł niniejszą skargę.

17      Pisemny etap postępowania został zakończony w dniu 4 listopada 2020 r.

18      W dniu 30 listopada 2020 r. skarżący, na podstawie art. 106 regulaminu postępowania przed Sądem, wniósł o przeprowadzenie rozprawy.

19      Na wniosek sędziego sprawozdawcy Sąd (siódma izba) uwzględnił żądanie skarżącego i otworzył ustny etap postępowania.

20      Na rozprawie, która odbyła się w dniu 22 kwietnia 2021 r., wysłuchane zostały wystąpienia stron i ich odpowiedzi na pytania Sądu.

21      Skarżący wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji oraz pisma organu powołującego z dnia 27 marca 2017 r., informującego go o wznowieniu postępowania CMS 15/017 (obecnie CMS 17/009);

–        zasądzenie od Komisji Europejskiej na jego rzecz zapłaty kwoty 30 000 EUR tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;

–        obciążenie Komisji Europejskiej kosztami postępowania.

22      Komisja wnosi w istocie do Sądu o:

–        oddalenie skargi w całości;

–        obciążenie skarżącego kosztami postępowania.

 Co do prawa

 W przedmiocie żądania stwierdzenia nieważności

23      Na wstępie należy przypomnieć, że postanowieniem z dnia 26 czerwca 2018 r., Kerstens/Komisja (T‑757/17, niepublikowanym, EU:T:2018:391) Sąd orzekł już, że pismo z dnia 27 marca 2017 r. nie stanowi aktu niekorzystnego. Należy zatem stwierdzić, że żądanie stwierdzenia nieważności tego pisma jest niedopuszczalne.

24      Na poparcie żądania stwierdzenia nieważności skarżący podnosi trzy zarzuty. W zarzucie pierwszym podnosi on naruszenie art. 266 TFUE ze względu na to, że Komisja przyjęła niewłaściwe środki w celu wykonania wyroku z dnia 14 lutego 2017 r., Kerstens/Komisja (T‑270/16 P, niepublikowanego, EU:T:2017:74), dotyczącego decyzji z dnia 15 kwietnia 2014 r., na mocy której nałożono na niego karę nagany w ramach postępowania dyscyplinarnego CMS 12/063 (obecnie CMS 17/010), oraz naruszyła zasadę non bis in idem. W zarzucie drugim podnosi on naruszenie art. 266 TFUE, zasady dobrej administracji, w tym obowiązku bezstronnego i sprawiedliwego rozpatrywania spraw, zasady domniemania niewinności i prawa do obrony. W zarzucie trzecim podnosi on naruszenie art. 266 TFUE, przepisów proceduralnych mających zastosowanie do dochodzeń administracyjnych i postępowań dyscyplinarnych, prawa do obrony i obowiązku uzasadnienia.

25      W ocenie Sądu w pierwszej kolejności należy zbadać zarzut drugi.

26      W ramach tego zarzutu skarżący podnosi w istocie, że każde nowe postępowanie dyscyplinarne powinno dawać gwarancje bezstronności i słuszności, jak wymaga tego zasada dobrej administracji ustanowiona w art. 41 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą praw podstawowych”). Podkreśla on, że zasada bezstronności ma podwójny wymiar, zarówno subiektywny, jak i obiektywny, który nakłada na organ dyscyplinarny obowiązek, po pierwsze, nieprzejawiania poprzez swoje zachowania stronniczości lub osobistych uprzedzeń, a po drugie, zachowania obiektywnej bezstronności poprzez zapewnienie wszelkich gwarancji wystarczających do wykluczenia jakichkolwiek uzasadnionych wątpliwości w tym względzie.

27      Zdaniem skarżącego wznowienie postępowań dyscyplinarnych w niniejszej sprawie spowodowało, że te same organy administracyjne i ci sami urzędnicy ponownie rozpatrywali sprawy, którymi się już zajmowali, naruszając tym samym zasady wymienione w pkt 26 powyżej.

