WYROK TRYBUNAŁU (wielka izba)
z dnia 24 listopada 2020 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Współpraca policyjna i wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych – Europejski nakaz aresztowania – Decyzja ramowa 2002/584/WSiSW – Artykuł 6 ust. 2 – Pojęcie „wykonującego nakaz organu sądowego” – Artykuł 27 ust. 2 – Zasada szczególności – Artykuł 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 – Odstępstwo –Ściganie za „inne przestępstwo” niż to, które było podstawą przekazania – Zgoda wykonującego nakaz organu sądowego – Zgoda prokuratury wykonującego nakaz państwa członkowskiego
W sprawie C‑510/19,
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez hof van beroep te Brussel (sąd apelacyjny w Brukseli, Belgia) postanowieniem z dnia 26 czerwca 2019 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 4 lipca 2019 r., w postępowaniu karnym przeciwko:
AZ,
przy udziale:
Openbaar Ministerie,
YU,
ZV,
TRYBUNAŁ (wielka izba),
w składzie: K. Lenaerts, prezes, R. Silva de Lapuerta, wiceprezes, J.-C. Bonichot, M. Vilaras, E. Regan i N. Piçarra, prezesi izb, E. Juhász, C. Toader, M. Safjan, D. Šváby, S. Rodin, F. Biltgen, K. Jürimäe (sprawozdawczyni), C. Lycourgos i P.G. Xuereb, sędziowie,
rzecznik generalny: M. Campos Sánchez-Bordona,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu AZ – F. Thiebaut oraz M. Souidi, advocaten,
– w imieniu Openbaar Ministerie – J. Van Gaever,
– w imieniu rządu niemieckiego – J. Möller, M. Hellmann i E. Lankenau oraz A. Berg, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu rządu hiszpańskiego – L. Aguilera Ruiz, w charakterze pełnomocnika,
– w imieniu rządu węgierskiego – M.Z. Fehér, G. Koós oraz M.M. Tátrai, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu rządu niderlandzkiego – M.K. Bulterman oraz J. Langer, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu Komisji Europejskiej – S. Grünheid oraz R. Troosters, w charakterze pełnomocników,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 25 czerwca 2020 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 6 ust. 2 i art. 14, 19 i 27 decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz.U. 2002, L 190, s. 1), zmienionej decyzją ramową Rady 2009/299/WSiSW z dnia 26 lutego 2009 r. (Dz.U. 2009, L 81, s. 24) (zwanej dalej „decyzją ramową 2002/584”).
2 Wniosek ten został złożony w ramach postępowania karnego wszczętego w Belgii przeciwko AZ, obywatelowi belgijskiemu, oskarżonemu o popełnienie czynów podrobienia dokumentów, posługiwania się podrobionymi dokumentami i oszustwa i przekazanego przez władze niderlandzkie w wykonaniu europejskich nakazów aresztowania.
Ramy prawne
Prawo Unii
3 Motywy 5, 7 i 8 decyzji ramowej 2002/584 mają następujące brzmienie:
„(5) Cel Unii, jakim jest ustanowienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, prowadzi do zniesienia ekstradycji między państwami członkowskimi i zastąpienia jej systemem przekazywania osób między organami sądowymi. W dalszej perspektywie wprowadzenie nowego, uproszczonego systemu przekazywania osób skazanych bądź podejrzanych, w celach wykonania wyroku lub wszczęcia postępowania prowadzącego do wydania wyroku w sprawach karnych, stwarza możliwość usunięcia złożoności obecnych procedur ekstradycyjnych i związanej z nimi możliwości przewlekania postępowania. Dominująca do dziś między państwami członkowskimi tradycyjna współpraca w zakresie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości powinna zostać zastąpiona przez system swobodnego przepływu orzecznictwa sądowego w sprawach karnych, obejmujący zarówno decyzje prawomocne, jak i nieprawomocne.
[…]
(7) Jako że cel, jakim jest zastąpienie systemu wielostronnej ekstradycji zbudowan[ego] na fundamencie europejskiej Konwencji o ekstradycji z dnia 13 grudnia 1957 r., nie może zostać w sposób wystarczający osiągnięty przez działające jednostronnie państwa członkowskie, natomiast z uwagi na rozmiary lub skutki możliwe jest lepsze jego osiągnięcie na poziomie Unii, Rada może przyjąć odpowiednie środki zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej i art. 5 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Zgodnie z zasadą proporcjonalności, wymienioną w tym ostatnim artykule, niniejsza decyzja ramowa nie wykracza poza środki niezbędne dla osiągnięcia tego celu.
(8) Decyzje w sprawie wykonywania europejskiego nakazu aresztowania należy poddawać należytym kontrolom, co oznacza, że organ sądowy państwa członkowskiego, na terytorium którego osoba, której wniosek dotyczy, została aresztowana, zobowiązany jest do podjęcia decyzji w sprawie przekazania tej osoby”.
4 Artykuł 1 wspomnianej decyzji ramowej, zatytułowany „Definicja europejskiego nakazu aresztowania i zobowiązani[e] do jego wykonania”, stanowi:
„1. Europejski nakaz aresztowania stanowi decyzję sądową wydaną przez państwo członkowskie w celu aresztowania i przekazania przez inne państwo członkowskie osoby, której dotyczy wniosek, w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego [polegającego na pozbawieniu wolności].
2. Państwa członkowskie wykonują każdy europejski nakaz aresztowania w oparciu o zasadę wzajemnego uznawania i zgodnie z przepisami niniejszej decyzji ramowej.
3. Niniejsza decyzja ramowa nie skutkuje modyfikacją obowiązku poszanowania praw podstawowych i podstawowych zasad prawa zawartych w art. 6 [UE]”.
5 W art. 3, 4 i 4a wspomnianej decyzji ramowej wymieniono podstawy obligatoryjnej i fakultatywnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania. Artykuł 5 tej decyzji ramowej przewiduje gwarancje ze strony wydającego nakaz państwa członkowskiego udzielane w szczególnych przypadkach.
6 Zgodnie z art. 6 decyzji ramowej 2002/584, zatytułowanym „Właściwe organy sądowe [Określenie właściwych organów sądowych]”:
„1. Wydającym nakaz organem sądowym jest organ sądowy wydającego nakaz państwa członkowskiego właściw[y] dla wydania europejskiego nakazu aresztowania na mocy prawa obowiązującego w tym państwie.
2. Wykonującym nakaz organem sądowym jest organ sądowy wykonującego nakaz państwa członkowskiego właściw[y] dla wykonania europejskiego nakazu aresztowania na mocy prawa obowiązującego w tym państwie.
3. Każde państwo członkowskie powiadamia Sekretariat Generalny Rady o właściwym w świetle jego prawa organie sądowym”.
7 Artykuł 14 tej decyzji ramowej, zatytułowany „Sądowe przesłuchanie osoby, której dotyczy wniosek”, stanowi:
„W przypadku gdy osoba aresztowana nie wyraża zgody na jej [swe] przekazanie, jak to określono w art. 13, ma [ona] prawo do przesłuchania przez wykonujący nakaz organ sądowy zgodnie z prawem wykonującego nakaz państwa członkowskiego”.
