SENTENZA TAL-QORTI ĠENERALI (L-Għaxar Awla Estiża)
19 ta’ Mejju 2021 (*)
“Għajnuna mill-Istat – Il-Pajjiżi l-Baxxi – Garanzija mill-Istat għal self u self subordinat tal-Istat favur KLM fil-kuntest tal-pandemija tal-COVID‑19 – Linji gwida temporanji tal-miżuri ta’ għajnuna mill-Istat – Deċiżjoni li ma jitqajmux oġġezzjonijiet – Deċiżjoni li tiddikjara l-għajnuna kompatibbli mas-suq intern – Għajnuna preċedentement mogħtija lil kumpannija oħra tal-istess grupp ta’ impriżi – Obbligu ta’ motivazzjoni – Żamma tal-effetti tad-deċiżjoni”
Fil-Kawża T‑643/20,
Ryanair DAC, stabbilita f’Swords (l‑Irlanda), irrappreżentata minn F.‑C. Laprévote, V. Blanc, E. Vahida, S. Rating u I.‑G. Metaxas-Maranghidis, avukati,
rikorrenti,
vs
Il‑Kummissjoni Ewropea, irrappreżentata minn L. Flynn, S. Noë u C. Georgieva, bħala aġenti,
konvenuta,
sostnuta minn
Ir‑Repubblika Franċiża, irrappreżentata minn E. de Moustier u P. Dodeller, bħala aġenti,
minn
Ir‑Renju tal-Pajjiżi l-Baxxi, irrappreżentat minn J. Langer, bħala aġent, assistit minn I. Rooms, avukata,
u minn
Koninklijke Luchtvaart Maatschappij NV, stabbilita f’Amstelveen (il-Pajjiżi l-Baxxi), irrappreżentata minn K. Schillemans, H. Vanderveen u P. Huizing, avukati,
intervenjenti,
li għandha bħala suġġett talba bbażata fuq l-Artikolu 263 TFUE u intiża għall-annullament tad-Deċiżjoni tal-Kummissjoni C(2020) 4871 final tat‑13 ta’ Lulju 2020 dwar l-għajnuna mill-Istat SA.57116 (2020/N) – Il-Pajjiżi l-Baxxi – COVID‑19: Garanzija ta’ self mill-Istat u self mill-Istat lil KLM,
IL-QORTI ĠENERALI (L-Għaxar Awla Estiża),
komposta minn A. Kornezov (Relatur), President, E. Buttigieg, K. Kowalik-Bańczyk, G. Hesse u M. Stancu, Imħallfin,
Reġistratur: I. Pollalis, Amministratur,
wara li rat il-fażi bil-miktub tal-proċedura u wara s-seduta tal‑25 ta’ Frar 2021,
tagħti l-preżenti
Sentenza
Il-fatti li wasslu għall-kawża
1 Fis‑26 ta’ Ġunju 2020, ir-Renju tal-Pajjiżi l-Baxxi nnotifika lill-Kummissjoni Ewropea, konformement mal-Artikolu 108(3) TFUE, dwar għajnuna mill-Istat favur Koninklijke Luchtvaart Maatschappij NV (iktar ’il quddiem “KLM”), li tikkonsisti, minn naħa, f’garanzija mill-Istat għal self mogħti lilha minn konsorzju ta’ banek u, min-naħa l-oħra, f’self mill-Istat (iktar ’il quddiem il-“miżura ta’ għajnuna inkwistjoni”). Il-baġit totali tal-għajnuna kien jammonta għal EUR 3.4 biljun. L-għan tal-miżura ta’ għajnuna inkwistjoni kien li tipprovdi temporanjament lil KLM il-likwidità li hija kellha bżonn sabiex taffronta r-riperkussjonijiet negattivi tal-pandemija tal-COVID‑19. Ir-Renju tal-Pajjiżi l-Baxxi qies li, fid-dawl tal-importanza ta’ KLM għall-ekonomija tiegħu u għas-servizzi tal-ajru tiegħu, il-falliment tagħha kien ikompli jaggrava d-disturb serju tal-ekonomija tiegħu kkawżat minn din il-pandemija.
2 KLM tagħmel parti mill-grupp Air France-KLM. Il-kumpannija holding Air France-KLM (iktar ’il quddiem il-“kumpannija holding Air France-KLM”) tmexxi l-grupp, u fiha l-Istati Franċiżi u Olandiżi huma l-ikbar azzjonisti, li għandhom 14.3 % u 14 % tal-kapital rispettivament. Il-kumpanniji Air France u KLM huma żewġ sussidjarji tal-kumpannija holding Air France-KLM.
3 Fl‑4 ta’ Mejju 2020, il-Kummissjoni ddikjarat kompatibbli mas-suq intern, permezz tad-Deċiżjoni C(2020)2983 final dwar l-għajnuna mill-Istat SA.57082 (2020/N) – Franza – COVID‑19: linji gwida temporanji [l-Artikolu 107(3)(b) TFUE] – Garanzija u self minn azzjonist favur Air France (iktar ’il quddiem id-“Deċiżjoni Air France”), għajnuna individwali mogħtija mir-Repubblika Franċiża lil Air France, fil-forma ta’ garanzija mill-Istat u ta’ self minn azzjonist, fl-ammont totali ta’ EUR 7 biljuni. Il-miżura ta’ għajnuna kienet intiża sabiex tiffinanzja l-bżonnijiet immedjati tal-likwidità ta’ Air France.
4 Fit‑13 ta’ Lulju 2020, il-Kummissjoni adottat id-Deċiżjoni C(2020) 4871 final, dwar l-għajnuna mill-Istat SA.57116 (2020/N) – Il-Pajjiżi l-Baxxi – COVID‑19: Garanzija ta’ self mill-Istat u self mill-Istat lil KLM (ĠU 2020, C 355, p. 1; iktar ’il quddiem id-“deċiżjoni kkontestata”), li permezz tagħha hija qieset li l-miżura ta’ għajnuna inkwistjoni, minn naħa, kienet tikkostitwixxi għajnuna mill-Istat fis-sens tal-Artikolu 107(1) TFUE u, min-naħa l-oħra, kienet kompatibbli mas-suq intern abbażi tal-Artikolu 107(3)(b) TFUE. Il-Kummissjoni evalwat il-miżura ta’ għajnuna inkwistjoni fid-dawl tal-komunikazzjoni tagħha tad‑19 ta’ Marzu 2020, intitolata “Qafas Temporanju għal miżuri ta’ għajnuna mill-Istat biex jingħata sostenn lill-ekonomija matul it-tifqigħa preżenti tal-COVID‑19” (ĠU 2020, C 91 I, p. 1), emendata fit‑3 ta’ April 2020 (ĠU 2020, C 112 I, p. 1), fit‑13 ta’ Mejju 2020 (ĠU 2020, C 164, p. 3), u emendata wkoll fid‑29 ta’ Ġunju 2020 (ĠU 2020, C 218, p. 3) (iktar ’il quddiem il-“Linji Gwida Temporanji”).
Il-proċedura u t-talbiet tal-partijiet
5 Permezz ta’ att ippreżentat fir-Reġistru tal-Qorti Ġenerali fit‑23 ta’ Ottubru 2020, ir-rikorrenti, Ryanair DAC, ippreżentat dan ir-rikors.
6 Permezz ta’ att ippreżentat fir-Reġistru tal-Qorti Ġenerali fl-istess jum, ir-rikorrenti talbet li l-Qorti Ġenerali tiddeċiedi dwar dan ir-rikors permezz tal-proċedura mħaffa prevista fl-Artikoli 151 u 152 tar-Regoli tal-Proċedura tal-Qorti Ġenerali. Permezz ta’ deċiżjoni tas‑16 ta’ Novembru 2020, il-Qorti Ġenerali (L-Għaxar Awla) laqgħet it-talba għal proċedura mħaffa.
7 Il-Kummissjoni ppreżentat ir-risposta fir-Reġistru tal-Qorti Ġenerali fis‑7 ta’ Diċembru 2020.
8 Skont l-Artikolu 106(2) tar-Regoli tal-Proċedura, fit‑18 ta’ Diċembru 2020, ir-rikorrenti ppreżentat talba motivata għal seduta għas-sottomissjonijiet orali.
9 Fuq proposta tal-Għaxar Awla, il-Qorti Ġenerali ddeċidiet, skont l-Artikolu 28 tar-Regoli tal-Proċedura, li tirreferi l-kawża quddiem kulleġġ ġudikanti estiż.
10 Permezz ta’ atti ppreżentati fir-Reġistru tal-Qorti Ġenerali, fl‑14 ta’ Diċembru 2020, fis‑6 ta’ Jannar 2021 u fil‑15 ta’ Jannar 2021 rispettivament, ir-Renju tal-Pajjiżi l-Baxxi, ir-Repubblika Franċiża u KLM talbu li jintervjenu f’din il-proċedura insostenn tat-talbiet tal-Kummissjoni.
