KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
CAMPOS SÁNCHEZ-BORDONA
ippreżentati fit‑18 ta’ Novembru 2021 (1)
Kawża C‑140/20
G.D.
vs
The Commissioner of the Garda Síochána,
Minister for Communications, Energy and Natural Resources,
Attorney General
(talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mis-Supreme Court (il-Qorti Suprema, l-Irlanda))
“Domanda preliminari – Telekomunikazzjonijiet – Ipproċessar ta’ data personali – Kunfidenzjalità tal-komunikazzjonijiet – Fornituri tas-servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi – Direttiva 2002/58/KE – Artikolu 15(1) – Artikolu 4(2) TUE – Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea – Artikoli 7, 8, 11 u 52(1) – Żamma ġġeneralizzata u indifferenzjata tad-data dwar it-traffiku u ta’ lokalizzazzjoni – Aċċess għad-data miżmuma – Użu tad-data miżmuma bħala prova fi proċeduri kriminali”
1. Din it-talba għal deċiżjoni preliminari, flimkien mat-talbiet tal-Kawżi magħquda C‑793/19, SpaceNet u C‑794/19, Telekom Deutschland, li dwarhom ukoll qiegħed nippreżenta konklużjonijiet (2) b’din l-istess data, għal darba oħra tenfasizza t-tħassib li tqajjem f’xi Stati Membri minħabba l-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar iż-żamma tad-data personali ġġenerata fis-settur tal-komunikazzjonijiet elettroniċi u l-aċċess għaliha.
2. Fil-konklużjonijiet tal-Kawżi C‑511/18 u C‑512/18, La Quadrature du Net et (3), u C‑520/18, Ordre des barreaux francophones et germaophone et (4), identifikajt dawn li ġejjin bħala l-kisbiet l-iktar importanti ta’ din il-ġurisprudenza sa dan il-mument:
– Is-sentenza tat‑8 ta’ April 2014, Digital Rights Ireland et (5), li ddikjarat l-invalidità tad-Direttiva 2006/24/KE (6) peress li kienet tippermetti ndħil sproporzjonat fid-drittijiet irrikonoxxuti mill-Artikoli 7 u 8 tal-Karta tad-Drittiijet tal-Bniedem tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”).
– Is-sentenza tal‑21 ta’ Diċembru 2016, Tele2 Sverige u Watson et (7), fejn ġie ddikjarat li l-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58/KE (8) huwa inkompatibbli ma’ leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprevedi ż-żamma ġġeneralizzata u indifferenzjata tad-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni għall-finijiet tal-ġlieda kontra l-kriminalità serja.
– Is-sentenza tat‑2 ta’ Ottubru 2018, Ministerio Fiscal (9), fejn ġiet ikkonfermata l-interpretazzjoni tal-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58 u ġiet speċifikata l-importanza tal-prinċipju ta’ proporzjonalità f’dan ir-rigward.
3. Fl‑2018, xi qrati ta’ ċerti Stati Membri ressqu quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja talbiet separati għal deċiżjoni preliminari li fihom kien hemm rifless id-dubji tagħhom dwar jekk dawk is-sentenzi (tal‑2014, tal‑2016 u tal‑2018) setgħux iċaħħdu lill-awtoritajiet statali minn strument neċessarju għas-salvagwardja tas-sigurtà nazzjonali u għall-ġlieda kontra l-kriminalità u t-terroriżmu.
4. Erba’ minn dawn it-talbiet għal deċiżjoni preliminari wasslu għas-sentenzi Privacy International (10) u La Quadrature du Net et (11), it-tnejn tas‑6 ta’ Ottubru 2020, li kkorroboraw b’mod sostanzjali l-kummentarju tas-sentenza Tele2 Sverige, filwaqt li introduċew xi aspetti addizzjonali.
5. Minħabba l-oriġini tagħhom (l-Awla Manja tal-Qorti tal-Ġustizzja), il-kontenut tagħhom u r-rieda tagħhom li jispjegaw fid-dettall, fi djalogu mal-qrati tar-rinviju, il-motivi li, minkejja kollox, jiġġustifikaw it-teżijiet esposti fihom, jista’ jkun mistenni li dawn iż-żewġ sentenzi rikapitulattivi” tas‑6 ta’ Ottubru 2020 ikunu solvew id-diskussjoni. Għaldaqstant, digriet motivat tad-dispożizzjonijiet fl-Artikolu 99 tar-Regoli tal-Proċedura tal-Qorti tal-Ġustizzja jikkorrispondi għal kwalunkwe talba oħra għal deċiżjoni preliminari dwar l-istess suġġett.
6. Madankollu, sas‑6 ta’ Ottubru 2020, fil-Qorti tal-Ġustizzja kienu ġew irreġistrati tliet talbiet oħra għal deċiżjoni preliminari (dik ta’ din il-kawża u dawk tal-Kawżi magħquda C‑793/19 u C‑794/19), li l-kontenut tagħhom qajjem dubju dwar il-ġurisprudenza stabbilita fir-rigward tal-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58.
7. Il-Qorti tal-Ġustizzja informat lill-qrati tar-rinviju dwar is-sentenzi tas‑6 ta’ Ottubru 2020, f’każ li xtaqu jirtiraw it-talbiet tagħhom għal deċiżjoni preliminari. Fid-dawl tal-insistenza tagħha li tinżamm t-talba, bħalma ser nispjega iktar ’il quddiem (12), ġie deċiż li ma jiġix applikat l-Artikolu 99 tar-Regoli tal-Proċedura u li l-Awla Manja tal-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondiha.
I. Il-kuntest ġuridiku
A. Id-dritt tal-Unjoni. Id-Direttiva 2002/58
8. Skont l-Artikolu 5(1) (“Konfidenzjalità tal-komunikazzjonijiet”):
“L-Istati Membri għandhom jiżguraw il-kunfidenzjalità tal-komunikazzjonijiet u data dwar it-traffiku relatati permezz ta’ network ta’ komunikazzjoni pubblika u servizzi ta’ komunikazzjoni elettronika disponibbli pubblikament, permezz ta’ liġijiet nazzjonali. Partikolarment għandhom jipprojbixxu s-smigħ, tapping, ħażna jew modi oħrajn ta’ interċettazzjoni jew sorveljanza ta’ komunikazzjonijiet u d-data dwar it-traffiku relatati minn persuni minbarra l-utenti, mingħajr il-kunsens ta’ l-utenti konċernati, ħlief fejn legalment awtorizzati li jagħmlu dan skond l-Artikolu 15(1). Dan il-paragrafu m’għandux jipprevjeni l-ħażna teknika li hija meħtieġa biex tintbagħat komunikazzjoni mingħajr preġudizzju għall-prinċijpju tal-kunfidenzjalità”.
9. L-Artikolu 6 (“Data dwar it-traffiku”) jipprovdi:
“1. Data dwar it-traffiku relatata ma’ abbonati u utenti ipproċessat u maħżun mill-provditur ta’ network pubbliku ta’ komunikazzjonijiet jew servizz ta’ komunikazzjoni elettronika disponibbli pubblikament għandhom jitħassru jew jiġu magħmula anonimi meta m’għadhomx aktar meħtieġa għall-iskop tat-trasmissjoni ta’ komunikazzjoni mingħajr preġudizzju għall-paragrafi 2, 3 u 5 ta’ dan l-Artikolu u l-Artikolu 15(1).
2. Data dwar it-traffiku meħtieġa biex isiru l-kontijiet ta’ l-abbonati u ħlasijiet ta’ interkonnessjoni jistgħu jiġu proċessati. Tali proċessar huwa permissibbli biss sat-tmiem tal-perjodu li fih il-kont jista’ legalment jiġi kkontestat jew il-ħlas jiġi persegwit.
[…]”.
