SENTENZA TAL-QORTI TAL-ĠUSTIZZJA (Awla Manja)
6 ta’ Novembru 2018 (*)
“Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Politika soċjali – Organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol – Direttiva 2003/88/KE – Artikolu 7 – Dritt għal-leave annwali mħallas – Relazzjoni tax-xogħol li tintemm minħabba l-mewt tal-ħaddiem – Leġiżlazzjoni nazzjonali li timpedixxi l-ħlas, lill-aventi kawża tal-ħaddiem, ta’ kumpens finanzjarju għal leave annwali mħallas mhux meħud minnu – Obbligu ta’ interpretazzjoni konformi tad-dritt nazzjonali – Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea – Artikolu 31(2) – Invokabbiltà fil-kuntest ta’ tilwima bejn individwi”
Fil-Kawżi magħquda C‑569/16 u C‑570/16,
li għandhom bħala suġġett żewġ talbiet għal deċiżjoni preliminari skont l-Artikolu 267 TFUE, imressqa mill-Bundesarbeitsgericht (il-Qorti Industrijali Federali, il-Ġermanja), permezz ta’ deċiżjonijiet tat-18 ta’ Ottubru 2016, li waslu fil-Qorti tal-Ġustizzja fl-10 ta’ Novembru 2016, fil-kawżi
Stadt Wuppertal
vs
Maria Elisabeth Bauer (C‑569/16),
u
Volker Willmeroth, fil-kwalità tiegħu ta’ proprjetarju ta’ TWI Technische Wartung und Instandsetzung Volker Willmeroth eK
vs
Martina Broßonn (C‑570/16),
IL-QORTI TAL-ĠUSTIZZJA (Awla Manja),
komposta minn K. Lenaerts, President, J.‑C. Bonichot, A. Prechal (Relatur), M. Vilaras, T. von Danwitz, F. Biltgen, K. Jürimäe, C. Lycourgos, Presidenti ta’ Awla, M. Ilešič, J. Malenovský, E. Levits, L. Bay Larsen u S. Rodin, Imħallfin,
Avukat Ġenerali: Y. Bot,
Reġistratur: A. Calot Escobar,
wara li rat il-proċedura bil-miktub,
wara li kkunsidrat l-osservazzjonijiet ippreżentati:
– għall-iStadt Wuppertal, minn T. Herbert, Rechtsanwalt,
– għal M. Broßonn, minn O. Teubler, Rechtsanwalt,
– għall-Kummissjoni Ewropea, minn M. van Beek u T. S. Bohr, bħala aġenti,
wara li semgħet il-konklużjonijiet tal-Avukat Ġenerali, ippreżentati fis-seduta tad-29 ta’ Mejju 2018,
tagħti l-preżenti
Sentenza
1 It-talbiet għal deċiżjoni preliminari jirrigwardaw l-interpretazzjoni tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-4 ta’ Novembru 2003 li tikkonċerna ċerti aspetti tal-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 5, Vol. 4, p. 381), kif ukoll tal-Artikolu 31(2) tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”).
2 Dawn it-talbiet tressqu fil-kuntest ta’ żewġ kawżi bejn, fil-Kawża C‑569/16, l-iStadt Wuppertal (il-belt ta’ Wuppertal, il-Ġermanja) u Maria Elisabeth Bauer u, fil-Kawża C‑570/16, Volker Willmeroth, fil-kwalità tiegħu ta’ proprjetarju ta’ TWI Technische Wartung und Instandsetzung Volker Willmeroth eK, u Martina Broßonn, dwar ir-rifjut, mill-belt ta’ Wuppertal u minn V. Willmeroth, rispettivament, fil-kwalità tagħhom ta’ persuna li kienet timpjega lill-konjuġi ta’ M. E. Bauer u M. Broßonn, li mietu, li jħallsu lil dawn tal-aħħar kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas mhux meħud mill-konjuġi tagħhom qabel mewthom.
Il-kuntest ġuridiku
Id-dritt tal-Unjoni
3 Ir-raba’ premessa tad-Direttiva tal-Kunsill 93/104/KE tat-23 ta’ Novembru 1993 dwar xi aspetti ta’ l-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 5, Vol. 2, p. 197), kienet tipprovdi:
“Billi l-Karta Komunitarja tad-drittijiet Soċjali Fundamentali tal-Ħaddiema, adottata mill-Kapijiet ta’ l-Istat jew tal-Gvern tal-11-il Stat Membru, fil-laqgħa tagħhom tal-Kunsill Ewropew, miżmuma fi Strasburgu fid-9 ta’ Diċembru 1989 tiddikjara, partikolarment fil-[punt] 8 […]:
‘[…]
8. Kull ħaddiem fil-Komunità Ewropea għandu jkollu dritt għal perjodu ta’ mistrieħ ta’ kull ġimgħa u għall-leave annwali mħallas, li d-dewmien tiegħu ikun armonizzat progressivament permezz ta’ prattiki nazzjonali.
[…]’”
4 Kif jirriżulta mill-premessa 1 tagħha, id-Direttiva 2003/88, li ħassret id-Direttiva 93/104, wettqet kodifikazzjoni tad-dispożizzjonijiet ta’ din tal-aħħar.
5 Skont il-premessi 4 sa 6 tad-Direttiva 2003/88:
“(4) It-titjib tas-sigurtà, l-iġene u s-saħħa tal-ħaddiema fil-post tax-xogħol huwa għan li m’għandux ikun subordinat sempliċement għal raġunijiet ekonomiċi.