11 Permezz ta’ deċiżjonijiet tat‑12 u tad‑19 ta’ Jannar 2021 rispettivament, il-President tal-Għaxar Awla tal-Qorti Ġenerali aċċetta l-interventi tar-Renju tal-Pajjiżi l-Baxxi u tar-Repubblika Franċiża.
12 Permezz ta’ digriet tas‑27 ta’ Jannar 2021, il-President tat-Tieni Awla tal-Qorti Ġenerali awtorizza l-intervent ta’ KLM.
13 Permezz ta’ miżuri ta’ organizzazzjoni tal-proċedura tal‑14, tad‑19 u tat‑28 ta’ Jannar 2021 rispettivament, ir-Renju tal-Pajjiżi l-Baxxi, ir-Repubblika Franċiża u KLM ġew awtorizzati, skont l-Artikolu 154(3) tar-Regoli tal-Proċedura, jippreżentaw nota ta’ intervent. Fit‑22 ta’ Jannar 2021 u fit‑3 ta’ Frar 2021, ir-Renju tal-Pajjiżi l-Baxxi u r-Repubblika Franċiża rispettivament ippreżentaw in-noti ta’ intervent tagħhom fir-Reġistru tal-Qorti Ġenerali. KLM ma ppreżentatx nota ta’ intervent.
14 Is-sottomissjonijiet orali tal-partijiet u t-tweġibiet tagħhom għall-mistoqsijiet tal-Qorti Ġenerali nstemgħu fis-seduta tal‑25 ta’ Frar 2021. Matul din is-seduta, ir-rikorrenti talbet lill-Qorti Ġenerali tadotta miżura ta’ organizzazzjoni tal-proċedura, fejn stiednet lill-Kummissjoni tipproduċi l-kuntratti msemmija fid-Deċiżjoni Air France u fid-deċiżjoni kkontestata rispettivament, li abbażi tagħhom ingħataw il-miżuri ta’ għajnuna inkwistjoni f’dawn iż-żewġ deċiżjonijiet. Il-fażi orali tal-proċedura ngħalqet permezz ta’ deċiżjoni tas‑26 ta’ Frar 2021.
15 Ir-rikorrenti titlob li l-Qorti Ġenerali jogħġobha:
– tannulla d-deċiżjoni kkontestata;
– tikkundanna lill-Kummissjoni għall-ispejjeż.
16 Il-Kummissjoni titlob li l-Qorti Ġenerali jogħġobha:
– tiċħad ir-rikors;
– tikkundanna lir-rikorrenti għall-ispejjeż.
17 Ir-Repubblika Franċiża titlob li l-Qorti Ġenerali jogħġobha tiċħad ir-rikors bħala inammissibbli sa fejn huwa intiż li jikkontesta l-fondatezza tad-deċiżjoni kkontestata u li tiċħad il-kumplament tiegħu fil-mertu. Sussidjarjament, hija titlob li l-Qorti Ġenerali jogħġobha tiċħdu fil-mertu fl-intier tiegħu.
18 Bħall-Kummissjoni, ir-Renju tal-Pajjiżi l-Baxxi u KLM jitolbu li l-Qorti Ġenerali jogħġobha tiċħad ir-rikors bħala infondat.
Id-dritt
19 Insostenn tar-rikors tagħha, ir-rikorrenti tqajjem ħames motivi, ibbażati rispettivament, l-ewwel wieħed, fuq il-fatt li l-Kummissjoni eskludiet b’mod żbaljat l-għajnuna mogħtija mir-Repubblika Franċiża lil Air France mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-deċiżjoni kkontestata, it-tieni wieħed, fuq ksur tal-prinċipji ta’ nondiskriminazzjoni, tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi u tal-libertà ta’ stabbiliment, it-tielet wieħed, fuq applikazzjoni żbaljata tal-Artikolu 107(3)(b) TFUE, ir-raba’ wieħed, fuq il-fatt li l-Kummissjoni kellha tiftaħ il-proċedura ta’ investigazzjoni formali, u l-ħames wieħed, fuq ksur tal-obbligu ta’ motivazzjoni fis-sens tal-Artikolu 296 TFUE.
Fuq l-ammissibbiltà
20 Ir-rikorrenti ssostni, fil-punti 39 sa 45 tar-rikors, li hija għandha locus standi bħala “parti interessata” fis-sens tal-Artikolu 108(2) TFUE u bħala “parti interessata” fis-sens tal-Artikolu 1(h) tar-Regolament tal-Kunsill (UE) 2015/1589 tat‑13 ta’ Lulju 2015 li jistabbilixxi regoli dettaljati għall-applikazzjoni tal-Artikolu 108 [TFUE] (ĠU 2015, L 248, p. 9), li jippermettilha tippreżenta rikors għal annullament intiż għas-salvagwardja tad-drittijiet proċedurali tagħha, kontra d-deċiżjoni kkontestata, meħuda mingħajr il-ftuħ tal-proċedura ta’ investigazzjoni formali.
21 Bħala kompetitriċi ta’ KLM, l-interessi tar-rikorrenti huma affettwati mill-għoti tal-miżura ta’ għajnuna inkwistjoni, sa fejn din tippermetti lil KLM tikseb self b’kundizzjonijiet favorevoli u tibqa’ fis-suq bħala kompetitriċi ssussidjata tar-rikorrenti, minkejja l-konsegwenzi negattivi tal-pandemija tal-COVID‑19. Mill-banda l-oħra, ir-rikorrenti, li hija t-tielet l-ikbar kumpannija tal-ajru fil-Pajjiżi l-Baxxi, ma tibbenefikax minn tali għajnuna.
22 Il-Kummissjoni ma tikkontestax l-ammissibbiltà tar-rikors.
23 Ir-Repubblika Franċiża tqis li r-rikorrenti ma għandhiex locus standi sabiex tikkontesta l-fondatezza tad-deċiżjoni kkontestata u li, għaldaqstant, l-ewwel, it-tieni u t-tielet motiv tar-rikors huma inammissibbli. Mill-banda l-oħra, ir-Repubblika Franċiża ma tikkontestax l-ammissibbiltà tar-raba’ motiv tar-rikors, peress li r-rikorrenti, fil-fehma tagħha, hija parti interessata fis-sens tal-Artikolu 108(2) TFUE.
24 Għandu jiġi kkonstatat li l-ammissibbiltà tar-rikors ma hijiex iddubitata sa fejn, permezz tiegħu, ir-rikorrenti għandha l-intenzjoni li ssostni li l-Kummissjoni kellha tiftaħ il-proċedura ta’ investigazzjoni formali msemmija fl-Artikolu 108(2) TFUE.
25 Fil-fatt, fil-kuntest tal-proċedura ta’ stħarriġ imsemmija fl-Artikolu 108 TFUE, għandha ssir distinzjoni bejn żewġ fażijiet. Minn naħa, il-fażi preliminari ta’ investigazzjoni stabbilita fl-Artikolu 108(3) TFUE, li tippermetti lill-Kummissjoni tifforma opinjoni preliminari dwar il-kompatibbiltà tal-għajnuna inkwistjoni. Min-naħa l-oħra, il-proċedura ta’ investigazzjoni formali prevista fl-Artikolu 108(2) TFUE, li tippermetti lill-Kummissjoni jkollha informazzjoni sħiħa dwar il-fatti tal-kawża. Huwa biss fil-kuntest ta’ din il-proċedura li t-Trattat FUE jipprevedi l-obbligu, għall-Kummissjoni, li ssejjaħ lill-partijiet interessati sabiex jippreżentaw l-osservazzjonijiet tagħhom (sentenzi tad‑19 ta’ Mejju 1993, Cook vs Il‑Kummissjoni, C‑198/91, EU:C:1993:197, punt 22; tal‑15 ta’ Ġunju 1993, Matra vs Il‑Kummissjoni, C‑225/91, EU:C:1993:239, punt 16, u tal‑15 ta’ Ottubru 2018, Vereniging Gelijkberechtiging Grondbezitters et vs Il‑Kummissjoni, T‑79/16, mhux ippubblikata, EU:T:2018:680, punt 46).
