Sprawa T‑486/11
Orange Polska S.A., dawniej Telekomunikacja Polska S.A.,
przeciwko
Komisji Europejskiej
Konkurencja – Nadużycie pozycji dominującej – Polski rynek telekomunikacyjny – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 102 TFUE – Warunki stawiane nowym operatorom przez operatora zasiedziałego dotyczące udzielania płatnego dostępu do sieci i usług hurtowego dostępu szerokopasmowego – Uzasadniony interes w stwierdzeniu naruszenia – Grzywny – Obowiązek uzasadnienia – Waga naruszenia – Okoliczności łagodzące – Proporcjonalność – Nieograniczone prawo orzekania – Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien z 2006 r
Streszczenie – wyrok Sądu (ósma izba) z dnia 17 grudnia 2015 r.
1. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii – Zakres – Kontrola zgodności z prawem zarówno w odniesieniu zarówno do kwestii prawnych, jak i stanu faktycznego – Skutki – Uprawnienia do zmiany kwoty grzywny
(art. 102 TFUE, 261 TFUE, 263 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23, 31; komunikat Komisji 2006/C 210/02)
2. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Uprawnienia Komisji – Stwierdzenie naruszenia, które już ustało – Obowiązek wykazania przez Komisję uzasadnionego interesu w stwierdzeniu takiego naruszenia
(art. 102 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 7 ust. 1)
3. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Pismo w sprawie przedstawienia zarzutów – Konieczna treść – Poszanowanie prawa do obrony – Wskazanie zasadniczych okoliczności faktycznych i prawnych, które mogą prowadzić do nałożenia grzywny – Zakres – Wskazanie istotnych czynników dotyczących okoliczności obciążających i łagodzących – Wystarczający charakter
(art. 102 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 27 ust. 1, art. 31; komunikat Komisji 2006/C 210/02)
4. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Prawa podstawowe – Prawo do rzetelnego procesu – Zakres – Wejście w życie traktatu z Lizbony – Brak wpływu na treść zasady rzetelnego procesu
(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47 akapit drugi)
5. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Zakres swobodnego uznania zastrzeżony dla Komisji – Granice – Poszanowanie zasady proporcjonalności – Zakres – Wzięcie pod uwagę wagi naruszenia i kryteriów jej oceny
(art. 102 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23; komunikat Komisji 2006/C 210/02)
6. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Brak wiążącej lub wyczerpującej listy kryteriów – Kryteria oceny
(art. 102 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23; komunikat Komisji 2006/C 210/02)
7. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Obowiązek uwzględnienia rzeczywistego wpływu na rynek – Brak – Uwzględnienie kryteriów, które nie zostały wyraźnie wymienione w wytycznych Komisji
(art. 102 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikaty Komisji: 98/C 9/03, pkt 1A; 2006/C 210/02, pkt 22)
8. Pozycja dominująca – Nadużycie – Odmowa świadczenia usługi – Naruszenie uznane za bardzo poważne – Kryteria oceny – Pozycja dominująca mająca swoje źródło w dawnym monopolu ustawowym – Liczne rażące, trwałe i umyślne naruszenia rozciągające się na całe terytorium danego państwa członkowskiego
(art. 102 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23; komunikat Komisji 2006/C 210/02)
9. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Okoliczności łagodzące – Zaprzestanie naruszenia po interwencji Komisji – Konieczny związek przyczynowy
(art. 102 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikaty Komisji: 98/C 9/03, pkt 3 tiret trzecie; 2006/C 210/02, pkt 29 tiret pierwsze)
10. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Okoliczności łagodzące – Faktyczna współpraca przedsiębiorstwa w trakcie postępowania poza ramami komunikatu w sprawie współpracy – Włączenie – Warunki
(art. 102 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 29 tiret czwarte)
1. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 66–68, 114, 115)
2. Z art. 7 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003 rozpatrywanego w świetle prac przygotowawczych do tego rozporządzenia wynika, że Komisja powinna wykazać istnienie uzasadnionego interesu w stwierdzeniu naruszenia, którego dopuszczono się w przeszłości, jeżeli naruszenie to ustało i jednocześnie Komisja nie nakłada grzywny.
Istnieje bowiem związek pomiędzy z jednej strony nałożonym na Komisję obowiązkiem wykazania uzasadnionego interesu w stwierdzeniu naruszenia a z drugiej strony przedawnieniem uprawnienia Komisji do nakładania grzywien. Przedawnienie uprawnienia Komisji do nakładania grzywien nie może mieć wpływu na dorozumiane uprawnienie tej instytucji do stwierdzenia naruszenia. Jednakże skorzystanie z tego dorozumianego uprawnienia do wydania decyzji stwierdzającej naruszenie po upływie okresu przedawnienia zależy od tego, czy Komisja wykaże istnienie uzasadnionego interesu w dokonaniu takiego stwierdzenia.
Co za tym idzie, Komisja nie jest zobowiązana do wykazania istnienia uzasadnionego interesu w stwierdzeniu naruszenia popełnionego w przeszłości, w przypadku gdy nałożyła grzywnę z powodu popełnienia tego naruszenia.