(5) Il-ħaddiema kollha għandhom ikollhom perjodi adekwati ta’ serħan. Il-kunċett ta’ “serħan” għandu jkun espress f’unitajiet ta’ ħin, i.e. f’jiem, f’sigħat u/jew frazzjonijiet tagħhom. Il-ħaddiema tal-[Unjoni Ewropea] għandhom ikunu mogħtija l-perjodi minimi ta’ serħan ta’ kull jum u ta’ kull ġimgħa, u waqfien adekwati. […]
(6) Akkont għandu jittieħed tal-prinċipji ta’ l-Organizzazzjoni Internazzjonali tax-Xogħol (ILO) fir-rigward ta’ l-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol, inklużi dawk relatati max-xogħol ta’ bil-lejl.”
6 L-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88, li jirriproduċi bi kliem identiku l-Artikolu 7 tad-Direttiva 93/104, huwa fformulat kif ġej:
“1. L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa ħalli jassiguraw li kull ħaddiem ikun intitolat għal-leave annwali bil-ħlas ta’ mill-anqas erba’ ġimgħat b’konformità mal-kondizzjonijiet għall-intitolament għal, u l-għoti ta’, leave bħal dan stabbilit bil-leġislazzjoni nazzjonali u/jew bil-prattika.
2. Il-perjodu minimu ta’ leave annwali bil-ħlas ma jistax ikun mibdul b’pagament ta’ benefiċċji bħala kumpens, apparti minn meta r-relazzjoni ta’ l-impieg tkun ġiet itterminata.”
7 L-Artikolu 17 tad-Direttiva 2003/88 jipprevedi li l-Istati Membri jistgħu jidderogaw minn ċerti dispożizzjonijiet tagħha. Madankollu, ma hija permessa ebda deroga fir-rigward tal-Artikolu 7 tagħha.
Id-dritt Ġermaniż
8 L-Artikolu 7(4) tal-Bundesurlaubsgesetz (il-Liġi Federali dwar il-Leave) tat-8 ta’ Jannar 1963 (BGBl. 1963, p. 2), fil-verżjoni tagħha tas-7 ta’ Mejju 2002 (BGBl. 2002 I, p. 1529) (iktar ’il quddiem il-“BUrlG”), jipprevedi:
“Jekk, minħabba t-tmiem tar-relazzjoni ta’ xogħol, il-leave ma jistax jibqa’ jingħata totalment jew parzjalment, ikun hemm lok li jingħata kumpens.”
9 L-Artikolu 1922(1) tal-Bürgerliches Gesetzbuch (il-Kodiċi Ċivili, iktar ’il quddiem il-“BGB”) jistipula, taħt it-titolu “Suċċessjoni universali”:
“L-universalità tal-assi ta’ persuna (suċċessjoni) hija trażmessa, mal-mewt ta’ dan tal-aħħar (apertura tas-suċċessjoni), lil persuna waħda jew lil iktar persuni (eredi).”
Il-kawżi prinċipali u d-domandi preliminari
10 M. E. Bauer hija l-unika aventi kawża ta’ żewġha, li miet fl-20 ta’ Diċembru 2010, li kien impjegat mill-belt ta’ Wuppertal. Din tal-aħħar ċaħdet it-talba ta’ M. E. Bauer għall-għoti ta’ kumpens ta’ EUR 5 857.75 korrispondenti għal 25 ġurnata ta’ leave annwali mħallsa mhux meħuda minn żewġha fid-data tal-mewt tiegħu.
11 M. Broßonn hija l-unika aventi kawża ta’ żewġha li kien impjegat minn V. Willmeroth sa mill-2003 u li miet fl-4 ta’ Jannar 2013, wara li sa minn Lulju 2012 sab ruħu inkapaċi għax-xogħol minħabba mard. V. Willmeroth ċaħad it-talba ta’ M. Broßonn għall-għoti ta’ kumpens ta’ EUR 3 702.72 korrispondenti għal 32 ġurnata ta’ leave annwali mħallsa mhux meħuda minn żewġha fid-data tal-mewt tiegħu.
12 M. E. Bauer u M. Broßonn adixxew, kull waħda minnhom għal dak li jikkonċernaha, lill-Arbeitsgericht (il-Qorti Industrijali, il-Ġermanja) kompetenti b’talba intiża li jinkiseb il-ħlas tal-imsemmi kumpens. Dawn it-talbiet intlaqgħu, u l-appelli ppreżentati mill-belt ta’ Wuppertal u minn V. Willmeroth, rispettivament, kontra dawn is-sentenzi mogħtija fl-ewwel istanza ġew miċħuda mil-Landesarbeitsgericht (il-Qorti Industrijali Superjuri, il-Ġermanja) kompetenti. Il-belt ta’ Wuppertal u V. Willmeroth għaldaqstant adixxew lill-qorti tar-rinviju, il-Bundesarbeitsgericht (il-Qorti Industrijali Federali, il-Ġermanja) b’rikors għal reviżjoni kontra dawn id-deċiżjonijiet.
13 Fid-deċiżjonijiet ta’ rinviju adottati f’kull waħda minn dawn iż-żewġ kawżi, il-qorti tar-rinviju tfakkar li l-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet, fis-sentenza tagħha tat-12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke (C‑118/13, EU:C:2014:1755), li l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi leġiżlazzjonijiet jew prattiki nazzjonali li jipprevedu li d-dritt għal-leave annwali mħallas jintemm mingħajr dritt għal kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas mhux meħud, meta r-relazzjoni ta’ xogħol tiġi tterminata minħabba l-mewt tal-ħaddiem.
14 Madankollu, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk dan japplikax ukoll meta d-dritt nazzjonali jeskludi li tali kumpens finanzjarju jista’ jifforma parti mill-assi ereditarji.
15 F’dan ir-rigward, l-imsemmija qorti tindika li, moqrija flimkien, l-Artikolu 7(4) tal-BUrlG u l-Artikolu 1922(1) tal-BGB, fil-fatt għandhom il-konsegwenza li d-dritt għal-leave annwali mħallas tal-ħaddiem jintemm ma’ mewtu b’tali mod li ma jistax jitbiddel fi dritt għal kumpens finanzjarju u lanqas jifforma parti mill-assi ereditarji. Barra minn hekk, din tippreċiża li kull interpretazzjoni oħra tal-imsemmija dispożizzjonijiet tkun contra legem u, għalhekk, ma tistax tkun aċċettata.
