Υπόθεση C‑45/12
Office national d’allocations familiales pour travailleurs salariés (ONAFTS)
κατά
Radia Hadj Ahmed
[αίτηση του Cour du travail de Bruxelles (Βέλγιο)
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]
«Κοινωνική ασφάλιση των διακινούμενων εργαζομένων — Κανονισμός (ΕΟΚ) 1408/71 — Προσωπικό πεδίο εφαρμογής — Χορήγηση οικογενειακών παροχών σε υπήκοο τρίτου κράτους η οποία απολαύει δικαιώματος διαμονής σε κράτος μέλος — Κανονισμός (ΕΚ) 859/2003 — Οδηγία 2004/38/ΕΚ — Κανονισμός (ΕΟΚ) 1612/68 — Προϋπόθεση περί διαμονής ορισμένης χρονικής διάρκειας»
Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (τέταρτο τμήμα) της 13ης Ιουνίου 2013
1. Κοινωνική ασφάλιση — Διακινούμενοι εργαζόμενοι — Νομοθεσία της Ένωσης — Προσωπικό πεδίο εφαρμογής — Μέλη της οικογένειας διακινούμενου εργαζομένου — Υπήκοος τρίτου κράτους και κόρη αυτής, επίσης υπήκοος τρίτου κράτους, στις οποίες χορηγήθηκε, πριν από χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει τα πέντε έτη, τίτλος διαμονής σε κράτος μέλος προκειμένου να εγκατασταθούν, χωρίς να έχει συναφθεί γάμος ή σύμφωνο συμβιώσεως, μαζί με διακινούμενο εργαζόμενο, υπήκοο άλλου κράτους μέλους, με τον οποίο η πρώτη απέκτησε ένα τέκνο το οποίο έχει επίσης την ιθαγένεια του άλλου αυτού κράτους μέλους — Συμβίωση που έχει παύσει εν τω μεταξύ, τα δε δύο τέκνα ζουν υπό την ίδια οικογενειακή στέγη με τη μητέρα τους — Δεν εμπίπτει — Προϋποθέσεις
(Κανονισμός 1408/71 του Συμβουλίου, άρθρο 1, στοιχείο στ΄, περίπτωση ii)
2. Ιθαγένεια της Ένωσης — Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών — Οδηγία 2004/38 — Διατήρηση του δικαιώματος διαμονής των μελών της οικογένειας σε περίπτωση διαζυγίου, ακυρώσεως του γάμου ή λύσεως του συμφώνου συμβιώσεως — Υπήκοος τρίτου κράτους και κόρη αυτής, επίσης υπήκοος τρίτου κράτους, στις οποίες χορηγήθηκε, πριν από χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει τα πέντε έτη, τίτλος διαμονής σε κράτος μέλος προκειμένου να εγκατασταθούν, χωρίς να έχει συναφθεί γάμος ή σύμφωνο συμβιώσεως, μαζί με διακινούμενο εργαζόμενο, υπήκοο άλλου κράτους μέλους, με τον οποίο η πρώτη απέκτησε ένα τέκνο το οποίο έχει επίσης την ιθαγένεια του άλλου αυτού κράτους μέλους — Συμβίωση που έχει παύσει εν τω μεταξύ, τα δε δύο τέκνα ζουν υπό την ίδια οικογενειακή στέγη με τη μητέρα τους — Προϋπόθεση περί πενταετούς διαμονής για τη χορήγηση εγγυημένων οικογενειακών παροχών — Επιτρέπεται
(Άρθρο 18 ΣΛΕΕ· οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 13 § 2 και 14)
3. Προδικαστικά ερωτήματα — Αρμοδιότητα του Δικαστηρίου — Προσδιορισμός των εφαρμοστέων στοιχείων του δικαίου της Ένωσης
(Άρθρο 267 ΣΛΕΕ)
4. Ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων — Εργαζόμενοι — Δικαίωμα διαμονής των μελών της οικογένειας — Γονέας που ασκεί πράγματι την επιμέλεια του τέκνου διακινούμενου εργαζομένου ή πρώην διακινούμενου εργαζομένου — Αναγκαία προϋπόθεση το τέκνο να έχει εγγραφεί στο εκπαιδευτικό σύστημα του κράτους μέλους υποδοχής
(Κανονισμός 1612/68 του Συμβουλίου, άρθρο 12)
1. Ο κανονισμός 1408/71, περί εφαρμογής των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης στους μισθωτούς, στους μη μισθωτούς και στα μέλη των οικογενειών τους που διακινούνται εντός της Κοινότητας, έχει την έννοια ότι υπήκοος τρίτου κράτους ή η κόρη της, η οποία είναι επίσης υπήκοος τρίτου κράτους, και εφόσον εμπίπτουν στην ακόλουθη περίπτωση:
— στην υπήκοο αυτή τρίτου κράτους χορηγήθηκε, πριν από χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει τα πέντε έτη, τίτλος διαμονής σε κράτος μέλος προκειμένου να εγκατασταθεί, χωρίς να έχει συνάψει γάμο ή σύμφωνο συμβιώσεως, μαζί με υπήκοο άλλου κράτους μέλους, με τον οποίο απέκτησε ένα τέκνο το οποίο έχει την ιθαγένεια του δεύτερου αυτού κράτους μέλους·
— μόνον ο υπήκοος αυτός άλλου κράτους μέλους έχει την ιδιότητα του εργαζομένου·
— η συμβίωση μεταξύ της εν λόγω υπηκόου τρίτου κράτους και του ως άνω υπηκόου κράτους μέλους έχει παύσει εν τω μεταξύ, και
— τα δύο τέκνα ζουν υπό την ίδια οικογενειακή στέγη με τη μητέρα τους,
δεν υπάγονται στο προσωπικό πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού, εκτός και αν η υπήκοος αυτή τρίτου κράτους ή η κόρη της μπορούν να χαρακτηρισθούν, κατά το εθνικό δίκαιο και για την εφαρμογή του, ως «μέλη της οικογένειας» του υπηκόου αυτού άλλου κράτους μέλους ή, σε περίπτωση αρνητικής απαντήσεως, αν μπορεί να γίνει δεκτό ότι «η συντήρησή τους βαρύνει κυρίως» τον εν λόγω υπήκοο.
