Language of document : ECLI:EU:T:2015:690

Sprawy T‑124/13 i T‑191/13

Republika Włoska i Królestwo Hiszpanii

przeciwko

Komisji Europejskiej

System językowy – Ogłoszenia o konkursach otwartych celem naboru administratorów i asystentów – Wybór drugiego języka spośród trzech języków – Język komunikacji ze startującymi w konkursie kandydatami – Rozporządzenie nr 1 – Artykuł 1d ust. 1, art. 27 i art. 28 lit. f) regulaminu pracowniczego – Zasada niedyskryminacji – Proporcjonalność

Streszczenie – wyrok Sądu (ósma izba) z dnia 24 września 2015 r.

1.      Postępowanie sądowe – Pismo wszczynające postępowanie – Wymogi formalne – Zwięzłe przedstawienie powołanych zarzutów – Abstrakcyjne sformułowanie – Niedopuszczalność

[statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 21 akapit pierwszy; regulamin postępowania przed Sądem, art. 44 § 1 lit. c)]

2.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Właściwość sądu Unii – Zakres – Zakaz orzekania ultra petita – Obowiązek poszanowania ram sporu określonych przez strony – Obowiązek orzekania wyłącznie w oparciu o argumenty wysunięte przez strony – Brak

(art. 263 TFUE)

3.      Unia Europejska – System językowy – Rozporządzenie nr 1 – Zakres stosowania – Stosunki między instytucjami a ich personelem – Włączenie w braku przepisów szczególnych

(rozporządzenie Rady nr 1)

4.      Urzędnicy – Konkurs – Przebieg konkursu otwartego – Język komunikacji między Europejskim Urzędem Doboru Kadr (EPSO) a kandydatami – Ograniczenie – Niedopuszczalność

(regulamin pracowniczy, załącznik III, art. 1 ust. 2; rozporządzenie Rady nr 1, art. 2)

5.      Urzędnicy – Konkurs – Organizacja – Warunki dopuszczenia i zasady – Uznanie przysługujące organowi powołującemu – Granice – Przestrzeganie systemu językowego określonego w rozporządzeniu nr 1

(regulamin pracowniczy, art. 2; rozporządzenie Rady nr 1, art. 2)

6.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Brak lub niewystarczający charakter uzasadnienia – Odróżnienie od oczywistego błędu w ocenie

(art. 263 akapit drugi TFUE, art. 296 TFUE)

7.      Urzędnicy – Konkurs – Przebieg konkursu otwartego – Języki udziału w egzaminach – Ograniczenie wyboru drugiego języka – Dyskryminacja ze względu na język – Względy uzasadniające wynikające z konieczności wyboru zawężonej liczby języków komunikacji wewnętrznej – Niedopuszczalność

[regulamin pracowniczy, art. 1d, art. 28 lit. f); załącznik III, art. 1 ust. 1 lit. f); rozporządzenie Rady nr 1, art. 1]

8.      Urzędnicy – Konkurs – Przebieg konkursu otwartego – Języki udziału w egzaminach – Równość traktowania – Kontrola sądowa – Zakres

[regulamin pracowniczy, art. 1d, art. 28 lit. f); załącznik III, art. 1 ust. 1 lit. f); rozporządzenie Rady nr 1, art. 1]

9.      Skargi urzędników – Wyrok stwierdzający nieważność – Skutki – Stwierdzenie nieważności ogłoszeń o konkursach otwartych – Uzasadnione oczekiwania wybranych kandydatów – Brak podważenia wyników konkursów

(art. 266 TFUE; regulamin pracowniczy, art. 91)