28      Skarżący utrzymuje ponadto, że łącząc trzy postępowania dyscyplinarne CMS 12/063 (obecnie CMS 17/010), CMS 15/017 (obecnie CMS 17/009) i CMS 16/009, aby przeprowadzić jedno dochodzenie, organ powołujący uchybił spoczywającemu na nim obowiązkowi obiektywnej bezstronności. Połączenie to świadczy bowiem o chęci pogorszenia sytuacji skarżącego przez organ powołujący i doprowadzenia do przeprowadzenia postępowania CMS 12/063 (obecnie CMS 17/010) przez komisję dyscyplinarną. Zdaniem skarżącego trzy dochodzenia administracyjne zostały przeprowadzone odrębnie i dopiero na etapie zakończenia tych dochodzeń trzy sprawozdania z nich zostały załączone jako załączniki do jednolitego sprawozdania końcowego IDOC.

29      Skarżący podnosi wreszcie, że osoba, która prowadziła dochodzenie w IDOC w związku z dwoma postępowaniami dyscyplinarnymi – CMS 12/063 (obecnie CMS 17/010) i CMS 15/017 (obecnie CMS 17/009), jest tą samą osobą, która złożyła zawiadomienie o okolicznościach faktycznych badanych w ramach tego ostatniego postępowania. Skarżacy kwestionuje zatem jej subiektywną bezstronność, jak również subiektywną bezstronność dyrektor generalnej DG ds. Zasobów Ludzkich i Bezpieczeństwa, zaangażowanej w szereg dotyczących go postępowań. Kwestionuje on również obiektywną bezstronność jednolitego postępowania dochodzeniowego ze względu na udział w dochodzeniu, jako osoby odpowiedzialnej za jego prowadzenie, wspomnianej osoby, która złożyła zawiadomienie.

30      Komisja podnosi, że trzy postępowania dyscyplinarne dotyczące skarżącego zostały połączone w trosce o ekonomikę postępowania. Zdaniem Komisji postępując w ten sposób, IDOC i organ powołujący nie usiłowały pogorszyć sytuacji skarżącego ani działać na jego niekorzyść, lecz przeciwnie, pozwoliły na to, aby został on objęty jednym upomnieniem w odniesieniu do wszystkich okoliczności faktycznych leżących u podstaw tych trzech postępowań.

31      Komisja twierdzi, w odniesieniu do kwestii podważania bezstronności osoby odpowiedzialnej za prowadzenie dochodzeń oraz dyrektor generalnej DG ds. Zasobów Ludzkich i Bezpieczeństwa, że skarżący powołuje się jedynie na niesprawdzone insynuacje lub obawy. Zdaniem Komisji podobnie jest w przypadku kwestionowania bezstronności postępowania dochodzeniowego ze względu na udział w dochodzeniu, jako osoby odpowiedzialnej za nie, osoby, która złożyła zawiadomienie o okolicznościach faktycznych leżących u podstaw postępowania CMS 15/017 (obecnie CMS 17/009).

32      Należy przypomnieć, że art. 41 Karty praw podstawowych, który na mocy art. 6 ust. 1 TUE ma taką samą moc prawną jak traktaty, ustanawia prawo do dobrej administracji. Artykuł 41 ust. 1 Karty praw podstawowych stanowi w szczególności, że każdy ma prawo do bezstronnego rozpatrzenia swojej sprawy przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii.

33      Zgodnie z orzecznictwem zasada dobrej administracji nakazuje administracji staranne i bezstronne zbadanie wszystkich istotnych okoliczności rozpatrywanej sprawy oraz ustalenie wszystkich okoliczności faktycznych i prawnych niezbędnych do wykonania przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych, a także zapewnienie prawidłowego przebiegu i skuteczności prowadzonego przez nią postępowania (zob. wyrok z dnia 26 września 2014 r., B&S Europe/Komisja, T‑222/13, niepublikowany, EU:T:2014:837, pkt 39 i przytoczone tam orzecznictwo).

