WYROK SĄDU (dziewiąta izba)
z dnia 8 lipca 2015 r.(*)
Zamówienia publiczne na usługi – Postępowanie przetargowe – Świadczenie usług informatycznych opracowania i serwisu oprogramowania, doradztwa i pomocy dotyczących różnego rodzaju aplikacji – Klasyfikacja oferty jednego z oferentów w systemie kaskadowym dla poszczególnych części i klasyfikacja ofert pozostałych oferentów – Obowiązek uzasadnienia – Kryterium udzielenia zamówienia – Oczywisty błąd w ocenie – Odpowiedzialność pozaumowna
W sprawie T‑536/11
European Dynamics Luxembourg SA, z siedzibą w Ettelbrück (Luksemburg),
European Dynamics Belgium SA, z siedzibą w Brukseli (Belgia),
Evropaïki Dynamiki – Proigmena Systimata Tilepikoinonion Pliroforikis kai Tilematikis AE, z siedzibą w Atenach (Grecja),
reprezentowane przez adwokatów N. Korogiannakisa, M. Dermitzakisa i N. Theologou,
strona skarżąca,
przeciwko
Komisji Europejskiej, reprezentowanej początkowo przez S. Delaude i V. Savova, a następnie przez S. Delaude, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez O. Grabera‑Soudry’ego, solicitor,
strona pozwana,
mającej za przedmiot żądanie stwierdzenia nieważności decyzji Urzędu Publikacji Unii Europejskiej z dnia 22 lipca 2011 r. o sklasyfikowaniu skarżących, w odniesieniu do ich ofert złożonych w przetargu AO 10340 dotyczącym świadczenia usług informatycznych opracowania i serwisu oprogramowania, doradztwa i pomocy dotyczących różnego rodzaju aplikacji komputerowych (Dz.U. 2011/S 66‑106099), na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 1, na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 4 oraz na drugim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 3, a także decyzji o udzieleniu spornych zamówień innym oferentom, w zakresie, w jakim dotyczą one ich klasyfikacji, a po drugie, żądanie odszkodowania,
SĄD (dziewiąta izba),
w składzie: O. Czúcz, pełniący obowiązki prezesa, I. Pelikánová i A. Popescu (sprawozdawca), sędziowie,
sekretarz: L. Grzegorczyk, administrator,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 25 września 2014 r.,
wydaje następujący
Wyrok(1)
Okoliczności powstania sporu
1 W drodze ogłoszenia o zamówieniu z dnia 5 kwietnia 2011 r., opublikowanego w suplemencie do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej (Dz.U. 2011/S 66‑106099), do którego sprostowanie zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym (Dz.U. 2011/S 70‑113065), Urząd Publikacji Unii Europejskiej (OP) ogłosił przetarg AO 10340 („Usługi informatyczne – opracowywanie oprogramowania, utrzymanie, doradztwo i pomoc w przypadku różnych rodzajów aplikacji”).
2 Zgodnie z ogłoszeniem sporne usługi informatyczne podzielone były na cztery części, z czego trzy są istotne w ramach niniejszego postępowania:
– część nr 1, dotycząca „wsparcia i specjalistycznych aplikacji administracyjnych”;
– część nr 3, dotycząca „łańcuchów produkcyjnych i odbiorczych”,
– część nr 4, dotycząca „usług doradztwa i pomocy w ramach projektów zarządzania technologią informacyjną”.
3 Przedmiotem przetargu było zawarcie w odniesieniu do każdej części nowych umów ramowych na usługi, zastępujących umowy ramowe, których okres obowiązywania dobiegał końca.
4 W specyfikacji warunków zamówienia OP wskazał, że w odniesieniu do każdej części oferenci wybierani są według „systemu kaskadowego”, a umowy ramowe będą zawierane na okres czterech lat z oferentami, którzy złożyli trzy najlepsze oferty. Przy udzielaniu poszczególnych zamówień dla każdej z części w pierwszej kolejności nawiązuje się kontakt z wykonawcą, w którego ofercie stosunek jakości do ceny uzna się za najkorzystniejszy. Jeżeli ten pierwszy wykonawca nie jest w stanie świadczyć danej usługi lub nie jest tym zainteresowany, nawiązuje się kontakt z drugim z najlepszych wykonawców. Jeśli ten ostatni nie jest w stanie świadczyć danej usługi lub nie jest tym zainteresowany, nawiązuje się kontakt z trzecim wykonawcą.
5 W pkt 2.1 specyfikacji warunków zamówienia wskazano, że ocena ofert przebiega w trzech głównych etapach: na pierwszym etapie stosuje się kryteria wykluczenia (pkt 2.5 specyfikacji warunków zamówienia), na drugim etapie stosuje się kryteria wyboru (pkt 2.6 specyfikacji warunków zamówienia), a na trzecim etapie dokonuje się oceny technicznej i finansowej oferty w świetle kryteriów udzielenia zamówienia (pkt 2.7 i 2.8 specyfikacji warunków zamówienia).
