Υπόθεση C‑277/11
M. M.
κατά
Minister for Justice, Equality and Law Reform κ.λπ.
[αίτηση του High Court (Ιρλανδία)
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]
«Προδικαστική παραπομπή — Κοινό ευρωπαϊκό καθεστώς ασύλου —Οδηγία 2004/83/ΕΚ — Ελάχιστες απαιτήσεις σχετικά με τις προϋποθέσεις υπαγωγής στο καθεστώς του πρόσφυγα ή στο καθεστώς επικουρικής προστασίας — Άρθρο 4, παράγραφος 1, δεύτερη περίοδος — Συνεργασία του κράτους μέλους με τον αιτούντα για την αξιολόγηση των συναφών στοιχείων της αιτήσεώς του — Περιεχόμενο — Νομότυπο της εθνικής διαδικασίας που τηρείται κατά την εξέταση αιτήσεως επικουρικής προστασίας κατόπιν απορρίψεως αιτήσεως για την αναγνώριση της ιδιότητας του πρόσφυγα — Σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων — Δικαίωμα ακροάσεως»
Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (πρώτο τμήμα)
της 22ας Νοεμβρίου 2012
Έλεγχοι στα σύνορα, άσυλο και μετανάστευση — Πολιτική ασύλου — Καθεστώς πρόσφυγα ή καθεστώς επικουρικής προστασίας — Οδηγία 2004/83— Εθνική ρύθμιση που θεσπίζει δύο αυτοτελείς και διαδοχικές διαδικασίες για την εξέταση της αιτήσεως ασύλου και της αιτήσεως επικουρικής προστασίας — Υποχρέωση εγγυήσεως του δικαιώματος ακροάσεως στο πλαίσιο μιας εκάστης των ανωτέρω διαδικασιών
(Οδηγία 2004/83 του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 1)
Η απαίτηση συνεργασίας ενός κράτους μέλους με αιτούντα άσυλο, την οποία προβλέπει το άρθρο 4, παράγραφος 1, δεύτερη περίοδος, της οδηγίας 2004/83 για θέσπιση ελάχιστων απαιτήσεων για την αναγνώριση και το καθεστώς των υπηκόων τρίτων χωρών ή των απάτριδων ως προσφύγων ή ως προσώπων που χρήζουν διεθνούς προστασίας για άλλους λόγους, δεν μπορεί να έχει την έννοια ότι, εάν ένας αλλοδαπός ζητεί να υπαχθεί στο καθεστώς επικουρικής προστασίας ενώ έχει ήδη απορριφθεί αίτηση υπαγωγής του στο καθεστώς του πρόσφυγα και η αρμόδια εθνική αρχή προτίθεται να απορρίψει και την εν λόγω δεύτερη αίτηση, η αρχή αυτή οφείλει βάσει της ανωτέρω διατάξεως, πριν εκδώσει την απόφασή της, να ενημερώσει τον ενδιαφερόμενο για την επικείμενη αρνητική έκβαση της αιτήσεώς του και να του κοινοποιήσει τα επιχειρήματα στα οποία προτίθεται να στηρίξει την απόρριψή της, ώστε να παρασχεθεί στον αιτούντα η δυνατότητα να διατυπώσει συναφώς τις απόψεις του.
Εντούτοις, σε περίπτωση εθνικού συστήματος στο πλαίσιο του οποίου υφίστανται δύο αυτοτελείς και διαδοχικές διαδικασίες για την εξέταση, αντιστοίχως, της αιτήσεως υπαγωγής στο καθεστώς του πρόσφυγα και της αιτήσεως επικουρικής προστασίας, στο αιτούν δικαστήριο εναπόκειται να μεριμνά για τον σεβασμό, στο πλαίσιο μιας εκάστης των ανωτέρω διαδικασιών, των θεμελιωδών δικαιωμάτων του αιτούντος και, ειδικότερα, του δικαιώματος ακροάσεώς του, υπό την έννοια ότι ο αιτών πρέπει να είναι σε θέση να καταστήσει λυσιτελώς γνωστές τις απόψεις του πριν από την έκδοση οποιασδήποτε αποφάσεως απορριπτικής του αιτήματος υπαγωγής του σε καθεστώς προστασίας. Στο πλαίσιο ενός τέτοιου συστήματος, το γεγονός ότι ο ενδιαφερόμενος εξέφρασε ήδη νομοτύπως τις απόψεις του κατά την εξέταση της αιτήσεώς του με την οποία ζήτησε να του αναγνωριστεί η ιδιότητα του πρόσφυγα δεν σημαίνει ότι το τυπικό αυτό στοιχείο μπορεί να παραλειφθεί στο πλαίσιο της διαδικασίας εξετάσεως της αιτήσεως επικουρικής προστασίας.
Πράγματι, το δικαίωμα ακροάσεως σε κάθε διαδικασία, το οποίο κατοχυρώνεται με τα άρθρα 41, 47 και 48 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να εφαρμόζεται σε κάθε διαδικασία δυνάμενη να καταλήξει στην έκδοση βλαπτικής πράξεως και επιβάλλεται ακόμη και όταν η εφαρμοστέα ρύθμιση δεν προβλέπει ρητώς την τήρηση μιας τέτοιας διατυπώσεως. Συνεπώς, το δικαίωμα αυτό πρέπει να εφαρμόζεται σε όλα τα στάδια της διαδικασίας εξετάσεως, εκ μέρους της αρμόδιας εθνικής αρχής, των αιτήσεων παροχής διεθνούς προστασίας, βάσει των κανόνων που έχουν θεσπισθεί στο πλαίσιο του κοινού ευρωπαϊκού καθεστώτος ασύλου. Όταν ένα κράτος μέλος έχει επιλέξει να θεσπίσει δύο αυτοτελείς και διαδοχικές διαδικασίες για την εξέταση της αιτήσεως ασύλου και της αιτήσεως επικουρικής προστασίας, πρέπει το δικαίωμα ακροάσεως του ενδιαφερομένου, λαμβανομένου υπόψη του θεμελιώδους χαρακτήρα του, να διασφαλίζεται πλήρως στο πλαίσιο μιας εκάστης των ανωτέρω δύο διαδικασιών.
(βλ. σκέψεις 74, 82, 85, 86, 89, 91, 95 και διατακτ.)