WYROK SĄDU (czwarta izba)
z dnia 6 września 2013 r.(*)
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające podjęte wobec Iranu w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu broni jądrowej – Zamrożenie funduszy – Obowiązek uzasadnienia – Prawo do obrony – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Błąd w ocenie
W sprawie T‑493/10
Persia International Bank plc, z siedzibą w Londynie (Zjednoczone Królestwo), reprezentowany początkowo przez S. Gadhię, S. Ashleya, solicitors, D. Andersona, QC, oraz R. Blakeleya, barrister, a następnie przez S. Ashleya, S. Jeffreya, A. Irvine’a, solicitors, D. Wyatta, QC, oraz R. Blakeleya,
strona skarżąca,
przeciwko
Radzie Unii Europejskiej, reprezentowanej przez M. Bishopa oraz A. Vitra, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
popieranej przez
Komisję Europejską, reprezentowaną przez S. Boelaert oraz M. Konstantinidisa, działających w charakterze pełnomocników,
interwenient,
mającej za przedmiot, po pierwsze, stwierdzenie nieważności decyzji Rady 2010/413/WPZiB z dnia 26 lipca 2010 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylającej wspólne stanowisko 2007/140/WPZiB (Dz.U. L 195, s. 39), rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 668/2010 z dnia 26 lipca 2010 r. w sprawie wdrożenia art. 7 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 423/2007 dotyczącego środków ograniczających wobec Iranu (Dz.U. L 195, s. 25), decyzji Rady 2010/644/WPZiB z dnia 25 października 2010 r. zmieniającej decyzję 2010/413/WPZiB (Dz.U. L 281, s. 81), rozporządzenia Rady (UE) nr 961/2010 z dnia 25 października 2010 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 423/2007 (Dz.U. L 281, s. 1), decyzji Rady 2011/783/WPZiB z dnia 1 grudnia 2011 r. dotyczącej zmiany decyzji 2010/413 (Dz.U. L 319, s. 71), rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 1245/2011 z dnia 1 grudnia 2011 r. dotyczącego wykonania rozporządzenia nr 961/2010 (Dz.U. L 319, s. 11) oraz rozporządzenia Rady (UE) nr 267/2012 z dnia 23 marca 2012 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylającego rozporządzenie nr 961/2010 (Dz.U. L 88, s. 1) w zakresie, w jakim wspomniane akty dotyczą skarżącego, a po drugie, stwierdzenia niemożności stosowania art. 7 ust. 2 lit. d) rozporządzenia Rady (WE) nr 423/2007 r. z dnia 19 kwietnia 2007 r. dotyczącego środków ograniczających wobec Iranu (Dz.U. L 103, s. 1), art. 16 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 961/2010 oraz art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 267/2012 wobec skarżącego,
SĄD (czwarta izba),
w składzie: I. Pelikánová (sprawozdawca), prezes, K. Jürimäe i M. van der Woude, sędziowie,
sekretarz: N. Rosner, administrator,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 3 lipca 2012 r.,
wydaje następujący
Wyrok(1)
[...]
Przebieg postępowania i żądania stron
22 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 7 października 2010 r. skarżący wniósł rozpatrywaną skargę.
23 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 5 listopada 2010 r. skarżący zmienił swoje żądania w następstwie wydania w dniu 25 października 2010 r. decyzji 2010/644 i rozporządzenia nr 961/2010.
24 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 14 stycznia 2011 r. Komisja Europejska złożyła wniosek o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta popierającego żądania Rady. Postanowieniem z dnia 8 marca 2011 r. prezes czwartej izby Sądu dopuścił tę interwencję.
25 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 24 stycznia 2012 r. skarżący, po pierwsze, zmienił swoje żądania w następstwie wydania w dniu 1 grudnia 2011 r. decyzji 2011/783 i rozporządzenia wykonawczego nr 1245/2011, a po drugie, zażądał, w stosownym wypadku, stwierdzenia nieważności zaskarżonych aktów ze skutkiem natychmiastowym.