6 W zakresie oceny technicznej dla części nr 1 i 3 specyfikacja warunków zamówienia zawierała w pkt 2.7.2 pięć następujących kryteriów udzielenia zamówienia:
– kryterium 1: „Ogólna jakość złożonej przez oferenta odpowiedzi” (zwane dalej, dla części nr 1, „kryterium 1.1”, a dla części nr 3 – „kryterium 3.1”) (maksymalna liczba punktów: 5 pkt na 100);
– kryterium 2: „Podejście oferenta do zapewnienia jakości i zarządzania projektem stosowane w trakcie realizacji zamówienia” (zwane dalej, dla części nr 1, „kryterium 1.2”, a dla części nr 3 – „kryterium 3.2”) (maksymalna liczba punktów: 40 pkt na 100);
– kryterium 3: „Atuty techniczne zasobów ludzkich przydzielonych do realizacji zadań” (zwane dalej, dla części nr 1, „kryterium 1.3”, a dla części nr 3 – „kryterium 3.3”) (maksymalna liczba punktów: 25 pkt na 100);
– kryterium 4: „Propozycja oferenta dotycząca przejęcia i przekazania” (zwane dalej, dla części nr 1, „kryterium 1.4”, a dla części nr 3 – „kryterium 3.4”) (maksymalna liczba punktów: 10 pkt na 100);
– kryterium 5: „Propozycja oferenta dotycząca uzgodnienia poziomu usług” (zwane dalej, dla części nr 1, „kryterium 1.5”, a dla części nr 3 – „kryterium 3.5”) (maksymalna liczba punktów: 20 pkt na 100).
7 W zakresie oceny technicznej dla części nr 4 specyfikacja warunków zamówienia zawierała w pkt 2.7.2 trzy następujące kryteria udzielenia zamówienia:
– kryterium 1: „Ogólna jakość złożonej przez oferenta odpowiedzi” (zwane dalej „kryterium 4.1”) (maksymalna liczba punktów: 5 pkt na 100);
– kryterium 2: „Podejście oferenta do zapewnienia jakości i zarządzania projektem stosowane w trakcie realizacji zamówienia” (zwane dalej „kryterium 4.2”) (maksymalna liczba punktów: 55 pkt na 100);
– kryterium 3: „Atuty techniczne zasobów ludzkich przydzielonych do realizacji zadań” (zwane dalej „kryterium 4.3”) (maksymalna liczba punktów: 40 pkt na 100);
8 Dla każdej z części kryteria udzielenia zamówienia dawały razem 100 punktów. Do celów udzielenia zamówień mogły być brane pod uwagę jedynie te oferty, które uzyskały co najmniej połowę punktów w każdym kryterium, a ogółem minimum 65 punktów. Każda oferta była oceniana w celu ustalenia, w jakim zakresie spełnia ona określone wymogi, przy czym wybierano ofertę mającą najlepszy stosunek jakości do ceny. Waga jakości, czyli oceny technicznej, wynosiła 50%, podobnie waga ceny, czyli oceny finansowej – 50% (pkt 2.9 specyfikacji warunków zamówienia).
9 W dniu 17 maja 2011 r. skarżące, European Dynamics Luxembourg SA, European Dynamics Belgium SA i Evropaïki Dynamiki – Proigmena Systimata Tilepikoinonion Pliroforikis kai Tilematikis AE, zgrupowane w konsorcjum, złożyły oferty dla części nr 1, 3 i 4.
10 W dniu 1 lipca 2011 r. sporządzono sprawozdanie komisji przetargowej dla części nr 1 i 4, a w dniu 4 lipca 2011 r. – dla części nr 3, zgodnie z art. 147 ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE, Euratom) nr 2342/2002 z dnia 23 grudnia 2002 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 w sprawie rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich (Dz.U. L 357, s. 1, zwanego dalej „zasadami wykonania”).
11 W dniu 13 lipca 2011 r. komitet ds. zakupów i przetargów, organ doradczy OP do spraw zamówień publicznych, wydał pozytywną opinię w sprawie decyzji o udzieleniu zamówienia dla części nr 1, 3 i 4 rekomendowanych przez komisje przetargowe w sprawozdaniach. W dniu 14 lipca 2011 r. subdelegowany urzędnik zatwierdzający wydał decyzję o udzieleniu zamówienia, zgodnie z tą opinią i zaleceniami komisji przetargowej.
12 W dniu 18 lipca 2011 r. komisja przetargowa wydała sprostowanie do pierwotnego sprawozdania z dnia 1 lipca 2011 r. dotyczące oceny części nr 1. W dniu 21 lipca 2011 r. komitet ds. zakupów i przetargów OP przekazał subdelegowanemu urzędnikowi zatwierdzającemu pismo informujące o poprawce do opinii z dnia 13 lipca 2011 r. dotyczącej części nr 1. W dniu 22 lipca 2011 r. subdelegowany urzędnik zatwierdzający przyjął poprawioną decyzję o udzieleniu zamówienia ze względu na błąd rachunkowy w sprawozdaniu komisji przetargowej dotyczącym części nr 1.
13 Pismem z dnia 22 lipca 2011 r. OP powiadomił skarżące o klasyfikacji ich ofert dla poszczególnych części, a więc: na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 1, na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 4 i na drugim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 3, oraz podał nazwy pozostałych oferentów, których oferty zostały wybrane dla części nr 1, 3 i 4 (zwanych dalej łącznie „wybranymi oferentami”). Wskazał też, że dla części nr 1 oferty konsorcjum Sword‑Siveco (zwanego dalej „Sword‑Siveco”) i Logica Luxembourg (zwanej dalej „Logicą”) zostały sklasyfikowane, odpowiednio, na miejscach pierwszym i drugim w systemie kaskadowym, że dla części nr 3 oferta ARHS Cube została sklasyfikowana na pierwszym miejscu w systemie kaskadowym i że dla części nr 4 oferty Novitechu i Logiki zostały sklasyfikowane, odpowiednio, na miejscach pierwszym i drugim w systemie kaskadowym (oferenci zwani dalej łącznie „pozostałymi wybranymi oferentami”). Ponadto OP wyszczególnił oceny uzyskane przez te oferty w trakcie oceny technicznej, zaproponowane w nich ceny oraz ich stosunek jakości do ceny. Poinformował na koniec skarżące o możliwości wystąpienia o dodatkowe wyjaśnienia na temat klasyfikacji ich ofert w systemie kaskadowym dla poszczególnych części oraz o cechach i zaletach ofert, które zostały lepiej od nich sklasyfikowane.