10. L-Artikolu 15(1)(“Applikazzjoni ta’ xi dispożizzjonijiet tad-Direttiva 95/46/KE” (13)) jipprevedi li:
“L-Istati Membri jistgħu jadottaw miżuri leġislativi biex jirrestrinġu l-kamp ta’ applikazzjoni tad-drittijiet u l-obbligi previsti fl-Artikolu 5, l-Artikolu 6, l-Artikolu 8(1), (2), (3) u (4), u l-Artikolu 9 ta’ din id- Direttiva meta tali restrizzjoni tikkostitwixxi miżura neċessarja, xierqa u proporzjonata f’soċjeta’ demokratika biex tiġi salvagwardjata s-sigurtà nazzjonali (i.e. is-sigurtà ta’ l-Istat), id-difiża, is-sigurtà pubblika, u l-prevenzjoni, investigazzjoni, skoperta u prosekuzzjoni ta’ reati kriminali jew ta’ użu mhux awtorizzat tas-sistema ta’ komunikazzjoni elettronika, kif imsemmi fl-Artikolu 13(1) tad-Direttiva 95/46/KE. Għal dan l-iskop, l-Istati Membri jistgħu, inter alia, jadottaw miżuri leġislativi li jipprovdu għaż-żamma ta’ l-informazzjoni għal perjodu limitat iġġustifikat għarr-raġunijiet stabbiliti f’dan il-paragrafu. Il-miżuri kollha msemmija f’dan il-paragrafu għandhom ikunu skond il-prinċipji ġenerali tal-liġi Komunitarja, inklużi dawk imsemmija fl-Artikolu 6(1) u (2) tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea.
B. Id-dritt nazzjonali. Communications (Retention of Data) Act 2011 (il-Liġi dwar il-Komunikazzjonijiet (Żamma ta’ Data) tal‑2011, iktar ’il quddiem, il-Liġi tal‑2011”)
11. Il-preżentazzjoni tad-dritt nazzjonali li tirrifletti s-Supreme Court (il-Qorti Suprema) fil-punt 3 tad-digriet tar-rinviju tagħha hija din li ġejja:
– “Il-Liġi tal‑2011 kienet ġiet approvata bl-għan espliċitu li tiġi inkorporata d-Direttiva 2006/24.
– L-Artikolu 3 tal-Liġi tal‑2011 jeżiġi li l-fornituri kollha tas-servizzi jżommu ‘d-data tat-telefonija tan-network fiss u mobbli’ għal perijodu ta’ sentejn.
– Din id-data tippermetti l-identifikazzjoni tas-sors, tad-destinazzjoni, tad-data u tal-ħin tal-bidu u tat-tmiem tal-komunikazzjoni, it-tip ta’ komunikazzjoni, it-tip ta’ tagħmir li ntuża u l-post ġeografiku tiegħu. Il-kontenut tal-komunikazzjonijiet ma jaqax f’din il-kategorija ta’ data.
– Din id-data tista’ tiġi kkonsultata u ttrasferita wara talba għal trasferiment. L-Artikolu 6 tal-Liġi tal‑2011 jistabbilixxi l-kundizzjonijiet li skonthom tista’ tiġi mressqa talba għat-trasferiment ta’ data, u, skont il-punt 1 tiegħu, membru tal-An Garda Síochána (il-Pulizija Nazzjonali, l-Irlanda) li l-grad tiegħu ma huwiex inferjuri għal “chief superintendent” (supretendent ewlieni), jista’ jressaq talba għat-trasferiment ta’ data, jekk iqis li tkun neċessarja, fost għanijiet oħra, għall-prevenzjoni, is-sejba, l-investigazzjoni jew il-prosekuzzjoni ta’ reat serju, li jkun reat punibbli, mill-inqas, b’piena ta’ priġunerija ta’ ħames snin, kif ukoll ir-reati l-oħra li huma elenkati fl-Anness I tal-Liġi tal‑2011.
– Fost il-mekkaniżmi ta’ stħarriġ previsti fil-Liġi tal‑2011 hemm inklużi l-proċedura ta’ lment irregolata fl-Artikolu 10 tiegħu u l-funzjonijiet tad-‘designated judge’ (imħallef maħtur) tal-Artikolu 12, li għandha tirrevedi l-applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet ta’ din il-liġi.
– […] Minħabba raġunijiet ta’ politika interna, il-Commissioner of the Garda Síochána (il-Kummissarju tal-Pulizija Nazzjonali, l-Irlanda) ippreveda li t-talbiet għat-trasferiment ta’ data tat-telefonija mressqa skont il-Liġi tal‑2011 kellhom jiġu pproċessati b’mod iċċentralizzat minn supretendent ewlieni wieħed. Fir-rigward tat-trasferiment ta’ data, is-supretendent ewlieni responsabbli kien il-kap tad-dipartiment tal-intelligence u s-sigurtà tal-An Garda Síochána (il-Pulizija Nazzjonali), li għandu jiddeċiedi, finalment, jekk titressaqx talba għat-trasferiment ta’ data lill-fornituri tas-servizzi ta’ komunikazzjonijiet skont id-dispożizzjonijiet tal-Liġi tal‑2011. Twaqqfet taqsima żgħira indipendenti, imsejħa Telecommunications Liaison Unit (iktar ’il quddiem, it-‘TLU’), sabiex tappoġġja lis-supretendent ewlieni fil-kompiti tiegħu u taġixxi bħala punt uniku ta’ kuntatt mal-fornituri tas-servizz.
– Fil-perijodu rilevanti għal din il-proċedura, it-talbiet kollha għat-trasferiment ta’ data kellhom jiġu approvati, fl-ewwel istanza, minn ‘superintendent’ (supretendent) jew minn ‘inspector’ (spettur) li jaġixxi bħala supretendent, imbagħad wara jintbagħtu lit-TLU sabiex jiġu pproċessati. L-investigaturi ġew ordnati sabiex jinkludu informazzjoni suffiċjenti fit-talbiet, sabiex tkun tista’ tittieħed deċiżjoni informata sew, u kienu ntalbu jieħdu inkunsiderazzjoni l-fatt li s-supretendent ewlieni sussegwentement jista’ jkollu jiġġustifika din id-deċiżjoni quddiem qorti jew quddiem l-imħallef maħtur tal-High Court (il-Qorti Għolja, l-Irlanda). Kemm it-TLU kif ukoll is-supretendent ewlieni inkwirenti huma meħtieġa jivverifikaw il-legalità, il-proporzjonalità u n-neċessità tat-talbiet għat-trasferiment ta’ data li jressqu l-membri tal-An Garda Síochána (il-Pulizija Nazzjonali). It-talbiet li kienu meqjusa li ma jissodisfawx ir-rekwiżiti previsti fil-liġi jew fil-protokolli interni tal-pulizija Irlandiża kienu ġew irritornati għal kjarifiki jew informazzjoni addizzjonali. Skont id-dispożizzjonijiet tal-Memorandum ta’ Qbil ta’ Mejju 2011, l-operaturi tas-servizzi impenjaw ruħhom sabiex ma jipproċessawx talbiet għal data relatata ma’ telefonati li ma għaddewx minn dan il-proċess. It-TLU hija suġġetta wkoll, għal stħarriġ mid-Data Protection Commissioner (il-Kummissarju għall-Protezzjoni tad-Data)”.
12. Fl-Anness I tad-digriet tar-rinviju jinsabu xi kjarifiki addizzjonali dwar il-kontenut tal-Liġi tal‑2011. Skont dawn il-kjarifiki:
– L-Artikolu 1 tal-Liġi tal‑2011 jiddefinixxi l-kunċett ta’ “data” bħala “d-data dwar it-traffiku jew dwar il-lokalizzazzjoni u d-data relatata għall-identifikazzjoni tal-abbonat jew tal-utent”.
