Sprawy połączone T‑233/11 i T‑262/11
Republika Grecka
i Ellinikos Chrysos AE Metalleion kai Viomichanias Chrysou
przeciwko
Komisji Europejskiej
Pomoc państwa – Sektor górniczy – Subwencja przyznana przez organy greckie na rzecz przedsiębiorstwa górniczego Ellinikos Chrysos – Umowa zbycia kopalni po cenie niższej od wartości rynkowej i zwolnienie z podatku od tej transakcji – Decyzja uznająca środki pomocy za bezprawnie przyznane i nakazująca odzyskanie odpowiednich kwot – Pojęcie korzyści – Kryterium inwestora prywatnego
Streszczenie – wyrok Sądu (czwarta izba) z dnia 9 grudnia 2015 r.
1. Postępowanie sądowe – Pismo wszczynające postępowanie – Wymogi formalne – Określenie przedmiotu sporu – Zwięzłe przedstawienie powołanych zarzutów – Pisma załączone do skargi – Dopuszczalność – Przesłanki
[statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 21; regulamin postępowania przed Sądem, art. 44 § 1 lit. c)]
2. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Charakter prawny – Interpretacja w oparciu o elementy obiektywne – Kontrola sądowa – Zakres
(art. 107 ust. 1 TFUE)
3. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Sprzedaż rzeczy przez podmiot publiczny osobie prywatnej na preferencyjnych warunkach – Kryterium oceny – Cena rynkowa – Metoda ustalania
(art. 107 ust. 1 TFUE)
4. Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Złożona ocena ekonomiczna – Sumienne i bezstronne badanie skarg do Komisji – Kontrola sądowa – Granice
(art. 107 ust. 1 TFUE)
5. Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Uprawnienie do uchwalenia wytycznych – Samodzielne ograniczenie przez Komisję przysługujących jej uprawnień dyskrecjonalnych – Naruszenie zasad zawartych w wytycznych – Skutki
(art. 107 ust. 1 TFUE; komunikat Komisji 97/C 209/3)
6. Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Możliwość zwrócenia się przez Komisję do zewnętrznych rzeczoznawców – Obowiązek postępowania przez Komisję zgodnie z wcześniejszą praktyką decyzyjną – Brak
(art. 107 ust. 1 TFUE; art. 108 ust. 2 TFUE)
7. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Zastosowanie kryterium inwestora prywatnego – Racjonalność transakcji z punktu widzenia przyznających pomoc organów publicznych lub przedsiębiorstwa publicznego – Konieczność zbadania, czy przedsiębiorstwo będące beneficjentem uzyskało korzyść ekonomiczną, której osiągnięcie nie byłoby możliwe w normalnych warunkach rynkowych
(art. 107 ust. 1 TFUE)
8. Pomoc przyznawana przez państwa – Sprzedaż działki przez organ władzy publicznej na preferencyjnych warunkach – Ocena według kryterium inwestora prywatnego – Cena rynkowa – Metoda ustalania – Koszt poniesiony przez sprzedającego – Brak znaczenia dla sprawy – Uwzględnienie wartości działek w chwili sprzedaży – Dopuszczalność – Przesłanki
(art. 107 ust. 1 TFUE; art. 108 ust. 2 TFUE)
9. Pomoc przyznawana przez państwa – Decyzja Komisji – Ocena zgodności z prawem w oparciu o informacje dostępne w momencie wydania decyzji – Niemożność powołania się przez skarżącego, który uczestniczył w formalnym postępowaniu wyjaśniającym, w uzasadnieniu skargi na okoliczności faktyczne nieprzedstawione w toku tego postępowania
(art. 108 ust. 2 TFUE)
10. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Przypisane państwu przyznanie korzyści przy użyciu zasobów państwowych – Korzyści pociągające za sobą uszczuplenie budżetu państwowego lub ryzyko takiego uszczuplenia – Umowa zbycia kopalni po cenie niższej od wartości rynkowej i zwolnienie z podatku od tej transakcji – Włączenie
(art. 107 ust. 1 TFUE; art. 108 TFUE)
11. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Przypisane państwu przyznanie korzyści przy użyciu zasobów państwowych – Wzajemnie oparte na sobie umowy – z jednej strony umowa nabycia kopalni, zawarta między podmiotem prywatnym a państwem, a z drugiej strony umowa zbycia, zawarta między wspomnianym państwem a innym podmiotem prywatnym – Włączenie
(art. 107 ust. 1 TFUE; art. 108 TFUE)
12. Pomoc przyznawana przez państwa – Nieprzestrzeganie obowiązku odzyskania bezprawnie przyznanej pomocy – Całkowita niemożliwość wykonania – Kryteria oceny – Konieczność przyjęcia szczególnej legislacji w celu odzyskania bezprawnie przyznanej pomocy – Brak uzasadnienia
(art. 4 ust. 3 TUE; art. 108 ust. 2 TFUE)
13. Pomoc przyznawana przez państwa – Wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi – Naruszenie konkurencji – Kryteria oceny – Możliwość przypisania danego środka pomocy państwu – Możliwość zrównoważenia ryzyka naruszenia konkurencji – Brak
(art. 107 ust. 1 TFUE)
14. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Przyznanie przez władze publiczne zwolnienia podatkowego niektórym przedsiębiorstwom – Włączenie – Brak transferu z zasobów państwa – Brak wpływu
(art. 107 ust. 1 TFUE)
15. Pomoc przyznawana przez państwa – Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy – Naruszenie zasady proporcjonalności – Brak – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji
(art. 108 ust. 2 TFUE)
16. Pomoc przyznawana przez państwa – Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy – Pomoc przyznana z naruszeniem reguł postępowania z art. 108 TFUE – Ewentualne uzasadnione oczekiwania beneficjentów – Ochrona – Przesłanki i granice
(art. 108 TFUE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 14)
17. Pomoc przyznawana przez państwa – Decyzja Komisji stwierdzająca niezgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym i nakazująca jej zwrot – Powołanie się przez państwo na zasadę lojalnej współpracy między Komisją a państwem członkowskim – Możliwość uchylenia się od obowiązku odzyskania – Brak
(art. 4 ust. 3 TUE; art. 108 ust. 2 TFUE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 14)
18. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Decyzja Komisji w dziedzinie pomocy państwa – Istotny wymóg formalny różny od zasadności decyzji – Umowa zbycia kopalni – Konieczność szczegółowego przeanalizowania przez Komisję kwestii metali rzeczywiście produkowanych lub wywożonych w momencie dokonywania sprzedaży – Brak
(art. 296 TUE; art. 108 ust. 2 TFUE)
19. Pomoc przyznawana przez państwa – Postępowanie administracyjne – Obowiązki Komisji – Sumienne i bezstronne badanie – Możliwość powołania się przez beneficjenta pomocy na prawa tak szerokie, jak prawo do obrony jako takie i uzyskania przez niego informacji dotyczącej tożsamości podmiotu składającego skargę – Brak
(art. 108 ust. 2 TFUE)
20. Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Nadużycie władzy – Pojęcie
(art. 263 TFUE)
1. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 52–57)
2. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 77)
3. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 78, 79)
4. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 79–84)
5. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 88)
6. W sytuacji gdy Komisja bada sprawozdania z wyceny sporządzone po dokonaniu transakcji sprzedaży w celu określenia, czy cena sprzedaży dobra nie mogłaby zostać uzyskana przez nabywcę w normalnych warunkach rynkowych, ciąży na niej obowiązek porównania rzeczywiście zapłaconej ceny sprzedaży z cenami przedstawionymi w tych sprawozdaniach oraz ustalenia, czy różnią się one od siebie na tyle, aby należało stwierdzić zaistnienie korzyści. Metoda ta umożliwia uwzględnienie elementu losowości, który może wpływać na ustalanie takich cen rynkowych, ze względu na jego retrospekcyjny charakter.