14 Pismem z dnia 22 lipca 2011 r. skarżące zwróciły się do OP o podanie następujących informacji: po pierwsze, nazw (potencjalnych) podwykonawcy lub podwykonawców wchodzących w skład konsorcjów pozostałych wybranych oferentów oraz przyznanych im procentowych udziałów w zamówieniu, po drugie, punktacji przyznanej w poszczególnych technicznych kryteriach udzielenia zamówienia wszystkim ich ofertom oraz ofertom pozostałych wybranych oferentów, po trzecie, analizy zalet i wad ich ofert oraz ofert pozostałych wybranych oferentów, po czwarte, komparatywnej przewagi i dodatkowych lub lepszych usług zaproponowanych w ofertach pozostałych wybranych oferentów, po piąte, szczegółowego odpisu sprawozdania komisji przetargowej, a po szóste, nazwisk członków komisji przetargowej.
15 W dniu 27 lipca 2011 r. OP przekazał skarżącym, dla części nr 1, 3 4, nazwy podwykonawców tworzących konsorcja pozostałych wybranych oferentów i przyznane im procentowe udziały w zamówieniu. Przekazał też skarżącym wyciąg ze sprawozdań komisji przetargowej zawierający informacje na temat ich ofert i ofert złożonych na te części przez pozostałych wybranych oferentów. Wskazał wreszcie skarżącym, że nie może ujawnić nazwisk członków komisji przetargowej.
16 Pismem z dnia 5 sierpnia 2011 r. skarżące poskarżyły się na zbyt zwięzły i ograniczony charakter informacji udostępnionych przez OP w wyciągach ze sprawozdań komisji przetargowej. Podniosły liczne błędy w ocenie, poważne i oczywiste, obarczające ocenę ich ofert.
17 Pismem z dnia 29 sierpnia 2011 r. OP poinformował skarżące, że utrzymuje w mocy decyzje o udzieleniu spornych zamówień oraz że zdecydował podpisać umowy ramowe z wybranymi oferentami.
Przebieg postępowania i żądania stron
18 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 2 października 2011 r. skarżące wniosły skargę w niniejszej sprawie.
19 Ze względu na zmianę składu izb Sądu sędzia sprawozdawca został przydzielony do dziewiątej izby, której w rezultacie przekazana została niniejsza sprawa. Ponieważ jeden z sędziów dziewiątej izby nie mógł zasiadać w jej składzie, prezes Sądu wyznaczył na podstawie art. 32 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem z dnia 2 maja 1991 r. innego sędziego w celu uzupełnienia składu izby.
20 Po zapoznaniu się ze sprawozdaniem sędziego sprawozdawcy Sąd (dziewiąta izba) zdecydował o otwarciu ustnego etapu postępowania. Na rozprawie w dniu 25 września 2014 r. wysłuchane zostały wystąpienia stron i ich odpowiedzi na pytania Sądu.
21 Na rozprawie Komisja przedstawiła dokument zatytułowany „Corrigendum to Report of works of the Evaluation Committee evaluating offers submitted in response to the call for tenders N° 10340 lot 1” (corrigendum do sprawozdania z prac komisji przetargowej oceniającej oferty złożone w odpowiedzi na ogłoszenie o przetargu nr 10340 część nr 1), a skarżące nie sprzeciwiły się włączeniu go do akt sprawy.
22 W swojej skardze skarżące wnoszą do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności decyzji OP z dnia 22 lipca 2011 r. o sklasyfikowaniu ich ofert na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 1, na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 4 oraz na drugim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 3;
– stwierdzenie nieważności wszystkich powiązanych decyzji wydanych przez OP, w szczególności „o udzieleniu spornych zamówień wykonawcom pierwszemu i drugiemu w systemie kaskadowym”;
– zasądzenie od OP na mocy art. 256 TFUE, 268 TFUE i 340 TFUE na ich rzecz kwoty 3 450 000 EUR tytułem odszkodowania za szkody poniesione w związku ze spornym postępowaniem w sprawie udzielenia zamówienia;
– zasądzenie od OP na mocy art. 256 TFUE, 268 TFUE i 340 TFUE na ich rzecz kwoty 345 000 EUR tytułem odszkodowania za utratę szansy oraz uszczerbek na reputacji i wiarygodności;
– obciążenie OP kosztami niniejszego postępowania.
23 Komisja wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi jako bezzasadnej;
– obciążenie skarżących kosztami postępowania.
24 W replice skarżące obniżyły kwotę żądania odszkodowawczego za szkody poniesione w związku ze spornym postępowaniem w sprawie udzielenia zamówienia do 2 800 000 EUR, a żądania odszkodowawczego z tytułu utraty szansy oraz uszczerbku na reputacji i wiarygodności do 280 000 EUR.
25 Na rozprawie skarżące odstąpiły od trzeciego żądania skargi, co zostało odnotowane w protokole z rozprawy.
26 Ponadto skarżące doprecyzowały na rozprawie, w odpowiedzi na pytanie zadane przez Sąd, że gdy mowa jest o decyzjach „o udzieleniu spornych zamówień wykonawcom pierwszemu i drugiemu w systemie kaskadowym”, należy to rozumieć jako decyzje o udzieleniu spornych zamówień pozostałym wybranym oferentom w zakresie dotyczącym ich klasyfikacji. Ponadto wyjaśniły, że gdy w drugim żądaniu mowa jest o wszystkich powiązanych decyzjach, chodzi jedynie o decyzje o udzieleniu spornych zamówień pozostałym wybranym oferentom w zakresie dotyczącym ich klasyfikacji.