– L-Artikolu 6(1) tal-Liġi tal‑2011 jawtorizza lil uffiċjal tal-pulizija, fit-termini spjegati iktar ’il fuq, jaċċessa din id-data jekk iqis li tkun meħtieġa: “a) għall-prevenzjoni, l-iskopertà, l-investigazzjoni jew il-prosekuzzjoni ta’ reat serju; b) għas-salvagwardja tas-sigurtà tal-Istat; u c) għall-preservazzjoni tal-ħajja tal-bniedem”.
II. Il-fatti, il-kawża u d-domandi preliminari
13. Fl‑2015, G.D. kien ġie kkundannat għal priġunerija għal għomru minħabba reat ta’ qtil. Matul il-proċedura tal-appell quddiem l-Irish Court of Appeal (il-Qorti tal-Appell, l-Irlanda), huwa kkontesta, mingħajr suċċess, l-ammissibbiltà ta’ ċerti provi inkriminanti bbażati fuq data tat-telefonija miżmuma f’konformità mal-leġiżlazzjoni nazzjonali.
14. B’mod parallel mal-proċedura ta’ appell kriminali, G.D. beda proċedura ċivili (14) quddiem il-High Court (il-Qorti Għolja, l-Irlanda) sabiex jikkontesta l-validità ta’ ċerti dispożizzjonijiet tal-Liġi tal‑2011 li taħthom inżammet u setgħet tiġi aċċessata l-imsemmija data tat-telefonija.
15. Permezz ta’ deċiżjoni tas‑6 ta’ Diċembru 2018, il-High Court (il-Qorti Għolja) laqgħet it-talba ta’ G.D. li fiha talab lill-qorti tiddikjara l-Artikolu 6(1)(a) tal-Liġi tal‑2011 bħala inkompatibbli mal-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58, moqri flimkien mal-Artikoli 7, 8 u 52(1) tal-Karta.
16. Il-Gvern Irlandiż ikkontesta din id-deċiżjoni quddiem is-Supreme Court (il-Qorti Suprema, l-Irlanda), li tagħmel dawn id-domandi preliminari lill-Qorti tal-Ġustizzja:
“1) Sistema ġenerali/universali ta’ żamma ta’ data – anki jekk suġġetta għal restrizzjonijiet stretti fil-qasam ta’ żamma u ta’ aċċess – hija, minnha nfisha, kuntrarja għad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 15 tad-Direttiva [2002/58], interpretati fid-dawl tal-Karta?
2) Fil-kuntest tal-eżami dwar jekk jekk għandhiex tiġi kkonstatata l-inkompatibbiltà ta’ miżura nazzjonali implimentata skont id-Direttiva [2006/24] u li tipprevedi sistema ġenerali ta’ żamma ta’ data (suġġetta għall-kontrolli stretti neċessarji fil-qasam taż-żamma jew ta’ aċċess), u b’mod partikolari fl-evalwazzjoni tal-proporzjonalità ta’ tali sistema, qorti nazzjonali hija intitolata tieħu inkunsiderazzjoni l-fatt li d-data tista’ tinżamm legalment mill-fornituri ta’ servizzi għall-użu kummerċjali tagħhom stess u li ż-żamma tagħha tista’ tiġi imposta għal raġunijiet ta’ sigurtà nazzjonali esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva [2002/58]?
3) Fil-kuntest tal-evalwazzjoni tal-kompatibbiltà mad-dritt tal-Unjoni, u b’mod partikolari mal-Karta, ta’ miżura nazzjonali li tirregola l-aċċess għad-data miżmuma, liema kriterji għandha qorti nazzjonali tapplika meta teżamina jekk tali sistemi ta’ aċċess jipprevedux l-istħarriġ preliminari indipendenti kif iddeterminat mill-Qorti tal-Ġustizzja fil-ġurisprudenza tagħha? F’dan il-kuntest, tista’ qorti nazzjonali, fil-kuntest ta’ tali evalwazzjoni, tieħu inkunsiderazzjoni l-eżistenza ta’ stħarriġ ġudizzjarju ex post jew indipendenti?
4) Fi kwalunkwe każ, qorti nazzjonali hija obbligata tikkonstata l-inkompatibbiltà ta’ miżura nazzjonali mad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 15 tad-Direttiva [2002/58], fil-każ fejn din il-miżura nazzjonali tipprevedi sistema ġenerali ta’ żamma ta’ data għall-finijiet tal-ġlieda kontra l-kriminalita gravi, u fejn il-qorti nazzjonali tkun ikkonkludiet, fid-dawl tal-provi kollha disponibbli, li tali żamma hija kemm indispensabbli kif ukoll strettament neċessarja sabiex jintlaħaq l-għan tal-ġlieda kontra l-kriminalità gravi?
5) Jekk qorti nazzjonali hija obbligata tikkonkludi li miżura nazzjonali hija kuntrarja għad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 15 tad-Direttiva [2002/58], interpretati fid-dawl tal-Karta, hija intitolata tillimita l-effetti ratione temporis ta’ tali konstatazzjoni, jekk hija tqis li n-nuqqas li tagħmel dan iwassal għal ‘kaos u dannu għall-interess pubbliku li jirriżulta’ (skont l-approċċ meħud, pereżempju, f’R (National Council for Civil Liberties) vs Secretary of State for Home Department and Secretary of State for Foreign Affairs [2018] EWHC 975, punt 46]?
6) Qorti nazzjonali mitluba tikkonstata l-inkompatibbiltà ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali mal-Artikolu 15 tad-Direttiva [2002/58] u/jew li ma tapplikax din il-leġiżlazzjoni, u/jew tiddikkjara li l-applikazzjoni ta’ tali leġiżlazzjoni kienet kisret id-drittijiet ta’ persuna fiżika, jew fil-kuntest ta’ proċedura mibdija sabiex tiġi ffaċilitata l-preżentazzjoni ta’ argument relatat mal-ammissibbiltà tal-provi fi proċeduri kriminali jew f’kuntest ieħor, tista’ tkun awtorizzata tirrifjuta li tilqa’ din it-talba f’dak li jikkonċerna d-data miżmuma b’applikazzjoni tad-dispożizzjoni nazzjonali adottata skont l-obbligu, previst fl-Artikolu 288 TFUE, li jiġu trasposti b’mod fidil fid-dritt nazzjonali d-dispożizzjonijiet ta’ direttiva, jew li tillimita tali konstatazzjoni għall-perijodu wara d-dikjarazzjoni tal-invalidità tad-Direttiva [2006/24] mill-Qorti tal-Ġustizzja fit‑8 ta’ April 2014?”
17. Is-Supreme Court (il-Qorti Suprema) tindika li l-provi bħal dawk prodotti fil-proċeduri kriminali kontra G.D. huma kruċjali għas-sejba u l-prosekuzzjoni ta’ ċerti kategoriji ta’ reati serji. Hija tenfasizza l-fatt li jekk ma tkunx permessa ż-żamma b’mod universali tal-metadata, anki bil-kundizzjonijiet ta’ aċċess li jistgħu jiġu stabbiliti, l-awturi ta’ ħafna minn dawn ir-reati ma jkunux jistgħu jiġu skoperti u ġġudikati b’suċċess.
18. F’din il-linja, hija tikkunsidra dan li ġej:
– Forom oħra alternattivi ta’ żamma tad-data, permezz tal-ġeoreferenzjar jew mezzi oħra, ma jkunux effikaċi sabiex jintlaħqu l-għanijiet ta’ prevenzjoni, investigazzjoni, sejba u prosekuzzjoni ta’, mill-inqas, ċerti tipi ta’ reati serji, apparti li dawn possibbilment jiksru drittijiet oħra tal-individwu.
– L-għan taż-żamma tad-data b’mezzi oħra inqas stretti minn sistema ġenerali ta’ żamma suġġetta għall-garanziji neċessarji ma huwiex prattiku.
– L-għanijiet ta’ prevenzjoni, investigazzjoni, sejba u prosekuzzjoni ta’ reati serji jibqgħu serjament kompromessi fl-assenza ta’ sistema ġenerali ta’ żamma tad-data.