8 Artykuł 15 omawianej decyzji ramowej, zatytułowany „Decyzja o przekazaniu”, w ust. 1 stanowi:
„Decyzję o tym, czy dana osoba ma zostać przekazana, podejmuje wykonujący nakaz organ sądowy, z uwzględnieniem terminów i zgodnie z warunkami określonymi w niniejszej decyzji ramowej”.
9 Artykuł 19 tej decyzji ramowej, zatytułowany „Przesłuchiwanie osoby przed podjęciem decyzji”, stanowi:
„1. Osobę, której dotyczy wniosek, przesłuchuje organ sądowy w asyście drugiej osoby wyznaczonej zgodnie z prawem państwa członkowskiego obowiązującym dla wnioskującego sądu.
2. Osobę, której dotyczy wniosek, przesłuchuje się zgodnie z prawem wykonującego nakaz państwa członkowskiego i na warunkach ustalonych w drodze wzajemnego porozumienia między organem sądowym wydającym i organem sądowym wykonującym nakaz.
3. Aby zapewnić należyte stosowanie niniejszego artykułu oraz ustalonych warunków, wykonujący nakaz właściwy organ sądowy może wyznaczyć drugi organ sądowy w swoim państwie członkowskim do wzięcia udziału w przesłuchaniu osoby, której dotyczy wniosek”.
10 Zgodnie z art. 27 decyzji ramowej 2002/584, zatytułowanym „Możliwość ścigania za inne przestępstwa”:
„1. Każde państwo członkowskie może notyfikować Sekretariatowi Generalnemu Rady, że w jego stosunkach z innymi państwami członkowskimi, które wystosowały podobną notyfikację, domniemana jest zgoda na ściganie, skazanie lub zatrzymanie w związku z pozbawieniem wolności lub wykonaniem środka zabezpieczającego [w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności orzeczonych] za przestępstwo popełnione przed przekazaniem osoby inne niż to, z powodu którego została przekazana, chyba że w przypadku szczególnym wykonujący nakaz organ sądowy stanowi inaczej w swojej decyzji w sprawie przekazania.
2. Z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 1 i 3 osoba przekazana może nie być [nie może być] ścigana, skazana lub w inny sposób pozbawiona wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem inne niż to, za które została przekazana.
3. Ustępu 2 nie stosuje się w następujących przypadkach:
[…]
g) w przypadku gdy wykonujący nakaz organ sądowy, który przekazał osobę, wyraża zgodę zgodnie z ust. 4.
4. Z wnioskiem o wyrażenie zgody występuje się do wykonującego nakaz organu sądowego, z załączeniem informacji określonych w art. 8 ust. 1 oraz tłumaczenia określonego w art. 8 ust. 2. Zgodę taką wyraża się, gdy przestępstwo, wobec którego jest ona wymagana, podlega przekazaniu osoby zgodnie z przepisami niniejszej decyzji ramowej. Zgody odmawia się w przypadkach wymienionych w art. 3, a ponadto można jej nie udzielić jedynie na podstawie przyczyn wymienionych w art. 4. Decyzję podejmuje się nie później niż po upływie [w ciągu] 30 dni po otrzymaniu wniosku.
[…]”.
Prawo krajowe
Prawo belgijskie
11 Artykuł 37 wet betreffende het Europees aanhoudingsbevel (ustawy dotyczącej europejskiego nakazu aresztowania) z dnia 19 grudnia 2003 r. (Belgisch Staatsblad z dnia 22 grudnia 2003 r., s. 60075), stanowi:
„1. Osoba przekazana na podstawie europejskiego nakazu aresztowania wydanego przez belgijski organ sądowy nie może być ścigana, skazana lub pozbawiona wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem inne niż to, które było podstawą przekazania.
2. Ustępu 1 nie stosuje się w następujących przypadkach:
[…]
Jeżeli, poza przypadkami przewidzianymi w ustępie pierwszym, sędzia śledczy, prokurator lub sąd, w zależności od przypadku, chce dążyć do ścigania, skazania lub pozbawienia wolności osoby przekazanej za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem inne niż to, które było podstawą przekazania, powinien złożyć do wykonującego nakaz organu sądowego wniosek o wyrażenie zgody, wraz z informacjami określonymi w art. 2 ust. 4 oraz, w stosownych przypadkach, tłumaczeniem”.
Prawo niderlandzkie
– Overleveringswet
12 Artykuł 14 wet tot implementatie van het kaderbesluit van de Raad van de Europese Unie betreffende het Europees aanhoudingsbevel en de proceddmers van overlevering tussen de lidstaten van de Europese Unie (ustawy wprowadzającej w życie decyzję ramową Rady Unii Europejskiej w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi) z dnia 29 kwietnia 2004 r. (Stb 2004, nr 195), w wersji mającej zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym (zwanej dalej „Overleveringswet”), stanowi, co następuje:
„1. Przekazanie jest dozwolone tylko pod warunkiem, że osoba, której wniosek dotyczy, nie będzie ścigana, skazana lub w inny sposób nie zostanie ograniczona jej wolność osobista za przestępstwa popełnione przed jej przekazaniem, z których powodu nie została przekazana, z wyjątkiem:
[…]
f) przypadku uprzedniego zwrócenia się do officier van justitie (prokuratora) o wyrażenie zgody i po jej uzyskaniu.
[…]
3. Prokurator wyraża zgodę, o której mowa w ust. 1 lit. f), na wniosek wydającego nakaz organu sądowego i na podstawie europejskiego nakazu aresztowania przedłożonego wraz z tłumaczeniem w odniesieniu do przestępstw, z których powodu przekazanie byłoby dopuszczalne na mocy niniejszej ustawy […]”.
– Ustawa o organizacji wymiaru sprawiedliwości
13 Zgodnie z art. 127 wet op de rechterlijke organisatie (ustawy o organizacji wymiaru sprawiedliwości) minister sprawiedliwości i bezpieczeństwa może wydawać ogólne i szczegółowe instrukcje dotyczące wykonywania funkcji i uprawnień prokuratury.
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
14 Postanowieniem z dnia 26 września 2017 r. sędzia śledczy przy rechtbank van eerste aanleg te Leuven (sądzie pierwszej instancji w Leuven, Belgia) wydał na wniosek prokuratora przy tym sądzie europejski nakaz aresztowania przeciwko AZ, obywatelowi belgijskiemu, w celu przekazania go do celów przeprowadzenia postępowania karnego w związku z popełnieniem w Belgii w okresie od 5 do 13 maja 2017 r. czynów podrabiania dokumentów, posługiwania się podrobionymi dokumentami i oszustwa (zwany dalej „pierwotnym europejskim nakazem aresztowania”).