16 Issa, minn naħa, il-qorti tar-rinviju tfakkar li l-Qorti tal-Ġustizzja, fis-sentenza tat-22 ta’ Novembru 2011, KHS (C‑214/10, EU:C:2011:761), iddeċidiet li d-dritt għal-leave annwali mħallas seta’ jintemm wara ħmistax-il xahar mit-tmiem tas-sena ta’ referenza, peress li kien għadu ma ssodisfax l-għan tal-imsemmi leave, jiġifieri li jippermetti lill-ħaddiem li jistrieħ u li jkollu perijodu ta’ rilassament u ta’ rikreazzjoni. Min-naħa l-oħra, peress li jidhrilha li dan l-għan lanqas ma jista’ jintlaħaq jekk l-impjegat ikun miet, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk it-tmiem tad-dritt għal-leave annwali mħallas u għall-kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas mhux meħud ikunx jista’ jiġi ammess ukoll f’dan l-aħħar każ. Skont l-imsemmija qorti, jekk jiġi deċiż mod ieħor ikun qed jiġi ssuġġerit ukoll li l-leave annwali minimu mħallas, iggarantit mid-Direttiva 2003/88 u mill-Karta, għandu wkoll bħala għan li jiżgura protezzjoni tal-eredi tal-ħaddiem li jkun miet.
17 F’dan il-kuntest, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, barra minn hekk, jekk l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 jew l-Artikolu 31(2) tal-Karta jistax ikollhom l-effett li jobbligaw lill-persuna li timpjega tħallas kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas mhux meħud lill-eredi tal-ħaddiem, irrispettivament mill-fatt li, f’dan il-każ, id-dispożizzjonijiet tad-dritt nazzjonali msemmija fil-punt 15 ta’ din is-sentenza jeskludu din il-possibbiltà.
18 Fl-aħħar nett, fil-Kawża C‑570/16, il-qorti tar-rinviju, li tirrileva li l-kawża prinċipali hija bejn żewġ individwi, tistaqsi jekk l-effett dirett eventwali tal-imsemmija dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni huwiex ukoll suxxettibbli li jopera f’kuntest bħal dan.
19 Huwa f’dawn iċ-ċirkustanzi li l-Bundesarbeitsgericht (il-Qorti Industrijali Federali) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin, u dawn id-domandi huma magħmula, l-ewwel waħda, f’termini identiċi fil-Kawżi C‑569/70 u C‑570/16, u, it-tieni, fil-Kawża C‑570/16 biss:
“1) L-Artikolu 7 tad-Direttiva [2003/88/KE] jew l-Artikolu 31(2) tal-[Karta] jagħtu lill-eredi ta’ ħaddiem li miet waqt li kien għadu attiv, il-benefiċċju ta’ kumpens finanzjarju għal-leave annwali minimu li kellu dritt għalih il-ħaddiem qabel il-mewt tiegħu, benefiċċju dan li, skont l-Artikolu 7(4) tal-[BUrlG] moqri flimkien mal-Artikolu 1922(1) tal-[BGB], huwa eskluż?
2) Jekk l-ewwel domanda għandha tingħata risposta fl-affermattiv: Dan japplika wkoll fil-każ fejn ir-relazzjoni ta’ xogħol kienet torbot żewġ individwi?”
Fuq id-domandi preliminari
Fuq l-ammissibbiltà
20 M. Broßonn tikkontesta l-ammissibbiltà tat-talbiet għal deċiżjoni preliminari għar-raġuni li, minn naħa, fis-sentenza tagħha tat-12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke, C‑118/13, EU:C:2014:1755), il-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet li l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 jipprekludi dispożizzjonijiet jew prattiki nazzjonali, bħal-leġiżlazzjoni inkwistjoni fil-kawżi prinċipali, li tgħid li, fil-każ ta’ mewt tal-ħaddiem, id-dritt għal-leave annwali mħallas jintemm mingħajr ma jagħti lok għal dritt għal kumpens finanzjarju għal leave annwali mħallas mhux meħud. Issa, jekk jitqies li din l-istess dispożizzjoni ma tipprekludix tali leġiżlazzjoni nazzjonali, sa fejn din teskludi li dan l-istess kumpens jista’ jiġi trażmess lill-eredi, twassal biex tirrendi ineffettiv l-insenjament li jirriżulta minn din is-sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja. Min-naħa l-oħra, parti kbira mill-qrati u mid-dottrina nazzjonali jikkunsidraw li huwa possibbli li l-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali tiġi interpretata b’mod konformi ma’ dan l-insenjament.
21 F’dan ir-rigward, madankollu, għandu jitfakkar, fl-ewwel lok, li, minkejja l-fatt li tkun teżisti ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja li ssolvi l-punt ta’ liġi inkwistjoni, il-qrati nazzjonali jibqgħu kompletament liberi li jadixxu lill-Qorti tal-Ġustizzja jekk iqisu li dan ikun opportun, u l-fatt li d-dispożizzjonijiet li l-interpretazzjoni tagħhom tkun qiegħda tintalab ikunu diġà ġew interpretati mill-Qorti tal-Ġustizzja ma jxekkilx lil din tal-aħħar milli tiddeċiedi mill-ġdid (sentenza tas-17 ta’ Lulju 2014, Torresi, C‑58/13 u C‑59/13, EU:C:2014:2088, punt 32 u l-ġurisprudenza ċċitata).
22 Minn dan isegwi li ċ-ċirkustanza li l-Qorti tal-Ġustizzja, fis-sentenza tat-12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke (C‑118/13, EU:C:2014:1755), diġà interpretat l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 fir-rigward tal-istess leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, ma jistax iwassal għall-inammissibbiltà tad-domandi magħmula fil-kuntest ta’ dawn il-kawżi.