26 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 23 kwietnia 2012 r. skarżący zmienił swoje żądania w następstwie wydania w dniu 23 marca 2012 r. rozporządzenia nr 267/2012.
27 Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (czwarta izba) postanowił o otwarciu procedury ustnej i w ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 64 regulaminu postępowania przed Sądem zadał stronom pisemne pytania dotyczące skutków płynących dla niniejszej sprawy z wyroku Trybunału z dnia 13 marca 2012 r. w sprawie C‑380/09 P Melli Bank przeciwko Radzie, liczby dyrektorów skarżącego i sposobu ich powoływania oraz dopuszczalności czwartego zarzutu skarżącego. Strony udzieliły odpowiedzi na pytania Sądu.
28 W odpowiedzi na pytania Sądu, złożonej w sekretariacie Sądu w dniu 8 czerwca 2012 r., skarżący wycofał się z zarzutu trzeciego, dotyczącego nieproporcjonalnego i tym samym niezgodnego z prawem charakteru art. 20 ust. 1 lit. b) decyzji 2010/413, art. 7 ust. 2 lit. d) rozporządzenia nr 423/2007, art. 16 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 961/2010 oraz art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 267/2012.
29 Na rozprawie w dniu 3 lipca 2012 r. strony przedstawiły swe wystąpienia ustne oraz udzieliły odpowiedzi na pytania Sądu.
30 Postanowieniem Sądu (czwarta izba) z dnia 4 września 2012 r. procedura ustna została otwarta na nowo w celu dołączenia do akt sprawy uwag skarżącego w przedmiocie postanowienia prezesa Trybunału z dnia 19 lipca 2012 r. w sprawie C‑110/12 P(R) Akhras przeciwko Radzie, oraz wysłuchania uwag innych stron. Procedura ustna została ponownie zamknięta w dniu 4 października 2012 r.
31 Skarżący wnosi do Trybunału o:
– stwierdzenie nieważności ze skutkiem natychmiastowym pkt 4 tabeli B załącznika II do decyzji 2010/413, pkt 2 tabeli B załącznika do rozporządzenia wykonawczego nr 668/2010, pkt 4 tabeli B części I załącznika do decyzji 2010/644, pkt 4 tabeli B załącznika VIII do rozporządzenia nr 961/2010, decyzji 2011/783, rozporządzenia wykonawczego nr 1245/2011 oraz pkt 4 tabeli B części I załącznika IX do rozporządzenia nr 267/2012 w zakresie, w jakim akty te do niego się odnoszą;
– uznanie, że art. 7 ust. 2 lit. d) rozporządzenia nr 423/2007, art. 16 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 961/2010 oraz art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 267/2012 nie mają do niego zastosowania;
– obciążenie Rady kosztami postępowania.
32 Komisja i Rada wnoszą do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie skarżącego kosztami postępowania.
Co do prawa
[...]
Co do istoty
[...]
W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego naruszenia obowiązku uzasadnienia, zasady przestrzegania prawa do obrony oraz prawa do skutecznej ochrony sądowej
[...]
– W przedmiocie naruszenia prawa skarżącego do obrony i jego prawa do skutecznej ochrony sądowej wynikającego z faktu nieotrzymania wystarczających informacji dotyczących zastosowania wobec niego środków ograniczających
78 Skarżący podnosi, że mimo ponawianych wniosków o udzielenie informacji nie uzyskał on wystarczających informacji dotyczących zastosowania wobec niego i wobec Banku Mellat środków ograniczających, a w szczególności nie otrzymał żadnego dowodu dotyczącego domniemanego zaangażowania Banku Mellat w rozprzestrzenianie broni jądrowej. Podkreśla w tej mierze nieodpowiedni charakter przekazanych w piśmie z dnia 13 września 2010 r. propozycji zastosowania środków ograniczających i propozycji przekazanej w załączniku do dupliki oraz przekroczenie terminu w odniesieniu do ujawnienia tej ostatniej propozycji.