(por. pkt 76–78)
3. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 90–92)
4. Wejście w życie traktatu z Lizbony skutkujące włączeniem karty praw podstawowych do prawa pierwotnego Unii nie zmieniło w sposób zasadniczy treści prawa do rzetelnego procesu sądowego, które wynika między innymi z art. 6 europejskiej konwencji praw człowieka i które zostało uznane na poziomie Unii za zasadę ogólną prawa Unii. Rozważania te można rozszerzyć na prawo do bycia wysłuchanym i szerzej, na prawo do obrony w jego pełnym wymiarze, ponieważ przyczynia się ono do zagwarantowania przebiegu rzetelnego procesu.
(por. pkt 95)
5. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 109, 176)
6. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 110–113)
7. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 163)
8. W ramach badania nadużycia pozycji dominującej, którego dopuszczono się z naruszeniem prawa konkurencji Unii, jeżeli istnienie pozycji dominującej wywodzi się z dawnego monopolu ustawowego, okoliczność ta winna być uwzględniona. Przy dokonywaniu oceny proporcjonalności grzywny nałożonej za nadużycie, którego dopuściło się przedsiębiorstwo telekomunikacyjne, a ściślej rzecz ujmując, przy dokonywaniu oceny proporcjonalnego charakteru kwoty podstawowej grzywny, zasadnicze jest uwzględnienie:
– po pierwsze, faktu, że pozycja dominująca tego przedsiębiorstwa ma swoje źródło w dawnym monopolu ustawowym;
– po drugie, faktu, że naruszenie polegało na licznych rażących, trwałych i umyślnych naruszeniach ram regulacyjnych, które zobowiązywały to przedsiębiorstwo, jako operatora o znaczącej pozycji na rynku hurtowym, do przyznania operatorom alternatywnym uwolnionego dostępu do jej pętli lokalnej i do usług powiązanych na przejrzystych, uczciwych i niedyskryminacyjnych warunkach;
– po trzecie, faktu, że to przedsiębiorstwo było świadome, iż jego zachowanie miało charakter niezgodny z prawem zarówno z regulacyjnego punktu widzenia, gdyż przeciwko niemu toczyły się postępowania i zostały wobec niego wydane decyzje o nałożeniu kary przez krajowy organ regulacyjny, potwierdzone przez orzeczenia sądów krajowych, jak i na gruncie prawa konkurencji, z punktu widzenia którego jego praktyki miały na celu powstrzymanie albo opóźnienie wejścia nowych graczy na omawiane rynki produktowe; oraz
– po czwarte, faktu, że rynki produktowe dotknięte praktykami tego przedsiębiorstwa stanowiącymi nadużycie są znacznych rozmiarów, gdyż obejmują całe terytorium jednego z największych państw członkowskich Unii oraz są rynkami o dużym znaczeniu zarówno z perspektywy gospodarczej, jak i z perspektywy społecznej, ponieważ dostęp do Internetu szerokopasmowego stanowi kluczowy element rozwoju społeczeństwa informacyjnego.
Takie elementy są wystarczające do tego, by stwierdzić, że zarzucane wspomnianemu przedsiębiorstwu nadużycie pozycji dominującej polegające na odmowie świadczenia usługi stanowi poważne naruszenie.
W tym kontekście w świetle zbiegu, po pierwsze, okoliczności, że objęte postępowaniem przedsiębiorstwo nie może nie zdawać sobie sprawy z niezgodnego z prawem charakteru swojego zachowania, po drugie, umyślnego charakteru tego zachowania i, wreszcie, okoliczności, że operator zasiedziały zajmuje właściwie pozycję monopolisty na hurtowym rynku usług dostępu szerokopasmowego i ma bardzo silną pozycję dominującą na rynku detalicznym, Komisja prawidłowo zakwalifikowała to naruszenie jako istotne i szczególnie poważne nadużycie. Ze względu na ów szczególnie poważny charakter Komisja nie naruszyła zasady proporcjonalności, ustalając na 10% część wartości sprzedaży uwzględnioną w celu ustalenia podstawowej kwoty grzywny nałożonej na to przedsiębiorstwo zgodnie z pkt 19–22 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003.
(por. pkt 177–183, 185, 186)
9. W dziedzinie ustalania wysokości grzywny nakładanej za naruszenie prawa konkurencji zaprzestanie naruszenia po pierwszych interwencjach Komisji nie może logicznie stanowić okoliczności łagodzącej, chyba że istnieją powody, by przypuszczać, że przedsiębiorstwa, których dotyczy sprawa, zostały nakłonione do zaprzestania zachowań antykonkurencyjnych rzeczonymi interwencjami. Innymi słowy, aby zaprzestanie naruszenia mogło zostać uznane za okoliczność łagodzącą, musi istnieć związek przyczynowy między interwencjami Komisji i zaprzestaniem danego naruszenia.
(por. pkt 213)
10. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 219–221, 224)