34      Należy też przypomnieć, że wymóg bezstronności obejmuje z jednej strony subiektywną bezstronność, rozumianą w ten sposób, że żaden pracownik danej instytucji zajmującej się daną sprawą nie może w jakikolwiek sposób okazywać stronniczości lub osobistych uprzedzeń, a z drugiej strony obiektywną bezstronność, rozumianą w ten sposób, że po stronie instytucji muszą istnieć dostateczne gwarancje, by wykluczyć w tym względzie wszelkie uzasadnione wątpliwości (zob. wyrok z dnia 7 listopada 2019 r., ADDE/Parlament, T‑48/17, EU:T:2019:780, pkt 43 i przytoczone tam orzecznictwo). W ramach badania bezstronności postępowania kolegialnego okoliczność, że wątpliwości co do zachowania bezstronności dotyczą tylko jednej osoby w ramach organu kolegialnego, niekoniecznie ma decydujące znaczenie, ponieważ osoba ta mogła wywierać decydujący wpływ podczas obrad (wyrok z dnia 7 listopada 2019 r., ADDE/Parlament, T‑48/17, EU:T:2019:780, pkt 58).

35      Jeśli chodzi o bezstronność subiektywną, z orzecznictwa wynika, że domniemanie bezstronności obowiązuje do czasu przedstawienia dowodu przeciwnego (zob. wyrok z dnia 27 listopada 2018 r., Mouvement pour une Europe des nations et des libertés/Parlament, T‑829/16, EU:T:2018:840, pkt 49 i przytoczone tam orzecznictwo).

36      W tym względzie należy wskazać, że w niniejszej sprawie skarżący nie przedstawił dowodów pozwalających wątpić w subiektywną bezstronność postępowania dochodzeniowego.

37      Jeśli chodzi o obiektywną bezstronność dochodzenia, Sąd przyznał już, że nie jest ona spełniona w sytuacji, gdy zostało wykazane, iż przed wszczęciem dochodzenia jedana z osób prowadzących dochodzenie znała okoliczności faktyczne objęte tym dochodzeniem, ponieważ kontaktowała się z osobą składającą skargę, wobec czego instytucja mogła w konkretnej sprawie wskazać jako prowadzącego dochodzenie osobę nieposiadającą żadnej uprzedniej wiedzy o okolicznościach faktycznych i nie wzbudzającą tym samym żadnych uzasadnionych wątpliwości co do swojej bezstronności w stosunku do drugiej strony (zob. podobnie wyrok z dnia 20 września 2019 r., UZ/Parlament, T‑47/18, EU:T:2019:650, pkt 51–56).

38      W niniejszej sprawie nie ma wątpliwości, że osobą odpowiedzialną za prowadzenie jednolitego dochodzenia wszczętego w trzech postępowaniach CMS 16/009, CMS 15/017 (obecnie CMS 17/009) i CMS 12/063 (obecnie CMS 17/010) jest osoba, która ujawniła okoliczności faktyczne będące przedmiotem postępowania CMS 15/017 (obecnie CMS 17/009), mianowicie kierowniczka działu HR IDOC 1.

39      Ponadto zostało ustalone, że wspomniana osoba, która złożyła zawiadomienie, mogła później, jako osoba odpowiedzialna za prowadzenie jednolitego dochodzenia w trzech postępowaniach dyscyplinarnych, odgrywać aktywną rolę w prowadzeniu dochodzenia toczącego się w ramach postępowania CMS 15/017 (obecnie CMS 17/009). Po pierwsze bowiem, w piśmie z dnia 21 czerwca 2017 r. osoba ta poinformowała skarżącego, że w dniu 1 czerwca 2017 r. otrzymała upoważnienie do kierowania tym dochodzeniem i powołała w tym celu dwie osoby do jego prowadzenia. Po drugie, własnoręcznie podpisała ona sprawozdanie końcowe z dochodzenia, co świadczy o jej rzeczywistym udziale w dochodzeniu.