15 AZ został aresztowany za te czyny w Niderlandach. Na podstawie pierwotnego europejskiego nakazu aresztowania został on w dniu 13 grudnia 2017 r. przekazany władzom belgijskim na mocy decyzji rechtbank Amsterdam (sądu rejonowego w Amsterdamie, Niderlandy).
16 W dniu 26 stycznia 2018 r. sędzia śledczy przy rechtbank van eerste aanleg te Leuven (sądzie pierwszej instancji w Louvain) wydał wobec AZ uzupełniający europejski nakaz aresztowania (zwany dalej „uzupełniającym europejskim nakazem aresztowania”), mający na celu jego przekazanie w związku z popełnieniem czynów podrabiania dokumentów, posługiwania się podrobionymi dokumentami i oszustwa innych niż te, o których była mowa w pierwotnym europejskim nakazie aresztowania, a które były przedmiotem zarządzenia prokuratora przy tym sądzie w dniach 26 października i 24 listopada 2017 r. oraz 19 i 25 stycznia 2018 r.
17 Pismem z dnia 13 lutego 2018 r., skierowanym do sędziego śledczego przy rechtbank van eerste aanleg te Leuven (sądzie pierwszej instancji w Leuven) officier van justitie (prokurator) arrondissementsparket Amsterdam (prokuratury rejonowej w Amsterdamie, Niderlandy) wyraził, zgodnie z art. 14 Overleveringswet, zgodę na ściganie za przestępstwa wskazane w uzupełniającym europejskim nakazie aresztowania.
18 Z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że AZ był ścigany za czyny wskazane w pierwotnym i uzupełniającym europejskim nakazie aresztowania. Cortiontionele rechtbank te Leuven (sąd karny w Louvain, Belgia) skazał AZ za te czyny, między innymi, na karę zasadniczą pozbawienia wolności w wymiarze 3 lat.
19 AZ odwołał się od wyroku tego sądu do hof van beroep te Brussel (sądu apelacyjnego w Brukseli, Belgia). AZ podnosi przed tym sądem kwestię, czy art. 14 Overleveringswet jest zgodny z art. 6 ust. 2, art. 14, art. 19 ust. 2 i art. 27 decyzji ramowej 2002/584. W tym kontekście wspomniany sąd zastanawia się w szczególności nad kwestią, czy prokurator prokuratury w Amsterdamie jest w niniejszej sprawie „wykonującym nakaz organem sądowym” w rozumieniu art. 6 ust. 2 tej decyzji ramowej, który może wyrazić zgodę przewidzianą w art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 wspomnianej decyzji ramowej.
20 W tych okolicznościach hof van beroep te Brussel (sąd apelacyjny w Brukseli) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) a) Czy wyrażenie »organ sądowy« w rozumieniu art. 6 ust. 2 decyzji ramowej [2002/584] stanowi autonomiczne pojęcie prawa Unii?
b) Jeżeli na [pytanie pierwsze lit. a)] zostanie udzielona odpowiedź twierdząca: na podstawie jakich kryteriów ustala się, czy organ wykonującego nakaz państwa członkowskiego jest takim organem sądowym i czy w związku z tym wykonywany przez niego europejski nakaz aresztowania jest taką decyzją sądową?
c) Jeżeli na [pytanie pierwsze lit. a)] zostanie udzielona odpowiedź twierdząca: czy niderlandzka prokuratura (Openbaar Ministerie), a ściślej prokurator (officier van justitie), jest objęta zakresem pojęcia organu sądowego w rozumieniu art. 6 ust. 2 decyzji ramowej i czy w związku z tym wykonywany przez ten organ [ENA] jest taką decyzją sądową?
d) Jeżeli na [pytanie pierwsze lit. c)] zostanie udzielona odpowiedź twierdząca: czy dopuszczalne jest, aby w przedmiocie pierwotnego przekazania orzekał zgodnie z art. 15 decyzji ramowej [2002/584] organ sądowy, ściślej wydział sądu właściwy do orzekania w sprawach przekazania w Amsterdamie (Overleveringskamer te Amsterdam), przy czym osobie, której dotyczy wniosek o przekazanie, zagwarantowane zostaje między innymi prawo do bycia wysłuchaną i prawo dostępu do wymiaru sprawiedliwości, podczas gdy rozstrzygnięcie w przedmiocie uzupełniającego przekazania na podstawie art. 27 decyzji ramowej 2002/584 zostało przekazane innemu organowi, a mianowicie prokuratorowi (officier van justitie), przy czym osobie, której dotyczy wniosek o przekazanie, nie zostaje zagwarantowane prawo do bycia wysłuchaną i prawo dostępu do wymiaru sprawiedliwości, na skutek czego powstaje pozbawiony jakiegokolwiek racjonalnego uzasadnienia widoczny brak spójności w ramach decyzji ramowej [2002/584]?
e) Jeżeli na [pytanie pierwsze lit. c) i d)] zostanie udzielona odpowiedź twierdząca: czy art. 14, 19 i 27 decyzji ramowej [2002/584] należy interpretować w ten sposób, że prokuratura (Openbaar Ministerie), występująca jako wykonujący nakaz organ sądowy, powinna w pierwszej kolejności zapewnić prawo do bycia wysłuchanym i prawo dostępu do wymiaru sprawiedliwości, zanim wyrażona zostanie zgoda na ściganie, skazanie bądź zatrzymanie osoby w celu wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego w związku z innym czynem zabronionym niż czyn będący podstawą wniosku o przekazanie, popełnionym przed przekazaniem na mocy europejskiego nakazu aresztowania?
2) Czy prokurator prokuratury rejonowej w Amsterdamie, działający w wykonaniu art. 14 [Overleveringswet], jest wykonującym nakaz organem sądowym w rozumieniu art. 6 ust. 2 decyzji ramowej [2002/584], który przekazał osobę, której dotyczy wniosek, i który może wyrazić zgodę w rozumieniu art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 decyzji ramowej [2002/584]?”.
W przedmiocie dopuszczalności wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym
21 Rząd niemiecki podaje w wątpliwość dopuszczalność wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym zasadniczo ze względu na to, że zadane pytania nie mają żadnego związku ze stanem faktycznym sporu w postępowaniu głównym, a w każdym razie sąd odsyłający nie wskazał powodów, dla których odpowiedzi na te pytania mają znaczenie dla rozstrzygnięcia tego sporu.
22 Zdaniem tego rządu pytania prejudycjalne dotyczą procedury przekazania i wyrażenia zgody w Niderlandach, w ramach której organy niderlandzkie wydały ostateczną decyzję. Osoba, której dotyczy wniosek, została już przekazana organom belgijskim w wykonaniu tej decyzji. W tym kontekście organy sądowe wydającego nakaz państwa członkowskiego nie mają możliwości kontrolowania rzeczonej decyzji wydanej w wykonującym nakaz państwie członkowskim, a decyzja ta może zostać zaskarżona jedynie przed sądami tego ostatniego państwa członkowskiego.