26 Meta l-proċedura ta’ investigazzjoni formali ma tinfetaħx, il-partijiet interessati, li setgħu jippreżentaw osservazzjonijiet matul din it-tieni fażi, ma jkollhomx din il-possibbiltà. Bħala rimedju, huma għandhom id-dritt li jikkontestaw, quddiem il-qorti tal-Unjoni Ewropea, id-deċiżjoni meħuda mill-Kummissjoni li ma tiftaħx il-proċedura ta’ investigazzjoni formali. Għalhekk, rikors intiż għall-annullament ta’ deċiżjoni bbażata fuq l-Artikolu 108(3) TFUE ppreżentat minn parti interessata fis-sens tal-Artikolu 108(2) TFUE huwa ammissibbli meta l-awtur ta’ dan ir-rikors ikun qiegħed b’hekk jipprova jipproteġi d-drittijiet proċedurali li huwa għandu taħt din l-aħħar dispożizzjoni (ara s-sentenza tat‑18 ta’ Novembru 2010, NDSHT vs Il‑Kummissjoni, C‑322/09 P, EU:C:2010:701, punt 56 u l-ġurisprudenza ċċitata).
27 F’dan il-każ, il-proċedura ta’ investigazzjoni formali ma nfetħitx mill-Kummissjoni u r-rikorrenti tinvoka, fil-kuntest tar-raba’ motiv, ksur tad-drittijiet proċedurali tagħha. Fir-rigward tal-Artikolu 1(h) tar-Regolament 2015/1589, impriża kompetitriċi tal-benefiċjarju ta’ miżura ta’ għajnuna tinsab mingħajr dubju fost il-“partijiet interessati”, fis-sens tal-Artikolu 108(2) TFUE (sentenzi tat‑18 ta’ Novembru 2010, NDSHT vs Il‑Kummissjoni, C‑322/09 P, EU:C:2010:701, punt 59, u tat‑3 ta’ Settembru 2020, Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland et vs Il‑Kummissjoni, C‑817/18 P, EU:C:2020:637, punt 50).
28 F’dan il-każ, huwa mingħajr dubju li teżisti relazzjoni ta’ kompetizzjoni bejn ir-rikorrenti u l-benefiċjarju tal-għajnuna. Fil-fatt, ir-rikorrenti sostniet, mingħajr ma ġiet ikkontradetta, li hija kienet ilha tipparteċipa fis-servizz tal-ajru fil-Pajjiżi l-Baxxi għal iktar minn għoxrin sena, li hija kienet, fl‑2019, ittrasportat 3 miljun passiġġier minn jew lejn il-Pajjiżi l-Baxxi u li hija kellha madwar 5 % tas-suq Olandiż, li kien jagħmilha t-tielet l-ikbar kumpannija tal-ajru fil-Pajjiżi l-Baxxi. Ir-rikorrenti enfasizzat ukoll li l-programm tagħha ta’ titjiriet għas-sajf tal‑2020, stabbilit qabel ma faqqgħet il-pandemija tal-COVID‑19, kien jinkludi 43 destinazzjoni minn 3 ajruporti Olandiżi. Għaldaqstant, ir-rikorrenti hija parti interessata li għandha interess li tiżgura s-salvagwardja tad-drittijiet proċedurali tagħha taħt l-Artikolu 108(2) TFUE.
29 Għaldaqstant, hemm lok li tiġi aċċettata l-ammissibbiltà tar-rikors sa fejn ir-rikorrenti tinvoka l-ksur tad-drittijiet proċedurali tagħha.
30 F’dan il-kuntest, għandu jiġi kkonstatat li r-raba’ motiv, li huwa intiż espliċitament sabiex jikseb ir-rispett tad-drittijiet proċedurali tar-rikorrenti, huwa ammissibbli, fid-dawl tal-kwalità tagħha ta’ parti interessata, kif ġie stabbilit fil-punt 29 iktar ’il fuq. Fil-fatt, ir-rikorrenti tista’ tinvoka, għall-finijiet taż-żamma tad-drittijiet proċedurali li hija tgawdi fil-kuntest tal-proċedura ta’ investigazzjoni formali, motivi ta’ natura li juru li l-evalwazzjoni tal-informazzjoni u tal-elementi li l-Kummissjoni kellha jew seta’ jkollha, waqt il-fażi preliminari ta’ investigazzjoni tal-miżura nnotifikata, kellha tqajjem dubji fir-rigward tal-kompatibbiltà ta’ din tal-aħħar mas-suq intern (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tat‑22 ta’ Diċembru 2008, Régie Networks, C‑333/07, EU:C:2008:764, punt 81; tad‑9 ta’ Lulju 2009, 3F vs Il‑Kummissjoni, C‑319/07 P, EU:C:2009:435, punt 35, tal‑24 ta’ Mejju 2011, Il‑Kummissjoni vs Kronoply u Kronotex, C‑83/09 P, EU:C:2011:341, punt 59, u tas‑6 ta’ Mejju 2019, Scor vs Il‑Kummissjoni, T‑135/17, mhux ippubblikata, EU:T:2019:287, punt 73).
31 Għandu jitfakkar, barra minn hekk, li r-rikorrenti għandha d-dritt, sabiex turi l-ksur tad-drittijiet proċedurali tagħha minħabba d-dubji li l-miżura kontenzjuża kellha tqajjem fir-rigward tal-kompatibbiltà tagħha mas-suq intern, li tinvoka argumenti intiżi sabiex juru li l-konstatazzjoni tal-kompatibbiltà ta’ din il-miżura mas-suq intern li waslet għaliha l-Kummissjoni kienet żbaljata, fatt li, a fortiori, huwa ta’ natura li jistabbilixxi li l-Kummissjoni kellu jkollha dubji fl-evalwazzjoni tagħha tal-kompatibbiltà ta’ din il-miżura mas-suq intern. Għaldaqstant, il-Qorti Ġenerali tista’ teżamina l-argumenti fuq il-mertu ppreżentati mir-rikorrenti, sabiex tivverifika jekk dawn humiex ta’ natura li jsostnu l-motiv espressament imressaq minnha dwar l-eżistenza ta’ dubji li jiġġustifikaw il-ftuħ tal-proċedura msemmija fl-Artikolu 108(2) TFUE (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tat‑13 ta’ Ġunju 2013, Ryanair vs Il‑Kummissjoni, C‑287/12 P, mhux ippubblikata, EU:C:2013:395, punti 57 sa 60, u tas‑6 ta’ Mejju 2019, Scor vs Il‑Kummissjoni, T‑135/17, mhux ippubblikata, EU:T:2019:287, punt 77).
32 Fir-rigward tal-ħames motiv, ibbażat fuq ksur tal-obbligu ta’ motivazzjoni, għandu jiġi enfasizzat li l-ksur tal-obbligu ta’ motivazzjoni jaqa’ taħt il-ksur tar-rekwiżit formali essenzjali u jikkostitwixxi kwistjoni ta’ ordni pubbliku li għandha titqajjem ex officio mill-qorti tal-Unjoni u ma hijiex relatata mal-legalità fil-mertu tad-deċiżjoni kkontestata (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat‑2 ta’ April 1998, Il‑Kummissjoni vs Sytraval u Brink’s France, C‑367/95 P, EU:C:1998:154, punti 67 sa 72).
Fuq il-mertu
33 Qabelxejn, għandu jiġi eżaminat il-ħames motiv.
Fuq il-ħames motiv, ibbażat fuq ksur tal-obbligu ta’ motivazzjoni
34 Permezz tal-ħames motiv tagħha, ir-rikorrenti ssostni, essenzjalment, li d-deċiżjoni kkontestata hija vvizzjata minn nuqqas jew minn insuffiċjenza ta’ motivazzjoni f’diversi aspetti.
35 B’mod partikolari, permezz tal-ewwel parti tal-ħames motiv, ir-rikorrenti ssostni, essenzjalment, li l-Kummissjoni naqset milli tesponi r-raġunijiet li għalihom hija ma ħaditx inkunsiderazzjoni l-impatt tal-għajnuna preċedentement mogħtija lil Air France, minkejja li din tal-aħħar tifforma parti, bħal KLM, mill-grupp Air France-KLM.