40      W tym względzie Komisja przyznała na rozprawie, że nawet jeśli wyraźnie nie stwierdzono, że osoba ta odgrywała aktywną rolę jako osoba odpowiedzialna za monitorowanie, jakość i kompletność przedmiotowego dochodzenia, miała ona możliwość podejmowania działań w momencie otrzymania projektu sprawozdania z dochodzenia.

41      W tym względzie zostało wcześniej orzeczone, że osoba prowadząca dochodzenie wykonuje swoje uprawnienia w zakresie dochodzenia z upoważnienia osoby odpowiedzialnej za dochodzenie administracyjne, która może wydawać jej polecenia (wyrok z dnia 5 października 2020 r., Broughton/Eurojust, T‑87/19, niepublikowany, EU:T:2020:464, pkt 70). Wynika z tego, że funkcja osoby odpowiedzialnej za dochodzenie administracyjne nie ogranicza się do postawy biernej i zawsze pozostawia jej możliwość podjęcia działań w ramach toczącego się dochodzenia.

42      Należy zatem uznać, że rozpatrywana sytuacja, cechująca się tożsamością osób stwierdzoną w pkt 38 powyżej, wiązała się z obiektywnym ryzykiem, że osoba odpowiedzialna za prowadzenie jednolitego dochodzenia mogła od początku przyjąć pewne założenia lub kierować się uprzedzeniami co do udziału skarżącego w zarzucanych mu czynach w ramach postępowania CMS 15/017 (obecnie CMS 17/009) jeszcze przed przeprowadzeniem dochodzenia. W świetle w szczególności roli tej osoby w przebiegu dochodzenia oraz wpływu, jaki mogła ona mieć na treść sprawozdania końcowego, należy stwierdzić, że taka sytuacja może wzbudzić u skarżącego uzasadnione wątpliwości co do obiektywnej bezstronności tego dochodzenia. W tym względzie, zgodnie z orzecznictwem Trybunału, Sąd nie jest zobowiązany do zbadania, czy osoba odpowiedzialna za prowadzenie jednolitego dochodzenia faktycznie była uprzedzona w stosunku do skarżącego, ponieważ wystarczy, że istnienieje w tym względzie niedająca się rozwiać i uzasadniona wątpliwość (zob. podobnie wyrok z dnia 27 marca 2019 r., August Wolff i Remedia/Komisja, C‑680/16 P, EU:C:2019:257, pkt 37).

43      W takich okolicznościach skarżący ma podstawy, by twierdzić, że Komisja nie zorganizowała postępowania dochodzeniowego prowadzonego w trakcie wznowienia trzech postępowań dyscyplinarnych w taki sposób, aby zapewnić mu dostateczne gwarancje obiektywnej bezstronności tego postępowania. Okoliczność ta może być podstawą stwierdzenia wadliwości postępowania dyscyplinarnego w całości.

44      Jednakże zgodnie z utrwalonym orzecznictwem aby uchybienie proceduralne mogło być podstawą stwierdzenia nieważności danego aktu, konieczne jest, aby w braku takiego uchybienia postępowanie mogło zakończyć się innym wynikiem (zob. podobnie wyrok z dnia 14 lutego 2017 r., Kerstens/Komisja, T‑270/16 P, niepublikowany, EU:T:2017:74, pkt 74 i przytoczone tam orzecznictwo).

45      W ramach tego badania należy wziąć pod uwagę całość okoliczności sprawy, a w szczególności charakter zarzutów i wagę uchybień proceduralnych w stosunku do gwarancji, jakie mogły przysługiwać urzędnikowi (zob. wyrok z dnia 15 kwietnia 2015 r., Pipiliagkas/Komisja, F‑96/13, EU:F:2015:29, pkt 65).

