Sprawa T-176/01
Ferriere Nord SpA
przeciwko
Komisji Wspólnot Europejskich
Pomoc państwa – Wspólnotowe wytyczne dotyczące pomocy państwa na rzecz ochrony środowiska naturalnego – Przedsiębiorstwo sektora hutnictwa żelaza i stali – Produkty objęte traktatem WE – Zatwierdzony system pomocy – Nowa pomoc – Wszczęcie formalnego postępowania – Terminy – Prawo do obrony – Uzasadnione oczekiwania – Uzasadnienie – Obowiązywanie wspólnotowych wytycznych w czasie – Cel środowiskowy inwestycji
Streszczenie wyroku
1. Pomoc przyznawana przez państwa – Ogólny system pomocy zatwierdzony przez Komisję – Pomoc indywidualna przedstawiona jako objęta decyzją zatwierdzającą – Badanie przez Komisję – Ocena dokonana w pierwszej kolejności względem decyzji w sprawie zatwierdzenia, a następnie względem traktatu – Pomoc stanowiąca rygorystyczne i przewidywalne zastosowanie warunków ustalonych w decyzji w sprawie zatwierdzenia – Pomoc podlegająca przepisom o istniejącej pomocy
(art. 87 WE i art. 88 WE)
2. EWWiS – Pomoc dla hutnictwa żelaza i stali – Plany pomocy – Badanie przez Komisję – Ustalenie w art. 6 ust. 6 decyzji ogólnej nr 2496/96 terminu do wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego – Zakres
(decyzja ogólna nr 2496/96, art. 6 ust. 6)
3. Pomoc przyznawana przez państwa – Postępowanie administracyjne – Prawo zainteresowanych do przedstawienia uwag – Zmiana obowiązujących wytycznych wspólnotowych w trakcie postępowania – Obowiązek Komisji w przypadku wprowadzenia nowych zasad
(art. 88 ust. 2 WE)
4. Pomoc przyznawana przez państwa – Plany pomocy – Badanie przez Komisję – Poszanowanie zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań – Obowiązek przestrzegania przez Komisję w decyzji końcowej zakresu wyznaczonego przez wskazówki zawarte w decyzji o wszczęciu postępowania wyjaśniającego
5. Pomoc przyznawana przez państwa – Postępowanie administracyjne – Zgodność pomocy ze wspólnym rynkiem – Ciężar dowodu spoczywający na państwie przyznającym pomoc i ewentualnym beneficjencie pomocy
(art. 88 ust. 2 WE)
6. Pomoc przyznawana przez państwa – Postępowanie administracyjne – Plan pomocy na rzecz inwestycji przedsiębiorstwa sektora hutnictwa żelaza i stali, które produkuje towary objęte traktatem EWWiS oraz inne towary – Plan będący przedmiotem dwóch następujących po sobie zgłoszeń, na podstawie traktatu EWWiS, a następnie traktatu WE – Poszukiwanie przez Komisję podstawy prawnej, która powinna stanowić uzasadnienie decyzji – Dopuszczalność ze względu na zasadę dobrej administracji
7. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Ochrona środowiska naturalnego – Swobodne uznanie Komisji – Możliwość przyjmowania wytycznych – Skutek wiążący – Kontrola sądowa
(art. 6 WE i art. 87 WE)
8. Pomoc przyznawana przez państwa – Plany pomocy – Badanie przez Komisję – Nowe wytyczne wspólnotowe – Natychmiastowe stosowanie – Stosowanie wytycznych przed publikacją w odniesieniu do zgłoszonych planów pomocy będących jeszcze przedmiotem postępowania wyjaśniającego
9. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Ochrona środowiska naturalnego – Wspólnotowe wytyczne – Kwalifikacja inwestycji do objęcia pomocą na rzecz ochrony środowiska naturalnego – Kryterium – Cel – Pozytywne oddziaływanie na środowisko naturalne
1. Komisja – mając do czynienia z pomocą indywidualną, która rzekomo została przyznana na podstawie uprzednio zatwierdzonego systemu – nie może jej niezwłocznie badać pod kątem traktatu. Przed wszczęciem każdego postępowania musi ona sprawdzić, czy pomoc jest objęta ogólnym systemem i czy spełnia warunki ustalone w decyzji w sprawie zatwierdzenia tego systemu. Gdyby Komisja nie postępowała w ten sposób, mogłaby w trakcie badania każdej pomocy indywidualnej zmieniać swoją decyzję w sprawie zatwierdzenia systemu pomocy, która to decyzja zakładała już uprzednie przeprowadzenie badania pod kątem art. 87 WE, stwarzając tym samym zagrożenie dla zasad pewności prawa i respektowania uzasadnionych oczekiwań. Pomoc, która stanowi rygorystyczne i przewidywalne zastosowanie warunków ustalonych w decyzji w sprawie zatwierdzenia ogólnego systemu, jest zatem uznawana za pomoc istniejącą, która nie musi być zgłaszana Komisji ani badana na podstawie art. 87 WE.