1.      Na mocy art. 21 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości i art. 44 § 1 lit. c) regulaminu postępowania skarga powinna wskazywać przedmiot sporu oraz zawierać zwięzłe przedstawienie powołanych zarzutów. Niezależnie od kwestii terminologicznych wskazanie to powinno być wystarczająco jasne i precyzyjne, aby pozwolić stronie pozwanej na przygotowanie obrony, a Sądowi na dokonanie kontroli sądowej. W celu zagwarantowania pewności prawa i prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości, aby skarga była dopuszczalna, konieczne jest, by istotne okoliczności faktyczne i prawne, będące podstawą jej złożenia, wynikały w sposób spójny i zrozumiały z samej treści skargi. Konkretniej rzecz ujmując, chociaż należy zgodzić się, że przedstawienie zarzutów skargi nie jest związane z terminologią i z wykazem, zawartymi w regulaminie postępowania, i że przedstawienie tych zarzutów może być wystarczające raczej ze względu na ich istotną treść niż ich kwalifikację prawną, to dzieje się tak tylko pod warunkiem, że zarzuty te wystarczająco jasno wynikają ze skargi. Samo abstrakcyjne wskazanie zarzutów w skardze nie spełnia wymogów statutu Trybunału Sprawiedliwości i regulaminu postępowania, zaś użyte w tych aktach wyrażenie „zwięzłe przedstawienie zarzutów” oznacza, że w skardze należy wyłuszczyć, na czym polega zarzut stanowiący podstawę skargi.

Wynika z tego, że – z wyjątkiem zarzutów dotyczących bezwzględnych przeszkód procesowych, które sąd Unii powinien uwzględnić z urzędu – to strona skarżąca powinna przedstawić w skardze zarzuty, które podnosi na poparcie swojej skargi. W tym celu abstrakcyjne wspomnienie tytułu jakiegoś zarzutu nie jest wystarczające. Należy jeszcze wskazać, na czym ten zarzut polega, czyli, innymi słowy, wytłumaczyć, jaki ma on związek z żądaniem skargi i w jaki sposób, jeżeli okaże się zasadny, ma on sprawić, że sąd uwzględni te żądania.

(por. pkt 33, 34)

2.      W sporze, którego ramy wyznaczają strony, sąd Unii, chociaż powinien orzekać wyłącznie w przedmiocie żądań stron, nie może być związany wyłącznie argumentami przedstawionymi przez strony na poparcie ich żądań, gdyż mogłoby to sprawić, że byłby zmuszony oprzeć swe rozstrzygnięcie na błędnych względach prawnych. Zwłaszcza w przypadku sporu między stronami dotyczącego wykładni i stosowania przepisu prawa Unii to do sądu Unii należy zastosowanie norm prawnych istotnych dla rozstrzygnięcia sporu w świetle przedstawionych mu przez strony okoliczności faktycznych. Zgodnie z zasadą iura novit curia ustalenie znaczenia przepisu prawa nie jest bowiem objęte zakresem zastosowania zasady swobodnego rozporządzania sporem przez strony.

Wynika z tego, że dopuszczalność zarzutu nie zależy od zastosowania jakiejś szczególnej terminologii. Wystarczy, by istota zarzutu wynikała wystarczająco jasno z treści skargi. Ponadto dopuszczalność zarzutu nie zależy też od powołania się na konkretne normy czy zasady prawne. Sąd Unii powinien bowiem ustalić, jakie przepisy są istotne, i zastosować je do stanu faktycznego przedstawionego przez strony, choćby nawet strony nie odwołały się do danych przepisów, lub wręcz powołały się na inne przepisy. Wynika z tego również, że jeżeli strona skarżąca podniesie w dopuszczalny sposób zarzut, sąd nie może przy analizie tego zarzutu poprzestać tylko na argumentach wytaczanych przez tę stronę, lecz powinien dokonać pełnej analizy zarzutu, z uwzględnieniem wszystkich właściwych norm i zasad prawnych, właśnie po to, by jego rozstrzygnięcie nie było oparte na błędnych względach prawnych.

(por. pkt 35–37)

3.      W braku przepisów szczególnych mających zastosowanie do urzędników i pracowników Unii oraz w braku przepisów z tego zakresu w regulaminach instytucji, których dotyczyły sporne ogłoszenia o konkursach, żaden akt prawny nie pozwala dojść do wniosku, że stosunki między instytucjami a ich urzędnikami i pracownikami są całkowicie wyłączone z zakresu stosowania rozporządzenia nr 1 w sprawie określenia systemu językowego Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. To samo odnosi się tym bardziej do stosunków między instytucjami a kandydatami biorącymi udział w konkursie zewnętrznym, którzy zasadniczo nie są ani urzędnikami, ani pracownikami.