23 Fit-tieni lok, hija ġurisprudenza stabbilita li, fil-kuntest tal-kooperazzjoni bejn il-Qorti tal-Ġustizzja u l-qrati nazzjonali stabbilita fl-Artikolu 267 TFUE, hija biss il-qorti nazzjonali li quddiemha tkun tressqet il-kawża u li jkollha tassumi r-responsabbiltà tad-deċiżjoni ġudizzjarja li għandha tingħata, li għandha tevalwa, fid-dawl taċ-ċirkustanzi partikolari tal-każ, kemm in-neċessità ta’ deċiżjoni preliminari sabiex tkun f’pożizzjoni li tagħti d-deċiżjoni tagħha kif ukoll ir-rilevanza tad-domandi li hija tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja. Konsegwentement, peress li d-domandi magħmula jirrigwardaw l-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja hija, bħala prinċipju, marbuta li tiddeċiedi (sentenza tas-6 ta’ Marzu 2018, SEGRO u Horváth (C‑52/16 u C‑113/16, EU:C:2018:157, punt 42 u l-ġurisprudenza ċċitata).
24 Iċ-ċaħda ta’ talba mressqa minn qorti tar-rinviju hija possibbli biss jekk b’mod manifest ikun jidher li l-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni mitluba ma għandha ebda rabta mal-fatti jew mas-suġġett tal-kawża prinċipali, jew meta l-problema tkun ta’ natura ipotetika jew meta l-Qorti tal-Ġustizzja ma jkollhiex il-punti ta’ fatt u ta’ liġi meħtieġa sabiex tirrispondi b’mod utli għad-domandi li jkunu sarulha (sentenza tas-6 ta’ Marzu 2018, SEGRO u Horváth, C‑52/16 u C‑113/16, EU:C:2018:157, punt 43 u l-ġurisprudenza ċċitata).
25 F’dan ir-rigward, u f’dak li jirrigwarda l-argument ta’ M. Broßonn li jgħid li l-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali jista’ jiġi interpretat b’mod li tiġi żgurata l-konformità tagħha mal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88, kif interpretat mill-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza tat-12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke (C‑118/13, EU:C:2014:1755), huwa ċertament minnu li l-kwistjoni ta’ jekk dispożizzjoni nazzjonali, sa fejn din tkun kuntrarja għad-dritt tal-Unjoni, għandhiex tibqa’ mhux applikata tqum biss jekk ebda interpretazzjoni konformi ta’ din id-dispożizzjoni ma tkun possibbli (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal-24 ta’ Jannar 2012, C‑282/10, EU:C:2012:33, punt 23).
26 Madankollu, għandu wkoll jitfakkar li dan il-prinċipju ta’ interpretazzjoni konformi tad-dritt nazzjonali għandu ċerti limiti. B’hekk, l-obbligu għall-qorti nazzjonali li tirreferi għall-kontenut ta’ direttiva meta tinterpreta u tapplika r-regoli rilevanti tad-dritt nazzjonali huwa limitat mill-prinċipji ġenerali tad-dritt u ma jistax iservi ta’ bażi għal interpretazzjoni contra legem tad-dritt nazzjonali (sentenza tal-24 ta’ Jannar 2012, Dominguez, C‑282/10, EU:C:2012:33, punt 25 u l-ġurisprudenza ċċitata).
27 Issa, fil-kawża prinċipali, u kif jirriżulta mill-punt 15 ta’ din is-sentenza, il-qorti tar-rinviju tindika li tinsab preċiżament affaċċjata b’tali limitu. Fil-fehma tagħha, l-Artikolu 7(4) tal-BUrlG, moqri flimkien mal-Artikolu 1922(1) tal-BGB fil-fatt ma jistax jingħata interpretazzjoni konformi mal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88, kif interpretat mill-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza tat-12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke (C‑118/13, EU:C:2014:1755).
28 F’dawn iċ-ċirkustanzi, it-talbiet għal deċiżjoni preliminari ma jistgħux jitqiesu inammissibbli peress li d-domandi magħmula jikkonċernaw il-kwistjoni dwar jekk id-dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni li dawn jirreferu għalihom jistgħux, fin-nuqqas ta’ tali possibbiltà ta’ interpretazzjoni konformi tad-dritt nazzjonali, ikollhom il-konsegwenza li l-qorti nazzjonali tkun, jekk ikun il-każ, obbligata ma tapplikax din il-leġiżlazzjoni nazzjonali, b’mod partikolari fil-kuntest ta’ kawża bejn żewġ individwi.
29 Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, it-talbiet għal deċiżjoni preliminari għandhom jiġu kkunsidrati bħala ammissibbli.
Fuq il-mertu
Kunsiderazzjonijiet preliminari
30 Għandu jiġi osservat li, kif jirriżulta mill-motivi tad-deċiżjonijiet ta’ rinviju esposti fil-punti 13 sa 17 ta’ din is-sentenza u li fid-dawl tagħhom għandhom jinqraw id-domanda fil-Kawża C‑569/16 u l-ewwel domanda fil-Kawża C‑570/16, l-imsemmija domandi jinkludu żewġ partijiet distinti.
31 Fl-ewwel lok, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi jekk l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 u l-Artikolu 31(2) tal-Karta għandhomx jiġu interpretati fis-sens li jipprekludu leġiżlazzjoni bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali u jekk l-interpretazzjoni adottata mill-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza tagħha tat-12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke, C‑118/13, EU:C:2014:1755), għandhiex tiġi kkunsidrata mill-ġdid jew aġġustata f’dan ir-rigward.
