Sprawa C‑682/15

Berlioz Investment Fund SA

przeciwko

Directeur de l’administration des contributions directes

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

złożony przez Cour administrative (Luksemburg)]

Odesłanie prejudycjalne – Dyrektywa 2011/16/UE – Współpraca administracyjna w dziedzinie opodatkowania – Artykuł 1 ust. 1 – Paragraf 5 – Wniosek o przekazanie informacji skierowany do osoby trzeciej – Odmowa udzielenia odpowiedzi – Sankcja – Pojęcie „przewidywalnego związku” informacji, których dotyczy wniosek – Kontrola organu współpracującego – Kontrola sądowa – Zakres – Karta praw podstawowych Unii Europejskiej – Artykuł 51 – Wprowadzanie w życie prawa Unii – Artykuł 47 – Prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem – Dostęp sądu i osoby trzeciej do wniosku o przekazanie informacji złożonego przez organ wnioskujący

Streszczenie – wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 16 maja 2017 r.

1.        Prawa podstawowe – Karta praw podstawowych Unii Europejskiej – Zakres stosowania – Wprowadzanie w życie prawa Unii – Uregulowanie krajowe przewidujące sankcję pieniężną w wypadku odmowy dostarczenia informacji na podstawie dyrektywy 2011/16 – Włączenie

(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 51 ust. 1; dyrektywa Rady 2011/16, art. 18, art. 22 ust. 1)

2.        Prawa podstawowe – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Ograniczenia – Decyzja nakazowa mająca na celu umożliwienie realizacje wniosku złożonego na podstawie dyrektywy 2011/16 sankcję za niewykonanie takiej decyzji – Włączenie – Warunek – Kontrola zgodności z prawem decyzji nakazowej

(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47)

3.        Zbliżanie ustawodawstw – Współpraca administracyjna w dziedzinie opodatkowania – Dyrektywa 2011/16 – Wymiana informacji na wniosek – Wniosek o przekazanie informacji skierowany do osoby trzeciej – Powstanie obowiązku współpracującego państwa członkowskiego udzielenia na niego odpowiedzi i zgodność z prawem decyzji nakazowej skierowanej przez to państwo członkowskie do adresata decyzji – Warunek – Przewidywalny związek żądanych informacji – Ocena spoczywająca na organie wnioskującym – Ograniczenia

(dyrektywa Rady 2011/16, art. 1 ust. 1, 5, art. 17 ust. 1)

4.        Zbliżanie ustawodawstw – Współpraca administracyjna w dziedzinie opodatkowania – Dyrektywa 2011/16 – Wymiana informacji na wniosek – Wniosek o przekazanie informacji skierowany do osoby trzeciej – Badanie przez organ współpracujący ważności tego wniosku – Obowiązek spoczywający na organie wnioskującym – Przedstawienie odpowiedniego uzasadnienia dotyczącego celu informacji, których dotyczy wniosek

(dyrektywa Rady 2011/16, art. 1 ust. 1, 5, art. 17 ust. 1)

5.        Zbliżanie ustawodawstw – Współpraca administracyjna w dziedzinie opodatkowania – Dyrektywa 2011/16 – Wymiana informacji na wniosek – Wniosek o przekazanie informacji skierowany do osoby trzeciej – Badanie przez organ współpracujący ważności tego wniosku – Zakres – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Kontrola sądowa sankcji nałożonej ze względu na nieposzanowanie decyzji nakazowej – Kontrola zgodności z prawem tej decyzji nakazowej – Włączenie

(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47; dyrektywa Rady 2011/16, art. 1 ust. 1, 5)

6.        Prawa podstawowe – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Dyrektywa 2011/16 – Współpraca administracyjna w dziedzinie opodatkowania – Kontrola sądowa wniosku o przekazanie informacji skierowanego do osoby trzeciej – Prawo dostępu sąd współpracującego państwa członkowskiego do tego wniosku – Brak takiego prawa dostępu adresata, którego dotyczy ten wniosek

(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47; dyrektywa Rady 2011/16, art. 16, art. 20 ust. 2)

1.      Artykuł 51 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej należy interpretować w ten sposób, że państwo członkowskie stosuje prawo Unii w rozumieniu tego przepisu i w konsekwencji Karta praw podstawowych Unii Europejskiej znajduje zastosowanie, w sytuacji gdy w swoim ustawodawstwie państwo to przewiduje sankcję pieniężną wobec adresata decyzji, który odmawia udzielenia informacji w ramach wymiany pomiędzy organami podatkowymi, uzasadnionej w szczególności przepisami dyrektywy Rady 2011/16/UE z dnia 15 lutego 2011 r. w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania i uchylającej dyrektywę 77/799/EWG.