79 Skarżący wywodzi stąd, że przekazanie tych informacji i dowodów nie pozwoliło mu na sformułowanie użytecznych uwag dotyczących zastosowania środków ograniczających zarówno wobec niego, jak i wobec Banku Mellat i nie mogło zapewnić mu rzetelnego procesu.
80 Rada, wspierana przez Komisję, kwestionuje zasadność argumentów skarżącego. Rada wyjaśnia w szczególności, że przekazała propozycje zastosowania środków ograniczających skarżącemu z chwilą uzyskania zgody państw członkowskich, od których propozycje te pochodziły.
81 W pierwszej kolejności z badania przeprowadzonego w pkt 62–77 powyżej wynika, że przywołane przez Radę względem Banku Mellat i wynikające z zaskarżonych aktów i z przekazanych skarżącemu propozycji przyjęcia środków ograniczających zarzuty pierwszy, czwarty i piąty oraz uzasadnienie dotyczące samego skarżącego są wystarczająco dokładne. Natomiast niejasny charakter przedstawionych przez Radę względem Banku Mellat zarzutów drugiego, trzeciego, szóstego i siódmego stanowi naruszenie prawa skarżącego do obrony oraz jego prawa do skutecznej ochrony sądowej.
82 W drugiej kolejności należy zauważyć, że przekazania propozycji zastosowania środków ograniczających dokonano w dniu 13 września 2010 r., czyli przed upływem, w dniu 25 września 2010 r., terminu wyznaczonego skarżącemu przez Radę w celu przedstawienia jego uwag, tak że nie można stwierdzić wobec nich jakiegokolwiek naruszenia prawa do obrony.
83 Natomiast propozycja załączona do dupliki została przekazana po upływie terminu wymienionego w pkt 82 powyżej.
84 W tym względzie argument Rady dotyczący konieczności uzyskania zgody zainteresowanego państwa członkowskiego nie może zostać uwzględniony. Jeżeli bowiem Rada podejmuje decyzję o zastosowaniu wobec danego podmiotu środków ograniczających, opierając się w tym względzie na informacjach dostarczonych jej przez państwo członkowskie, to przed przyjęciem tych środków jest ona zobowiązana do zapewnienia, by owe informacje mogły zostać przekazane w użytecznym czasie podmiotowi, którego środki te dotyczą, tak aby mógł on skutecznie przedstawić swoje stanowisko.
85 Jednakże należy uznać, że przekazanie po terminie dokumentu, na którym Rada oparła się w celu zastosowania lub utrzymania środków ograniczających dotyczących danego podmiotu, stanowi naruszenie prawa do obrony uzasadniające stwierdzenie nieważności uprzednio przyjętych aktów, tylko gdy zostanie ustalone, że środki ograniczające nie mogły zostać słusznie zastosowane lub utrzymane, jeśli dokument przekazany po terminie należało odrzucić jako dowód obciążający.
86 Jak wynika zaś z pkt 70–76 powyżej, propozycja załączona do dupliki nie zawiera elementów uzupełniających w stosunku do zaskarżonych aktów i propozycji przekazanych w dniu 13 września 2010 r., co oznacza, że odrzucenie jej jako dowodu obciążającego nie może wpłynąć na zasadność zastosowania i utrzymania środków ograniczających dotyczących skarżącego. W tych okolicznościach przekazanie po terminie wspomnianej propozycji nie uzasadnia stwierdzenia nieważności decyzji 2010/413, rozporządzenia wykonawczego nr 668/2010, decyzji 2010/644 i rozporządzenia nr 961/2010.