III. Il-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja
19. It-talba għal deċiżjoni preliminari ġiet irreġistrata fil-Qorti tal-Ġustizzja fil‑25 ta’ Marzu 2020.
20. G.D., il-Commmisioner of the Garda Síochána (il-Kummissarju tal-Pulizija Nazzjonali), il-Gvern Belġjan, Ċek, Ċiprijott, Daniż, Spanjol, Estonjan, Finlandiż, Franċiż, Olandiż, Pollakk, Portugiż u dak Svediż, kif ukoll il-Kummissjoni Ewropea ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub.
21. Meta l-qorti tar-rinviju ntalbet sabiex tiddeċiedi dwar l-irtirar possibbli tad-domanda preliminari, ladarba tiġi deċiża s-sentenza La Quadrature du Net, hija esponiet, permezz ta’ ittra bil-miktub irreġistrata fis‑27 ta’ Ottubru 2020, l-intenzjoni tagħha li żżommha (15).
22. Is-seduta pubblika, li saret flimkien ma’ dik tal-Kawżi magħquda C‑793/19, SpaceNet, u C‑794/19, Telekom Deutschland, saret fit‑13 ta’ Settembru 2021. Dehru dawk li ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub (bl-eċċezzjoni tal-Gvern Belġjan, Ċek u dak Portugiż) u l-Kontrollur Ewropew għall-Protezzjoni tad-Data.
IV. Analiżi
A. Kunsiderazzjoni preliminari
23. Il-maġġoranza tal-partijiet irrappreżentati fil-proċedura jaqblu li s-sitt domandi preliminari tas-Supreme Court (il-Qorti Suprema) dwar l-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58 jistgħu jinġabru fi tlieta, fir-rigward ta’:
– Il-legalità tas-sistema ta’ żamma ġġeneralizzata u indifferenzjata tad-data, fiha nnifisha u sa fejn tikkonċerna l-ġlieda kontra l-kriminalità serja (l-ewwel, it-tieni u r-raba’ domanda).
– Il-karatteristiċi, f’dan il-każ, tal-aċċess għad-data miżmuma li għandhom jiġu ssodisfatti (it-tielet domanda).
– Il-possibbiltà li jiġu limitati ratione temporis l-effetti ta’ dikjarazzjoni possibbli ta’ inkompatibbiltà mad-dritt tal-Unjoni tal-leġiżlazzjoni nazzjonali dwar dan is-suġġett (il-ħames u s-sitt domanda).
24. Fil-fehma tiegħi, dawn id-domandi kollha ngħatatilhom risposta fis-sentenzi La Quadrature du Net u tat‑2 ta’ Marzu 2021, Prokuratuur (Kundizzjonijiet ta’ aċċess għad-data dwar il-komunikazzjonijiet elettroniċi) (16).
25. Fir-rigward tas-sentenza La Quadrature du Net, ladarba kienet ġiet ikkomunikata lill-qorti tar-rinviju, din tal-aħħar kienet partikolarment lakonika fir-risposta tagħha lill-Qorti tal-Ġustizzja.
26. Wara li rrikonoxxiet li din is-sentenza tikkontribwixxi għall-kjarifika tad-dritt tal-Unjoni, hija tiddikjara sempliċement li “t-tip ta’ każ sottostanti fil-proċedura li fiha s-Supreme Court (il-Qorti Suprema) għamlet id-domanda preliminari huwa differenti b’mod sinjifikattiv mit-tip ta’ sitwazzjonijiet sottostanti fil-proċeduri li wasslu għal din is-sentenza” (17).
27. Dawn id-dikjarazzjonijiet tal-qorti tar-rinviju, sussegwentement għat-talba tagħha għal deċiżjoni preliminari, ma jwasslux sabiex jitqiegħed f’dubju l-kummentarju tas-sentenza La Quadrature du Net (bħalma għamlu wħud mill-gvernijiet intervenjenti fil-proċedura) u lanqas ma jitolbu kjarifika dwar il-kontenut tagħha.
28. Għalkemm is-“sitwazzjonijiet sottostanti” (18) fil-proċeduri deċiżi fis-sentenza La Quadrature du Net huma differenti minn dik ta’ dan ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari, dak li huwa importanti huwa li l-kummentarju stabbilit f’din is-sentenza, b’mod ġenerali, mill-Qorti tal-Ġustizzja, jiġi impost erga omnes u jorbot lill-qrati kollha tal-Istati Membri fir-rigward tal-interpretazzjoni tad-Direttiva 2002/58.
29. Fir-rigward tal-aċċess għad-data miżmuma, inqis ukoll li s-sentenza Prokuratuur, li ssegwi d-deċiżjoni tal-qorti tar-rinviju li jinżamm ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari, tneħħi d-dubji mqajma fih.
30. F’dawn il-kundizzjonijiet, u b’differenza għall-approċċ li segwejt fil-konklużjonijiet SpaceNet u Telekom Deutschland (19), f’dawn il-konklużjonijiet ser nillimita ruħi sabiex niddeduċi l-konsegwenzi li, għal dan ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari, kif ippreżentat fil-bidu, ġejjin mis-sentenzi La Quadrature du Net u Prokuratuur.
B. Żamma ġġeneralizzata u indifferenzjata tad-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni (l-ewwel, it-tieni u r-raba’ domanda preliminari)
31. Il-qorti tar-rinviju tixtieq tkun taf, fil-qosor:
– Jekk l-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58, interpretat fid-dawl tal-Karta, huwiex inkompatibbli ma’ sistema ġenerali ta’ żamma tad-data.
– Jekk, waqt l-eżaminazzjoni ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali li tintroduċi sistema ta’ żamma ġġeneralizzata u indifferenzjata ta’ data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni, suġġetta għal stħarriġ strett, huwiex rilevanti li l-fornituri tas-servizzi jistgħu legalment iżommu din id-data għall-finijiet kummerċjali tagħhom stess u li din iż-żamma tista’ tkun meħtieġa għal raġunijiet ta’ sigurtà nazzjonali.
– Jekk l-inkompatibbiltà ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali mal-Artikolu 15 tad-Direttiva 2002/58 tibqax meta din il-leġiżlazzjoni timponi ż-żamma ġġeneralizzata tal-imsemmija data għall-ġlieda kontra l-kriminalità serja.
32. Bħalma wkoll nargumenta fil-konklużjonijiet SpaceNet u Telekom Deutschland (20), ir-risposta għal dawn id-domandi ma tistax tkun differenti minn dik mogħtija mill-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza La Quadrature du Net, li rrikapitulat il-ġurisprudenza f’dan ir-rigward.