(zob. pkt 51)
2. Artykuł 6 ust. 6 decyzji ogólnej nr 2496/96 ustanawiającej reguły wspólnotowe w zakresie pomocy na rzecz hutnictwa żelaza i stali mówi o terminie dwóch miesięcy, po upływie którego, o ile nie zostało wszczęte formalne postępowanie, planowane środki pomocowe mogą zostać wprowadzone w życie, pod warunkiem że państwo członkowskie uprzednio poinformowało Komisję o swoim zamiarze. Postanowienie to nie wyznacza Komisji terminu pod rygorem nieważności, lecz – zgodnie z zasadą dobrej administracji – nakazuje jej staranne działanie i pozwala zainteresowanemu państwu członkowskiemu na wprowadzenie w życie środków pomocowych po upływie dwóch miesięcy, z zastrzeżeniem uprzedniego poinformowania o tym Komisji.
(zob. pkt 62)
3. W przypadku gdy w celu oceny zgodności pomocy państwa ze wspólnym rynkiem Komisja stosuje wytyczne wspólnotowe, które zastąpiły wytyczne obowiązujące w chwili, gdy zainteresowane strony w rozumieniu art. 88 ust. 2 WE przedstawiły uwagi, ma ona obowiązek, jeśli zamierza oprzeć swoją decyzję na nowych zasadach, wezwać je do przedstawienia swoich uwag w tym względzie pod rygorem nieuwzględnienia ich uprawnień procesowych.
(zob. pkt 75)
4. Zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań powołana przez skarżącą pociąga za sobą obowiązek uwzględnienia przez Komisję w trakcie postępowania wyjaśniającego dotyczącego pomocy państwa uzasadnionych oczekiwań, które mogły powstać na bazie wskazówek zawartych w decyzji o wszczęciu postępowania wyjaśniającego. W konsekwencji Komisja nie może uzasadniać końcowej decyzji brakiem dokumentów, których przedłożenia zainteresowane strony nie miały podstaw uznać za konieczne w świetle tych wywodów.
(zob. pkt 88)
5. O ile w przypadku gdy Komisja postanawia wszcząć formalne postępowanie jest ona zobowiązana do jasnego sformułowania swoich wątpliwości co do zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem, aby państwo członkowskie i zainteresowane strony mogły na nie jak najlepiej odpowiedzieć, o tyle zadaniem państwa członkowskiego i potencjalnego beneficjenta jest przytoczenie argumentów mających na celu wykazanie, że plan pomocy jest objęty zakresem wyjątków przewidzianych w traktacie, zważywszy na to, iż celem formalnego postępowania jest dokładne wyjaśnienie Komisji wszelkich danych sprawy.
(zob. pkt 93, 94)
6. W przypadku planowanej pomocy na rzecz przedsiębiorstwem sektora hutnictwa żelaza i stali, które jednocześnie produkuje towary objęte traktatem EWWiS i towary nim nieobjęte, a które nie prowadzi odrębnej rachunkowości dla tych dwóch rodzajów działalności, Komisji nie można zarzucić nieprawidłowości proceduralnych stanowiących naruszenie zasady dobrej administracji z powodu poszukiwania przez nią podstawy prawnej, która powinna stanowić uzasadnienie decyzji, zważywszy na to, że zaliczenie inwestycji mającej skorzystać z pomocy do traktatu EWWiS czy też traktatu WE nie było od początku pewne, że wpłynęły do niej kolejno dwa zgłoszenia na podstawie jednego i drugiego traktatu i że w każdym razie spoczywał na niej obowiązek kontroli, czy nie zachodzi ryzyko użycia pomocy z korzyścią dla działalności, na rzecz której nie została ona przyznana.