36 Skont ir-rikorrenti, l-għajnuna mogħtija preċedentement lil Air France setgħet tibbenefika lill-grupp Air France-KLM kollu. F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Kummissjoni ma setgħetx teskludi tali possibbiltà a priori, iżda kienet obbligata, skont il-ġurisprudenza, li tieħu inkunsiderazzjoni l-elementi rilevanti kollha f’dan ir-rigward kif ukoll il-kuntest li fih kienet taqa’ l-miżura ta’ għajnuna inkwistjoni. Issa, fil-paragrafu 19 tad-deċiżjoni kkontestata, il-Kummissjoni llimitat ruħha li tindika, mingħajr prova jew spjegazzjoni oħra, li “is-sussidjarja Air France tal-grupp Air France-KLM ma hijiex il-benefiċjarja tal-miżura ta’ għajnuna [inkwistjoni]”. Madankollu, hija naqset milli tivverifika u timmotiva l-kwistjoni dwar jekk l-għajnuna mogħtija preċedentement lill-bqija tal-grupp, u b’mod partikolari lil Air France, setgħetx ukoll tkun ta’ benefiċċju għal KLM, li l-kontijiet tagħha huma kkonsolidati ma’ dawk ta’ Air France. F’dan ir-rigward, ir-rikorrenti tikkritika lill-Kummissjoni li llimitat ruħha li tindika li l-awtoritajiet Olandiżi kienu “kkonfermaw” li s-sussidjarja Air France tal-kumpannija holding Air France-KLM ma kinitx il-benefiċjarja tal-miżura ta’ għajnuna inkwistjoni, mingħajr madankollu ma ppreċiżat kif din l-affermazzjoni kienet ser tiġi implimentata fil-prattika. Issa, huwa essenzjali li jiġu eżaminati dawn l-aspetti tal-miżura ta’ għajnuna inkwistjoni sabiex tiġi vverifikata l-proporzjonalità tal-għajnuna u, pereżempju, jekk il-kundizzjonijiet ta’ kumulu u l-limiti massimi stabbiliti fil-paragrafu 25(d) u fil-paragrafu 27(d) tal-Linji Gwida Temporanji ġewx osservati. Skont ir-rikorrenti, il-kumpannija holding Air France-KLM u ż-żewġ sussidjarji tagħha jagħmlu parti minn unità ekonomika waħda, li tibbenefika, skont id-deċiżjoni kkontestata, meħuda flimkien mad-Deċiżjoni Air France, minn ammont totali ta’ EUR 10.4 biljun ta’ għajnuna.
37 Il-Kummissjoni, sostnuta mir-Renju tal-Pajjiżi l-Baxxi, mir-Repubblika Franċiża, u minn KLM, tikkontesta dawn l-argumenti. Hija ssostni li, peress li KLM ma kinitx waħda mill-benefiċjarji tal-għajnuna mogħtija lil Air France, hija ma kinitx obbligata tipprovdi spjegazzjonijiet fuq dan il-punt. Hija tfakkar f’dan ir-rigward li l-benefiċjarju tal-miżura ta’ għajnuna inkwistjoni huwa KLM, u mhux il-grupp Air France-KLM u lanqas Air France nnifisha. Bl-istess mod, kienet Air France li bbenefikat mill-għajnuna awtorizzata mid-Deċiżjoni Air France u mhux il-grupp Air France-KLM jew KLM innifisha. Barra minn hekk, l-awtoritajiet Olandiżi u Franċiżi kkonfermaw li KLM u Air France kienu l-benefiċjarji rispettivi tal-għajnuna inkwistjoni. Barra minn hekk, il-karatteristiċi ta’ din jeskludu r-riskju li l-għajnuna mogħtija lil Air France testendi għal KLM u viċe versa.
38 Għandu jitfakkar, qabelxejn, li, skont ġurisprudenza stabbilita, il-motivazzjoni meħtieġa mill-Artikolu 296 TFUE għandha tkun adattata għan-natura tal-att inkwistjoni u għandha tindika b’mod ċar u inekwivoku r-raġunament tal-istituzzjoni, li tkun l-awtriċi tal-att, b’mod li jippermetti lill-persuni kkonċernati jkunu jafu l-ġustifikazzjonijiet tal-miżura meħuda u lill-qorti kompetenti teżerċita l-istħarriġ tagħha. Ir-rekwiżit ta’ motivazzjoni għandu jiġi evalwat skont iċ-ċirkustanzi tal-każ, b’mod partikolari skont il-kontenut tal-att, in-natura tal-motivi invokati u l-interess li d-destinatarji jew persuni oħra li huma kkonċernati direttament u individwalment mill-att jista’ jkollhom sabiex jirċievu spjegazzjonijiet. Ma huwiex meħtieġ li l-motivazzjoni tispeċifika l-punti rilevanti kollha ta’ fatt u ta’ liġi, sa fejn il-kwistjoni dwar jekk il-motivazzjoni ta’ att tissodisfax r-rekwiżiti tal-imsemmi Artikolu 296 TFUE għandha tiġi evalwata mhux biss fid-dawl tal-formulazzjoni tiegħu, iżda wkoll fid-dawl tal-kuntest tiegħu kif ukoll tar-regoli legali kollha li jirregolaw il-qasam ikkonċernat (ara s-sentenza tat‑8 ta’ Settembru 2011, Il‑Kummissjoni vs Il‑Pajjiżi l-Baxxi, C‑279/08 P, EU:C:2011:551, punt 125 u l-ġurisprudenza ċċitata).
39 Għalkemm huwa minnu li l-istituzzjonijiet ma humiex obbligati, fil-motivazzjoni tad-deċiżjonijiet adottati, li jieħdu pożizzjoni fuq l-argumenti kollha li l-partijiet ikkonċernati jinvokaw quddiemhom matul proċedura amministrattiva, xorta jibqa’ l-fatt li huma għandhom jesponu l-fatti u l-kunsiderazzjonijiet legali li għandhom importanza essenzjali fl-istruttura tad-deċiżjonijiet tagħhom (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tal‑10 ta’ Lulju 2008, Bertelsmann u Sony Corporation of America vs Impala, C‑413/06 P, EU:C:2008:392, punt 169 u l-ġurisprudenza ċċitata, u tat‑18 ta’ Settembru 2018, Duferco Long Products vs Il‑Kummissjoni, T‑93/17, mhux ippubblikata, EU:T:2018:558, punt 67).
40 F’dan il-kuntest, id-deċiżjoni li ma tinfetaħx il-proċedura ta’ investigazzjoni formali prevista fl-Artikolu 108(2) TFUE għandha tinkludi biss ir-raġunijiet li għalihom il-Kummissjoni tqis li quddiemha ma għandhiex diffikultajiet serji ta’ evalwazzjoni tal-kompatibbiltà tal-għajnuna kkonċernata mas-suq intern u li anki motivazzjoni fil-qosor ta’ din id-deċiżjoni għandha titqies li hija suffiċjenti fid-dawl tar-rekwiżit ta’ motivazzjoni previst fl-Artikolu 296 TFUE jekk hija turi b’mod ċar u inekwivoku r-raġunijiet li għalihom il-Kummissjoni qieset li ma tinsabx fil-preżenza ta’ tali diffikultajiet, fejn il-kwistjoni tal-fondatezza ta’ din il-motivazzjoni ma tagħmilx parti minn dan ir-rekwiżit (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tat‑22 ta’ Diċembru 2008, Régie Networks, C‑333/07, EU:C:2008:764, punti 65, 70 u 71; tas‑27 ta’ Ottubru 2011, L‑Awstrija vs Scheucher-Fleisch et, C‑47/10 P, EU:C:2011:698, punt 111, u tat‑12 ta’ Mejju 2016, Hamr – Sport vs Il‑Kummissjoni, T‑693/14, mhux ippubblikata, EU:T:2016:292, punt 54).
41 F’dan il-każ, għandu jiġi rrilevat li l-Kummissjoni kkonstatat, fil-paragrafi 18 u 19 tad-deċiżjoni kkontestata, minn naħa, li KLM kienet il-benefiċjarja tal-miżura ta’ għajnuna inkwistjoni, u, min-naħa l-oħra, li l-awtoritajiet Olandiżi kienu kkonfermaw li Air France, sussidjarja tal-kumpannija holding Air France-KLM, ma kinitx il-benefiċjarja tal-miżura ta’ għajnuna inkwistjoni.
42 Għandu jiġi osservat ukoll li, fid-Deċiżjoni Air France, li tikkonċerna għajnuna mill-Istat mogħtija madwar xahrejn qabel lil Air France, li hija kumpannija li tifforma parti, flimkien ma’ KLM, mill-istess grupp ta’ impriżi, peress li din id-deċiżjoni tikkostitwixxi għalhekk element kuntestwali li għandu jittieħed inkunsiderazzjoni sabiex jiġi eżaminat jekk il-motivazzjoni tad-deċiżjoni kkontestata tissodisfax ir-rekwiżiti tal-Artikolu 296 TFUE, skont il-ġurisprudenza mfakkra fil-punt 40 iktar ’il fuq, il-Kummissjoni indikat, fil-paragrafu 21, inter alia, li l-benefiċjarju tal-miżura ta’ għajnuna li hija s-suġġett ta’ din id-deċiżjoni kienet “il-kumpannija Air France permezz tal-kumpannija Air-France-KLM, il-kumpannija holding tal-grupp” u li l-awtoritajiet Franċiżi kienu kkonfermaw li s-sussidjarja KLM tal-kumpannija holding Air France-KLM ma kinitx ser tibbenefika mill-finanzjament inkwistjoni.
43 Id-deċiżjoni kkontestata ma fihiex elementi oħra ta’ analiżi fir-rigward tal-kwistjoni dwar jekk l-għajnuna mogħtija preċedentement lill-“kumpannija Air France permezz tal-kumpannija Air France-KLM, il-kumpannija holding tal-grupp” setgħetx tintuża wkoll, anki parzjalment, għall-bżonnijiet ta’ likwidità ta’ KLM, jekk ikun il-każ permezz tal-kumpannija holding Air France-KLM, li tagħha kemm Air France kif ukoll KLM huma sussidjarji.