23 Ponadto zezwolenie na ponowne rozpatrzenie przez sąd wydającego nakaz państwa członkowskiego ważności zgody udzielonej przez organ państwa członkowskiego wykonującego nakaz byłoby sprzeczne z zasadą wzajemnego zaufania między państwami członkowskimi.
24 Wreszcie kontrola postępowania wykonawczego zakończonego już w wydającym nakaz państwie członkowskim byłaby również sprzeczna z celem decyzji ramowej 2002/584, którym jest zastąpienie systemu tradycyjnej współpracy między suwerennymi państwami, która wymaga zaangażowania i oceny władzy politycznej, uproszczonym i skutecznym systemem przekazywania między organami sądowymi osób skazanych bądź podejrzanych w celu wykonania wyroku lub wszczęcia postępowania karnego, przy czym ten ostatni system opiera się na zasadzie wzajemnego uznawania. Nawet w ramach klasycznych procedur ekstradycyjnych postępowanie krajowe prowadzące do wydania decyzji o ekstradycji oskarżonego nie podlega kontroli sądowej w państwie wnioskującym.
25 Należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału w ramach ustanowionej w art. 267 TFUE współpracy pomiędzy Trybunałem i sądami krajowymi wyłącznie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i który ma obowiązek wydać w tej sprawie orzeczenie, należy dokonanie oceny, z uwzględnieniem szczególnych okoliczności tej sprawy, zarówno tego, czy orzeczenie w trybie prejudycjalnym jest niezbędne do wydania wyroku w zawisłej przed nim sprawie, jak i oceny znaczenia pytań, z którymi zwraca się on do Trybunału. W związku z tym jeśli postawione pytania dotyczą wykładni prawa Unii, Trybunał jest w zasadzie zobowiązany do wydania orzeczenia (wyrok z dnia 4 grudnia 2018 r., Minister for Justice and Equality i Commissioner of An Garda Síochána, C‑378/17, EU:C:2018:979, pkt 26 i przytoczone tam orzecznictwo).
26 Oznacza to, że pytania dotyczące prawa Unii korzystają z domniemania posiadania znaczenia dla sprawy. Odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w przedmiocie złożonego przez sąd krajowy pytania prejudycjalnego jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wniesiono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem postępowania głównego, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego lub prawnego niezbędnymi do udzielenia użytecznej odpowiedzi na postawione mu pytania (wyrok z dnia 4 grudnia 2018 r., Minister for Justice and Equality i Commissioner of An Garda Síochána, C‑378/17, EU:C:2018:979, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo).
27 W szczególności, jak wynika z samego brzmienia art. 267 TFUE, orzeczenie w trybie prejudycjalnym musi być „niezbędne”, aby umożliwić sądowi odsyłającemu „wydanie wyroku” w zawisłej przed nim sprawie. Warunkiem zatem zastosowania procedury prejudycjalnej jest w szczególności rzeczywiste istnienie przed sądem krajowym sporu, w którym sąd ten ma wydać orzeczenie pozwalające na uwzględnienie orzeczenia prejudycjalnego (zob. podobnie wyrok z dnia 26 marca 2020 r., Miasto Łowicz i Prokurator Generalny, C‑558/18 i C‑563/18, EU:C:2020:234, pkt 45, 46 i przytoczone tam orzecznictwo).
28 W tym wypadku należy przypomnieć, że decyzja ramowa 2002/584, co wynika w szczególności z jej art. 1 ust. 1 i 2, a także jej motywów 5 i 7, ma na celu zastąpienie systemu ekstradycji wielostronnej pomiędzy państwami członkowskimi systemem przekazywania między organami sądowymi osób skazanych bądź podejrzanych w celu wykonania wyroków lub ścigania, przy czym ten drugi system jest oparty na zasadzie wzajemnego uznawania (zob. podobnie wyroki: z dnia 17 lipca 2008 r., Kozłowski, C‑66/08, EU:C:2008:437, pkt 31; z dnia 23 stycznia 2018 r., Piotrowski, C‑367/16, EU:C:2018:27, pkt 46).
29 Skuteczność i prawidłowe funkcjonowanie uproszczonego systemu przekazywania osób skazanych lub podejrzanych o naruszenie przepisów ustawy karnej opierają się na przestrzeganiu określonych wymogów ustanowionych w tej decyzji ramowej [zob. podobnie wyrok z dnia 12 grudnia 2019 r., Parquet général du Grand‑Duché de Luxembourg i Openbaar Ministerie (Prokuratorzy w Lyonie i Tours), C‑566/19 PPU i C‑626/19 PPU, EU:C:2019:1077, pkt 46]. Wśród tych wymogów znajduje się wymóg dotyczący sądowego charakteru organów wydających i wykonujących nakaz mających współpracować w ramach postępowania w sprawie przekazania prowadzonego na podstawie wspomnianej decyzji ramowej.
30 Tymczasem pytania sądu odsyłającego dotyczą właśnie wykładni pojęcia „wykonującego nakaz organu sądowego” w rozumieniu art. 6 ust. 2 oraz art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584.
31 Należy przypomnieć, że art. 27 ust. 2 tej decyzji ramowej ustanawia zasadę szczególności, zgodnie z którą osoba przekazana nie może być ścigana, skazana lub pozbawiona wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem inne niż to, które było podstawą przekazania. Zgodnie z art. 27 ust. 3 lit. g) wspomnianej decyzji ramowej rzeczona zasada nie ma jednak zastosowania, jeżeli wykonujący nakaz organ sądowy wyraził na to zgodę zgodnie z ust. 4 tego artykułu.
32 Z brzmienia art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 tej decyzji ramowej wynika, że zgoda ta, która warunkuje możliwość ścigania, skazania lub pozbawienia wolności osoby przekazanej państwu członkowskiemu wydającemu nakaz w wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania za przestępstwa inne niż te, o których mowa w tym nakazie, powinna zostać wyrażona przez organ wykonującego nakaz państwa członkowskiego, który ma status „wykonującego nakaz organu sądowego” w rozumieniu art. 6 ust. 2 decyzji ramowej 2002/584.
33 We wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sąd odsyłający wskazuje, że spór w postępowaniu głównym wpisuje się w ramy postępowania karnego prowadzonego w Belgii przeciwko AZ w następstwie jego przekazania przez rechtbank Amsterdam (sąd rejonowy w Amsterdamie) w wykonaniu pierwotnego europejskiego nakazu aresztowania. AZ był ścigany i skazany w Belgii na karę pozbawienia wolności za wskazane w europejskim nakazie aresztowania, rozszerzonym o uzupełniający europejski nakaz aresztowania, czyny zakwalifikowane jako podrabianie dokumentów, posługiwanie się podrobionymi dokumentami i oszustwo. Sąd odsyłający dodaje, że przewidziana w art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584 zgoda na ściganie czynów wskazanych w uzupełniającym europejskim nakazie aresztowania została udzielona przez prokuratora prokuratury w Amsterdamie zgodnie z art. 14 Overleveringswet.