32 Fit-tieni lok, u jekk jiġi preżunt li l-Qorti tal-Ġustizzja żżomm din l-interpretazzjoni, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk dawn l-istess dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni għandhomx jiġu interpretati fis-sens li għandhom effett dirett, b’tali mod li l-qorti nazzjonali ssib ruħha obbligata teskludi tali leġiżlazzjoni nazzjonali sa fejn din ma tkunx tista’ tiġi interpretata b’mod konformi mar-rekwiżiti li jirriżultaw mill-imsemmija dispożizzjonijiet.
33 Fl-aħħar nett, permezz tat-tieni domanda tagħha magħmula fil-Kawża C‑570/16, il-qorti tar-rinviju tixtieq tkun taf jekk tali effett ta’ esklużjoni tal-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni huwiex ukoll suxxettibbli li jopera fil-kuntest ta’ kawża bejn żewġ individwi.
34 F’dawn iċ-ċirkustanzi, għandhom jiġu eżaminati, l-ewwel nett, l-ewwel parti tad-domanda magħmula fil-Kawża C‑569/16 kif ukoll l-ewwel parti tal-ewwel domanda magħmula fil-Kawża C‑570/16 u, fit-tieni lok, u flimkien fir-rigward tar-rabta bejniethom, it-tieni parti tal-imsemmija domandi u t-tieni domanda magħmula fil-Kawża C‑570/16.
Fuq l-ewwel parti tad-domanda fil-Kawża C‑569/16 u fuq l-ewwel parti tal-ewwel domanda fil-Kawża C‑570/16
35 Permezz tal-ewwel parti tad-domanda tagħha fil-Kawża C‑569/16, identika għall-ewwel parti tal-ewwel domanda tagħha fil-Kawża C‑570/16, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi jekk l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 u l-Artikolu 31(2) tal-Karta għandhomx jiġu interpretati fis-sens li jipprekludu leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, skont liema, meta r-relazzjoni ta’ xogħol tintemm minħabba l-mewt tal-ħaddiem, id-dritt għal-leave annwali mħallas miksub bis-saħħa ta’ dawn id-dispożizzjonijiet u mhux meħud mill-ħaddiem qabel il-mewt tiegħu jispiċċa mingħajr ma jkun jista’ jagħti lok għal dritt għal kumpens finanzjarju għall-imsemmi leave li jkun trażmissibbli lill-aventi kawża tal-ħaddiem permezz tas-suċċessjoni.
36 Fir-rigward, fl-ewwel lok, tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88, għandu jitfakkar li, kif tirrileva l-qorti tar-rinviju fis-sentenza tat-12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke (C‑118/13, EU:C:2014:1755), mogħtija fil-kuntest ta’ kawża kkaratterizzata minn kuntest fattwali analogu għal dak ta’ dawn il-kawżi magħquda u li kienet tirrigwarda l-istess leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet, fil-punt 30 ta’ din is-sentenza, li l-imsemmija dispożizzjoni tad-dritt tal-Unjoni għandha tiġi interpretata fis-sens li din tipprekludi leġiżlazzjonijiet jew prattiki nazzjonali li jipprevedu li d-dritt għal-leave annwali mħallas jispiċċa mingħajr ma jingħata d-dritt għal kumpens finanzjarju għal-leave mhux meħud, meta r-relazzjoni ta’ xogħol tintemm minħabba l-mewt tal-ħaddiem.
37 Hekk kif jirriżulta mid-deċiżjonijiet tar-rinviju u mill-punti 14 sa 16 ta’ din is-sentenza, il-qorti tar-rinviju madankollu għandha dubji fir-rigward tal-interpretazzjoni adottata mill-Qorti tal-Ġustizzja, għar-raġuni, essenzjalment, li l-għanijiet tad-dritt għal-leave annwali mħallas li jippermetti lill-ħaddiem li jistrieħ u li jkollu perijodu ta’ rilassament u ta’ rikreazzjoni ma jidhrilhiex li għadhom kapaċi jiġu ssodisfatti ladarba l-persuna tkun mietet.
38 F’dan ir-rigward, għandu qabelxejn jitfakkar li, skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, id-dritt għal-leave annwali mħallas ta’ kull ħaddiem għandu jitqies li huwa prinċipju tad-dritt soċjali tal-Unjoni ta’ importanza partikolari, li ma tistax issir deroga minnu u li l-implimentazzjoni tiegħu mill-awtoritajiet nazzjonali kompetenti tista’ titwettaq biss fil-limiti espressament stipulati fid-Direttiva 2003/88 (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat-12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke, C‑118/13, EU:C:2014:1755, punt 15 u l-ġurisprudenza ċċitata). Bl-istess mod, u sabiex jiġi żgurat ir-rispett ta’ dan id-dritt fundamentali stabbilit mid-dritt tal-Unjoni, l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 ma jistax jiġi interpretat b’mod restrittiv b’detriment għad-drittijiet li l-ħaddiem jikseb minnu (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat-12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke, C‑118/13, EU:C:2014:1755, punt 22 u l-ġurisprudenza ċċitata).
39 Hija ġurisprudenza stabbilita li d-dritt għal-leave annwali jikkostitwixxi biss wieħed miż-żewġ aspetti tad-dritt għal-leave annwali mħallas bħala prinċipju essenzjali tad-dritt soċjali tal-Unjoni, għaliex dan id-dritt jinkludi wkoll id-dritt għall-ksib ta’ ħlas. Fil-fatt, l-espressjoni “leave annwali bil-ħlas”, użata mil-leġiżlatur tal-Unjoni, b’mod partikolari, fl-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88, tfisser li, tul il-perijodu tal-leave annwali fis-sens ta’ dan l-artikolu, ir-remunerazzjoni tal-ħaddiem għandha tibqa’ titħallas. Fi kliem ieħor, dan tal-aħħar għandu jkompli jirċievi r-remunerazzjoni normali għal dan il-perijodu ta’ mistrieħ u rilassament (sentenza tat-12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke, C‑118/13, EU:C:2014:1755, punti 20 u 21 kif ukoll il-ġurisprudenza ċċitata).