44 Għaldaqstant, għandu jiġi eżaminat jekk il-motivazzjoni tad-deċiżjoni kkontestata turix b’mod ċar u inekwivoku, b’mod li jippermetti lill-persuni kkonċernati jkunu jafu l-ġustifikazzjonijiet tal-miżura meħuda u lill-Qorti Ġenerali teżerċita l-istħarriġ tagħha, ir-raġunijiet li għalihom il-Kummissjoni kkunsidrat li KLM ma setgħetx tibbenefika mill-għajnuna preċedentement mogħtija lil Air France permezz tal-kumpannija holding Air France-KLM, anki jekk dawn il-kumpanniji jagħmlu parti mill-istess grupp.
45 F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li, konformement mal-punt 11 tal-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni dwar il-kunċett ta’ għajnuna mill-Istat kif imsemmi fl-Artikolu 107(1) [TFUE] (ĠU 2016, C 262, p. 1), diversi entitajiet legali distinti jistgħu jitqiesu li jifformaw unità ekonomika waħda għall-finijiet tal-applikazzjoni tar-regoli fil-qasam tal-għajnuna mill-Istat. Għal dan l-għan, għandha tittieħed inkunsiderazzjoni l-eżistenza ta’ ishma li jagħtu kontroll ta’ waħda mill-entitajiet fl-oħra kif ukoll l-eżistenza ta’ rabtiet funzjonali, ekonomiċi u organiċi oħra bejniethom.
46 Il-ġurisprudenza rrikonoxxiet ukoll li, meta persuni fiżiċi jew ġuridiċi legalment distinti jikkostitwixxu unità ekonomika, hemm lok li dawn jiġu ttrattati bħala impriża waħda fir-rigward tal-applikazzjoni tar-regoli tal-kompetizzjoni tal-Unjoni. Fil-qasam tal-għajnuna mill-Istat, tqum b’mod partikolari l-kwistjoni dwar jekk teżistix unità ekonomika meta tirrigwarda l-identifikazzjoni tal-benefiċjarju ta’ għajnuna (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tal‑14 ta’ Novembru 1984, Intermills vs Il‑Kummissjoni, 323/82, EU:C:1984:345, punti 11 u 12, u tat‑8 ta’ Settembru 2009, AceaElectrabel vs Il‑Kummissjoni, T‑303/05, mhux ippubblikata, EU:T:2009:312, punt 101).
47 Fost l-elementi meħuda inkunsiderazzjoni mill-ġurisprudenza sabiex tiġi ddeterminata l-preżenza jew l-assenza ta’ unità ekonomika fil-qasam tal-għajnuna mill-Istat hemm b’mod partikolari l-parteċipazzjoni tal-impriża kkonċernata f’grupp ta’ kumpanniji li l-kontroll tiegħu huwa eżerċitat direttament jew indirettament minn waħda minnhom, it-tkomplija ta’ attivitajiet ekonomiċi identiċi jew paralleli u l-assenza ta’ awtonomija ekonomika tal-kumpanniji kkonċernati (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal‑14 ta’ Ottubru 2004, Pollmeier Malchow vs Il‑Kummissjoni, T‑137/02, EU:T:2004:304, punti 68 sa 70); l-istabbiliment ta’ grupp uniku kkontrollat minn entità waħda, minkejja l-kostituzzjoni ta’ kumpanniji ġodda li kull waħda minnhom għandha personalità ġuridika distinta (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal‑14 ta’ Novembru 1984, Intermills vs Il‑Kummissjoni, 323/82, EU:C:1984:345, punt 11); il-possibbiltà, għal entità li għandha ishma ta’ kontroll f’kumpannija oħra, li teżerċita, lil hinn minn sempliċi investiment ta’ kapital minn investitur, minn funzjonijiet ta’ kontroll, ta’ impetu u ta’ għajnuna finanzjarja fir-rigward ta’ din il-kumpannija kif ukoll l-eżistenza ta’ rabtiet organiċi u funzjonali bejniethom (sentenzi tas‑16 ta’ Diċembru 2010, AceaElectrabel Produzione vs Il‑Kummissjoni, C‑480/09 P, EU:C:2010:787, punt 51; ara wkoll, f’dan is-sens, is-sentenza tal‑10 ta’ Jannar 2006, Cassa di Risparmio di Firenze et, C‑222/04, EU:C:2006:8, punti 116, 117); kif ukoll l-eżistenza ta’ klawżoli kuntrattwali rilevanti (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tas‑16 ta’ Diċembru 2010, AceaElectrabel Produzione vs Il‑Kummissjoni, C‑480/09 P, EU:C:2010:787, punt 57).
48 Barra minn hekk, hija l-Kummissjoni li għandha teżamina b’viġilanza partikolari r-rabtiet bejn il-kumpanniji li jifformaw parti mill-istess grupp meta jkun hemm lok għal biża’ li l-effetti fuq il-kompetizzjoni jirriżultaw f’kumulu ta’ għajnuna mill-Istat fi ħdan l-istess grupp (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat‑8 ta’ Settembru 2009, AceaElectrabel vs Il‑Kummissjoni, T‑303/05, mhux ippubblikata, EU:T:2009:312, punt 116).
49 Barra minn hekk, il-Kummissjoni hija obbligata, fl-interess ta’ amministrazzjoni tajba tar-regoli fundamentali tat-Trattat FUE dwar l-għajnuna mill-Istat, li tmexxi l-proċedura ta’ investigazzjoni tal-miżuri ta’ għajnuna inkwistjoni b’mod diliġenti u imparzjali, sabiex ikollha għad-dispożizzjoni tagħha, waqt l-adozzjoni tad-deċiżjoni finali, l-informazzjoni l-iktar kompleta u affidabbli possibbli sabiex tagħmel dan (ara s-sentenza tat‑2 ta’ Settembru 2010, Il‑Kummissjoni vs Scott, C‑290/07 P, EU:C:2010:480, punt 90; ara wkoll, f’dan is-sens, is-sentenza tat‑2 ta’ April 1998, Il‑Kummissjoni vs Sytraval u Brink’s France, C‑367/95 P, EU:C:1998:154, punt 62).
50 F’dan il-każ, fl-ewwel lok, għandu jiġi rrilevat li Air France u KLM huma żewġ kumpanniji li jagħmlu parti mill-istess grupp, u li l-kumpannija holding Air France-KLM tmexxih.
51 Għalkemm id-deċiżjoni kkontestata tiddeskrivi l-kompożizzjoni tal-azzjonisti tal-kumpannija holding Air France-KLM (paragrafu 18 tad-deċiżjoni kkontestata, ara l-punt 2 iktar ’il fuq), mill-banda l-oħra, hija ma tinkludi l-ebda informazzjoni dwar il-kompożizzjoni tal-azzjonisti taż-żewġ sussidjarji tagħha, Air France u KLM.
52 Meta ġew mistoqsija dwar dan il-punt matul is-seduta, ir-Renju tal-Pajjiżi l-Baxxi u KLM indikaw, fir-rigward tal-kompożizzjoni tal-azzjonisti ta’ KLM, li 49 % tal-kapital ta’ din il-kumpannija kien miżmum mill-kumpannija holding Air France-KLM, 5.9 % mir-Renju tal-Pajjiżi l-Baxxi, 44.8 % minn “żewġ fondazzjonijiet Olandiżi”, u l-bqija kienet miżmuma minn azzjonisti oħra. F’dan ir-rigward, ir-Renju tal-Pajjiżi l-Baxxi u KLM iddikjaraw li l-kumpannija holding Air France-KLM kellha l-hekk imsejħa “proprjetà ekonomika” ta’ KLM.
53 Fir-rigward tal-kompożizzjoni tal-azzjonisti ta’ Air France, ir-Repubblika Franċiża indikat, waqt is-seduta, bi tweġiba għal mistoqsija li saritilha mill-Qorti Ġenerali, li l-kumpannija holding Air France-KLM kienet l-unika azzjonista tal-kumpannija Air France.
54 Minn din l-informazzjoni, miksuba biss waqt is-seduta, u minkejja li l-Qorti Ġenerali ma hijiex f’pożizzjoni li tivverifika l-eżattezza u l-kompletezza tagħha u li tifhem kompletament l-istruttura kapitalistika tal-grupp Air France-KLM, jirriżulta li, minn naħa, 100 % tal-kapital ta’ Air France huwa miżmum mill-kumpannija holding Air France-KLM u, min-naħa l-oħra, il-“proprjetà ekonomika” ta’ KLM tappartjeni lill-kumpannija holding Air France-KLM, li hija, barra minn hekk, l-ikbar azzjonista tagħha.