27 Wreszcie na rozprawie, w odpowiedzi na pytania Sądu, skarżące wniosły o to, by to Komisja, a nie OP, została obciążona kosztami postępowania, co zostało odnotowane w protokole z rozprawy.
Co do prawa
28 Skarżące wystąpiły z żądaniem stwierdzenia nieważności oraz odszkodowania.
I – W przedmiocie żądania stwierdzenia nieważności
29 Na wstępie Sąd stwierdza, że z żądań skarżących, tak jak zostały one wyrażone szczegółowo na rozprawie, wynika, iż należy ograniczyć ramy niniejszego żądania stwierdzenia nieważności do zbadania zgodności z prawem decyzji o sklasyfikowaniu ofert skarżących na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 1, na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 4 i na drugim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 3 oraz decyzji o udzieleniu spornych zamówień publicznych pozostałym wybranym oferentom w zakresie dotyczącym ich klasyfikacji.
30 Ponadto zważywszy na ścisły związek zachodzący między decyzjami o sklasyfikowaniu oferty skarżących w systemie kaskadowym dla poszczególnych części a decyzjami o udzieleniu spornych zamówień pozostałym wybranym oferentom w zakresie dotyczącym ich klasyfikacji oraz ze względu na to, że argumentacja skarżących dotyczy decyzji o sklasyfikowaniu ich ofert, Sąd uważa, że warto zbadać najpierw zgodność z prawem tych ostatnich.
31 Na poparcie wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji o sklasyfikowaniu ich oferty na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 1, na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 4 i na drugim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 3 skarżące podnoszą trzy zarzuty. Pierwszy zarzut dotyczy naruszenia obowiązku uzasadnienia ze względu na brak informacji o relatywnej przewadze wybranych ofert i nieprzestrzeganie przepisów art. 100 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich (Dz.U. L 248, s. 1, zwanego dalej „rozporządzeniem finansowym”). Zarzut drugi dotyczy naruszenia specyfikacji warunków zamówienia poprzez zastosowanie kryterium udzielenia zamówienia z naruszeniem art. 97 rozporządzenia finansowego i art. 138 rozporządzenia nr 2342/2002. Trzeci zarzut dotyczy oczywistych błędów w ocenie, niejasnych i niczym niepopartych uwag komisji przetargowej, zmian a posteriori kryteriów udzielenia zamówienia określonych w ogłoszeniu o przetargu, kryteriów, które nie zostały ogłoszone oferentom w wymaganym czasie, a także zlewnia się kryteriów wyboru i udzielenia zamówienia.
32 Należy wskazać, że te trzy zarzuty podnoszone są zarówno na poparcie żądania stwierdzenia nieważności decyzji o sklasyfikowaniu ofert skarżących na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 1 i na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 4, jak i żądania stwierdzenia nieważności decyzji o sklasyfikowaniu oferty skarżących na drugim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 3.
33 W tym względzie należy uznać, że – jak skarżące i Komisja wspomniały – OP dysponuje szerokim zakresem uznania w zakresie okoliczności, jakie należy uwzględnić w celu podjęcia decyzji o udzieleniu zamówienia w trybie przetargu, a kontrola Sądu musi być ograniczona do badania zgodności jego postępowania z wymogami proceduralnymi i obowiązkiem uzasadnienia decyzji, materialnej zgodności przyjętych okoliczności faktycznych z rzeczywistością oraz tego, czy nie zachodzi poważny i oczywisty błąd w ocenie lub nadużycie władzy (zob. podobnie wyrok z dnia 13 grudnia 2011 r., Evropaïki Dynamiki/Komisja, T‑377/07, EU:T:2011:731, pkt 22 i przytoczone tam orzecznictwo).
A – W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego naruszenia obowiązku uzasadnienia ze względu na brak informacji o relatywnej przewadze wybranych ofert i nieprzestrzeganie przepisów art. 100 ust. 2 rozporządzenia finansowego
34 Skarżące podnoszą braki w przekazywanych przez OP uzasadnieniach. W swojej odpowiedzi z dnia 27 lipca 2011 r. przekazał on bowiem jedynie niektóre informacje, a następnie odmówił odpowiedzi na szczegółowe pytania przedstawione w piśmie skarżących z dnia 5 sierpnia 2011 r., dając im racjonalnie prawo przypuszczać, że ich oferty zostały niesłusznie „odrzucone”. W tym względzie skarżące przypominają, że zwykła praktyka Komisji przy badaniu uwag oferenta na temat oceny komisji przetargowej w ramach przetargu polega na zbadaniu tych uwag przez inny organ w celu dojścia do bezstronnego rozstrzygnięcia. OP udzielił ogólnych, niejasnych, subiektywnych i nieuzasadnionych komentarzy, które nie mogły uzasadnić otrzymanych przez omawiane oferty negatywnych ocen. Komisja przetargowa nie udzieliła poza tym żadnych wyjaśnień na temat oferowanych przez pozostałych wybranych oferentów usług dla danych części, dodatkowych lub lepszych w stosunku do proponowanych w omawianych ofertach.
35 Komisja kwestionuje zasadność argumentacji skarżących.
36 Należy przypomnieć, że gdy tak jak w niniejszym przypadku instytucje Unii Europejskiej dysponują szerokim zakresem uznania, poszanowanie gwarancji przyznanych przez porządek prawny Unii w postępowaniu administracyjnym nabiera jeszcze większego znaczenia. Do gwarancji tych należy między innymi obowiązek wystarczającego uzasadnienia swoich decyzji przez właściwą instytucję. Tylko na tej podstawie sąd Unii może ustalić, czy okoliczności faktyczne i prawne warunkujące korzystanie z uprawnień dyskrecjonalnych miały miejsce (zob. podobnie wyroki: z dnia 21 listopada 1991 r., Technische Universität München, C‑269/90, Rec, EU:C:1991:438, pkt 14; z dnia 10 września 2008 r., Evropaïki Dynamiki/Komisja, T‑465/04, EU:T:2008:324, pkt 54).