34 Tymczasem AZ podnosi przed sądem odsyłającym kwestię, czy prokurator prokuratury w Amsterdamie odpowiada pojęciu „wykonującego nakaz organu sądowego” w rozumieniu art. 6 ust. 2 decyzji ramowej 2002/584 i czy w konsekwencji prokurator ten mógł w niniejszym przypadku udzielić zgody, o której mowa w art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 tej decyzji ramowej.
35 W tych okolicznościach należy stwierdzić, że żądana przez sąd odsyłający wykładnia pojęcia „wykonującego nakaz organu sądowego” w rozumieniu przepisów decyzji ramowej 2002/584, o których mowa w poprzednim punkcie, wydaje się konieczna, aby umożliwić temu sądowi ustalenie, czy zgoda przewidziana w art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 tej decyzji ramowej została udzielona przez taki organ w odniesieniu do czynów wskazanych w uzupełniającym europejskim nakazie aresztowania w celu przeprowadzenia postępowania karnego, a w konsekwencji wydania orzeczenia w przedmiocie skazania AZ, które wynikało z postępowania karnego prowadzonego w Belgii.
36 Kwestia, czy w niniejszej sprawie zgoda ta została udzielona zgodnie z przepisami decyzji ramowej 2002/584 i czy zgodnie z zasadami wzajemnego zaufania i wzajemnego uznawania sąd odsyłający jest zobowiązany uznać jej skutki w swoim porządku prawnym, należy do istoty niniejszej sprawy, a zatem nie może podważyć dopuszczalności niniejszego wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.
37 Wynika stąd, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest dopuszczalny.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
W przedmiocie pytania pierwszego lit. a) i lit. b)
38 Poprzez pytanie pierwsze lit. a) i lit. b) sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy pojęcie „wykonującego nakaz organu sądowego” w rozumieniu art. 6 ust. 2 decyzji ramowej 2002/584 stanowi autonomiczne pojęcie prawa Unii, a jeśli tak, to jakie kryteria należy przyjąć w celu ustalenia treści tego pojęcia.
39 Zgodnie z art. 6 ust. 1 i 2 decyzji ramowej 2002/584 państwa członkowskie określają organy sądowe właściwe na mocy prawa krajowego do wydania lub wykonania europejskiego nakazu aresztowania. Przepisy te przewidują w istocie, że „organ sądowy” powinien wydać nie tylko decyzję w sprawie wydania europejskiego nakazu aresztowania, lecz również decyzję dotyczącą wykonania takiego nakazu.
40 Jeżeli chodzi o „wydający nakaz organ sądowy”, o którym mowa w art. 6 ust. 1 tej decyzji ramowej, Trybunał orzekł, że o ile zgodnie z zasadą autonomii proceduralnej państwa członkowskie mogą wyznaczyć na mocy ich prawa krajowego „organ sądowy” właściwy do wydania europejskiego nakazu aresztowania, o tyle znaczenie i zakres tego pojęcia nie mogą zostać pozostawione ocenie każdego z państw członkowskich, ponieważ pojęcie to wymaga autonomicznej i jednolitej w całej Unii wykładni, która powinna być dokonana z uwzględnieniem jednocześnie brzmienia art. 6 ust. 1 omawianej decyzji ramowej, kontekstu, w który się on wpisuje, i celu zamierzonego przez tę decyzję ramową [zob. podobnie wyroki: z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau), C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456, pkt 48, 49; z dnia 12 grudnia 2019 r., Parquet général du Grand‑Duché de Luxembourg i Openbaar Ministerie (Prokuratorzy w Lyonie i Tours), C‑566/19 PPU i C‑626/19 PPU, EU:C:2019:1077, pkt 51].
41 Z tych samych powodów pojęcie „wykonującego nakaz organu sądowego” w rozumieniu art. 6 ust. 2 decyzji ramowej 2002/584 stanowi autonomiczne pojęcie prawa Unii.
42 Jeżeli chodzi o kryteria, które należy przyjąć w celu ustalenia treści tego pojęcia, to należy przypomnieć w pierwszej kolejności, że Trybunał już orzekł, iż termin „organ sądowy”, zawarty w art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584, nie oznacza wyłącznie sędziów lub sądów państwa członkowskiego, ale może obejmować, w szerszym sensie, organy uczestniczące w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych tego państwa członkowskiego, w odróżnieniu, w szczególności, od ministerstw lub służb policji, które należą do władzy wykonawczej [wyroki: z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau), C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456, pkt 50; a także z dnia 27 maja 2019 r., PF (Prokurator generalny Litwy), C‑509/18, EU:C:2019:457, pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo].
43 Prokuratury uczestniczą w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości danego państwa członkowskiego [zob. podobnie w szczególności wyroki: z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau), C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456, pkt 63; a także z dnia 12 grudnia 2019 r., Parquet général du Grand‑Duché de Luxembourg i Openbaar Ministerie (Prokuratorzy w Lyonie i w Tours), C‑566/19 PPU i C‑626/19 PPU, EU:C:2019:1077, pkt 53].
44 W drugiej kolejności Trybunał wskazał, że „wydający nakaz organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 powinien być w stanie wypełniać to zadanie w sposób obiektywny, z uwzględnieniem wszystkich dowodów obciążających i odciążających, nie będąc przy tym narażony na ryzyko, że jego uprawnienia decyzyjne będą podlegały poleceniom lub instrukcjom zewnętrznym, w szczególności ze strony władzy wykonawczej, tak by nie było żadnych wątpliwości co do tego, że decyzja o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania jest podejmowana przez ten organ, a nie ostatecznie przez wspomnianą władzę. W konsekwencji wydający nakaz organ sądowy powinien móc dostarczyć wykonującemu nakaz organowi sądowemu zapewnienia, że w świetle gwarancji przewidzianych przez porządek prawny wydającego nakaz państwa członkowskiego działa on w sposób niezależny przy wykonywaniu swoich obowiązków związanych z wydaniem europejskiego nakazu aresztowania. Niezależność ta wymaga, aby istniały przepisy ustawowe i organizacyjne gwarantujące, by wydający nakaz organ sądowy nie był narażony, w ramach podejmowania decyzji o wydaniu takiego nakazu aresztowania, na jakiekolwiek ryzyko, że zostanie poddany w szczególności indywidualnym instrukcjom ze strony władzy wykonawczej [wyroki: z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau), C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456, pkt 73, 74; a także z dnia 27 maja 2019 r., PF (Prokurator generalny Litwy), C‑509/18, EU:C:2019:457, pkt 51, 52].