55 Fit-tieni lok, għandu jiġi kkonstatat li d-deċiżjoni kkontestata ma fiha l-ebda informazzjoni dwar ir-rabtiet funzjonali, ekonomiċi u organiċi bejn il-kumpannija holding Air France-KLM u s-sussidjarji tagħha Air France u KLM.
56 Meta ġiet mistoqsija f’dan ir-rigward waqt is-seduta, KLM spjegat li l-kumpannija holding Air France-KLM kienet twettaq, inter alia, funzjonijiet intiżi sabiex tikseb finanzjament fis-swieq globali, permezz tas-self jew bil-ħruġ ta’ bonds, sabiex tamministra l-bejgħ u d-dħul komuni ġġenerat, pereżempju, mill-bejgħ ta’ biljetti tal-ajru u sabiex tiżgura l-provvista ta’ ċerti servizzi użati komunement, kif ukoll relazzjonijiet mal-investituri. Jidher għalhekk li l-kumpannija holding teżerċita attivitajiet ta’ ċerta importanza għall-benefiċċju tal-grupp Air France-KLM.
57 Madankollu, fl-assenza ta’ informazzjoni f’dan ir-rigward fid-deċiżjoni kkontestata, il-Qorti Ġenerali ma għandha l-ebda bażi verifikabbli u kompleta li tippermettilha tifhem liema huma l-funzjonijiet rispettivi tal-kumpanniji msemmija iktar ’il fuq tal-grupp, ir-rabtiet statutorji li jgħaqqduhom u, b’mod partikolari, jekk il-kumpannija holding Air France-KLM teżerċitax funzjonijiet ta’ tmexxija, ta’ kontroll, ta’ impetu u ta’ għajnuna finanzjarja fir-rigward tas-sussidjarji tagħha Air France u KLM.
58 Fit-tielet lok, il-Qorti Ġenerali tikkonstata li d-deċiżjoni kkontestata turi li l-kumpannija holding Air France-KLM kienet involuta fl-għoti u fl-amministrazzjoni tal-għajnuna li hija s-suġġett tad-deċiżjoni kkontestata.
59 Fil-fatt, mill-paragrafu 12 tad-deċiżjoni kkontestata jirriżulta li l-Gvern Olandiż u “id-diversi partijiet ikkonċernati” kellhom jikkonkludu diversi kuntratti għall-finijiet tal-għoti tal-miżura ta’ għajnuna inkwistjoni. B’mod partikolari, l-Istat Olandiż, KLM u l-kumpannija holding Air France-KLM kellhom jikkonkludu kuntratt qafas (framework agreement), li jirregola l-kundizzjonijiet ġenerali tal-għoti tal-għajnuna lil KLM. Id-deċiżjoni kkontestata ma tinkludi l-ebda element ieħor dwar il-kontenut ta’ dan il-kuntratt. Madankollu minn dan jista’ jiġi dedott li, bħala firmatarja tal-imsemmi kuntratt, il-kumpannija holding Air France-KLM assumiet ċerti drittijiet u obbligi kuntrattwali fir-rigward tal-miżura ta’ għajnuna inkwistjoni.
60 Bl-istess mod, diversi elementi li jinsabu fid-Deċiżjoni Air France jindikaw li l-kumpannija holding Air France-KLM assumiet obbligi u drittijiet kuntrattwali fir-rigward tal-miżura ta’ għajnuna li hija s-suġġett tal-imsemmija deċiżjoni. Għalhekk, bħala eżempju, skont il-paragrafu 15 ta’ din id-deċiżjoni, ir-Repubblika Franċiża, “il-grupp Air France-KLM” u l-grupp tal-banek ikkonċernati kellhom jikkonkludu ftehim dwar il-garanzija mill-Istat, qabel l-għoti inizjali tagħha, li jippreċiża l-kundizzjonijiet speċifiċi għall-mobilizzazzjoni tal-imsemmija garanzija. Skont il-paragrafu 16 ta’ din id-deċiżjoni, is-self minn azzjonisti kellu jkun ukoll is-suġġett ta’ kuntratt ta’ self konkluż bejn “il-grupp Air France-KLM” u l-Agence des participations de l’État (l-Aġenzija Responsabbli mill-Ishma tal-Gvern, Franza) li tamministra l-ishma finanzjarji tal-Istat azzjonist. B’hekk, il-finanzjamenti inkwistjoni “ser jiġu kkuntrattwalizzati ma’ Air France-KLM”, filwaqt li l-prodott ta’ dawn il-finanzjamenti ser jiġi, skont il-paragrafu 21 tad-Deċiżjoni Air France, “imqiegħed għad-dispożizzjoni tal-kumpannija Air France permezz ta’ kontijiet kurrenti mera stabbiliti bejn il-kumpannija holding Air France-KLM u s-sussidjarja tagħha Air France”. B’hekk jidher li l-kuntratti li jikkonċernaw il-finanzjamenti inkwistjoni ser jiġu konklużi mal-kumpannija holding Air France-KLM, u mhux mal-kumpannija Air France. Barra minn hekk, jidher li dawn il-finanzjamenti ser jitħallsu l-ewwel fil-kontijiet tal-kumpannija holding Air France-KLM, qabel ma jiġu ttrasferiti, “permezz ta’ kontijiet kurrenti mera”, li n-natura u l-funzjonament tagħhom ma humiex madankollu speċifikati, lis-sussidjarja Air France. Barra minn hekk, mill-paragrafi 26 u 31 tad-Deċiżjoni Air France jirriżulta li t-tul tas-self iggarantit mill-Istat kif ukoll dak tal-garanzija mill-Istat jistgħu jiġu estiżi “fuq talba tal-grupp Air France-KLM”. Fir-rigward tas-self minn azzjonist, dan jingħata, skont il-paragrafu 44 tal-istess deċiżjoni, bla ħsara għall-impenji “li ser jiġu sottoskritti mill-grupp Air France-KLM”.
61 Mill-elementi deskritti fil-punti 59 u 60 iktar ’il fuq jirriżulta li l-kumpannija holding Air France-KLM kienet involuta fl-għoti kemm tal-miżura ta’ għajnuna inkwistjoni kif ukoll ta’ dik li kienet is-suġġett tad-Deċiżjoni Air France.
62 Madankollu, fl-assenza ta’ elementi konkreti oħra f’dan ir-rigward fid-deċiżjoni kkontestata, huwa impossibbli għall-Qorti Ġenerali li tifhem ir-rwoli, id-drittijiet u l-obbligi rispettivi, fl-għoti tal-miżuri ta’ għajnuna inkwistjoni, tal-kumpannija holding Air France-KLM u tas-sussidjarji tagħha, jiġifieri KLM, minn naħa, u Air France, min-naħa l-oħra.
63 Waqt is-seduta, il-Kummissjoni spjegat li l-għajnuna preċedentement mogħtija lil Air France ma tistax tkun ta’ benefiċċju lil KLM minħabba l-“istruttura kuntrattwali tat-tranżazzjoni”. Barra minn hekk, hija indikat li ċerti kuntratti fost dawk imsemmija fil-punt 60 iktar ’il fuq jinkludu klawżoli speċifiċi li jipprevedu li l-finanzjament ikkonċernat ser ikun ta’ benefiċċju biss għall-kumpannija Air France u li jeskludu li dan il-finanzjament jista’ jintuża għall-bżonnijiet ta’ likwidità ta’ KLM.
64 Mill-banda l-oħra, meta ġiet mistoqsija f’dan ir-rigward waqt is-seduta, ir-Repubblika Franċiża indikat li l-kuntratti msemmija fid-Deċiżjoni Air France ma fihomx klawżoli speċifiċi intiżi li jeskludu li l-finanzjamenti kkonċernati jistgħu jikkontribwixxu wkoll għall-bżonnijiet tal-grupp.
65 Dawn l-iskambji għalhekk huma xhieda tal-insuffiċjenza u tan-natura frammentarja tal-informazzjoni li għandha l-Qorti Ġenerali. Fil-fatt, id-deċiżjoni kkontestata ma tesponix, bi kwalunkwe mod, il-kontenut tal-obbligi u tad-drittijiet kuntrattwali li għandhom rispettivament il-kumpannija holding Air France-KLM, KLM u Air France, u wisq inqas l-eżistenza possibbli ta’ kwalunkwe mekkaniżmu, ta’ natura kuntrattwali jew le, li jipprekludi li l-għajnuna mogħtija lil Air France permezz tal-kumpannija holding Air France-KLM tibbenefika, bl-intervent tal-kumpannija holding stess, lil KLM u viċe versa.