37 Należy również przypomnieć, że obowiązek uzasadnienia stanowi istotny wymóg proceduralny, który należy odróżnić od kwestii zasadności uzasadnienia wchodzącej w zakres zgodności z prawem materialnym spornego aktu (wyroki: z dnia 22 marca 2001 r., Francja/Komisja, C‑17/99, Rec, EU:C:2001:178, pkt 35; z dnia 12 listopada 2008 r., Evropaïki Dynamiki/Komisja, T‑406/06, EU:T:2008:484, pkt 47).
38 Z art. 100 ust. 2 rozporządzenia finansowego i art. 149 zasad wykonania oraz z utrwalonego orzecznictwa wynika, że instytucja zamawiająca czyni zadość spoczywającemu na niej obowiązkowi uzasadnienia, jeśli przede wszystkim niezwłocznie powiadamia każdego odrzuconego oferenta o przyczynach odrzucenia jego oferty, a następnie informuje tych oferentów, którzy złożyli dopuszczalną ofertę oraz wyraźnie się o to zwrócili, o cechach i zaletach wybranej oferty, a także o nazwie oferenta, któremu udzielono zamówienia, w terminie 15 dni kalendarzowych od otrzymania pisemnego wniosku (zob. podobnie wyroki: z dnia 9 września 2010 r., Evropaïki Dynamiki/EMCDDA, T‑63/06, EU:T:2010:368, pkt 111 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 12 grudnia 2012 r., Evropaïki Dynamiki/EFSA, T‑457/07, EU:T:2012:671, pkt 45).
39 Ten sposób postępowania jest zgodny z celem obowiązku uzasadnienia ustanowionym w art. 296 akapit drugi TFUE, zgodnie z którym należy wskazać w sposób zrozumiały i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, aby umożliwić, po pierwsze, zainteresowanym zapoznanie się z motywami podjętej decyzji w celu dochodzenia swoich praw, a po drugie, sądom sprawowanie kontroli (ww. w pkt 38 wyroki: Evropaïki Dynamiki/EMCDDA, EU:T:2010:368, pkt 112 i przytoczone tam orzecznictwo; Evropaïki Dynamiki/EFSA, EU:T:2012:671, pkt 46 i przytoczone tam orzecznictwo).
40 Ani z art. 100 ust. 2 akapit pierwszy rozporządzenia finansowego, ani z art. 149 ust. 3 akapit trzeci zasad wykonania, ani też z orzecznictwa nie wynika, że na pisemny wniosek odrzuconego oferenta instytucja zamawiająca ma obowiązek dostarczenia mu pełnych tekstów sprawozdań komisji przetargowej i wybranych ofert (postanowienie z dnia 13 stycznia 2012 r., Evropaïki Dynamiki/EEA, C‑462/10 P, EU:C:2012:14, pkt 39).
41 Należy również przypomnieć, że wymóg uzasadnienia należy oceniać w odniesieniu do konkretnej sytuacji, w szczególności do treści aktu, charakteru powołanych argumentów, a także interesu, jaki w uzyskaniu informacji mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie (zob. wyrok z dnia 2 kwietnia 1998 r., Komisja/Sytraval i Brink’s France, C‑367/95 P, Rec, EU:C:1998:154, pkt 63 i przytoczone tam orzecznictwo; ww. w pkt 36 wyrok Evropaïki Dynamiki/Komisja, EU:T:2008:324, pkt 49).
42 Zatem dla określenia, czy w niniejszym przypadku OP spełnił wymóg uzasadnienia, należy zbadać pismo z dnia 22 lipca 2011 r. zawierające decyzję o sklasyfikowaniu ofert skarżących w systemie kaskadowym dla poszczególnych części. Należy też zbadać pismo z dnia 27 lipca 2011 r. skierowane do skarżących w terminie określonym w art. 149 ust. 3 zasad wykonania w odpowiedzi na ich wyraźny wniosek z dnia 22 lipca 2011 r. o dodatkowe informacje o decyzjach o udzieleniu spornych zamówień dotyczących wybranych oferentów i o sklasyfikowaniu ich ofert w systemie kaskadowym dla każdej z omawianych części.
43 Pismem z dnia 22 lipca 2011 r. OP powiadomiła skarżące, że ich oferty zostały sklasyfikowane na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 1, na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 4 i na drugim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 3. Wyszczególniła także dla tych części oceny techniczne przyznane każdej z wybranych ofert, ich ceny i ogólną ostateczną ocenę. Poinformowała wreszcie skarżące o prawie do uzyskania dodatkowych informacji o powodach klasyfikacji omawianych ofert.
44 Jak wskazano w pkt 15 powyżej, w następstwie złożenia przez skarżące wniosku o wyjaśnienia pismem z dnia 27 lipca 2011 r. OP podał skarżącym dla części nr 1, 3 i 4 nazwy podwykonawców wchodzących w skład konsorcjów pozostałych wybranych oferentów i przyznane im procentowe udziały w zamówieniu. W tym względzie należy wskazać, że nazwy Logiki (oferenta) i Heraklesa (podwykonawcy) odnosiły się części nr 4, a nie do części nr 3, jak podano na podstawie niewątpliwego błędu pisarskiego, którego z resztą skarżące nie podniosły.