40 Il-ħlas tal-leave pprovdut fl-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88 huwa intiż sabiex jippermetti lill-ħaddiem jieħu effettivament il-leave li għalih huwa għandu d-dritt (sentenza tas-16 ta’ Marzu 2006, Robinson-Steele et, C‑131/04 u C‑257/04, EU:C:2006:177, punt 49).
41 Skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, id-dritt għal-leave annwali, stabbilit fl-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88, fil-fatt għandu l-għan li jippermetti lill-ħaddiem jistrieħ mit-twettiq tal-kompiti imposti fuqu skont il-kuntratt tax-xogħol tiegħu, minn naħa, u li jkollu perijodu ta’ mistrieħ u ta’ rikreazzjoni, min-naħa l-oħra (sentenza tal-20 ta’ Lulju 2016, Maschek, C‑341/15, EU:C:2016:576, punt 34 u l-ġurisprudenza ċċitata).
42 B’hekk, meta jipprovdi li l-perijodu minimu ta’ leave annwali mħallas ma jistax jiġi ssostitwit b’kumpens finanzjarju, ħlief fil-każ ta’ tmiem tar-relazzjoni ta’ xogħol, l-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88 huwa intiż b’mod partikolari li jiżgura li l-ħaddiem ikun jista’ jibbenefika minn mistrieħ effettiv, bl-għan ta’ protezzjoni effikaċi tas-sigurtà tiegħu u tas-saħħa tiegħu (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tas-16 ta’ Marzu 2006, Robinson-Steele et, C‑131/04 u C‑257/04, EU:C:2006:177, punt 60 u l-ġurisprudenza ċċitata).
43 Meta r-relazzjoni ta’ xogħol tintemm, it-teħid effettiv tal-leave annwali mħallas li jkollu dritt għalih il-ħaddiem ma jibqax possibbli. Huwa sabiex jiġi evitat li, minħabba din l-impossibbiltà, tkun eskluża kull tgawdija ta’ dan id-dritt mill-ħaddiem, anki f’forma pekunjarja, li l-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88 jipprevedi li l-ħaddiem għandu dritt għal kumpens finanzjarju għall-jiem ta’ leave annwali mhux meħud (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tal-20 ta’ Jannar 2009, Schultz-Hoff et, C‑350/06 u C‑520/06, EU:C:2009:18, punt 56; tat-12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke, C‑118/13, EU:C:2014:1755, punt 17, kif ukoll tal-20 ta’ Lulju 2016, Maschek, C‑341/15, EU:C:2016:576, punt 27).
44 Din id-dispożizzjoni ma tistabbilixxi ebda kundizzjoni għall-għoti tad-dritt għal kumpens finanzjarju ħlief dik relatata mal-fatt, minn naħa, li r-relazzjoni ta’ xogħol tkun intemmet u, min-naħa l-oħra, li l-ħaddiem ma jkunx ħa l-leave annwali mħallas kollu li għalih huwa kien intitolat fid-data meta din ir-relazzjoni ġiet fi tmiemha (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat-12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke, C‑118/13, EU:C:2014:1755, punt 23).
45 B’hekk, ir-raġuni li għaliha r-relazzjoni ta’ xogħol intemmet ma hijiex rilevanti għad-dritt għal kumpens finanzjarju previst fl-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88 (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal-20 ta’ Lulju 2016, Maschek, C‑341/15, EU:C:2016:576, punt 28).
46 Għalkemm iċ-ċirkustanza tal-mewt tal-ħaddiem, ċertament, kif tirrileva l-qorti tar-rinviju, għandha l-konsegwenza inevitabbli li ċċaħħdu minn kull possibbiltà effettiva li jgawdi mill-ħin ta’ mistrieħ u ta’ rilassament marbuta mad-dritt għal-leave annwali mħallas li għalih huwa kien intitolat fid-data ta’ mewt, ma jistax jiġi aċċettat li din iċ-ċirkustanza twassal retroattivament għat-telf totali tad-dritt hekk miksub li, kif ġie mfakkar fil-punt 39 ta’ din is-sentenza, jinkludi aspett ieħor ta’ importanza ugwali, jiġifieri d-dritt li jinkiseb ħlas (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat-12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke, C‑118/13, EU:C:2014:1755, punt 25).
47 F’dan ir-rigward, għandu jiġi rrilevat ukoll li l-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet li l-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88 għandu jiġi interpretat fis-sens li, meta jirtira, ħaddiem huwa intitolat għal kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas li ma jkunx ittieħed minħabba, pereżempju, il-fatt li hu ma eżerċitax il-funzjonijiet tiegħu għal raġunijiet ta’ mard (ara s-sentenza tal-20 ta’ Lulju 2016, Maschek, C‑341/15, EU:C:2016:576, punti 31 u 32, kif ukoll il-ġurisprudenza ċċitata). Issa, lanqas tali ħaddiem ma jista’ jgawdi minn leave li għandu jinftiehem bħala perijodu intiż sabiex ikun jista’ jistrieħ u jirrilassa bil-ħsieb li l-attività professjonali tiegħu titkompla fil-futur, peress li, bħala prinċipju, huwa jkun daħal f’perijodu ta’ inattività professjonali u għaldaqstant, essenzjalment, b’mod konkret jibbenefika mill-imsemmi leave annwali mħallas biss fil-forma pekunjarja tiegħu.
48 Barra minn hekk, ikkunsidrat fl-aspett finanzjarju tiegħu, id-dritt għal-leave annwali mħallas miksub minn ħaddiem huwa ta’ natura purament patrimonjali u, bħala tali, għalhekk intiż sabiex jidħol fil-patrimonju tal-persuna kkonċernata, b’tali mod li l-mewt ta’ dan tal-aħħar ma tistax iċċaħħad retroattivament dan il-patrimonju u, konsegwentement, dawk li lilhom jiġi mogħti permezz ta’ suċċessjoni, mit-tgawdija effettiva ta’ dan il-komponent patrimonjali tad-dritt għal-leave annwali mħallas.