45 Ponadto jeżeli prawo wydającego nakaz państwa członkowskiego przyznaje uprawnienie do wydania europejskiego nakazu aresztowania organowi, który chociaż uczestniczy w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości tego państwa członkowskiego, to jednak sam nie jest sądem, decyzja o wydaniu takiego nakazu aresztowania, a w szczególności proporcjonalny charakter takiej decyzji powinny podlegać w tym państwie członkowskim zaskarżeniu przed sądem w pełni odpowiadającemu wymogom skutecznej ochrony sądowej [wyroki: z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau), C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456, pkt 75, a także z dnia 27 maja 2019 r., PF (Prokurator generalny Litwy), C‑509/18, EU:C:2019:457, pkt 53].
46 W tym względzie Trybunał wyjaśnił, że istnienie możliwości zaskarżenia przed sądem decyzji o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania podjętej przez organ inny niż sąd nie stanowi warunku, od którego uzależnione byłoby uznanie tego organu za „wydający nakaz organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584. Tego rodzaju wymóg nie jest objęty przepisami ustawowymi i organizacyjnymi tego organu, lecz dotyczy procedury wydawania takiego nakazu, która powinna spełniać wymóg skutecznej ochrony sądowej [zob. podobnie wyroki: z dnia 12 grudnia 2019 r., Parquet général du Grand‑Duché de Luxembourg i Openbaar Ministerie (Prokuratorzy w Lyonie i w Tours), C‑566/19 PPU i C‑626/19 PPU, EU:C:2019:1077, pkt 48, 63; a także z dnia 12 grudnia 2019 r., Openbaar Ministerie (Prokuratura Szwecji), C‑625/19 PPU, EU:C:2019:1078, pkt 30, 53].
47 Tymczasem status i charakter organów sądowych, o których mowa, odpowiednio, w art. 6 ust. 1 i w art. 6 ust. 2 decyzji ramowej 2002/584, są takie same, mimo że te organy sądowe wykonują odrębne zadania, związane, po pierwsze, z wydaniem europejskiego nakazu aresztowania, a po drugie, z wykonaniem takiego nakazu.
48 W pierwszej bowiem kolejności, jak zostało to przypomniane w pkt 28 niniejszego wyroku, decyzja ramowa 2002/584 ma na celu ustanowienie uproszczonego systemu przekazywania osób bezpośrednio między organami sądowymi, mającego zastąpić tradycyjną współpracę pomiędzy suwerennymi państwami, która wymaga zaangażowania i oceny ze strony władzy politycznej, w celu zapewnienia swobodnego przepływu orzeczeń sądowych w sprawach karnych w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości [wyroki: z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau), C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456, pkt 65; z dnia 27 maja 2019 r., PF (Prokurator generalny Litwy), C‑509/18, EU:C:2019:457, pkt 43; a także z dnia 9 października 2019 r., NJ (Prokuratura w Wiedniu), C‑489/19 PPU, EU:C:2019:849, pkt 32].
49 Ta decyzja ramowa opiera się na zasadzie, zgodnie z którą orzeczenia dotyczące europejskiego nakazu aresztowania korzystają z wszelkich gwarancji typowych dla tego rodzaju orzeczeń, w tym tych wynikających z praw podstawowych i podstawowych zasad prawnych wskazanych w art. 1 ust. 3 omawianej decyzji ramowej. Wymaga to, aby nie tylko orzeczenie w sprawie wydania europejskiego nakazu aresztowania, ale także orzeczenie dotyczące wykonania takiego nakazu były wydawane przez organ sądowy spełniający wymogi skutecznej ochrony sądowej – w tym gwarancji niezawisłości – a tym samym aby cała procedura przekazywania osób między państwami członkowskimi uregulowana w tej decyzji ramowej była wykonywana pod kontrolą sądową [wyroki: z dnia 10 listopada 2016 r., Kovalkovas, C‑477/16 PPU, EU:C:2016:861, pkt 37; z dnia 25 lipca 2018 r., Minister for Justice and Equality (Nieprawidłowości w systemie sądownictwa), C‑216/18 PPU, EU:C:2018:586, pkt 56].
50 Zatem, jak wynika ponadto z motywu 8 decyzji ramowej 2002/584, orzeczenia w sprawie wykonywania europejskiego nakazu aresztowania należy poddawać należytym kontrolom, co oznacza, że organ sądowy państwa członkowskiego, na którego terytorium osoba, której dotyczy wniosek, została zatrzymana, zobowiązany jest do podjęcia decyzji w sprawie przekazania tej osoby.
51 W tym względzie należy w drugiej kolejności zauważyć, że wykonanie europejskiego nakazu aresztowania może naruszać, podobnie jak wydanie takiego nakazu, wolność danej osoby, ponieważ wykonanie to doprowadzi do zatrzymania osoby, której dotyczy wniosek, w celu przekazania jej wydającemu nakaz organowi sądowemu w celu przeprowadzenia postępowania karnego.
52 W trzeciej kolejności należy przypomnieć, że jeżeli chodzi o procedurę wydawania europejskiego nakazu aresztowania celem przeprowadzenia takiego postępowania karnego, system europejskiego nakazu aresztowania gwarantuje dwupoziomową ochronę praw procesowych i podstawowych, z której mają korzystać osoby, których dotyczy wniosek, co wymaga, po pierwsze, aby decyzja spełniająca wymogi związane ze skuteczną ochroną sądową została wydana przynajmniej na jednym z dwóch poziomów wspomnianej ochrony [zob. podobnie wyroki: z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau), C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456, pkt 68; a także z dnia 12 grudnia 2019 r., Parquet général du Grand‑Duché de Luxembourg i Openbaar Ministerie (Prokuratorzy w Lyonie i w Tours), C‑566/19 PPU i C‑626/19 PPU, EU:C:2019:1077, pkt 60], i po drugie, aby „wydający nakaz organ sądowy”, o którym mowa w art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584, czyli podmiot, który ostatecznie wydaje decyzję o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania, mógł działać w sposób niezależny przy wykonywaniu swoich obowiązków związanych z wydaniem europejskiego nakazu aresztowania, i to nawet wówczas, gdy ten nakaz opiera się na orzeczeniu krajowym wydanym przez sędziego lub sąd [zob. podobnie wyroki: z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau), C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456, pkt 71–74; a także z dnia 9 października 2019 r., NJ (Prokuratura w Wiedniu), C‑489/19 PPU, EU:C:2019:849, pkt 37, 38].
53 Natomiast interwencja wykonującego nakaz organu sądowego stanowi jedyny poziom ochrony przewidziany w decyzji ramowej 2002/584 w celu zagwarantowania, że na etapie wykonania tego europejskiego nakazu aresztowania osoba ta skorzystała ze wszystkich gwarancji właściwych dla wydania orzeczeń sądowych, w szczególności gwarancji wynikających z praw podstawowych i podstawowych zasad prawnych, o których mowa w art. 1 ust. 3 tej decyzji ramowej.