45 W tym samym piśmie OP przekazał skarżącym wyciągi sprawozdań komisji przetargowej zawierające dla każdej z danych części informacje o ich ofertach oraz o ofertach pozostałych wybranych oferentów. Wyciągi te, w sumie liczące 35 stron, zawierały tabele zawierające uwagi, według technicznych kryteriów udzielenia zamówienia, dotyczące zalet i wad ofert skarżących i pozostałych wybranych oferentów, a także oceny przyznane za każde kryterium. Niektóre uwagi zostały częściowo lub w całości ukryte, a OP wyjaśnił skarżącym, że niektóre informacje, których ujawnienie byłoby wbrew interesowi publicznemu, mogłoby mieć wpływ na uzasadnione interesy handlowe pozostałych wybranych oferentów (na przykład informacje dotyczące proponowanych rozwiązań technicznych) lub zaszkodzić uczciwej konkurencji między zainteresowanymi przedsiębiorstwami nie mogą zostać przekazane i zostały usunięte.
46 Wreszcie w tym samym piśmie OP wskazał skarżącym, że nie można ujawnić nazwisk członków komisji przetargowej.
47 Należy stwierdzić, że dla każdej z danych części OP podał skarżącym nazwy pozostałych wybranych oferentów, uwagi komisji przetargowej, zarówno dotyczące ich ofert, jak i wyżej sklasyfikowanych ofert, a także wynik oceny finansowej, co umożliwiło skarżącym zapoznanie się z cechami i zaletami pozostałych wybranych ofert, zgodnie z wymogami art. 100 ust. 2 rozporządzenia finansowego. Uwagi techniczne umożliwiły bowiem skarżącym porównanie dla tych części ocen przyznanych ich ofertom za poszczególne techniczne kryteria udzielenia zamówienia z ocenami przyznanymi wyżej sklasyfikowanym ofertom.
48 W tym względzie, choć skarżące uważają, że Komisja powinna podać informacje dotyczące ofert pozostałych wybranych oferentów mogące kwalifikować się jako informacje poufne i wskazać, w jakim zakresie może im zaszkodzić takie przekazanie, to poprzestają na sformułowaniu ogólnego wniosku, nie wskazując w pismach poświęconych temu zarzutowi uwag, czy nawet części ofert, o które im chodzi, a których ujawnienie jest niezbędne do celów skutecznej ochrony prawnej i sądowej.
49 Należy tymczasem przypomnieć, że zgodnie z art. 100 ust. 2 rozporządzenia finansowego instytucja zamawiająca ma prawo nie przekazać niektórych informacji, gdyby miało to utrudnić stosowanie prawa, było sprzeczne z interesem publicznym, szkodziło prawnym interesom gospodarczym przedsiębiorstw prywatnych lub publicznych lub mogło zakłócić uczciwą konkurencję między tymi przedsiębiorstwami.
50 Ponadto z orzecznictwa wynika, że w ramach odwołania od decyzji instytucji zamawiającej wydanej w ramach postępowania przetargowego zasada kontradyktoryjności nie wymaga tego, by strony miały nieograniczone i bezwzględne prawo dostępu do całości informacji dotyczących danego postępowania przetargowego. Wręcz przeciwnie, to prawo dostępu należy wyważyć względem prawa innych podmiotów gospodarczych do ochrony ich poufnych informacji i tajemnic handlowych. Zasada ochrony informacji poufnych i tajemnic handlowych musi być tak stosowana, by dało się ją pogodzić z wymogami skutecznej ochrony prawnej i poszanowaniem prawa do obrony stron sporu, a w przypadku odwołania w sądzie – tak by zagwarantować, że w całym postępowaniu przestrzegane będzie prawo do rzetelnego procesu (zob. podobnie wyrok z dnia 23 listopada 2011 r., bpost/Komisja, T‑514/09, EU:T:2011:689, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo). Ze szczegółowych uwag przedstawionych przez skarżące w piśmie z dnia 5 sierpnia 2011 r. wynika, że miały one wystarczającą wiedzę na temat relatywnej przewagi ofert pozostałych wybranych oferentów.
51 Należy ponadto przypomnieć, że decyzja o sklasyfikowaniu ofert skarżących na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 1, na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 4 i na drugim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 3 zapadła po ostatecznej ocenie, czyli obliczeniu stosunku jakości do ceny wszystkich ofert dla każdej części. Tym samym relatywna przewaga ofert sklasyfikowanych wyżej niż oferty skarżących w stosunku do ich ofert nie dotyczyła tylko ocen przyznanych za techniczne kryteria udzielenia zamówienia, lecz również zaproponowanej ceny, a zwłaszcza stosunku jakości do ceny ofert.
52 W tych okolicznościach OP, przekazując skarżącym dla każdej z danych części uwagi dotyczące oceny technicznej w świetle poszczególnych kryteriów udzielenia zamówienia, informując ich o ofertach skalsyfikowanych wyżej niż ich oferty oraz o cenach proponowanych w każdej z tych ofert i szczegółach obliczeń stosunku jakości do ceny, przedstawił w wystarczający sposób, na czym polegała relatywna przewaga ofert pozostałych wybranych oferentów, również kiedy te oferty zawierały wyższą cenę niż cena skarżących dla danej części.
53 Wbrew temu, co zdają się sądzić skarżące, w ramach powiadomienia o cechach i zaletach wybranej oferty dla każdej z części nie można wymagać od instytucji zamawiającej drobiazgowej analizy porównawczej tej oferty i oferty odrzuconej (postanowienie z dnia 13 października 2011 r., Evropaïki Dynamiki/Komisja, C‑560/10 P, EU:C:2011:657, pkt 17; ww. w pkt 38 wyrok Evropaïki Dynamiki/EFSA, EU:T:2012:671, pkt 51). Dotyczy to również, jak w niniejszym przypadku, oferenta, którego oferty, tak jak skarżących, zostały sklasyfikowane niżej niż oferty pozostałych wybranych oferentów.