49 Fil-fatt, l-estinzjoni tad-dritt miksub ta’ ħaddiem għal leave annwali mħallas jew tad-dritt tiegħu korrispondenti għall-ħlas ta’ kumpens finanzjarju għal-leave mhux meħud fil-każ ta’ terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ xogħol, mingħajr ma l-persuna kkonċernata jkollha effettivament il-possibbiltà li teżerċita dan id-dritt għal-leave annwali mħallas, jippreġudika s-sustanza stess ta’ dan id-dritt (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tad-19 ta’ Settembru 2013, Eżami mill-ġdid Il-Kummissjoni vs Strack, C‑579/12 RX–II, EU:C:2013:570, punt 32).
50 Għalhekk, il-benefiċċju ta’ kumpens pekunjarju fil-każ fejn ir-relazzjoni ta’ xogħol intemmet minħabba l-mewt tal-ħaddiem huwa essenzjali sabiex tiġi żgurata l-effettività tad-dritt għal-leave annwali mħallas mogħti lill-ħaddiem (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat-12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke, C‑118/13, EU:C:2014:1755, punt 24).
51 It-tieni nett, għandu jitfakkar li d-dritt għal-leave annwali mħallas, fil-kwalità tiegħu ta’ prinċipju tad-dritt soċjali tal-Unjoni, għandu mhux biss importanza partikolari, iżda huwa wkoll espressament stabbilit fl-Artikolu 31(2) tal-Karta, li l-Artikolu 6(1) TUE jirrikonoxxilu l-istess saħħa legali bħat-Trattati (sentenza tat-30 ta’ Ġunju 2016, Sobczyszyn, C‑178/15, EU:C:2016:502, punt 20 u l-ġurisprudenza ċċitata).
52 Madankollu, id-drittijiet fundamentali ggarantiti fl-ordinament ġuridiku tal-Unjoni huma intiżi li jiġu applikati fis-sitwazzjonijiet kollha rregolati mid-dritt tal-Unjoni (sentenza tal-15 ta’ Jannar 2014, Association de médiation sociale, C‑176/12, EU:C:2014:2, punt 42 u l-ġurisprudenza ċċitata).
53 Peress li l-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali twettaq l-implimentazzjoni tad-Direttiva 2003/88, l-Artikolu 31(2) tal-Karta għandu jiġi applikat fil-kawżi prinċipali (ara, b’analoġija, is-sentenza tal-15 ta’ Jannar 2014, Association de médiation sociale, C‑176/12, EU:C:2014:2, punt 43).
54 F’dan ir-rigward, jirriżulta, qabelxejn, mill-kliem stess tal-Artikolu 31(2) tal-Karta li dik id-dispożizzjoni tistabbilixxi “d-dritt” ta’ kull ħaddiem għal “perjodu annwali ta’ leave imħallas”.
55 Sussegwentement, skont l-ispjegazzjonijiet relatati mal-Artikolu 31 tal-Karta, li, b’mod konformi mat-tielet subparagrafu tal-Artikolu 6(1) TUE u l-Artikolu 52(7) ta’ din il-Karta, għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni għall-interpretazzjoni tagħha, l-Artikolu 31(2) tal-imsemmija Karta jibbaża ruħu fuq id-Direttiva 93/104 kif ukoll fuq l-Artikolu 2 tal-Karta Soċjali Ewropea, iffirmata f’Torino fit-18 ta’ Ottubru 1961 u riveduta fi Strasbourg fit-3 ta’ Mejju 1996, u fuq il-punt 8 tal-Karta Komunitarja tad-Drittijiet Soċjali Fundamentali tal-Ħaddiema,adottata waqt il-laqgħa tal-Kunsill Ewropew miżmuma fi Strasbourg fid-9 ta’ Diċembru 1989 (sentenza tad-19 ta’ Settembru 2013, Eżami mill-ġdid Il-Kummissjoni vs Strack, C‑579/12 RX–II, EU:C:2013:570, punt 27).
56 Issa, kif jirriżulta mill-premessa 1 tad-Direttiva 2003/88, din ikkodifikat id-Direttiva 93/104 u l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88, li jirrigwarda d-dritt għal-leave annwali mħallas, jirriproduċi b’mod identiku l-kliem tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 93/104 (sentenza tad-19 ta’ Settembru 2013, Eżami mill-ġdid Il-Kummissjoni vs Strack, C‑579/12 RX-II, EU:C:2013:570, punt 28).
57 F’dan il-kuntest, fl-aħħar nett, għandu jitfakkar li l-Qorti tal-Ġustizzja diġà kellha l-okkażjoni tippreċiża li l-espressjoni “leave annwali bil-ħlas” li tinsab fl-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88, li għandha tiġi assimilata ma’ dik ta’ “perjodu annwali ta’ leave imħallas” li tinsab fl-Artikolu 31(2) tal-Karta, tfisser li, tul il-perijodu ta’ leave annwali fis-sens ta’ dawn id-dispożizzjonijiet, ir-remunerazzjoni għandha tinżamm u li, fi kliem ieħor, il-ħaddiem għandu jirċievi r-remunerazzjoni normali għal dan il-perijodu ta’ mistrieħ (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal-15 ta’ Settembru 2011, Williams et, C‑155/10, EU:C:2011:588, punti 18 u 19).