87 W trzeciej kolejności, jeżeli chodzi o nieprzekazanie dowodów, to należy zauważyć, że zgodnie z zasadą przestrzegania prawa do obrony Rada nie jest zobowiązana do przekazywania informacji i dowodów innych niż te, które zawarte są w jej aktach. W niniejszej sprawie natomiast Rada wyjaśnia – czego skarżący nie kwestionuje – że jej akta nie zawierają uzupełniających dowodów dotyczących zaangażowania Banku Mellat w rozprzestrzenianie broni jądrowej lub dotyczących samego skarżącego. W tych okolicznościach Radzie nie można zarzucać naruszenia prawa skarżącego do obrony i jego prawa do skutecznej ochrony sądowej poprzez nieprzekazanie takich dowodów.
[...]
W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego błędu w ocenie w zakresie posiadania lub kontrolowania skarżącego przez Bank Mellat
101 Skarżący podnosi, że nie znajdował się w posiadaniu Banku Mellat i nie był jego własnością w rozumieniu art. 7 ust. 2 lit. d) rozporządzenia nr 423/2007, art. 20 ust. 1 lit. b) decyzji 2010/413, art. 16 ust. 2 rozporządzenia nr 961/2010 oraz art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 267/2012.
102 Przede wszystkim należy przypomnieć, że badanie Sądu dotyczy tylko okoliczności, zgodnie z którą Bank Mellat posiada 60% kapitału skarżącego. Jest bowiem oczywiście prawdą, że od dnia 24 stycznia 2012 r. Bank Tejarat, drugi akcjonariusz skarżącego, został również objęty środkami ograniczającymi przyjętymi na mocy decyzji 2010/413, rozporządzenia nr 961/2010 i rozporządzenia nr 267/2012. Jednakże na okoliczność tę Rada powołała się po raz pierwszy w toku rozprawy i nie widnieje ona w uzasadnieniu zaskarżonych aktów. W rezultacie nie można jej wziąć pod uwagę w ramach kontroli zgodności z prawem tychże aktów.
103 Zgodnie z orzecznictwem, kiedy zamrożone zostają fundusze podmiotu uznanego za zaangażowany w rozprzestrzenianie broni jądrowej, istnieje niebagatelne ryzyko wywierania przez ów podmiot nacisku na podmioty, które pozostają w jego posiadaniu lub pod jego kontrolą bądź które do niego należą, w celu obejścia skutków zastosowanych wobec niego środków. W konsekwencji zamrożenie funduszy tych podmiotów, do czego Rada jest zobowiązana na podstawie art. 7 ust. 2 lit. d) rozporządzenia nr 423/2007, art. 20 ust. 1 lit. b) decyzji 2010/413, art. 16 ust. 2 rozporządzenia nr 961/2010 oraz art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 267/2012, jest konieczne i właściwe dla zapewnienia skuteczności zastosowanych środków, a także zagwarantowania, że nie dojdzie do ich obejścia (zob. podobnie i analogicznie ww. w pkt 27 wyrok w sprawie Melli Bank przeciwko Radzie, pkt 39, 58).
104 Podobnie jeżeli dany podmiot pozostaje w 100% w posiadaniu podmiotu uznanego za zaangażowany w rozprzestrzenianie broni jądrowej, to spełniona jest przesłanka posiadania zawarta w art. 20 ust. 1 lit. b) decyzji 2010/413 i w art. 16 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 961/2010 (zob. analogicznie ww. w pkt 27 wyrok w sprawie Melli Bank przeciwko Radzie, pkt 79). To samo dotyczy pojęcia podmiotu „będącego własnością” podmiotu uznanego za zaangażowany w rozprzestrzenianie broni jądrowej zawartego w art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 267/2012.
105 Przy uwzględnieniu powyższego nie jest kwestionowane, że Bank Mellat posiada tylko 60% kapitału skarżącego.
106 W tych okolicznościach wbrew temu, co podnoszą Rada i Komisja, wynikająca z orzecznictwa reguła przytoczona w pkt 104 powyżej nie ma zastosowania, jako że posiadanie 60% kapitału skarżącego nie oznacza samo w sobie, że spełniona jest przesłanka „posiadania” lub „bycia własnością” przewidziana w przepisach, o których mowa w pkt 104 powyżej.