33. Għaldaqstant, għandi nfakkar, qabelxejn, fil-kummentarju tal-Qorti tal-Ġustizzja f’din is-sentenza, li l-punt 168 tagħha jiġbru fil-qosor b’dan il-mod:
“[L]‑Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58, moqri fid-dawl tal-Artikoli 7, 8 u 11 kif ukoll tal-Artikolu 52(1) tal-Karta, għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi miżuri leġiżlattivi li jipprevedu, għall-finijiet previsti f’dan l‑Artikolu 15(1), b’mod preventiv, żamma ġġeneralizzata u mingħajr distinzjoni ta’ data dwar it-traffiku u ta’ data dwar il-lokalizzazzjoni. Min-naħa l-oħra, l-imsemmi Artikolu 15(1) moqri fid-dawl tal-Artikoli 7, 8 u 11 kif ukoll tal-Artikolu 52(1) tal-Karta, ma jipprekludix miżuri leġiżlattivi
– li jippermettu, għall-finijiet tas-salvagwardja tas-sigurtà nazzjonali, l-għoti ta’ ordni lill-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi sabiex jipproċedu b’żamma ġġeneralizzata u mingħajr distinzjoni ta’ data dwar it-traffiku u ta’ data dwar il-lokalizzazzjoni, f’sitwazzjonijiet fejn l-Istat Membru kkonċernat jaffaċċja theddida serja għas-sigurtà nazzjonali li tirriżulta li hija reali u attwali jew prevedibbli, fejn id-deċiżjoni li tipprevedi din l-ordni tista’ tkun suġġetta għal stħarriġ effettiv, jew minn qorti, jew minn entità amministrattiva indipendenti, li jagħtu deċiżjoni vinkolanti, bil-għan li tiġi vverifikata l-eżistenza ta’ waħda minn dawn is-sitwazzjonijiet kif ukoll l-osservanza tal-kundizzjonijiet u tal-garanziji li għandhom jiġu previsti, u fejn l-imsemmija ordni għandha tingħata biss għal perijodu limitat għal dak li huwa strettament neċessarju, iżda li jista’ jiġġedded jekk din it-theddida tippersisti;
– li jipprevedu, għall-finijiet tas-salvagwardja tas-sigurtà nazzjonali, tal-ġlieda kontra l-kriminalità serja u tal-prevenzjoni ta’ attentati serji kontra s-sigurtà pubblika, żamma mmirata ta’ data dwar it-traffiku u ta’ data dwar il-lokalizzazzjoni li tkun limitata, abbażi ta’ elementi oġġettivi u nondiskriminatorji, skont il-kategoriji ta’ persuni kkonċernati jew permezz ta’ kriterju ġeografiku, għal perijodu limitat ratione temporis għal dak li huwa strettament neċessarju, iżda li jista’ jiġġedded;
– li jipprevedu, għall-finijiet tas-salvagwardja tas-sigurtà nazzjonali, tal-ġlieda kontra l-kriminalità serja u tal-prevenzjoni ta’ attentati serji kontra s-sigurtà pubblika, żamma ġġeneralizzata u mingħajr distinzjoni tal-indirizzi IP assenjati lis-sors ta’ konnessjoni, għal perijodu limitat ratione temporis għal dak li huwa strettament neċessarju;
– li jipprevedu, għall-finijiet tas-salvagwardja tas-sigurtà nazzjonali, tal-ġlieda kontra l-kriminalità u tas-salvagwardja tas-sigurtà pubblika, żamma ġġeneralizzata u mingħajr distinzjoni ta’ data relatata mal-identità ċivili tal-utenti ta’ mezzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi; u
– li jippermettu, għall-finijiet tal-ġlieda kontra l-kriminalità serja u, a fortiori, tas-salvagwardja tas-sigurtà nazzjonali, l-għoti ta’ ordni lill-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi, permezz ta’ deċiżjoni tal-awtorità kompetenti suġġetta għal stħarriġ ġudizzjarju effettiv, sabiex jipproċedu, għal perijodu stabbilit, biż-żamma rapida ta’ data dwar it-traffiku u ta’ data dwar il-lokalizzazzjoni li dawn il-fornituri ta’ servizzi għandhom għad-dispożizzjoni tagħhom,
sa fejn dawn il-miżuri jiżguraw, permezz ta’ regoli ċari u preċiżi, li ż-żamma tad-data inkwistjoni hija suġġetta għall-osservanza tal-kundizzjonijiet sostantivi u proċedurali applikabbli u li l-persuni kkonċernati għandhom garanziji effettivi kontra r-riskji ta’ abbuż”.
34. L-idea ewlenija tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja fir-rigward tad-Direttiva 2002/58 hija li l-utenti tal-mezzi ta’ komunikazzjoni elettroniċi għandhom id-dritt li jippretendu, bħala prinċipju, li l-komunikazzjonijiet u d-data relatata magħhom jibqgħu, fin-nuqqas tal-kunsens tagħhom, anonimi u li ma jkunux is-suġġett ta’ reġistrazzjoni (21).
35. L-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58 jippermetti eċċezzjonijiet għall-obbligu li tiġi ggarantita l-kunfidenzjalità u għall-obbligi korrispondenti. Is-sentenza La Quadrature du Net tkompli teżamina kif dawn l-eċċezzjonijiet jistgħu jiġu rrikonċiljati mad-drittijiet fundamentali li l-eżerċizzju tagħhom jista’ jkun affettwat (22).
36. Iż-żamma ġġeneralizzata u nondiskriminatorja tad-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni tista’ tiġi ġġustifikata biss, skont il-Qorti tal-Ġustizzja, bl-għan tal-protezzjoni tas-sigurtà nazzjonali, li l-importanza tagħha “tmur lil hinn minn dik tal-għanijiet l-oħra msemmija fl-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58” (23).
37. F’dan il-każ (sigurtà nazzjonali), il-Qorti tal-Ġustizzja ddikjarat li l-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58, moqri flimkien mal-Artikoli 7, 8, 11 u 52(1) tal-Karta, “ma jipprekludix, bħala regola, miżura leġiżlattiva li tawtorizza lill-awtoritajiet kompetenti jitolbu lill-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi biex jipproċedu biż-żamma ta’ data dwar it-traffiku u ta’ data dwar il‑lokalizzazzjoni tal-utenti kollha tal-mezzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi matul perijodu limitat, meta jkun hemm ċirkustanzi suffiċjentement konkreti li jippermettu li jiġi kkunsidrat li l-Istat Membru kkonċernat huwa affaċċjat b’theddida serja […] għas-sigurtà nazzjonali li tirriżulta li hija reali u attwali jew prevedibbli” (24).
38. Dawn ir-rekwiżiti ċertament jagħtu lok għal sistema iktar rigoruża u stretta minn dik li toħroġ mill-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem (QEDB) fir-rigward tal-Artikolu 8 tal-Konvenzjoni Ewropea għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u tal-Libertajiet Fundamentali (KEDB). Li “s-sens u l-portata tad-drittijiet” tal-Karta li jikkorrispondu għal dawk tal-KEDB għandhom ikunu l-istess bħal dawk mogħtija minn din tal-aħħar ma jipprekludix, skont l-Artikolu 52(3), in fine, tal-Karta, lid-dritt tal-Unjoni milli jagħti protezzjoni iktar estensiva.
39. Barra minn hekk, il-kummentarju tal-QEDB, fis-sentenzi tagħha tal‑25 ta’ Mejju 2021, Big Brother Watch et vs Ir‑Renju Unit (25) u Centrum för Rätvisa vs L‑Isvezja (26), kif ukoll dik tal‑4 ta’ Diċembru 2015, Zahharov vs Ir‑Russja (27) jikkonċerna każijiet li, bħalma kienet il-pożizzjoni predominanti matul is-seduta, ma humiex komparabbli ma’ dak diskuss f’dan ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari. Is-soluzzjoni għal dawn għandha tinsab billi jiġu applikati leġiżlazzjonijiet nazzjonali li jkunu meqjusa li huma konformi mar-regolament eżawrjenti tad-Direttiva 2002/58, kif interpretat mill-Qorti tal-Ġustizzja.
40. Tkun xi tkun il-fehma dwar l-invokazzjoni tas-sigurtà nazzjonali, fis-sentenza La Quadrature du Net, bħala motiv sabiex titneħħa, taħt ċerti kundizzjonijiet, il-projbizzjoni fuq iż-żamma ġġeneralizzata u indifferenzjata tad-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni (fil-fehma tiegħi, il-limiti stabbiliti mill-Qorti tal-Ġustizzja huma wesgħin b’mod eċċessiv), għandhom jiġu rrispettati r-rekwiżiti stabbiliti fil-punti 137 sa 139 ta’ din is-sentenza.
41. Apparti din il-ipoteżi, għandu jiġi analizzat jekk ir-regolament nazzjonali huwiex ibbażat fuq kriterji suffiċjentement immirati sabiex jikkonforma mal-kundizzjonijiet li, skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, jistgħu jiġġustifikaw indħil partikolarment serju, bħaż-żamma tad-data, fid-drittijiet fundamentali kkonċernati.