54 W niniejszym przypadku nie istnieje ponadto, wbrew twierdzeniom skarżących, wzmocniony obowiązek uzasadnienia ze strony OP, z uwagi na to, że w postępowaniu przetargowym wystąpiły błędy, co doprowadziło komisję przetargową do wydania zmienionej decyzji o udzieleniu zamówienia. Po pierwsze, stwierdzić należy, że popełniony błąd, wskutek którego wydano poprawioną decyzję o udzieleniu zamówienia, nie dotyczył części nr 3 i 4 (zob. pkt 12 powyżej). Po drugie, jeśli chodzi o część nr 1, której ten błąd dotyczył, Komisja wskazała, że chodziło o błąd rachunkowy we wzorze stosowanym do oceny oferty mającej najlepszy stosunek jakości do ceny (zob. pkt 12 powyżej). Na rozprawie, w odpowiedzi na pytanie Sądu, Komisja wyjaśniła, że oceny nie uległy wcale zmianie, co potwierdza dokument pt. „Corrigendum to Report of works of the Evaluation Committee evaluating offers submitted in response to the call for tenders N° 10340 lot 1” (corrigendum do sprawozdania z prac komisji przetargowej oceniającej oferty złożone w odpowiedzi na ogłoszenie o przetargu nr 10340 część nr 1), który został włączony do akt sprawy (zob. pkt 21 powyżej). Błąd ten nie dotyczył więc punktacji ofert przy ich ocenie w świetle technicznych kryteriów udzielenia zamówienia.
55 Należy wreszcie odrzucić argumentację skarżących dotyczącą braku zbadania przez inny niż komisja przetargowa organ ich szczegółowych uwag, mimo ich wagi, by znaleźć bezstronne rozstrzygnięcie. Ze znajdujących zastosowanie przepisów nie wynika bowiem, by instytucja zamawiająca miała obowiązek dokonywania takiego badania, a skarżące nie powołały się zresztą na żaden taki przepis. W każdym wypadku argumentacja ta jest nieistotna, gdyż nie można za jej pomocą wykazać, że uzasadnienie pisma z dnia 22 lipca 2011 r. zawierającego decyzje o sklasyfikowaniu ofert skarżących w systemie kaskadowym dla każdej z danych części było niewystarczające, a zarzut ten nie może doprowadzić do stwierdzenia nieważności tego pisma i tych decyzji.
56 W świetle powyższego należy uznać, że w pismach z dnia 22 i 27 lipca 2011 r. i w wyciągach ze sprawozdań komisji przetargowej załączonych do pisma z dnia 27 lipca 2011 r. OP podał wystarczająco dokładne uzasadnienie przyczyn, dla których oferty złożone przez skarżące zostały sklasyfikowane na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 1, na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 4 i na drugim miejscu dla części nr 3, i nie jest konieczne, wbrew twierdzeniom skarżących, wezwanie Komisji do przedstawienia tabeli uwidaczniającej wpływ poszczególnych uwag, negatywnych lub pozytywnych, na punktację ofert w świetle każdego z technicznych kryteriów udzielenia zamówienia dla części nr 1, 3 i 4 i dla każdego z wybranych oferentów. W tym względzie należy wyjaśnić, że od instytucji zamawiającej nie można wymagać przekazania oferentowi, którego oferta nie została sklasyfikowana na pierwszym miejscu w systemie kaskadowym, oprócz powodów takiego jej sklasyfikowania – drobiazgowego zestawienia sposobu, w jaki brano pod uwagę każdy szczegół jego oferty przy jej ocenie (zob. podobnie wyrok z dnia 4 października 2012 r., Evropaïki Dynamiki/Komisja, C‑629/11 P, EU:C:2012:617, pkt 21 i przytoczone tam orzecznictwo).
57 Ponadto w zakresie, w jakim skarżące wnoszą do Sądu o nakazanie przestawienia pełnej treści sprawozdań komisji przetargowej na temat oceny ofert skarżących i pozostałych wybranych oferentów, należy przypomnieć, że odrzucony oferent nie może ubiegać się o przekazanie mu całości tych sprawozdań (zob. pkt 40 powyżej). Dotyczy to również, jak w niniejszym przypadku, oferenta, którego oferta, tak jak skarżących, została sklasyfikowana w systemie kaskadowym dla danej części niżej niż oferty pozostałych wybranych oferentów. Ponadto przekazanie tych dokumentów nie jest konieczne w niniejszej sytuacji.
58 Nie należy więc uwzględniać żądania skarżących o nakazanie przez Sąd przedstawienia wspomnianej przez skarżące tabeli, o której mowa w pkt 56 powyżej, ani pełnej treści sprawozdań komisji przetargowej.
59 Należy uznać, że OP wystarczająco uzasadnił swe decyzje o sklasyfikowaniu ofert skarżących w systemie kaskadowym dla każdej z danych części i spełnił wymogi określone w art. 100 ust. 2 rozporządzenia finansowego oraz art. 149 zasad wykonania.
60 Wniosku tego nie podważają twierdzenia skarżących dotyczące niewystarczającego charakteru niektórych uwag komisji przetargowej dotyczących oceny ich ofert dla części nr 1, 3 i 4.
61 W zakresie, w jakim skarżące zmierzają bowiem poprzez swą argumentację dotyczącą oceny ich ofert w świetle kryteriów 1.1, 1.3 i 3.1 do zakwestionowania zasadności uwag komisji przetargowej, tego rodzaju argumentację należy siłą rzeczy odrzucić w ramach tego zarzutu, dotyczącego naruszenia obowiązku uzasadnienia.