107 W rezultacie należy zbadać, czy przy uwzględnieniu okoliczności niniejszej sprawy, a w szczególności zakresu posiadania Banku Mellat, istnieje niebagatelne ryzyko, że skarżący będzie nakłaniany do obchodzenia skutków środków ograniczających, które go dotyczą (zob. podobnie i analogicznie ww. w pkt 27 wyrok w sprawie Melli Bank przeciwko Radzie, pkt 40).
108 Rada, wspierana przez Komisję, podnosi, że jest tak w zakresie, w jakim Bank Mellat jako większościowy akcjonariusz posiadający 60% kapitału skarżącego może powoływać i odwoływać jego dyrektorów.
109 W tym względzie z akt sprawy wynika, że skarżący ma siedmiu dyrektorów, w tym dwóch dyrektorów niezależnych, którzy nie sprawują funkcji kierowniczych.
110 Jest oczywiście prawdą, że na mocy zarówno mającego zastosowanie ustawodawstwa Zjednoczonego Królestwa, jak i statutu skarżącego dyrektorzy skarżącego są powoływani zwykłą uchwałą walnego zgromadzenia, przyjmowaną zwykłą większością głosów.
111 Przy uwzględnieniu powyższego, w pierwszej kolejności z przedstawionych przez skarżącego materiałów, których ścisłość nie była podważana przez pozostałe strony, wynika, że zgodnie z umową jego akcjonariuszy wyłącznie czterech jego dyrektorów zostało wybranych przez Bank Mellat, a trzech pozostałych zostało wybranych przez Bank Tejarat.
112 Ponadto jeden z czterech dyrektorów wybranych przez Bank Mellat jest niezależnym dyrektorem niepełniącym funkcji kierowniczych. Jak wynika z materiałów przedstawionych przez skarżącego, warunek niezależności, którego przestrzeganie zostało sprawdzone przez FSA w ramach postępowania dotyczącego zatwierdzenia dyrektorów spółki, oznacza w szczególności, że wspomniany dyrektor nie jest związany w żaden sposób z akcjonariuszami skarżącego, w tym z Bankiem Mellat.
113 W tych okolicznościach należy uznać, że Bank Mellat może wywierać wpływ na co najwyżej trzech z siedmiu obecnych dyrektorów skarżącego, to znaczy na ich mniejszość.
114 W toku rozprawy Rada podniosła jeszcze w tym względzie, że niezależni dyrektorzy nie uczestniczą w bieżącym zarządzaniu skarżącym, jako że nie sprawują oni funkcji kierowniczych.
115 Tymczasem należy zauważyć, że co się tyczy zbiorowych decyzji podejmowanych przez dyrektorów, statut skarżącego nie odróżnia dyrektorów kierowniczych od niesprawujących funkcji kierowniczych w zakresie odnoszącym się do quorum i do prawa głosu. W rezultacie w tej mierze stanowisko dyrektorów niesprawujących funkcji kierowniczych jest równorzędne stanowisku dyrektorów kierowniczych.
116 Ponadto w zakresie, w jakim argumentację Rady należy rozumieć jako odnoszącą się do wpływu, który może być wywierany indywidualnie przez niektórych dyrektorów skarżącego wybranych przez Bank Mellat w ramach ich funkcji kierowniczych, nie może ona być brana pod uwagę z dwóch powodów. Po pierwsze, okoliczność ta nie została bowiem przywołana w uzasadnieniu zaskarżonych aktów. Po drugie, odnośna argumentacja nie jest wystarczająco jasna, jako że Rada nie wskazała ani tożsamości odnośnych dyrektorów, ani dokładnych funkcji, które sprawują, ani szczególnego ryzyka, jakie okoliczność ta przedstawia dla skuteczności środków ograniczających dotyczących Banku Mellat.