(zob. pkt 99–101)
7. Zgodność ze wspólnym rynkiem planu pomocy mającego na celu ochronę środowiska naturalnego oceniana jest zgodnie z przepisami art. 6 WE w związku z art. 87 WE oraz w świetle wytycznych wspólnotowych, które zostały uprzednio przyjęte przez Komisję dla celów takiego badania. Komisja jest faktycznie związana wytycznymi i komunikatami, które wydaje w zakresie kontroli pomocy państw członkowskich, o ile nie odbiegają one od postanowień traktatu i są akceptowane przez państwa członkowskie. W konsekwencji zainteresowane strony są uprawnione do powoływania się na owe wytyczne i komunikaty, zaś Sąd bada, czy Komisja – wydając zaskarżoną decyzję – trzymała się reguł, które sama na siebie nałożyła.
(zob. pkt 134)
8. Jeżeli z nowych wytycznych wspólnotowych w sprawie pomocy państwa wynika, że wchodzą one w życie w dniu ich publikacji oraz że Komisja powinna zatem od tego momentu stosować przepisy tych wytycznych do wszystkich zgłoszonych planów pomocy, nawet jeśli zgłoszenie zostało dokonane przed tą publikacją, to Komisja ma obowiązek stosować je przy wydawaniu decyzji w sprawie planu pomocy będącego przedmiotem toczącego się formalnego postępowania wyjaśniającego. Natychmiastowe stosowanie wzoruje się na przepisach art. 254 ust. 2 WE dotyczących wejścia w życie rozporządzeń i dyrektyw Rady i Komisji i jest zgodne z zasadą ochrony uzasadnionych oczekiwań, która dotyczy – tak jak zasada pewności prawa – stanów faktycznych dokonanych, nie zaś sytuacji przejściowej, w której państwo członkowskie zgłosiło plan nowej pomocy Komisji i oczekuje wyniku tego badania.
(zob. pkt 137–139)
9. Skorzystanie z przepisów wspólnotowych w zakresie pomocy państwa na rzecz ochrony środowiska naturalnego zależy od celu inwestycji, w odniesieniu do której wnioskuje się o pomoc. Otóż wytyczne z 2001 r., identyczne pod tym względem z wytycznymi z 1994 r., wymieniają inwestycje służące ograniczeniu lub wyeliminowaniu zanieczyszczeń bądź uciążliwości albo służące dostosowaniu metod produkcji, przy czym precyzują one, że jedynie dodatkowy koszt inwestycji związany z ochroną środowiska naturalnego kwalifikuje się do objęcia pomocą. Kwalifikacja do objęcia pomocą na rzecz ochrony środowiska naturalnego inwestycji powodowana głównie względami ekonomicznymi zakłada, że same te względy nie wystarczają do uzasadnienia inwestycji w wybranej formie.
W gruncie rzeczy ze struktury wytycznych z 2001 r., identycznej pod tym względem ze strukturą wytycznych z 1994 r., wynika, że do objęcia pomocą kwalifikuje się nie każda inwestycja, która dostosowuje instalację do norm, imperatywnych bądź niemających takiego charakteru, krajowych lub wspólnotowych, która wykracza poza takie normy lub która jest realizowana w przypadku braku jakichkolwiek norm, lecz jedynie taka inwestycja, która za cel stawia sobie właśnie pozytywne oddziaływanie na środowisko naturalne. W konsekwencji bez znaczenia jest, iż inwestycja przynosi poprawę z punktu widzenia ochrony środowiska naturalnego, a nawet z punktu widzenia ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników. Oczywiście możliwe jest, że projekt ma jednocześnie na celu poprawę wydajności ekonomicznej oraz ochronę środowiska naturalnego, jednakże istnienie tego drugiego celu nie może wynikać z prostego stwierdzenia, że nowe wyposażenie wywiera mniejszy negatywny wpływ na środowisko naturalne niż stare wyposażenie, co może stanowić jedynie skutek dodatkowy wynikający ze zmiany technologii dokonanej w celu ekonomicznym lub wynikający z odnowienia zużytego materiału. Aby móc uznać w podobnym przypadku istnienie częściowo środowiskowego celu inwestycji, na którą ma być przyznana pomoc, należy wykazać, iż taka sama wydajność ekonomiczna mogła zostać uzyskana za pomocą wyposażenia mniej kosztownego, lecz bardziej szkodliwego dla środowiska naturalnego.
Kwestią decydującą nie jest zatem to, czy inwestycja przynosi poprawę z uwagi na środowisko naturalne albo też wykracza poza istniejące normy środowiskowe, lecz – przede wszystkim – czy była ona realizowana w celu przyniesienia takiej poprawy.
(zob. pkt 147–152)