Okoliczność, że dyrektywa 2011/16 nie przewiduje wyraźnie stosowania sankcji, nie wyklucza uznania, że mieszczą się one w ramach stosowania tej dyrektywy, a zatem należą do zakresu stosowania prawa Unii. Pojęcia „środków gromadzenia informacji” w rozumieniu art. 18 tej dyrektywy oraz „działań niezbędnych w celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania uzgodnień dotyczących współpracy administracyjnej” w rozumieniu jej art. 22 ust. 1 obejmują takie sankcje.

W tej sytuacji nie ma znaczenia, że przepis krajowy będący podstawą sankcji takiej jak sankcja nałożona na spółkę Berlioz zawarty jest w ustawie, która nie została przyjęta w celu transpozycji dyrektywy 2011/16, gdyż stosowanie tego przepisu krajowego ma gwarantować stosowanie rzeczonej dyrektywy (zob. podobnie wyrok z dnia 26 lutego 2013 r., Åkerberg Fransson, C‑617/10, EU:C:2013:105, pkt 28).

(zob. pkt 39, 40, 42; pkt 1 sentencji)

2.      Artykuł 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej należy interpretować w ten sposób, że adresat decyzji, na którego nałożona została sankcja pieniężna za niewykonanie decyzji administracyjnej nakazującej mu przekazanie informacji w ramach wymiany między krajowymi organami podatkowymi na podstawie dyrektywy 2011/16, ma prawo zakwestionować zgodność z prawem tej decyzji.

Z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, że prawa podstawowe chronione w porządku prawnym Unii znajdują zastosowanie we wszystkich sytuacjach podlegających prawu Unii, a stosowanie tego prawa oznacza jednoczesne zastosowanie praw podstawowych chronionych na mocy karty (zob. podobnie wyroki: z dnia 26 lutego 2013 r., Åkerberg Fransson, C‑617/10, EU:C:2013:105, pkt 19–21; a także z dnia 26 września 2013 r., Texdata Software, C‑418/11, EU:C:2013:588, pkt 72, 73).

Jeśli chodzi w szczególności o wymóg obejmujący prawo zagwarantowane przez prawo Unii w rozumieniu art. 47 karty, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem ochrona przed arbitralnymi lub dysproporcjonalnymi ingerencjami władzy publicznej w sferę prywatnej działalności osoby, zarówno fizycznej, jak i prawnej, stanowi ogólną zasadę prawa Unii (wyroki: z dnia 21 września 1989 r., Hoechst/Komisja, 46/87 i 227/88, EU:C:1989:337, pkt 19; z dnia 22 października 2002 r., Roquette Frères, C‑94/00, EU:C:2002:603, pkt 27; a także postanowienie z dnia 17 listopada 2005 r., Minoan Lines/Komisja, C‑121/04 P, niepublikowane, EU:C:2005:695, pkt 30).

Artykuł 47 akapit drugi karty przewiduje, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia jego sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd. Poszanowanie tego prawa zakłada, że decyzja organu administracji, która sama nie spełnia wymogu niezawisłości i bezstronności, zostaje poddana późniejszej kontroli przez organ sądowy, który powinien w szczególności być właściwy w zakresie rozstrzygania każdej istotnej kwestii.

W rezultacie, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 80 opinii, sąd krajowy, do którego wpłynęła skarga na administracyjną grzywnę pieniężną nałożoną na adresata decyzji za niewykonanie decyzji nakazowej, musi mieć możliwość zbadania zgodności z prawem tej decyzji w celu spełnienia wymogów z art. 47 karty.