(por. pkt 56)

4.      Ogłoszenia o konkursie otwartym, które przewiduje, że kandydaci muszą porozumiewać się z Europejskim Urzędem Doboru Kadr (EPSO) w języku wybranym przez siebie spośród niemieckiego, angielskiego i francuskiego, narusza art. 2 rozporządzenia nr 1 w sprawie określenia systemu językowego Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i należy zatem stwierdzić jego nieważność. Formularz zgłoszenia jest bowiem bez wątpienia pismem skierowanym do instytucji, które utworzyły EPSO, przez osobę podlegającą jurysdykcji państwa członkowskiego, czyli przez kandydata. Zatem zgodnie z art. 2 rozporządzenia nr 1 osoba ta (kandydat) ma prawo wybrania języka, w którym sporządza to pismo, spośród wszystkich języków urzędowych wymienionych w art. 1 tego rozporządzenia. Ponieważ ogłoszenie o konkursie ogranicza ten wybór do języków niemieckiego, angielskiego i francuskiego, narusza ono te przepisy. To samo tyczy się innej ewentualnej korespondencji, którą kandydat może kierować do EPSO w sprawie konkursów, których dotyczy ogłoszenie.

Ponadto korespondencja wysyłana przez EPSO do poszczególnych kandydatów, którzy złożyli formularz zgłoszenia, stanowi odpowiedzi, w rozumieniu art. 2 rozporządzenia nr 1, na formularz zgłoszenia i na inne pisma skierowane do niego ewentualnie przez danego kandydata. Zatem na podstawie tego ostatniego przepisu odpowiedzi te powinny być sporządzone w języku wybranym spośród wszystkich języków urzędowych przez danego kandydata do redagowania tych pism. Poszanowanie przez EPSO tego obowiązku jest jeszcze bardziej istotne, w przypadku gdy ogłoszenie o konkursie przewiduje wybór na podstawie kwalifikacji, prowadzony na podstawie informacji, jakie kandydaci podają w zgłoszeniach. Ważne jest tym samym, by informacje te podawano w języku wybranym przez kandydata, w odpowiednim przypadku w jego języku ojczystym, a nie w języku, który dla niektórych z kandydatów nie będzie językiem, w jakim mogą najlepiej wyrazić to, co chcą przekazać, mimo że mogą nim władać na zadowalającym poziomie.

(por. pkt 60–63)

5.      Rzeczywiście, na mocy zasady autonomii funkcjonalnej instytucji Unii w kwestii doboru urzędników i pracowników, zapisanej w art. 2 regulaminu pracowniczego, instytucje mają szeroki zakres uznania i autonomii odnośnie do tworzenia miejsc pracy dla urzędników lub innych pracowników, doboru urzędników lub innych pracowników w celach obsadzenia tworzonych stanowisk oraz charakteru stosunku pracy nawiązywanego z pracownikiem. Jednakże autonomia ta nie zwalnia ich z obowiązku przestrzegania właściwych przepisów prawa Unii, w tym przepisów art. 2 rozporządzenia nr 1 w sprawie określenia systemu językowego Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.

Ponadto konieczność stosowania się do wymogów rozporządzenia nr 1 nie sprawia, iż instytucje Unii nie mogą same określić, korzystając z autonomii funkcjonalnej, własnych potrzeb językowych. Artykuł 2 rozporządzenia nr 1 nie sprzeciwia się zawarciu w ogłoszeniu o konkursie wymogu posiadania przez startujących w konkursie kandydatów szczególnych umiejętności językowych. Stanowi jedynie, że nawet w takiej sytuacji organ wydający ogłoszenie o konkursie powinien porozumiewać się z każdym kandydatem w języku urzędowym wybranym przez tego ostatniego, a nie w języku wybranym z bardziej ograniczonego zbioru języków, nawet jeśli znajomość przynajmniej jednego z tych języków byłaby wymagana od wszystkich kandydatów do wzięcia udziału w konkursie. W tym względzie art. 2 rozporządzenia nr 1 nie przewiduje wyjątków od ustanowionego w nim obowiązku ani z powodu interesu służby, ani żadnego innego.

(por. pkt 67–69, 104)

6.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 81, 82)

7.      Ograniczenie wyboru drugiego języka przez startujących w unijnym konkursie kandydatów do zawężonej liczby języków i wykluczenie pozostałych języków urzędowych stanowi dyskryminację ze względu na język. Jest bowiem oczywiste, że taki zapis faworyzuje niektórych potencjalnych kandydatów (tych, którzy znają w zadowalającym stopniu przynajmniej jeden z wyznaczonych języków), gdyż mogą oni wziąć udział w konkursie, i tym samym zostać zatrudnieni jako urzędnicy lub pracownicy Unii, natomiast inni, którzy nie znają tych języków, zostają wykluczeni.