46      Tymczasem postępowanie dyscyplinarne określone w załączniku IX do regulaminu pracowniczego przewiduje dwa odrębne etapy. Pierwszy etap stanowi przeprowadzenie bezstronnego dochodzenia administracyjnego, wszczętego na mocy decyzji organu powołującego, a następnie sporządzenie sprawozdania z dochodzenia i zamknięcie go, po wysłuchaniu zainteresowanego co do zarzucanych mu czynów wynikających ze wspomnianego sprawozdania. Drugi etap stanowi właściwe postępowanie dyscyplinarne wszczęte przez organ powołujący na podstawie wspomnianego sprawozdania z dochodzenia, które polega albo na wszczęciu postępowania dyscyplinarnego bez konsultacji z komisją dyscyplinarną, albo na skierowaniu sprawy do wspomnianej komisji na podstawie sprawozdania sporządzonego przez organ powołujący, przy uwzględnieniu wniosków z dochodzenia i uwag przedstawionych przez daną osobę, które jej dotyczą.

47      Wynika z tego, że dochodzenie administracyjne odgrywa istotną rolę i może wpłynąć na postępowanie dyscyplinarne. To bowiem na podstawie tego dochodzenia oraz informacji uzyskanych po przesłuchaniu danego urzędnika organ powołujący ocenia, po pierwsze, czy należy wszcząć postępowanie dyscyplinarne, po drugie, czy postępowanie to powinno w danym wypadku polegać na skierowaniu sprawy do komisji dyscyplinarnej, a po trzecie, w sytuacji gdy organ powołujący wszczyna postępowanie przed komisją dyscyplinarną – przedstawione tej komisji okoliczności faktyczne.

48      Nie można wobec tego wykluczyć, że gdyby dochodzenie administracyjne było prowadzone z zachowaniem gwarancji bezstronności, mogłoby skutkować odmienną oceną okoliczności faktycznych i tym samym zakończyć się innym wynikiem (zob. wyrok z dnia 14 lutego 2017 r., Kerstens/Komisja, T‑270/16 P, niepublikowany, EU:T:2017:74, pkt 82).

49      W tych okolicznościach skarżący mógł żywić uzasadnione wątpliwości co do obiektywnej bezstronności dochodzenia i co za tym idzie, prowadzonych wobec niego postępowań dyscyplinarnych.

50      W związku z tym należy uwzględnić zarzut pierwszy i w konsekwencji stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji, bez konieczności badania podniesionych przez skarżącego pozostałych zarzutów.

 W przedmiocie żądań odszkodowawczych

51      Skarżący wnosi do Sądu o zasądzenie od Komisji na jego rzecz kwoty 30 000 EUR tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Podnosi on, że trzy rozpatrywane postępowania dyscyplinarne, które toczyły się prawie osiem lat, sześć lat i cztery lata, spowodowały u niego wystąpienie stresu oraz problemów zdrowotnych. Twierdzi on ponadto, że naruszały one jego dobre imię i nieposzlakowaną opinię, przy czym do czasu ich wszczęcia przebieg jego kariery był nienaganny.

52      Komisja kwestionuje argumenty skarżącego i wnosi o oddalenie żądania odszkodowawczego.

53      Należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w dziedzinie służby publicznej powstanie odpowiedzialności Unii wymaga łącznego spełnienia kilku przesłanek, mianowicie bezprawności zachowania zarzucanego instytucji, rzeczywistego wystąpienia szkody oraz związku przyczynowego pomiędzy zarzucanym zachowaniem a podnoszoną szkodą (zob. podobnie wyroki z dnia 1 czerwca 1994 r., Komisja/Brazzelli Lualdi i in., C‑136/92 P, EU:C:1994:211, pkt 42; z dnia 16 grudnia 2010 r., Komisja/Petrilli, T‑143/09 P, EU:T:2010:531, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo). Te trzy przesłanki mają charakter kumulatywny, co oznacza, że w przypadku niespełnienia jednej z nich odpowiedzialność Unii nie może powstać (zob. wyrok z dnia 26 października 2017 r., Paraskevaidis/Cedefop,T‑601/16, EU:T:2017:757, pkt 78 i przytoczone tam orzecznictwo).