54 Z rozważań przedstawionych w pkt 47–53 niniejszego wyroku wynika, że pojęcie „wykonującego nakaz organu sądowego” w rozumieniu art. 6 ust. 2 decyzji ramowej 2002/584 obejmuje, podobnie jak pojęcie „wydającego nakaz organu sądowego” w rozumieniu art. 6 ust. 1 tej decyzji ramowej, sędziego lub sąd albo organ wymiaru sprawiedliwości, taki jak prokuratura państwa członkowskiego, który uczestniczy w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości tego państwa członkowskiego i który zgodnie z orzecznictwem przywołanym w pkt 44 niniejszego wyroku posiada wymaganą niezależność względem władzy wykonawczej. W sytuacji gdy prawo wykonującego nakaz państwa członkowskiego przyznaje takiemu organowi kompetencję do wykonania europejskiego nakazu aresztowania, organ ten powinien jednak wykonywać swoją funkcję w ramach postępowania, które spełnia wymogi wynikające ze skutecznej ochrony sądowej, co oznacza, że decyzja tego organu może zostać poddana w tym państwie członkowskim skutecznemu środkowi zaskarżenia w postępowaniu sądowym.
55 To do państw członkowskich należy czuwanie nad tym, by ich porządki prawne skutecznie zapewniały poziom ochrony sądowej wymagany przez decyzję ramową 2002/584, zgodnie z jej wykładnią dokonaną w orzecznictwie Trybunału, za pomocą przepisów proceduralnych, które państwa te stosują i które mogą różnić się w poszczególnych systemach [zob. analogicznie wyrok z dnia 12 grudnia 2019 r., Parquet général du Grand‑Duché de Luxembourg i Openbaar Ministerie (Prokuratorzy w Lyonie i Tours), C‑566/19 PPU i C‑626/19 PPU, EU:C:2019:1077, pkt 64].
56 W świetle całości powyższych rozważań na pytanie pierwsze lit. a) i lit. b) należy odpowiedzieć, że pojęcie „wykonującego nakaz organu sądowego” w rozumieniu art. 6 ust. 2 decyzji ramowej 2002/584 stanowi autonomiczne pojęcie prawa Unii, które należy interpretować w ten sposób, że obejmuje ono organy państwa członkowskiego, które niekoniecznie będąc sędziami lub sądami, uczestniczą w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych w tym państwie członkowskim, przy wykonywaniu swoich obowiązków związanych z wydaniem europejskiego nakazu aresztowania działają w sposób niezależny oraz wykonują swoje funkcje w ramach procedury odpowiadającej wymogom skutecznej ochrony sądowej.
W przedmiocie pytania pierwszego lit. c) oraz w przedmiocie pytania drugiego
57 Poprzez pytanie pierwsze lit. c) i pytanie drugie, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 6 ust. 2 oraz art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, że prokurator państwa członkowskiego jest „wykonującym nakaz organem sądowym” w rozumieniu tych przepisów.
58 Jak wynika z odpowiedzi udzielonej na pytanie pierwsze lit. a) i lit. b), orzeczenia w sprawie wykonania europejskiego nakazu aresztowania należy poddawać należytym kontrolom, co oznacza, że „organ sądowy” państwa członkowskiego, na terytorium którego osoba, której dotyczy wniosek, została aresztowana, spełniający warunki wymienione w pkt 54 niniejszego wyroku, zobowiązany jest do podjęcia decyzji w sprawie przekazania tej osoby.
59 Interwencja organu sądowego spełniającego te same warunki jest również wymagana w odniesieniu do zgody przewidzianej w art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584.
60 Decyzja o wyrażeniu zgody, o której mowa w art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584, różni się bowiem od decyzji w sprawie wykonania europejskiego nakazu aresztowania i wywołuje w odniesieniu do osoby, której dotyczy nakaz, skutki odmienne od skutków tej ostatniej decyzji.
61 W tym względzie należy zauważyć, po pierwsze, że zgodnie z tym przepisem zgoda ta udzielana jest, gdy przestępstwo, w odniesieniu do którego jest ona żądana, samo w sobie pociąga za sobą obowiązek przekazania zgodnie z tą decyzją ramową. Ponadto zgody odmawia się z tych samych obligatoryjnych lub fakultatywnych podstaw odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania, które zostały przewidziane w art. 3 i 4 omawianej decyzji ramowej.
62 Po drugie, prawdą jest, jak podnosi rząd niderlandzki, że w sytuacji gdy do wykonującego nakaz organu sądowego zwrócono się o wyrażenie zgody na podstawie art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584, osoba, której dotyczy nakaz, została już przekazana wydającemu nakaz organowi sądowemu w wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania. Jednakże decyzja w sprawie tej zgody, podobnie jak decyzja dotycząca wykonania europejskiego nakazu aresztowania, może naruszać wolność osoby, której dotyczy nakaz, ponieważ dotyczy ona przestępstwa innego niż to, które uzasadniało to przekazanie, i może prowadzić do skazania tej osoby za przestępstwo przewidujące cięższą karę.
63 Zgodnie bowiem z zasadą szczególności określoną w art. 27 ust. 2 tej decyzji ramowej osoba przekazana może nie może być ścigana, skazana lub w inny sposób pozbawiona wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem inne niż to, które było podstawą przekazania. Tylko w przypadkach przewidzianych w ust. 3 tego artykułu, w szczególności gdy zgoda została udzielona zgodnie z art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 wspomnianej decyzji ramowej, organy sądowe wydającego nakaz państwa członkowskiego mogą ścigać lub skazać tę osobę za inne przestępstwo niż to, które było podstawą przekazania.
64 W związku z tym, niezależnie od kwestii, czy organ sądowy, który wyraża zgodę przewidzianą w art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584, powinien być tym samym organem, który wykonał rozpatrywany europejski nakaz aresztowania, zgoda ta nie może w żadnym razie zostać udzielona przez organ, który w ramach wykonywania swoich uprawnień decyzyjnych może otrzymywać indywidualne instrukcje ze strony władzy wykonawczej i który w konsekwencji nie spełnia przesłanek koniecznych do uznania go za „wykonujący nakaz organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 2 tej decyzji ramowej.
65 W niniejszej sprawie z uwag rządu niderlandzkiego wynika, że jeśli chodzi o procedurę przekazania osoby w wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania w celu przeprowadzenia postępowania karnego, zgodnie z prawem niderlandzkim na prokuratorze prokuratury w Amsterdamie spoczywa obowiązek zwrócenia się do rechtbank Amsterdam (sądu rejonowego w Amsterdamie) o zbadanie tego europejskiego nakazu aresztowania w celu jego wykonania. Rząd ten podkreślił jednak, że orzeczenie w sprawie przekazania należy ostatecznie do tego sądu, ponieważ prokurator prokuratury w Amsterdamie ogranicza się do wykonania tego orzeczenia.