66 Fi kwalunkwe każ, għandu jitfakkar li l-osservanza tal-obbligu ta’ motivazzjoni għandha tiġi evalwata skont l-elementi ta’ informazzjoni li r-rikorrent ikollu fil-mument tal-preżentata tar-rikors tiegħu. Madankollu, hija ġurisprudenza stabbilita li l-motivazzjoni ma tistax tkun espressa għall-ewwel darba u a posteriori quddiem il-qorti, ħlief f’ċirkustanzi eċċezzjonali (ara s-sentenza tal‑20 ta’ Marzu 2014, Rousse Industry vs Il‑Kummissjoni, C‑271/13 P, mhux ippubblikata, EU:C:2014:175, punt 67 u l-ġurisprudenza ċċitata; ara, wkoll, is-sentenza tal‑20 ta’ Settembru 2011, Evropaïki Dynamiki vs BEI, T‑461/08, EU:T:2011:494, punt 109). Għaldaqstant, l-ispjegazzjonijiet ippreżentati mill-Kummissjoni waqt is-seduta ma jistgħux jikkompletaw il-motivazzjoni tad-deċiżjoni kkontestata fil-mori tal-kawża u huma, għaldaqstant, inammissibbli.
67 Mill-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti jirriżulta li l-Kummissjoni ma setgħetx tikkonkludi li l-għajnuna mogħtija preċedentement lil Air France, permezz tal-kumpannija holding Air France-KLM, fl-ebda każ ma setgħet tintuża għall-bżonnijiet ta’ likwidità ta’ KLM, skont il-każ permezz tal-kumpannija holding Air France-KLM, mingħajr ma tesponi b’mod ċar u inekwivoku l-evalwazzjoni tagħha skont l-elementi kollha mfakkra fil-punti 52 sa 60 iktar ’il fuq.
68 Il-Kummissjoni ma tistax, f’dan ir-rigward, tislet argument mis-sentenza tal‑25 ta’ Ġunju 1998, British Airways et vs Il‑Kummissjoni (T‑371/94 u T‑394/94, EU:T:1998:140). Fil-fatt, fil-kawża li tat lok għal din is-sentenza, il-Kummissjoni kienet imponiet kundizzjonijiet għall-awtorizzazzjoni tal-għajnuna inkwistjoni intiżi sabiex jipprevjenu li parti mill-għajnuna mogħtija lil Air France tiġi ttrasferita, direttament jew indirettament, lil kumpannija oħra tal-istess grupp. Il-Qorti Ġenerali kkunsidrat, fil-punti 313 u 314 ta’ din is-sentenza, li l-imsemmija kundizzjonijiet ta’ awtorizzazzjoni kienu jikkostitwixxu mezz suffiċjenti u xieraq sabiex jiġi ggarantit li Air France kienet l-unika benefiċjarja tal-għajnuna. Mill-banda l-oħra, f’din il-kawża, tali kundizzjonijiet ta’ awtorizzazzjoni jidhru li huma nieqsa u d-deċiżjoni kkontestata ma tinkludi l-ebda informazzjoni f’dan ir-rigward.
69 Ċertament, ġie deċiż li l-Kummissjoni kellha setgħa diskrezzjonali wiesgħa sabiex tiddetermina jekk kumpanniji li jagħmlu parti minn grupp kellhomx jitqiesu bħala unità ekonomika jew inkella bħala ġuridikament u finanzjarjament awtonomi għall-finijiet tal-applikazzjoni tal-iskema ta’ għajnuna mill-Istat. Dan il-poter ta’ evalwazzjoni tal-Kummissjoni jimplika t-teħid inkunsiderazzjoni taċ-ċirkustanzi u tal-evalwazzjoni ta’ fatti u ta’ ċirkustanzi ekonomiċi kumplessi. Peress li l-qorti tal-Unjoni ma tistax tissotitwixxi l-evalwazzjoni tal-fatti tagħha, b’mod partikolari fuq il-livell ekonomiku, b’dik tal-awtur tad-deċiżjoni, l-istħarriġ tal-Qorti Ġenerali għandu, f’dan ir-rigward, ikun limitat għall-verifika tal-osservanza tar-regoli proċedurali u ta’ motivazzjoni, tal-eżattezza materjali tal-fatti kif ukoll tal-assenza ta’ żball manifest ta’ evalwazzjoni u ta’ użu ħażin tal-poter (ara s-sentenza tat‑8 ta’ Settembru 2009, AceaElectrabel vs Il‑Kummissjoni, T‑303/05, mhux ippubblikata, EU:T:2009:312, punti 101 u 102 u l-ġurisprudenza ċċitata).
70 Għal dan l-għan, il-qorti tal-Unjoni għandha b’mod partikolari tivverifika mhux biss l-eżattezza materjali tal-provi invokati, l-affidabbiltà tagħhom u l-koerenza tagħhom, iżda għandha tistħarreġ ukoll jekk dawn il-provi jikkostitwixxux l-informazzjoni kollha rilevanti li għandha tittieħed inkunsiderazzjoni sabiex tiġi evalwata sitwazzjoni kumplessa u jekk dawn il-provi humiex tali li jissostanzjaw il-konklużjonijiet li jirriżultaw minnhom (sentenza tal‑20 ta’ Settembru 2018, Spanja vs Il‑Kummissjoni, C‑114/17 P, EU:C:2018:753, punt 104).
71 Mill-punti 43 sa 65 iktar ’il fuq jirriżulta li d-deċiżjoni kkontestata ma tesponix b’mod suffiċjentement ċar u preċiż il-punti rilevanti kollha ta’ fatt u ta’ liġi f’dan ir-rigward. Dan l-obbligu japplika iktar u iktar f’każ, bħal dak inkwistjoni, ikkaratterizzat mill-għoti parallel ta’ żewġ għajnuniet mill-Istat lil żewġ sussidjarji tal-istess kumpannija holding, li hija, barra minn hekk, involuta fl-għoti u fl-amministrazzjoni tal-imsemmija għajnuniet u assumiet drittijiet u obbligi kuntrattwali fir-rigward tagħhom.
72 Għaldaqstant, billi llimitat ruħha li tikkonstata li, minn naħa, KLM kienet il-benefiċjarja tal-miżura ta’ għajnuna li kienet is-suġġett tad-deċiżjoni kkontestata u li, min-naħa l-oħra, l-awtoritajiet Olandiżi kienu “kkonfermaw” li l-finanzjament mogħti lil KLM ma kienx ser jintuża minn Air France, minkejja li dawn iż-żewġ kumpanniji kienu jagħmlu parti mill-istess grupp u li ċerti elementi li jinsabu fid-deċiżjoni kkontestata u fid-Deċiżjoni Air France wrew li l-kumpannija holding Air France-KLM kellha ċertu rwol fl-għoti u fl-amministrazzjoni ta’ din l-għajnuna (punti 58 sa 65 iktar ’il fuq), il-Kummissjoni naqset milli timmotiva, b’mod suffiċjenti fid-dritt, id-deċiżjoni kkontestata.
73 Fid-dawl ta’ dak kollu li ntqal, hemm lok li tintlaqa’ l-ewwel parti tal-ħames motiv, mingħajr ma hemm bżonn li jiġu eżaminati l-partijiet l-oħra ta’ dan il-motiv.
74 Għandu jitfakkar ukoll li l-Artikolu 107(3)(b) TFUE jeżiġi mhux biss li l-Istat Membru kkonċernat ikun effettivament ikkonfrontat b’disturb serju tal-ekonomija tiegħu iżda wkoll li l-miżuri ta’ għajnuna adottati sabiex jiġi rrimedjat dan id-disturb ikunu, minn naħa, neċessarji għal dan l-għan u, min-naħa l-oħra, xierqa u proporzjonati sabiex jintlaħaq dan l-għan. Dan l-istess rekwiżit jirriżulta wkoll mill-paragrafu 19 tal-Linji Gwida Temporanji.
75 Barra minn hekk, u b’mod iktar partikolari, kif issostni r-rikorrenti, konformement mal-punt (i) tal-paragrafu 25(d) tal-Linji Gwida Temporanji, l-għajnuna mill-Istat fil-forma ta’ garanziji pubbliċi ġodda fuq is-self hija kkunsidrata bħala kompatibbli mas-suq intern abbażi tal-Artikolu 107(3)(b) TFUE, sa fejn, għas-self li jiskadi wara l‑31 ta’ Diċembru 2020, l-ammont globali tas-self għal kull benefiċjarju ma jaqbiżx id-doppju tal-kont annwali tal-pagi tal-benefiċjarju għall‑2019 jew għall-aħħar sena disponibbli. L-istess limitu japplika għall-għajnuna mill-Istat fil-forma ta’ sussidji għal self pubbliku, konformement mal-punt (i) tal-paragrafu 27(d) tal-imsemmija linji gwida.