54      Wynika z tego, że nawet w przypadku wykazania zawinionego działania instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej Unii odpowiedzialność Unii może faktycznie powstać tylko wtedy, gdy skarżący jest w stanie wykazać rzeczywisty charakter szkody (zob. wyrok z dnia 26 października 2017 r., Paraskevaidis/Cedefop,T‑601/16, EU:T:2017:757, pkt 79 i przytoczone tam orzecznictwo).

55      Należy również przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem stwierdzenie nieważności aktu obciążonego wadą niezgodności z prawem może samo w sobie stanowić stosowne i co do zasady wystarczające naprawienie każdej krzywdy, jaką taki akt mógł spowodować (zob. podobnie wyroki: z dnia 9 lipca 1987 r., Hochbaum i Rawes/Komisja, 44/85, 77/85, 294/85 i 295/85, EU:C:1987:348, pkt 22; z dnia 9 listopada 2004 r., Montalto/Rada, T‑116/03, EU:T:2004:325, pkt 127 i przytoczone tam orzecznictwo).

56      Jednakże stwierdzenie nieważności aktu obciążonego wadą niezgodności z prawem nie może samo w sobie stanowić stosownego zadośćuczynienia, jeżeli strona skarżąca wykaże, że doznała krzywdy dającej się oddzielić od niezgodności z prawem stanowiącej podstawę stwierdzenia nieważności i niemożliwej do naprawienia w całości poprzez takie stwierdzenie nieważności (zob. wyrok z dnia 19 listopada 2009 r., Michail/Komisja, T‑49/08 P, EU:T:2009:456, pkt 88 i przytoczone tam orzecznictwo).

57      W niniejszej sprawie należy stwierdzić, że krzywda, na którą powołuje się skarżący, wynika bezpośrednio z niezgodności z prawem postępowania dochodzeniowego wszczętego w wyniku wznowienia trzech rozpatrywanych postępowań dyscyplinarnych.

58      Jednakże chociaż skarżący twierdzi, że z uwagi na czas ich trwania wspomniane postępowania spowodowały u niego stres oraz problemy zdrowotne oraz że naruszyły jego dobre imię i nieposzlakowaną opinię, to nie przedstawia on na poparcie swoich twierdzeń żadnego konkretnego dowodu mogącego wykazać rzeczywisty charakter takiej szkody.

59      W związku z tym Sąd uważa, że wszelka krzywda, jakiej skarżący mógł doznać, zostanie naprawiona w sposób właściwy i wystarczający poprzez stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji.

60      W związku z powyższym żądania odszkodowawcze należy oddalić.

61      Z całości powyższych rozważań wynika, że skargę należy uwzględnić w zakresie, w jakim zmierza ona do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, a w pozostałym zakresie – oddalić.

 W przedmiocie kosztów

62      Zgodnie z art. 134 § 3 regulaminu postępowania w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań każdej ze stron każda z nich pokrywa własne koszty. Jednakże jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami sprawy, Sąd może orzec, że jedna ze stron pokryje, oprócz własnych kosztów, część kosztów poniesionych przez stronę przeciwną.

63      W związku z tym, że skarga została częściowo uwzględniona, słuszna ocena okoliczności sprawy wymaga, aby skarżący pokrył jedna trzecią własnych kosztów, a pozostałą część jego kosztów pokryła Komisja, która winna pokryć również własne koszty.

Z powyższych względów

SĄD (siódma izba)

orzeka, co następuje:

1)      Stwierdza się nieważność decyzji Komisji Europejskiej z dnia 11 lipca 2019 r. w sprawie nałożenia na Petrusa Kerstensa kary w postaci upomnienia.

2)      W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.

3)      Komisja pokrywa, poza własnymi kosztami, dwie trzecie kosztów poniesionych przez P. Kerstensa.

da Silva Passos

Valančius

Truchot

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 20 października 2021 r.

Podpisy


*      Język postępowania: francuski.