Poza tym chociaż Komisja może – nie mając jednak takiego obowiązku – przeprowadzić konsultacje z zewnętrznymi rzeczoznawcami, to nie zwalnia jej to jednak z oceny ich prac. To na Komisji – a nie na tych rzeczoznawcach – ciąży bowiem podlegająca kontroli sądu Unii wyłączna i główna odpowiedzialność za zapewnienie przestrzegania art. 107 TFUE oraz wykonanie art. 108 TFUE. Komisja nie jest zatem zobowiązana do ślepego uwzględniania wyników przedstawionych przez rzeczoznawców w sprawozdaniu, lecz ma ona obowiązek zweryfikowania i dokonania oceny prac wspomnianych rzeczoznawców.
(por. pkt 90, 91, 105)
7. W dziedzinie pomocy państwa fakt, że przeprowadzenie transakcji jest racjonalne dla przyznających pomoc organów publicznych lub przedsiębiorstwa publicznego, nie zwalnia z obowiązku przeprowadzenia badania, czy przedsiębiorstwo będące beneficjentem uzyskało korzyść ekonomiczną, jakiej by nie osiągnęło w normalnych warunkach rynkowych, a zatem nie wystarczy do stwierdzenia, że środek jest zgodny z kryterium inwestora prywatnego.
(por. pkt 118)
8. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 130, 131)
9. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 137)
10. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 146–156)
11. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 154, 155, 158)
12. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 160)
13. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 166–170)
14. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 176)
15. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 190–193)
16. W dziedzinie kontroli pomocy państwa w przypadku braku wyraźnego stanowiska Komisji w sprawie środka, który jej zgłoszono, milczenie ze strony instytucji nie może – w oparciu o zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań przedsiębiorstwa będącego beneficjentem pomocy państwa – stanowić przeszkody w jej odzyskaniu. Oczywiście nie można wykluczyć możliwości powołania się przez beneficjenta bezprawnej pomocy na nadzwyczajne okoliczności, które w sposób zasadny mogły stanowić podstawę jego oczekiwań, że pomoc jest zgodna z prawem, oraz wobec tego sprzeciwienia się przez niego jej zwrotowi.
Natomiast państwo członkowskie, którego organy przyznały pomoc z naruszeniem zasad proceduralnych przewidzianych w art. 108 TFUE, nie może powoływać się na uzasadnione oczekiwania beneficjentów, aby zwolnić się z obowiązku podjęcia środków koniecznych do wykonania decyzji Komisji nakazującej mu odzyskanie pomocy.
(por. pkt 196–198)
17. Państwo członkowskie nie może powoływać się na zasadę lojalnej współpracy w celu uchylenia się od obowiązku podjęcia środków koniecznych do wykonania decyzji Komisji nakazującej mu odzyskanie pomocy. Zniesienie bezprawnej pomocy poprzez jej odzyskanie jest logiczną konsekwencją stwierdzenia jej bezprawnego charakteru, ponieważ celem odzyskania nielegalnie przyznanej pomocy jest umożliwienie przywrócenia sytuacji sprzed przyznania pomocy. Poza tym w ramach obowiązku lojalnej współpracy wiążącego wzajemnie Komisję i państwa członkowskie w zakresie wprowadzania w życie postanowień traktatu dotyczących pomocy państwa dane państwo członkowskie ma obowiązek obliczenia dokładnej kwoty pomocy podlegającej odzyskaniu.
(por. pkt 190, 201–203)
18. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 213, 214, 223–225)
19. Żaden przepis dotyczący postępowania w sprawie kontroli pomocy państwa nie przyznaje beneficjentowi pomocy szczególnej roli pośród zainteresowanych stron. Postępowanie w sprawie kontroli pomocy państwa nie jest też postępowaniem wszczętym „przeciwko” beneficjentowi pomocy, dającym mu możliwość dochodzenia tak szerokich praw jak prawo do obrony jako takie. Jednakże mimo iż beneficjent pomocy nie ma statusu strony w postępowaniu, przysługują mu pewne prawa proceduralne mające na celu umożliwienie mu przedstawienia Komisji informacji i przedstawienia swoich argumentów. Ponadto nie istnieje żaden przepis nakładający na Komisję obowiązek przedstawienia zainteresowanym stronom tożsamości składającego skargę lub jakiegokolwiek źródła informacji.
(por. pkt 231, 234)
20. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 237)