Sprawa T‑543/08
RWE AG
i
RWE Dea AG
przeciwko
Komisji Europejskiej
Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Rynek wosków parafinowych – Rynek gaczu parafinowego – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 81 WE – Ustalanie cen i podział rynków – Odpowiedzialność spółki dominującej za naruszenia reguł konkurencji popełnione przez jej spółkę zależną i przez wspólne przedsiębiorstwo, w którym spółka dominująca ma częściowy udział – Decydujący wpływ wywierany przez spółkę dominującą – Domniemanie w przypadku posiadania całości kapitału – Następstwo prawne – Proporcjonalność – Równość traktowania – Wytyczne w sprawie obliczania kwoty grzywien z 2006 r. – Nieograniczone prawo orzekania
Streszczenie – wyrok Sądu (trzecia izba) z dnia 11 lipca 2014 r.
1. Konkurencja – Normy Unii – Naruszenia – Przypisanie – Spółka dominująca i spółki zależne – Jednostka gospodarcza – Kryteria oceny – Domniemanie decydującego wpływu wywieranego na spółki zależne przez spółkę dominującą posiadającą 100% ich kapitału – Domniemanie wzruszalne – Obowiązek przedstawienia dowodów przez spółkę chcącą obalić to domniemanie – Dowody niewystarczające do obalenia domniemania
(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2)
2. Konkurencja – Normy Unii – Naruszenia – Przypisanie – Spółka dominująca i spółki zależne – Jednostka gospodarcza – Kryteria oceny – Stosowanie do przypisania odpowiedzialności spółkom dominującym za naruszenie popełnione przez ich wspólne przedsiębiorstwo
(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2)
3. Konkurencja – Normy Unii – Naruszenia – Przypisanie – Spółka dominująca i spółki zależne – Jednostka gospodarcza – Kryteria oceny – Przypisanie antykonkurencyjnego zachowania wspólnego przedsiębiorstwa dwóm spółkom dominującym posiadającym je w równych częściach – Przesłanki – Wywieranie decydującego wpływu przez dwie spółki dominujące – Pojęcie wspólnego kierownictwa – Ciężar dowodu po stronie Komisji
(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 139/2004)
4. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Obniżenie kwoty grzywny w zamian za współpracę przedsiębiorstwa, któremu zarzucono naruszenie – Przesłanki – Konieczność zaistnienia zachowania, które ułatwiło Komisji stwierdzenie wystąpienia naruszenia – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2002/C 45/03)
5. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Poszanowanie prawa do obrony – Dochowanie rozsądnego terminu – Spoczywający na Komisji obowiązek ostrzeżenia przedsiębiorstw, których dotyczy postępowanie, o możliwości przeprowadzenia środków dowodowych lub postępowania przed wysłaniem jakiegokolwiek pisma w sprawie przedstawienia zarzutów – Brak
(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003)
6. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Dotycząca wielu adresatów decyzja nakładająca grzywny za naruszenie reguł konkurencji – Przypisanie spółce dominującej praktyk spółki zależnej – Konieczność wyraźnego uzasadnienia – Zakres
(art. 81 WE, 253 WE)
7. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Obrót, jaki został uwzględniony – Rok odniesienia – Ostatni pełny rok kalendarzowy trwania naruszenia – Wyjątkowy jego charakter – Uwzględnienie większego okresu odniesienia – Średnie obroty w okresie odniesienia przekraczające obroty z poprzedniego okresu – Naruszenie zasady proporcjonalności – Brak
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 6, 13)
8. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii – Zakres
(art. 261 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 31)
1. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 25–28, 32, 36–44, 49, 50, 59–62, 66, 67, 69)
2. W dziedzinie konkurencji zachowanie spółki zależnej można przypisać spółce dominującej z powodu przynależności obu tych spółek do tego samego przedsiębiorstwa, w przypadku gdy ta spółka zależna nie określa w sposób autonomiczny swojego zachowania na rynku, ponieważ pozostaje pod decydującym wpływem spółki dominującej w tym względzie.
Zachowanie spółki zależnej na rynku pozostaje pod decydującym wpływem spółki dominującej między innymi w przypadku, gdy spółka zależna stosuje się zasadniczo do instrukcji wydawanych jej przez spółkę dominującą.
Zachowanie spółki zależnej na rynku pozostaje co do zasady pod decydującym wpływem spółki dominującej także wtedy, gdy posiada ona jedynie uprawnienie do określania lub zatwierdzania określonych strategicznych decyzji handlowych, w niektórych przypadkach poprzez obecność swoich przedstawicieli w organach spółki zależnej, podczas gdy uprawnienie do określania polityki handlowej sensu stricto spółki zależnej zostaje przyznane członkom kierownictwa odpowiedzialnym za zarządzanie operacyjne tą spółką, wybranym przez spółkę dominującą oraz reprezentującym i popierającym jej interesy gospodarcze.