W tym względzie o ile art. 28 lit f) regulaminu pracowniczego uściśla, że zadowalająca znajomość tego innego języka jest wymagana w zakresie niezbędnym do wykonywania obowiązków, które zostaną przydzielone kandydatowi, o tyle nie wskazuje on kryteriów, które można uwzględnić w celu ograniczenia wyboru tego języka spośród języków urzędowych wymienionych w art. 1 rozporządzenia nr 1 w sprawie określenia systemu językowego Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Podobnie, o ile zgodnie z art. 1 ust. 1 lit. f) załącznika III do regulaminu pracowniczego ogłoszenie o konkursie może określać w odpowiednich przypadkach znajomość języków wymaganą w związku ze szczególnym charakterem podlegających obsadzeniu stanowisk, o tyle z przepisu tego nie wynika ogólne upoważnienie do ustanawiania wyjątków od wymogów art. 1 rozporządzenia nr 1.

W konsekwencji skoro art. 1d regulaminu pracowniczego zakazuje nie tylko dyskryminacji ze względu na przynależność państwową, lecz również wielu innych form dyskryminacji, w tym ze względu na język, to tylko cel dysponowania kandydatami gotowymi niezwłocznie do pracy jest w stanie ewentualnie uzasadnić dyskryminację ze względu na język. Natomiast taka dyskryminacja nie jest w stanie ułatwić naboru urzędników o najwyższych umiejętnościach, wydajności i uczciwości, gdyż przymioty te są oczywiście niezależne od znajomości języków przez kandydata.

W tych okolicznościach nie wystarczy bronić zasady wyboru drugiego języka przez startujących w konkursie kandydatów poprzez odniesienie do dużej liczby języków uznanych w art. 1 rozporządzenia nr 1 za języki urzędowe i robocze Unii oraz wynikającej z tego konieczności wybrania mniejszej liczby języków, a nawet tylko jednego, jako języków komunikacji wewnętrznej lub języków wehikularnych. Trzeba jeszcze obiektywnie uzasadnić wybór jednego lub kilku konkretnych języków i pominięcia wszystkich pozostałych. Zatem tego rodzaju ograniczenia wyboru nie można uznać za obiektywnie uzasadnione i proporcjonalne, jeżeli wśród dostępnych języków znajdują się, poza językiem, którego znajomość jest pożądana, czy wręcz niezbędna, inne języki, nieprzynoszące żadnych szczególnych korzyści. Jeżeli dopuści się, jako alternatywę dla jedynego języka, którego znajomość jest korzystna dla nowo zatrudnionego urzędnika, inne języki, których znajomość nie jest atutem, nie ma żadnego powodu, by nie dopuścić również wszystkich innych języków urzędowych.

W każdym razie nawet gdyby członkowie określonej instytucji posługiwali się wyłącznie jednym językiem lub pewnymi językami podczas obrad, nie stwarza to domniemania, bez dalszych wyjaśnień, że nowo zatrudniony urzędnik, nieznający żadnego z tych języków, nie byłby w stanie niezwłocznie wykonywać pożytecznej pracy w omawianej instytucji.

(por. pkt 87, 88, 93, 94, 103, 117, 135, 146)

8.      Rzeczywiście w dziedzinach podlegających władzy uznaniowej zasada niedyskryminacji zostaje naruszona, gdy dana instytucja dokonuje rozróżnienia arbitralnego lub oczywiście niewłaściwego w stosunku do zamierzonego w przepisach celu. Jednakże nie wyklucza to wszelkiej kontroli ze strony sądu Unii, dotyczącej ewentualnych wymogów w zakresie szczególnej znajomości języków przez kandydatów startujących w konkursie mającym na celu nabór urzędników lub pracowników Unii. Przeciwnie, sąd Unii powinien zbadać, czy takie wymogi są obiektywnie uzasadnione i proporcjonalne do rzeczywistych potrzeb służby, czyli innymi słowy, czy nie są arbitralne lub oczywiście nieodpowiednie w stosunku do zamierzonego celu.

(por. pkt 105, 106)

9.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 151)