(zob. pkt 49, 51, 55, 56, 59; pkt 2 sentencji)

3.      Artykuł 1 ust. 1 i art. 5 dyrektywy 2011/16 należy interpretować w ten sposób, że „przewidywalny związek” informacji, o przekazanie których zwróciło się państwo członkowskie do innego państwa członkowskiego, stanowi przesłankę, którą musi spełnić wniosek o przekazanie informacji, aby zaistniał obowiązek udzielenia odpowiedzi na ten wniosek przez współpracujące państwo członkowskie, a tym samym przesłankę zgodności z prawem decyzji nakazowej skierowanej przez to państwo członkowskie do adresata decyzji oraz sankcji nałożonej na niego z uwagi na niewykonanie tej decyzji.

Celem pojęcia przewidywalnego związku, który wynika z motywu 9 dyrektywy 2011/16, jest zatem umożliwienie organowi wnioskującemu uzyskania wszystkich informacji, które uważa za pożądane w ramach prowadzonego dochodzenia, bez upoważniania go jednak przy tym do wykroczenia w oczywisty sposób poza ramy tego dochodzenia lub nadmiernego obciążenia organu współpracującego.

To zatem do tego organu prowadzącego dochodzenie będące u podstaw wniosku o przekazanie informacji należy w zależności od okoliczności sprawy dokonanie oceny przewidywalnego związku informacji, o które zwrócono się do celów tego dochodzenia, z uwzględnieniem przebiegu postępowania oraz zwykłych źródeł informacji, które mógł on wykorzystać zgodnie z art. 17 ust. 1 dyrektywy 2011/16.

O ile organ wnioskujący dysponuje w tym zakresie marginesem uznania, o tyle jednak nie może on zwrócić się o przekazanie informacji, które nie mają żadnego związku z danym dochodzeniem.

(zob. pkt 68, 70, 71, 74; pkt 3 sentencji)

4.      Zobacz tekst orzeczenia.

(zob. pkt 78–80)

5.      Artykuł 1 ust. 1 i art. 5 dyrektywy 2011/16 należy interpretować w ten sposób, że kontrola organu współpracującego, do którego na podstawie tej dyrektywy wpłynął wniosek organu wnioskującego o przekazanie informacji, nie ogranicza się do formalnej prawidłowości tego wniosku, ale ma umożliwić również temu organowi współpracującemu ustalenie, że żądane informacje nie pozostają bez żadnego przewidywalnego związku z tożsamością danego podatnika i tożsamością ewentualnie wskazanej osoby trzeciej, jak też wymogami danego postępowania podatkowego. Te dwa przepisy dyrektywy 2011/16 oraz art. 47 karty należy interpretować w ten sposób, że w ramach wniesionej przez adresata decyzji skargi na sankcję, która została na niego nałożona przez organ współpracujący z uwagi na niewykonanie decyzji nakazowej przyjętej przez ten organ w wyniku wniosku o przekazanie informacji złożonego przez organ wnioskujący na podstawie dyrektywy 2011/16, sąd krajowy jest właściwy nie tylko w zakresie zmiany nałożonej sankcji, ale również w zakresie kontroli zgodności z prawem decyzji nakazowej. Co się tyczy przesłanki zgodności z prawem tejże decyzji w odniesieniu do przewidywalnego związku informacji, których dotyczy wniosek, sądowa kontrola ogranicza się do badania oczywistego braku takiego związku.

(zob. pkt 89; pkt 4 sentencji)

6.      Artykuł 47 akapit drugi Karty należy interpretować w ten sposób, że w ramach kontroli sądowej przeprowadzanej przez sąd współpracującego państwa członkowskiego sąd ten powinien mieć dostęp do wniosku o przekazanie informacji skierowanego przez wnioskujące państwo członkowskie do współpracującego państwa członkowskiego. Adresatowi decyzji nie przysługuje natomiast prawo dostępu do pełnego wniosku o przekazanie informacji, który zgodnie z art. 16 dyrektywy 2011/16 ma charakter poufny. Aby mógł on w pełni bronić swych racji przed sądem w odniesieniu do braku przewidywalnego związku informacji, których dotyczy wniosek, wystarcza co do zasady, aby dysponował on informacjami, o których mowa w art. 20 ust. 2 tej dyrektywy.

(zob. pkt 101; pkt 5 sentencji)