42. Madankollu, it-tifsira tas-sentenza La Quadrature du Net ma tiġix irrispettata jekk id-dikjarazzjonijiet tagħha dwar is-sigurtà nazzjonali jkunu jistgħu jiġu estrapolati għar-reati, inklużi dawk serji, li ma jippreġudikawhiex, iżda jippreġudikaw is-sigurtà pubblika jew interessi oħra li huma protetti b’mod ġuridiku.
43. Għaldaqstant, il-Qorti tal-Ġustizzja għamlet distinzjoni bir-reqqa bejn il-miżuri leġiżlattivi nazzjonali li jistabbilixxu ż-żamma preventiva, iġġeneralizzata u indifferenzjata, tad-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni sabiex tiġi protetta s-sigurtà nazzjonali (punti 134 sa 139 tas-sentenza La Quadrature du Net) u dawk li jikkonċernaw il-ġlieda kontra l-kriminalità u l-protezzjoni tas-sigurtà pubblika (punti 140 sa 151 tal-istess sentenza). It-tnejn li huma ma jistax ikollhom l-istess portata, inkella din id-distinzjoni tispiċċa mingħajr ebda tifsira.
44. L-istrumenti ta’ żamma tad-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni għall-ġlieda kontra l-kriminalità serja huma esposti, nirrepeti, fil-punti 140 sa 151 tas-sentenza La Quadrature du Net. Ma’ dawn għandhom jiżdiedu, għall-istess finijiet, dawk li jawtorizzaw iż-żamma preventiva tal-indirizzi IP u tad-data dwar l-identità ċivili tal-persuna (punti 152 sa 159 ta’ din is-sentenza), kif ukoll iż-“żamma rapida” tad-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni (punti 160 sa 166 tal-imsemmija sentenza).
45. Il-qorti tar-rinviju tistaqsi, b’mod partikolari, dwar l-impatt tal-“fatt li d-data tista’ tinżamm legalment mill-fornituri ta’ servizzi għall-użu kummerċjali tagħhom stess u li ż-żamma tagħha tista’ tiġi imposta għal raġunijiet ta’ sigurtà nazzjonali esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2002/58/KE”.
46. Issa, fir-rigward tad-data li dawn l-operaturi jżommu għal għanijiet kummerċjali, is-sentenza La Quadrature du Net torbot lil dawn tal-aħħar mal-għan li għalih tinġabar id-data, u ż-“żamma rapida” possibbli tagħha hija awtorizzata biss fit-termini tal-punti 160 sa 166 imsemmija iktar ’il fuq ta’ din is-sentenza.
47. L-imperattivi tas-sigurtà nazzjonali jaċċettaw, bil-mod u bil-garanziji u r-restrizzjonijiet stabbiliti fis-sentenza La Quadrature du Net, iż-żamma ġġeneralizzata u indifferenzjata tad-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni. L-istess ma japplikax, madankollu, għall-għan ta’ prosekuzzjoni tar-reati, inklużi dawk serji, li jagħmel riferiment għalihom l-Artikolu 6(1)(a) tal-Liġi tal‑2011, li huwa s-suġġett tar-rinviju għal deċiżjoni preliminari.
48. Fir-rigward tal-problemi mqajma miż-żamma mmirata tad-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni (28), ser nagħmel riferiment, għaldaqstant, għall-punti 43 sa 50 tal-konklużjonijiet tiegħi SpaceNet u Telekom Deutschland.
49. Jekk il-Qorti tal-Ġustizzja ma tistax tintalab tassumi funzjonijiet regolatorji u tippreċiża, fid-dettall, liema kategoriji ta’ data jistgħu jinżammu u għal kemm żmien (29), wisq inqas ikun xieraq li, fl-interpretazzjoni tal-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58, taġixxi bħala leġiżlatur, billi tintroduċi f’din id-dispożizzjoni kategoriji intermedji bejn is-sigurtà nazzjonali u s-sigurtà pubblika, sabiex lit-tieni waħda tapplikalha r-rekwiżiti li huma inerenti għall-ewwel waħda.
50. Bħalma sostniet il-Qorti tal-Ġustizzja, “[i]l-lista tal‑għanijiet li tinsab fl-ewwel sentenza tal-Artikolu 15(1) ta’ din id‑direttiva hija ta’ natura eżawrjenti, b’tali mod li miżura leġiżlattiva adottata bis-saħħa ta’ din id-dispożizzjoni għandha effettivament u strettament tissodisfa wieħed minn dawn l-għanijiet” (30).
51. Il-proposta magħmula mill-Kummissjoni fis-seduta (31) (sabiex jiġi introdott tertium genus ta’ ksur) testendi, sa estremi vagi, l-unika kawża li tista’ tiġġustifika ż-żamma ġġeneralizzata u indifferenzjata tad-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni – jiġifieri, is-sigurtà nazzjonali – billi tqabbel it-theddid għas-sigurtà nazzjonali mat-theddid li jkun ġej mill-kriminalità serja.
52. Id-diffikultajiet li saru evidenti matul din id-diskussjoni waqt is-seduta pubblika, fid-delimitazzjoni tal-każijiet kriminali li jistgħu jikkostitwixxu dan it-tertium genus, jikkorroboraw il-fatt li dan ma huwiex kompitu li għandu jitwettaq minn qorti.
53. Għandu jiġi nnotat ukoll li fid-deskrizzjoni tal-“attivitajiet li jistgħu jiddestabilizzaw b’mod serju l-istrutturi” ta’ pajjiż u, sa dan l-istess punt, jikkawżaw dannu “[għall]-funzjonijiet essenzjali tal-Istat u tal-interessi fundamentali tas-soċjetà”, il-Qorti tal-Ġustizzja tagħmel riferiment “[għall]-istrutturi kostituzzjonali, politiċi, ekonomiċi jew soċjali fundamentali” ta’ dan il-pajjiż (32).
54. Abbażi ta’ dawn il-premessi, il-leġiżlazzjoni Irlandiża deskritta mill-qorti tar-rinviju ma hijiex differenti b’mod sinjifikattiv mil-leġiżlazzjonijiet analizzati fil-proċeduri li fihom ġiet deċiża s-sentenza La Quadrature du Net. Tkun xi tkun is-sistema ta’ aċċess għad-data stabbilita fil-Liġi tal‑2011 (li hija s-suġġett tat-tielet domanda preliminari), ir-regoli ta’ żamma imposti f’din il-liġi huma simili għal dawk eżaminati f’din is-sentenza, u għaldaqstant jiksru l-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58 bl-istess mod.
55. Fil-fatt, il-leġiżlazzjoni Irlandiża, għal raġunijiet li jmorru lil hinn minn dawk li huma inerenti għall-protezzjoni tas-sigurtà nazzjonali, tawtorizza ż-żamma preventiva, iġġeneralizzata u indifferenzjata tad-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni tal-abbonati kollha għal perijodu ta’ sentejn.
56. Fil-qosor, nissuġġerixxi li l-ewwel, it-tieni u r-raba’ domanda preliminari tas-Supreme Court (il-Qorti Suprema) jingħataw risposta fl-istess termini li bihom il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet is-sentenza La Quadrature du Net.
C. Aċċess għad-data miżmuma (it-tielet domanda preliminari)
57. Il-qorti tar-rinviju tixtieq tkun taf liema kriterji għandha tieħu inkunsiderazzjoni sabiex tiddetermina jekk ir-regoli nazzjonali ta’ aċċess għad-data miżmuma jipprevedux l-istħarriġ minn qabel meħtieġ mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, jew jekk ikunx biżżejjed stħarriġ, ġudizzjarju jew indipendenti, ex post.