(βλ. σκέψη 34, διατακτ. 1)
2. Τα άρθρα 13, παράγραφος 2, και 14 της οδηγίας 2004/38, σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια των κρατών μελών, σε συνδυασμό με το άρθρο 18 ΣΛΕΕ, έχουν την έννοια ότι δεν απαγορεύουν ρύθμιση κράτους μέλους βάσει της οποίας επιβάλλεται σε υπήκοο τρίτου κράτους, εφόσον εμπίπτει στην ακόλουθη περίπτωση:
— στην υπήκοο αυτή τρίτου κράτους χορηγήθηκε, πριν από χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει τα πέντε έτη, τίτλος διαμονής σε κράτος μέλος προκειμένου να εγκατασταθεί, χωρίς να έχει συνάψει γάμο ή σύμφωνο συμβιώσεως, μαζί με υπήκοο άλλου κράτους μέλους, με τον οποίο απέκτησε ένα τέκνο το οποίο έχει την ιθαγένεια του δεύτερου αυτού κράτους μέλους·
— μόνον ο υπήκοος αυτός άλλου κράτους μέλους έχει την ιδιότητα του εργαζομένου·
— η συμβίωση μεταξύ της εν λόγω υπηκόου τρίτου κράτους και του ως άνω υπηκόου κράτους μέλους έχει παύσει εν τω μεταξύ, και
— τα δύο τέκνα ζουν υπό την ίδια οικογενειακή στέγη με τη μητέρα,
υποχρέωση να πληροί προϋπόθεση περί πενταετούς διαμονής προκειμένου να χορηγηθούν οι εγγυημένες οικογενειακές παροχές, μολονότι δεν επιβάλλεται τέτοια υποχρέωση στους ημεδαπούς.
Συγκεκριμένα, από το γράμμα του άρθρου 13, παράγραφος 2, της οδηγίας 2004/38 προκύπτει ρητώς ότι τα μέλη της οικογένειας πολίτη της Ένωσης τα οποία δεν έχουν την ιθαγένεια κράτους μέλους διατηρούν το δικαίωμα διαμονής, βάσει της διατάξεως αυτής και υπό ορισμένες προϋποθέσεις, μόνον σε περίπτωση διαζυγίου, ακυρώσεως του γάμου ή λύσεως του συμφώνου συμβιώσεως. Ελλείψει γάμου ή συμφώνου συμβιώσεως, υπήκοος τρίτου κράτους δεν μπορεί να επικαλεσθεί δικαίωμα διαμονής βάσει του άρθρου 13, παράγραφος 2, της οδηγίας 2004/38, ούτε βάσει του άρθρου 14 της οδηγίας αυτής, το οποίο, στην παράγραφό του 2, απλώς υπενθυμίζει την ανάγκη να πληρούν οι ενδιαφερόμενοι τις προϋποθέσεις που προβλέπει, ιδίως, το άρθρο 13 της εν λόγω οδηγίας προκειμένου να εξακολουθήσουν να έχουν δικαίωμα διαμονής. Το άρθρο 18 ΣΛΕΕ δεν αναιρεί την κρίση αυτή.
(βλ. σκέψεις 36-38, 54, διατακτ. 2)
3. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 42)
4. Για να μπορεί υπήκοος τρίτου κράτους, ως γονέας που ασκεί πραγματικά την επιμέλεια του τέκνου υπηκόου κράτους μέλους ο οποίος απασχολείται ή απασχολήθηκε εντός άλλου κράτους, να απολαύει δικαιώματος διαμονής βάσει του άρθρου 12 του κανονισμού 1612/68, περί της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων στο εσωτερικό της Κοινότητας, πρέπει το τέκνο αυτό να έχει εγγραφεί στο εκπαιδευτικό σύστημα του κράτους μέλους υποδοχής.
(βλ. σκέψη 52)