66 Wydaje się zatem, że orzeczenie sądowe mające na celu przekazanie osoby w wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania jest na podstawie prawa niderlandzkiego wydane przez rechtbank Amsterdam (sąd rejonowy w Amsterdamie), którego status „organu sądowego” w rozumieniu decyzji ramowej 2002/584 nie jest w żaden sposób kwestionowany.
67 Jeżeli chodzi natomiast o decyzję o wyrażeniu zgody, o której mowa w art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584, rząd niderlandzki wskazał, że decyzja ta została wydana wyłącznie przez prokuratora prokuratury w Amsterdamie, ponieważ osoba, której dotyczył nakaz, została już przekazana wydającemu nakaz organowi sądowemu zgodnie z orzeczeniem wydanym przez rechtbank Amsterdam (sąd rejonowy w Amsterdamie). Tymczasem z akt sprawy przedłożonych Trybunałowi wynika, że na mocy art. 127 ustawy o organizacji wymiaru sprawiedliwości prokurator ten może podlegać indywidualnym instrukcjom ze strony niderlandzkiego ministra sprawiedliwości. W konsekwencji w świetle rozważań przedstawionych w pkt 64 niniejszego wyroku nie można uznać, że wspomniany prokurator spełnia warunki konieczne do uznania go za „wykonujący nakaz organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 2 oraz art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 tej decyzji ramowej.
68 Wniosku tego nie może podważyć okoliczność, że – jak podnosi rząd niderlandzki w swoich uwagach – zgoda udzielona przez prokuratora prokuratury w Amsterdamie może być przedmiotem skargi wniesionej przez osobę, której dotyczy nakaz, do voorzieningenrechter (sędziego orzekającego w przedmiocie środków tymczasowych, Niderlandy).
69 W świetle wskazówek dostarczonych przez ten rząd nie wydaje się bowiem, aby istnienie tego środka zaskarżenia mogło samo w sobie chronić prokuratora prokuratury w Amsterdamie przed ryzykiem, że jego decyzja w przedmiocie zgody, o której mowa w art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584, będzie podlegać indywidualnym instrukcjom ze strony niderlandzkiego ministra sprawiedliwości [zob. analogicznie wyrok z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau), C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456, pkt 86].
70 W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze lit. c) i na pytanie drugie należy odpowiedzieć, że art. 6 ust. 2, a także art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, że prokurator państwa członkowskiego uczestniczący w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, który może w ramach wykonywania swoich uprawnień decyzyjnych otrzymywać indywidualne instrukcje ze strony władzy wykonawczej, nie stanowi „wykonującego nakaz organu sądowego” w rozumieniu tych przepisów.
W przedmiocie pytania pierwszego lit. d) i lit. e)
71 W świetle odpowiedzi udzielonych na pytanie pierwsze lit. a)–c) oraz na pytanie drugie nie ma potrzeby udzielania odpowiedzi na pytanie pierwsze lit. d) i lit. e).
W przedmiocie ograniczenia skutków niniejszego wyroku w czasie
72 Openbaar Ministerie (prokuratura, Belgia) zwróciła się do Trybunału o ograniczenie skutków niniejszego wyroku w czasie, gdyby Trybunał orzekł, że organ taki jak prokurator prokuratury w Amsterdamie nie jest objęty zakresem pojęcia „wykonującego nakaz organu sądowego” w rozumieniu art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584. Podniósł on w tym względzie, że przed wydaniem wyroku z dnia 27 maja 2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau) (C‑508/18 i C‑82/19 PPU, EU:C:2019:456) nic nie pozwalało wątpić w zgodność interwencji takiego prokuratora z przepisami tej decyzji ramowej.
73 Należy w tym względzie przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem wykładnia normy prawa Unii dokonana przez Trybunał w ramach wykonania kompetencji przyznanej mu w art. 267 TFUE wyjaśnia i precyzuje znaczenie oraz zakres tej normy, tak jak należy lub należało ją rozumieć i stosować od chwili jej wejścia w życie. Z powyższego wynika, że sądy mogą i powinny stosować zinterpretowany w ten sposób przepis do stosunków prawnych powstałych przed wydaniem wyroku w sprawie wniosku o dokonanie wykładni, jeżeli spełnione są ponadto wszystkie pozostałe przesłanki wszczęcia przed właściwym sądem postępowania w sprawie związanej ze stosowaniem takiego przepisu (wyrok z dnia 10 listopada 2016 r., Kovalkovas, C‑477/16 PPU, EU:C:2016:861, pkt 51 i przytoczone tam orzecznictwo).
74 Jedynie w wyjątkowych przypadkach Trybunał, stosując ogólną zasadę pewności prawa leżącą u podstaw unijnego porządku prawnego, może uznać, że należy ograniczyć ze skutkiem dla wszystkich zainteresowanych możliwość powoływania się na zinterpretowany przez niego przepis celem podważenia stosunków prawnych nawiązanych w dobrej wierze. Aby można było orzec tego rodzaju ograniczenie, powinny zostać spełnione dwie istotne przesłanki, a mianowicie dobra wiara zainteresowanych i ryzyko wystąpienia poważnych konsekwencji (wyrok z dnia 10 listopada 2016 r., Kovalkovas, C‑477/16 PPU, EU:C:2016:861, pkt 52 i przytoczone tam orzecznictwo).
75 W niniejszej sprawie należy jednak zauważyć, że prokuratura nie przedstawiła żadnego dowodu mogącego wykazać, że wskazówki interpretacyjne przyjęte przez Trybunał w niniejszym wyroku wiążą się z ryzykiem poważnych zakłóceń w postępowaniach w sprawie wykonania europejskich nakazów aresztowania.
76 W tych okolicznościach nie ma podstaw do ograniczenia w czasie skutków niniejszego wyroku.
W przedmiocie kosztów
77 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje:
1) Pojęcie „wykonującego nakaz organu sądowego” w rozumieniu art. 6 ust. 2 decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi, zmienionej decyzją ramową Rady 2009/299/WSiSW z dnia 26 lutego 2009 r., stanowi autonomiczne pojęcie prawa Unii, które należy interpretować w ten sposób, że obejmuje ono organy państwa członkowskiego, które niekoniecznie będąc sędziami lub sądami, uczestniczą w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych w tym państwie członkowskim, przy wykonywaniu swoich obowiązków związanych z wydaniem europejskiego nakazu aresztowania działają w sposób niezależny oraz wykonują swoje funkcje w ramach procedury odpowiadającej wymogom skutecznej ochrony sądowej.
2) Artykuł 6 ust. 2, a także art. 27 ust. 3 lit. g) i art. 27 ust. 4 decyzji ramowej 2002/584, zmienionej decyzją ramową 2009/299, należy interpretować w ten sposób, że prokurator państwa członkowskiego uczestniczący w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, który może w ramach wykonywania swoich uprawnień decyzyjnych otrzymywać indywidualne instrukcje ze strony władzy wykonawczej, nie stanowi „wykonującego nakaz organu sądowego” w rozumieniu tych przepisów.
Podpisy