58. Is-sentenza Prokuratuur ukoll tat risposta lil din id-domanda. Sabiex jiġi ggarantit l-issodisfar tar-rekwiżiti li għandha tissodisfa l-leġiżlazzjoni regolatorja dwar l-aċċess għad-data miżmuma (33), “huwa essenzjali li l-aċċess mill-awtoritajiet nazzjonali kompetenti għad-data miżmuma jkun suġġett għal kontroll minn qabel imwettaq jew minn qorti jew minn entità amministrattiva indipendenti, u li d-deċiżjoni ta’ din il-qorti jew ta’ din l-entità tingħata fuq talba motivata minn dawn l-awtoritajiet imressqa, b’mod partikolari, fil-kuntest ta’ proċeduri ta’ prevenzjoni, ta’ skoperta jew ta’ prosekuzzjoni kriminali”(34).
59. Għall-Qorti tal-Ġustizzja, dan “il-kontroll minn qabel jeħtieġ fost l-oħrajn, […] li l-qorti jew l-entità inkarigata li twettaq l-imsemmi kontroll minn qabel ikollha s-setgħat kollha u tippreżenta l-garanziji kollha neċessarji sabiex tiżgura konċiljazzjoni tal-interessi u tad-drittijiet differenti inkwistjoni. Fir-rigward b’mod iktar partikolari ta’ investigazzjoni kriminali, tali kontroll jeżiġi li din il-qorti jew din l-entità tkun f’pożizzjoni li tiżgura bilanċ ġust bejn, minn naħa, l-interessi marbuta mal-bżonnijiet tal-investigazzjoni fil-kuntest tal-ġlieda kontra l-kriminalità u, min-naħa l-oħra, id-drittijiet fundamentali għar-rispett tal-ħajja privata u għall-protezzjoni tad-data personali tal-persuni li d-data tagħhom hija kkonċernata mill-aċċess” (35).
60. Jekk l-istħarriġ minn qabel jiġi fdat lil awtorità indipendenti, hija “għandha tgawdi minn status li jippermettilha taġixxi fl-eżerċizzju tal-funzjonijiet tagħha b’mod oġġettiv u imparzjali u għandha tkun, għal dan il-għan, ħielsa minn kull influwenza esterna” (36).
61. Preċiżament, “[i]r-rekwiżit ta’ indipendenza li għandha tissodisfa l-awtorità inkarigata li teżerċita l-kontroll minn qabel […] jimponi li din l-awtorità jkollha l-kwalità ta’ terz meta mqabbel ma’ dik li titlob l-aċċess għad-data, b’tali mod li tal-ewwel tkun f’pożizzjoni li teżerċita dan il-kontroll b’mod oġġettiv u imparzjali maqtugħa minn kull influwenza esterna. B’mod partikolari, fil-qasam kriminali, ir-rekwiżit ta’ indipendenza jimplika […] li l-awtorità inkarigata minn dan il-kontroll minn qabel, minn naħa, ma tkunx involuta fit-tmexxija tal-investigazzjoni kriminali inkwistjoni u, min-naħa l-oħra, li jkollha pożizzjoni ta’ newtralità fil-konfront tal-partijiet fil-proċedura kriminali” (37).
62. Skont id-deskrizzjoni tar-regoli Irlandiżi pprovduta mill-qorti tar-rinviju, l-aċċess għad-data miżmuma ma jidhirx li huwa suġġett għal stħarriġ minn qabel minn qorti jew minn awtorità indipendenti, iżda huwa suġġett għad-diskrezzjoni ta’ uffiċjal tal-pulizija ta’ ċertu grad, li għandu jiddeċiedi jekk jippreżentax, jew le, it-talba lill-fornituri tas-servizz.
63. Hija l-qorti tar-rinviju li għandha tivverifika jekk l-uffiċjal li lilu l-leġiżlazzjoni nazzjonali tafda l-istħarriġ minn qabel tal-aċċess għad-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni miżmuma jgawdix l-istatus ta’ “awtorità indipendenti” u ta’ “terz” meħtieġ mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja.
64. Fit-twettiq ta’ din il-verifika, il-qorti kompetenti għandha tieħu inkunsiderazzjoni li, fis-sentenza Prokuratuur, ġie miċħud il-fatt li l-Uffiċċju tal-Prosekutur ta’ Stat Membru ma għandux ikollu dawn il-kwalitajiet ta’ indipendenza u ta’ “terz” meta, jeżegwixxi wkoll funzjonijiet ta’ investigazzjoni fi proċeduri kriminali.
65. Fir-rigward tal-possibbiltà li l-istħarriġ li tagħmel riferiment għalih il-qorti tar-rinviju jseħħ ex post, is-sentenza Prokuratuur toffri wkoll risposta (fin-negattiv):
– ma “tistax tkun sostitut fl-assenza ta’ kontroll imwettaq minn awtorità indipendenti permezz ta’ stħarriġ ulterjuri eżerċitat minn qorti tal-legalità tal-aċċess minn awtorità nazzjonali għad-data dwar it-traffiku u għad-data dwar il-lokalizzazzjoni”;
– “[i]l-kontroll indipendenti għandu jsir […] qabel kull aċċess, ħlief fil-każ ta’ urġenza debitament iġġustifikata, f’liema każ l-istħarriġ għandu jsir f’termini qosra” (38).
D. Il-possibbiltà li jiġu limitati ratione temporis l-effetti ta’ dikjarazzjoni ta’ inkompatibbiltà tar-regola nazzjonali mad-dritt tal-Unjoni (il-ħames u s-sitt domanda)
66. Is-Supreme Court (il-Qorti Suprema) tistaqsi, finalment, jekk:
– Tistax tillimita l-effett ratione temporis ta’ dikjarazzjoni ta’ inkompatibbiltà tar-regola nazzjonali mal-Artikolu 15 tad-Direttiva 2002/58, meta, fejn ma jsirx dan, iseħħ “kaos u dannu għall-interess pubbliku li jirriżulta”.
– Tistax, meta tkun affaċċjata minn talba biex ma tiġix applikata r-regola nazzjonali adottata sabiex jiġu inkorporati d-dispożizzjonijiet ta’ direttiva, titħassar jew tiġi limitata d-dikjarazzjoni tagħha għal perijodu wara s-sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja tat‑8 ta’ April 2014 (39) li ddikjarat id-Direttiva 2006/24 bħala invalida.
67. Għal darba oħra, is-soluzzjoni għal din id-domanda tinsab fis-sentenza La Quadrature du Net, li segwiet il-ġurisprudenza tradizzjonali f’dan ir-rigward.
68. Fil-Kawża C‑520/18, il-Cour Constitutionnelle (il-Qorti Kostituzzjonali) Belġjana kienet ifformulat lill-Qorti tal-Ġustizzja domanda simili għal dik tas-Supreme Court (il-Qorti suprema) Irlandiża li hija s-suġġett ta’ dan ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari (40).
69. Fir-risposta għal din id-domanda fis-sentenza La Quadrature du Net, il-Qorti tal-Ġustizzja, wara li fakkret dwar l-eżiġenzi li huma ġejjin mill-prinċipju ta’ supremazija tad-dritt tal-Unjoni (punti 214 u 215), hija rriproduċiet il-kummentarju tagħha fir-rigward tal-limitazzjoni tal-effetti tas-sentenzi tagħha: “[h]ija biss il-Qorti tal-Ġustizzja li tista’, b’mod eċċezzjonali u għal kunsiderazzjonijiet imperattivi ta’ ċertezza legali, tagħti sospensjoni provviżorja tal-effett ta’ esklużjoni eżerċitat minn regola tad-dritt tal‑Unjoni fir-rigward tad-dritt nazzjonali li jmur kontriha. Tali limitazzjoni ratione temporis tal-effetti tal-interpretazzjoni ta’ dan id‑dritt [tal-Unjoni] tista’ tiġi ammessa biss fl-istess sentenza li tiddeċiedi dwar l‑interpretazzjoni mitluba” (41).