62 Ponadto, zważywszy na orzecznictwo przytoczone w pkt 39 powyżej, skarżące nie mogą podnieść naruszenia obowiązku uzasadnienia. Po pierwsze bowiem, wystarczy stwierdzić, że skarżące, przytaczając uwagi komisji przetargowej wyrażone podczas oceny ich ofert w świetle kryteriów 1.5, 3.2, 3.5 i 4.2, nie przytaczają tych uwag w pełnym brzmieniu, w jakim figurują one w wyciągach ze sprawozdań komisji przetargowej, które im przekazano. Należy stwierdzić, że te uwagi są wystarczająco precyzyjne, by móc je zrozumieć i zakwestionować i by umożliwić kontrolę oceny komisji przetargowej, tak zresztą jak i te przytoczone przez skarżące i wyrażone podczas oceny ich ofert w świetle kryteriów 1.2, 1.4, 3.3, 3.4 i 3.5. Wreszcie, w zakresie, w jakim skarżące przedstawiają wywody zmierzające do zakwestionowania zasadności niektórych uwag, które cytują w części swych pism poświęconej zarówno drugiemu, jak i trzeciemu zarzutowi, dotyczących oceny ich ofert w świetle kryteriów 1.1, 1.2, 1.4, 1.5, 3.2, 3.4, 3.5 i 4.2 lub oceny innej oferty, do której poczyniono tę samą uwagę w odniesieniu do kryteriów 1.3 i 3.3, nie mogą one powoływać się na naruszenie obowiązku uzasadnienia. Wywody te świadczą zresztą o tym, że skarżące były w stanie zrozumieć w tym względzie tok rozumowania OP.
63 Po drugie, OP nie był obowiązany, wbrew twierdzeniom skarżących, wyjaśnić, co lepszego od nich zaproponowali pozostali wybrani oferenci, ani podać tego przyczyn. Ta argumentacja skarżących, dotycząca uwag komisji przetargowej w ramach oceny ich ofert i ofert pozostałych wybranych oferentów w świetle kryteriów 3.1, 3.2 i 4.2, sprowadza się do żądania drobiazgowej analizy porównawczej ofert i należy ją w konsekwencji odrzucić (zob. pkt 53 powyżej). Co do argumentu skarżących w przedmiocie oceny ofert w świetle kryterium 4.2 – o braku w sprawozdaniu komisji przetargowej jakichkolwiek uwag na temat podejścia do zarządzania dostawami proponowanego przez Sword‑Siveco – wystarczy stwierdzić, że ten oferent nie został wybrany w systemie kaskadowym dla części nr 4.
64 Z uwagi na całość powyższych rozważań omawiany zarzut należy oddalić.
B – W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego naruszenia specyfikacji warunków zamówienia z racji zastosowania kryterium udzielenia zamówienia naruszającego art. 97 rozporządzenia finansowego i art. 138 zasad wykonania
[…]
C – W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego oczywistych błędów w ocenie, niejasnych i niczym niepopartych uwag komisji przetargowej, zmian a posteriori kryteriów udzielenia zamówienia określonych w ogłoszeniu o przetargu, kryteriów, które nie zostały ogłoszone oferentom w wymaganym czasie, a także zlewnia się kryteriów wyboru i udzielenia zamówienia
[…]
377 Żaden z zarzutów wysuwanych przez skarżące na poparcie żądania stwierdzenia nieważności nie został uwzględniony, w związku z czym skargę należy oddalić w zakresie, w jakim zmierza ona do stwierdzenia nieważności decyzji o sklasyfikowaniu ofert skarżących na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 1, na trzecim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 4 i na drugim miejscu w systemie kaskadowym dla części nr 3.
378 Żądanie stwierdzenia nieważności decyzji o udzieleniu spornych zamówień pozostałym wybranym oferentom w zakresie, w jakim dotyczą one ich klasyfikacji, może w konsekwencji oddalenia żądania stwierdzenia nieważności decyzji, o których mowa w pkt 377 powyżej, z którymi są one ściśle powiązane zostać jedynie oddalone (zob. analogicznie wyroki: z dnia 18 kwietnia 2007 r., Deloitte Business Advisory/Komisja, T‑195/05, Zb.Orz., EU:T:2007:107, pkt 113; z dnia 10 października 2012 r., Evropaïki Dynamiki/Komisja, T‑247/09, EU:T:2012:533, pkt 170).
[…]
Z powyższych względów
SĄD (dziewiąta izba)
orzeka, co następuje:
1) Skarga zostaje oddalona.
2) European Dynamics Luxembourg SA, European Dynamics Belgium SA i Evropaïki Dynamiki – Proigmena Systimata Tilepikoinonion Pliroforikis kai Tilematikis AE zostają obciążone kosztami postępowania.
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 8 lipca 2015 r.
Podpisy
Spis treści
Okoliczności powstania sporu
Przebieg postępowania i żądania stron
Co do prawa
I – W przedmiocie żądania stwierdzenia nieważności
A – W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego naruszenia obowiązku uzasadnienia ze względu na brak informacji o relatywnej przewadze wybranych ofert i nieprzestrzeganie przepisów art. 100 ust. 2 rozporządzenia finansowego
B – W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego naruszenia specyfikacji warunków zamówienia z racji zastosowania kryterium udzielenia zamówienia naruszającego art. 97 rozporządzenia finansowego i art. 138 zasad wykonania
C – W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego oczywistych błędów w ocenie, niejasnych i niczym niepopartych uwag komisji przetargowej, zmian a posteriori kryteriów udzielenia zamówienia określonych w ogłoszeniu o przetargu, kryteriów, które nie zostały ogłoszone oferentom w wymaganym czasie, a także zlewnia się kryteriów wyboru i udzielenia zamówienia