117 W drugiej kolejności należy zauważyć, że z akt sprawy wynika, iż powołanie każdego nowego dyrektora skarżącego podlega zatwierdzeniu przez FSA. W rezultacie Bank Mellat nie może swobodnie zmienić liczby i charakteru dyrektorów skarżącego, w szczególności poprzez zlikwidowanie stanowisk dyrektorów niezależnych.
118 W świetle całości powyższych rozważań należy stwierdzić, że w szczególnych okolicznościach niniejszej sprawy okoliczność, iż Bank Mellat posiada 60% kapitału skarżącego, nie pozwala na uznanie, że spełniony jest warunek „posiadania” lub „bycia własnością”, przewidziany w art. 7 ust. 2 lit. d) rozporządzenia nr 423/2007, w art. 20 ust. 1 lit. b) decyzji 2010/413, w art. 16 ust. 2 rozporządzenia nr 961/2010 oraz w art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 267/2012.
119 W rezultacie posiadanie 60% kapitału skarżącego przez Bank Mellat nie uzasadnia samo w sobie zastosowania i utrzymania środków ograniczających dotyczących skarżącego.
120 Ponieważ posiadanie 60% kapitału skarżącego przez Bank Mellat jest jedyną okolicznością, która może być wzięta pod uwagę przez Sąd (zob. pkt 102 powyżej), należy uwzględnić zarzut drugi i tym samym stwierdzić nieważność decyzji 2010/644, rozporządzenia nr 961/2010, decyzji 2011/783, rozporządzenia wykonawczego nr 1245/2011 i rozporządzenia nr 267/2012 w zakresie, w jakim dotyczą one skarżącego, bez konieczności zbadania, po pierwsze, pozostałych argumentów przywołanych przez skarżącego w ramach zarzutu drugiego, a po drugie, zarzutu piątego.
[...]
Z powyższych względów
SĄD (czwarta izba)
orzeka, co następuje:
1) W zakresie dotyczącym Persia International Banku plc stwierdza się nieważność:
– punktu 4 tabeli B załącznika II do decyzji Rady 2010/413/WPZiB z dnia 26 lipca 2010 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylającej wspólne stanowisko 2007/140/WPZiB;
– punktu 2 tabeli B załącznika do rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 668/2010 z dnia 26 lipca 2010 r. w sprawie wdrożenia art. 7 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 423/2007 dotyczącego środków ograniczających wobec Iranu;
– punktu 4 tabeli B części I załącznika do decyzji Rady 2010/644/WPZiB z dnia 25 października 2010 r. zmieniającej decyzję 2010/413;
– punktu 4 tabeli B załącznika VIII do rozporządzenia Rady (UE) nr 961/2010 z dnia 25 października 2010 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylającego rozporządzenie nr 423/2007;
– decyzji Rady 2011/783/WPZiB z dnia 1 grudnia 2011 r. dotyczącej zmiany decyzji 2010/413;
– rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 1245/2011 z dnia 1 grudnia 2011 r. dotyczącego wykonania rozporządzenia nr 961/2010;
– punktu 4 tabeli B części I załącznika IX do rozporządzenia Rady (UE) nr 267/2012 z dnia 23 marca 2012 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylającego rozporządzenie nr 961/2010.
2) Skutki wynikające z decyzji 2010/413, zmienionej decyzją 2010/644 i decyzją 2011/783, zostają utrzymane w mocy wobec Persia International Banku do czasu, gdy skuteczne stanie się stwierdzenie nieważności rozporządzenia nr 267/2012.
3) W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.
4) Rada Unii Europejskiej pokrywa poza własnymi kosztami koszty poniesione przez Persia International Bank.
5) Komisja pokrywa własne koszty.
Pelikánová | Jürimäe | van der Woude |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 6 września 2013 r.
Podpisy