70. Immedjatament wara, iddikjarat li, “b’kuntrast ma’ ommissjoni ta’ obbligu proċedurali bħall‑evalwazzjoni minn qabel tal-effetti ta’ proġett fil-qasam speċifiku tal-protezzjoni tal-ambjent, ksur tal-Artikolu 15(1) tad‑Direttiva 2002/58, moqri fid-dawl tal-Artikoli 7, 8 u 11 kif ukoll tal-Artikolu 52(1) tal-Karta, ma jistax jiġi rrimedjat permezz ta’ proċedura simili għal dik imsemmija fil-punt preċedenti. Fil-fatt, iż‑żamma ta’ effetti ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil‑kawża prinċipali, tfisser li din il-leġiżlazzjoni tkompli timponi fuq il‑fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi obbligi li huma kuntrarji għad‑dritt tal-Unjoni u li jġibu magħhom indħil serju fid‑drittijiet fundamentali tal-persuni li d-data tagħhom ġiet miżmuma” (42).
71. Minn dawn il-premessi l-Qorti tal-Ġustizzja kkonkludiet li “[l]-qorti tar-rinviju ma tistax tapplika dispożizzjoni tad‑dritt nazzjonali tagħha li tawtorizzaha tillimita ratione temporis l-effetti ta’ dikjarazzjoni ta’ illegalità li hija għandha tagħmel, skont dak id-dritt, tal‑leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali” (43).
72. Dawn il-kunsiderazzjonijiet huma applikabbli b’mod sħiħ għall-ħames u s-sitt domanda preliminari tas-Supreme Court (il-Qorti Suprema).
73. Fl-ewwel lok, huwa irrilevanti li l-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni kienet adottata sabiex tiġi inkorporata d-Direttiva 2006/24 fid-dritt intern. Dak li huwa deċiżiv, f’dan ir-rigward, huwa li r-regola nazzjonali jkollha l-kontenut tagħha konformi mad-dritt tal-Unjoni fl-intier tagħha, u dan ma huwiex il-każ hawnhekk.
74. L-invalidità ta’ direttiva, iddikjarata mill-Qorti tal-Ġustizzja minħabba l-inkompatibbiltà tagħha ma’ dispożizzjonijiet sostantivi tat-Trattati, tfisser li din l-istess inkompatibbiltà mad-dritt primarju tal-Unjoni taffettwa lir-regoli nazzjonali li sempliċement jittrasponu din id-direttiva.
75. Il-qorti tar-rinviju ssostni li l-Liġi tal‑2011 kienet ġiet adottata sabiex tirrispetta l-Artikolu 288 TFUE, billi tinkorpora d-Direttiva 2006/24 fid-dritt Irlandiż. Ħadd ma jiċħad li dan huwa minnu, iżda, bħalma għadni kif indikajt, dak li huwa rilevanti huwa li din id-direttiva kienet invalida mill-bidu (bħalma sostniet is-sentenza Digital Rights), billi timplika ndħil sproporzjonat fid-drittijiet irrikonoxxuti mill-Artikoli 7 u 8 tal-Karta, u li ż-żamma tad-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni għandha tiġi rregolata mid-Direttiva 2002/58, kif interpretata mill-Qorti tal-Ġustizzja.
76. Fit-tieni lok, huwa magħruf sew li s-sentenzi preliminari dwar l-interpretazzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja jkollhom effett mill-mument tad-dħul fis-seħħ tar-regola tad-dritt tal-Unjoni li hija s-suġġett tal-interpretazzjoni (44).
77. Jekk il-limitazzjoni ratione temporis tal-effetti tal-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni mogħtija mill-Qorti tal-Ġustizzja tista’ tkun ammissibbli biss fis-sentenza nnifisha li tiddeċiedi dwar l-interpretazzjoni mitluba, infakkar li dan ma kienx il-każ fis-sentenza Digital Rights, li ċċitat il-qorti tar-rinviju.
78. Dan lanqas ma huwa l-każ:
– Fis-sentenza Tele2 Sverige, mogħtija fil‑21 ta’ Diċembru 2016, li fiha ġiet interpretata d-Direttiva 2002/58/KE u ġie ddikjarat li hija inkompatibbli ma’ leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprevedi ż-żamma ġġeneralizzata u indifferenzjata tad-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni f’dak li jikkonċerna l-ġlieda kontra l-kriminalità serja.
– Fis-sentenza La Quadrature du Net, li, fis‑6 ta’ Ottubru 2020, reġgħet ikkorroborat l-interpretazzjoni tad-Direttiva 2002/58 bil-mod spjegat iktar ’il fuq.
79. Fit-tielet lok, f’dan ir-rinviju ma humiex indirizzati l-problemi marbuta mal-esklużjoni tal-provi fil-proċeduri penali kontra l-persuna li ġiet ikkundannata minħabba qtil. Għall-kuntrarju, din hija proċedura ċivili (kif ikklassifikata mis-Supreme Court (il-Qorti Suprema)) li għandha tiġi solvuta permezz tat-tqabbil oġġettiv bejn il-leġiżlazzjoni nazzjonali u d-dritt tal-Unjoni.
80. Il-qorti tar-rinviju tenfasizza dan kif ġej: “fil-kuntest tal-appell li bħalissa huwa pendenti quddiem din il-qorti (is-Supreme Court (il-Qorti Suprema)], l-unika kwistjoni li tqum hija jekk il-High Court (il-Qorti Għolja) aġixxietx b’mod korrett fid-deċiżjoni tagħha li l-Artikolu 6(1)(a) tal-Liġi [tal‑2011] kien inkompatibbli mad-dritt tal-Unjoni” (45).
81. Ir-risposta għal din l-“unika kwistjoni” hija li l-Artikolu 6(1)(a) tal-Liġi tal‑2011 ma huwiex konformi mad-dritt tal-Unjoni u li ma hemm l-ebda raġuni sabiex tiġi mdewma ratione temporis il-portata tas-sentenza li tiddikjara hekk.
V. Konklużjoni
82. Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet esposti iktar ’il fuq, nissuġġerixxi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi lis-Supreme Court (il-Qorti Suprema, l-Irlanda) kif ġej:
“1. L-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat‑12 ta’ Lulju 2002 dwar l-ipproċessar tad-data personali u l-protezzjoni tal-privatezza fis-settur tal-komunikazzjoni elettronika(Direttiva dwar il-privatezza u l-komunikazzjoni elettronika), fil-verżjoni emendata mid-Direttiva 2009/136/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal‑25 ta’ Novembru 2009, moqri flimkien mal-Artikoli 7, 8, 11 u 52(1) tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea u mal-Artikolu 4 TUE, għandu jiġi interpretat fis-sens li huwa inkompatibbli ma’ leġiżlazzjoni nazzjonali li:
– tobbliga lill-fornituri tas-servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi disponibbli għall-pubbliku jżommu, b’mod preventiv, ġenerali u indifferenzjat, id-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni tal-utenti finali ta’ dawn is-servizzi għal għanijiet differenti minn dawk tal-protezzjoni tas-sigurtà nazzjonali kontra theddida li hija reali u attwali jew prevedibbli;
– ma tissuġġettax l-aċċess tal-awtoritajiet kompetenti għad-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni miżmuma għal stħarriġ minn qabel imwettaq minn qorti jew minn entità amministrattiva indipendenti.
2. Qorti nazzjonali ma tistax tillimita ratione temporis l-effetti ta’ dikjarazzjoni ta’ illegalità ta’ leġiżlazzjoni interna li timponi fuq il-fornituri tas-servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi, sabiex, b’mod partikolari, tiġi protetta s-sigurtà nazzjonali u tiġi miġġielda l-kriminalità, obbligu ta’ żamma ġġeneralizzata u indifferenzjata tad-data dwar it-traffiku u dwar il-lokalizzazzjoni li huwa inkompatibbli mal-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58, moqri flimkien mal-Artikoli 7, 8, 11 u 52(1) tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali”.