Zasady te mają również zastosowanie do przypisania odpowiedzialności jednej lub kilku spółkom dominującym za naruszenie popełnione przez ich wspólne przedsiębiorstwo.
(por. pkt 29–31, 33)
3. W dziedzinie konkurencji Komisja nie może, w celu przypisania antykonkurencyjnego zachowania wspólnego przedsiębiorstwa dwóm spółkom dominującym, które posiadają je w równych częściach, na podstawie art. 81 WE, oprzeć się jedynie na istnieniu możliwości wywierania decydującego wpływu, co jest dopuszczalne w ramach stosowania rozporządzenia nr 139/2004 w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw, bez potrzeby sprawdzenia, czy wpływ ten był rzeczywiście wywierany. Wręcz przeciwnie, na Komisji spoczywa w zasadzie obowiązek wykazania takiego decydującego wpływu na podstawie całokształtu okoliczności faktycznych. Wśród tych okoliczności figurują łączenie stanowisk przez te same osoby fizyczne w zarządzie spółki dominującej i zarządzie jej spółki zależnej lub wspólnego przedsiębiorstwa lub fakt, że wspomniane spółki były zobowiązane stosować się do wytycznych wydanych przez ich jednolite kierownictwo, nie mogąc przyjąć na rynku autonomicznego zachowania.
Ponadto wywieranie decydującego wpływu przez jedną lub kilka spółek dominujących na zachowanie handlowe wspólnego przedsiębiorstwa może być również wykazane poprzez badanie trybu podejmowania decyzji przez to przedsiębiorstwo. Nawet jeśli uprawnienie do określania decyzji handlowych wspólnego przedsiębiorstwa lub taka możliwość opierają się jako takie tylko na samej zdolności do wywierania decydującego wpływu na zachowanie handlowe tego przedsiębiorstwa i tym samym wchodzą w zakres pojęcia „kontroli” w rozumieniu rozporządzenia nr 139/2004, to Komisja i sąd Unii mogą domniemywać, że przepisy ustawowe i postanowienia porozumień dotyczących funkcjonowania tego przedsiębiorstwa, a w szczególności postanowienia umowy ustanawiającej wspólne przedsiębiorstwo i umowy akcjonariuszy dotyczącej prawa głosu, zostały wprowadzone w życie i były przestrzegane. W takim stopniu badanie rzeczywistego wywierania decydującego wpływu na zachowanie handlowe wspólnego przedsiębiorstwa może polegać na abstrakcyjnej analizie dokumentów podpisanych przed początkiem jego funkcjonowania, na wzór analizy dotyczącej kontroli. Niemniej z uwagi na to, że badanie dotyczące rzeczywistego wywierania decydującego wpływu jest retrospektywne i może zatem opierać się na konkretnych okolicznościach, zarówno Komisja, jak i zainteresowane strony mogą przedstawić dowód, że decyzje handlowe wspólnego przedsiębiorstwa były ustalane według innych zasad, aniżeli zasady wynikające z samego abstrakcyjnego badania porozumień dotyczących funkcjonowania wspólnego przedsiębiorstwa.
Wpływ spółek dominujących na zarządzanie operacyjne wspólnym przedsiębiorstwem wywierany za pośrednictwem członków zarządu tego przedsiębiorstwa nominowanych przez te spółki dominujące jest w pełni istotny dla oceny istnienia jednostki gospodarczej między tymi spółkami i tymże wspólnym przedsiębiorstwem. Jednakże Komisja nie wykazała, że przedmiotowe wspólne przedsiębiorstwo było zarządzane w ścisłej współpracy przez obie spółki dominujące i że decyzje podejmowane w tym zarządzie odzwierciedlały wolę każdej ze spółek dominujących pociągniętych do odpowiedzialności. Tego rodzaju stwierdzenia nie można wywieść z abstrakcyjnego badania porozumień regulujących funkcjonowanie wspólnego przedsiębiorstwa. Komisja nie przedstawiła również żadnych konkretnych dowodów faktycznych, takich jak między innymi protokoły zebrań zarządu.
Wynika z tego, że w sytuacji gdy jedna ze spółek dominujących przytoczyła istotne okoliczności faktyczne w odniesieniu do braku wspólnego kierownictwa nad wspólnym przedsiębiorstwem, Komisja nie może, w celu wykazania takiego wspólnego kierownictwa, oprzeć swojej oceny wyłącznie na podstawie postanowień porozumienia w sprawie wspólnego przedsiębiorstwa.
(por. pkt 101, 102, 107, 108, 114, 115, 119, 123, 124)
4. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 140–147, 151, 162–168)
5. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 175–179)
6. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 188–213)
7. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 215–227)
8. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 256–258)