76 B’hekk, l-eżami tan-neċessità u tal-proporzjonalità tal-għajnuna, b’mod ġenerali, u tal-osservanza tal-limiti ċċitati iktar ’il fuq, b’mod partikolari, jippreżumi li jkunu stabbiliti minn qabel l-ammont tal-għajnuna, il-benefiċjarju tagħha u l-assenza ta’ riskju ta’ finanzjament trażversali, b’teħid inkunsiderazzjoni tal-għajnuna inkwistjoni, bejn il-kumpannija holding Air France-KLM, KLM u Air France. Issa, l-insuffiċjenza ta’ motivazzjoni li biha hija vvizzjata d-deċiżjoni kkontestata f’dan ir-rigward tipprekludi lill-Qorti Ġenerali milli tistħarreġ jekk il-Kummissjoni qisitx ġustament li ma kienx hemm diffikultajiet serji fl-evalwazzjoni tal-kompatibbiltà tal-għajnuna kkonċernata mas-suq intern.
77 Għaldaqstant, l-insuffiċjenza ta’ motivazzjoni li biha hija vvizzjata d-deċiżjoni kkontestata twassal għall-annullament tagħha.
78 Għalhekk hemm lok li d-deċiżjoni kkontestata tiġi annullata, mingħajr ma huwa neċessarju li jiġu eżaminati l-motivi l-oħra invokati mir-rikorrenti u mingħajr ma hemm bżonn li tingħata deċiżjoni dwar it-talba għal miżura ta’ organizzazzjoni tal-proċedura msemmija fil-punt 14 iktar ’il fuq.
Fuq iż-żamma fis-seħħ tal-effetti tad-deciżjoni annullata
79 Skont ġurisprudenza stabbilita, meta kunsiderazzjonijiet imperattivi ta’ ċertezza legali jiġġustifikaw dan, il-qorti tal-Unjoni tibbenefika, skont it-tieni paragrafu tal-Artikolu 264 TFUE, minn setgħa diskrezzjonali sabiex tindika, f’kull każ partikolari, l-effetti tal-att ikkonċernat li għandhom jitqiesu bħala definittivi (ara, b’analoġija, is-sentenza tat‑22 ta’ Diċembru 2008, Régie Networks, C‑333/07, EU:C:2008:764, punt 121 u l-ġurisprudenza ċċitata).
80 Għaldaqstant, minn din id-dispożizzjoni jirriżulta li, jekk tqis li huwa neċessarju, il-qorti tal-Unjoni tista’, anki ex officio, tillimita l-effett tal-annullament tas-sentenza tagħha (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal‑1 ta’ April 2008, Il‑Parlament u Id‑Danimarka vs Il‑Kummissjoni, C‑14/06 u C‑295/06, EU:C:2008:176, punt 85).
81 Konformement ma’ din il-ġurisprudenza, il-qorti tal-Unjoni għamlet użu mill-possibbiltà li tillimita ratione temporis l-effetti tal-konstatazzjoni tal-invalidità ta’ leġiżlazzjoni tal-Unjoni meta kunsiderazzjonijiet imperattivi ta’ ċertezza legali li jirrigwardaw l-interessi kollha, kemm pubbliċi kif ukoll privati, li huma involuti fil-kawżi kkonċernati kienu jipprekludu l-kontestazzjoni tal-ġbir jew tal-ħlas ta’ somom ta’ flus li saru abbażi ta’ din il-leġiżlazzjoni għall-perijodu preċedenti għad-data tas-sentenza (sentenza tat‑22 ta’ Diċembru 2008, Régie Networks, C‑333/07, EU:C:2008:764, punt 122).
82 F’dan il-każ, il-Qorti Ġenerali tqis li jeżistu kunsiderazzjonijiet imperattivi ta’ ċertezza legali li jiġġustifikaw il-limitazzjoni ratione temporis tal-effetti tal-annullament tad-deċiżjoni kkontestata. Fil-fatt, minn naħa, il-kontestazzjoni immedjata tal-ġbir tas-somom ta’ flus previsti mill-miżura ta’ għajnuna inkwistjoni jkollha konsegwenzi partikolarment dannużi għall-ekonomija u għas-servizz tal-ajru tal-Pajjiżi l-Baxxi f’kuntest ekonomiku u soċjali diġà kkaratterizzat mid-disturb serju tal-ekonomija ta’ dan l-Istat Membru minħabba l-effetti avversi tal-pandemija tal-COVID‑19. Min-naħa l-oħra, għandu jittieħed inkunsiderazzjoni l-fatt li l-annullament tad-deċiżjoni kkontestata jirriżulta mill-insuffiċjenza ta’ motivazzjoni tagħha.
83 Issa, skont l-Artikolu 266 TFUE, il-Kummissjoni, li l-att tagħha ġie annullat, hija obbligata tieħu l-miżuri neċessarji għall-eżekuzzjoni ta’ din is-sentenza tal-Qorti Ġenerali.
84 Għal dawn il-motivi, l-effetti tal-annullament tad-deċiżjoni kkontestata għandhom jiġu sospiżi sal-adozzjoni ta’ deċiżjoni ġdida mill-Kummissjoni. Fid-dawl tal-ħeffa li biha aġixxiet il-Kummissjoni wara l-prenotifika u n-notifika tal-miżura inkwistjoni, l-imsemmija effetti ser jinżammu sospiżi għal perijodu li ma jistax jaqbeż xahrejn mid-data tal-għoti ta’ din is-sentenza fil-każ li l-Kummissjoni tiddeċiedi li tadotta din id-deċiżjoni ġdida fil-kuntest tal-Artikolu 108(3) TFUE u għal perijodu addizzjonali raġonevoli jekk il-Kummissjoni tiddeċiedi li tiftaħ il-proċedura prevista fl-Artikolu 108(2) TFUE (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat‑22 ta’ Diċembru 2008, Régie Networks, C‑333/07, EU:C:2008:764, punt 126).
Fuq l-ispejjeż
85 Skont l-Artikolu 134(1) tar-Regoli tal-Proċedura, il-parti li titlef il-kawża għandha tiġi kkundannata għall-ispejjeż, jekk dawn ikunu ntalbu. Peress li l-Kummissjoni tilfet il-kawża, hija għandha tiġi kkundannata tbati l-ispejjeż rispettivi tagħha kif ukoll dawk tar-rikorrenti, skont it-talbiet ta’ din tal-aħħar.
86 Barra minn hekk, skont l-Artikolu 138(1) tar-Regoli tal-Proċedura, l-Istati Membri u l-istituzzjonijiet li jintervjenu fil-kawża għandhom ibatu l-ispejjeż rispettivi tagħhom. Skont l-Artiklu 138(3) tal-Regoli tal-Proċedura, il-Qorti Ġenerali tista’ tiddeċiedi li intervenjent, minbarra dawk imsemmija fil-paragrafu 1, għandu jbati l-ispejjeż rispettivi tiegħu.
87 Għaldaqstant, għandu jiġi deċiż li r-Renju tal-Pajjiżi l-Baxxi, ir-Repubblika Franċiża u KLM għandhom ibatu l-ispejjeż rispettivi tagħhom.
Għal dawn il-motivi,
IL-QORTI ĠENERALI (L-Għaxar Awla Estiża)
taqta’ u tiddeċiedi:
1) Id-Deċiżjoni tal-Kummissjoni C(2020) 4871 final tat‑13 ta’ Lulju 2020 dwar l-għajnuna mill-Istat SA.57116 (2020/N) – Il-Pajjiżi l-Baxxi – COVID‑19: Garanzija ta’ self mill-Istat u self mill-Istat lil KLM hija annullata.
2) L-effetti tal-annullament tal-imsemmija deċiżjoni għandhom jiġu sospiżi sal-adozzjoni ta’ deċiżjoni ġdida mill‑Kummissjoni Ewropea skont l-Artikolu 108 TFUE. L-imsemmija effetti għandhom jinżammu sospiżi għal perijodu li ma jistax jaqbeż xahrejn mid-data tal-għoti ta’ din is-sentenza fil-każ li l-Kummissjoni tiddeċiedi li tadotta din id-deċiżjoni ġdida fil-kuntest tal-Artikolu 108(3) TFUE u għal perijodu addizzjonali raġonevoli jekk il-Kummissjoni tiddeċiedi li tiftaħ il-proċedura prevista fl-Artikolu 108(2) TFUE
3) Il-Kummissjoni hija kkundannata tbati l-ispejjeż rispettivi tagħha kif ukoll dawk ta’ Ryanair DAC.
4) Ir-Renju tal-Pajjiżi l-Baxxi, ir-Repubblika Franċiża u Koninklijke Luchtvaart Maatschappij NV għandhom ibatu l-ispejjeż rispettivi tagħhom.
Kornezov | Buttigieg | Kowalik-Bańczyk |
Mogħtija f’qorti bil-miftuħ fil-Lussemburgu, fid‑19 ta’ Mejju 2021.
Firem