58 Kif ġie mfakkar fil-punt 39 ta’ din is-sentenza, id-dritt għal-leave annwali jikkostitwixxi biss wieħed miż-żewġ aspetti tad-dritt għal-leave annwali mħallas bħala prinċipju essenzjali tad-dritt soċjali tal-Unjoni rifless fl-Artikolu 7 tad-Direttiva 93/104 u fl-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88, li fil-frattemp ġie espressament stabbilit bħala dritt fundamentali fl-Artikolu 31(2) tal-Karta. Dan id-dritt fundamentali għaldaqstant jinvolvi wkoll dritt għal ksib ta’ ħlas kif ukoll, bħala dritt inerenti għal dan id-dritt għal-leave annwali “imħallas”, id-dritt għal kumpens finanzjarju għal-leave annwali mhux meħud meta r-relazzjoni ta’ xogħol tiġi fi tmiemha.
59 F’dan ir-rigward, jistgħu jsiru limitazzjonijiet għal dan id-dritt biss taħt kundizzjonijiet stretti previsti fl-Artikolu 52(1) tal-Karta u, b’mod partikolari, b’osservanza tal-kontenut essenzjali tal-imsemmi dritt. Għalhekk, l-Istati Membri ma jistgħux jidderogaw mill-prinċipju li jirriżulta mill-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88, moqri fid-dawl tal-Artikolu 31(2) tal-Karta, li jgħid li dritt għal-leave annwali mħallas miksub ma jistax jiġi estint mal-iskadenza tal-perijodu ta’ referenza u/jew ta’ perijodu għar-rimandar tal-leave stabbilit mid-dritt nazzjonali, meta l-ħaddiem ma kienx f’pożizzjoni li jieħu l-leave tiegħu (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tad-29 ta’ Novembru 2017, King, C‑214/16, EU:C:2017:914, punt 56).
60 Kif tfakkar fil-punt 46 ta’ din is-sentenza, huwa wkoll eskluż li l-Istati Membri jkunu jistgħu jiddeċiedu li t-tmiem tar-relazzjoni ta’ xogħol minħabba mewt iwassal retroattivament għat-telf totali tad-dritt għal-leave annwali mħallas miksub mill-ħaddiem, peress li fil-fatt, tali dritt, minbarra d-dritt għal-leave bħala tali, jikkostitwixxi aspett ieħor ta’ importanza ugwali, jiġifieri d-dritt li jinkiseb ħlas li jiġġustifika l-ħlas lill-persuna kkonċernata jew lill-aventi kawża tagħha ta’ kumpens finanzjarju għal-leave annwali mhux meħud meta r-relazzjoni ta’ xogħol ġiet fi tmiemha.
61 Għaldaqstant, f’dak li jikkonċerna s-sitwazzjonijiet li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tiegħu, l-Artikolu 31(2) tal-Karta għandu, b’mod partikolari, il-konsegwenza li ma huwiex possibbli għall-Istati Membri li jadottaw leġiżlazzjoni li twassal sabiex il-mewt ta’ ħaddiem iċċaħħdu retroattivament mill-benefiċċju tad-drittijiet għal-leave annwali mħallas li kiseb qabel il-mewt tiegħu, u, għaldaqstant, l-aventi kawża tiegħu, mill-benefiċċju tal-kumpens finanzjarju alternattiv, bħala aspett patrimonjali li jagħmel parti mill-imsemmija drittijiet.
62 Fid-dawl ta’ dak li ntqal iktar ’il fuq, u b’teħid inkunsiderazzjoni ta’ dak li, barra minn hekk, tfakkar fil-punti 38 sa 50 ta’ din is-sentenza, hemm lok li jiġi kkunsidrat li, meta r-relazzjoni ta’ xogħol tintemm minħabba l-mewt tal-ħaddiem, jirriżulta mhux biss mill-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88, iżda wkoll mill-Artikolu 31(2) tal-Karta, li, sabiex jiġi evitat li d-dritt fundamentali għal-leave annwali mħallas miksub minn dan il-ħaddiem jintilef retroattivament, inkluż l-aspett patrimonjali tiegħu, id-dritt tal-persuna kkonċernata għal kumpens finanzjarju għal-leave mhux meħud jgħaddi permezz tas-suċċessjoni għand l-aventi kawża tiegħu.
63 Minn dan isegwi li hemm lok li r-risposta għall-ewwel parti tad-domanda fil-Kawża C‑569/16 u għall-ewwel parti tal-ewwel domanda fil-Kawża C‑570/16 tkun li l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 u l-Artikolu 31(2) tal-Karta għandhom jiġu interpretati fis-sens li jipprekludu leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li b’applikazzjoni tagħha, meta r-relazzjoni ta’ xogħol tintemm minħabba l-mewt tal-ħaddiem, id-dritt għal-leave annwali mħallas miksub skont l-imsemmija dispożizzjonijiet u mhux meħud minn dan il-ħaddiem qabel il-mewt tiegħu jispiċċa mingħajr ma jkun jista’ jagħti lok għal dritt għal kumpens finanzjarju għall-imsemmi leave li jkun trażmissibbli lill-aventi kawża tal-imsemmi ħaddiem permezz tas-suċċessjoni.
Fuq it-tieni parti tad-domanda fil-Kawża C‑569/16 kif ukoll fuq it-tieni parti tal-ewwel domanda u fuq it-tieni domanda fil-Kawża C‑570/16
64 Permezz tat-tieni parti tad-domanda tagħha fil-Kawża C‑569/16 kif ukoll permezz tat-tieni parti tal-ewwel domanda tagħha fil-Kawża C‑70/16, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi jekk, fil-każ li jkun impossibbli li leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, tiġi interpretata b’mod li tiġi żgurata l-konformità tagħha mal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 u l-Artikolu 31(2) tal-Karta, l-imsemmija dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni għandhom jiġu interpretati fis-sens li għandhom il-konsegwenza li tali leġiżlazzjoni nazzjonali ma għandhiex tiġi applikata mill-qorti nazzjonali u li l-aventi kawża tal-ħaddiem li jkun miet għandu jingħata, mill-persuna li kienet timpjega lil dak il-ħaddiem li miet, kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas miksub skont dawn l-istess dispożizzjonijiet u mhux meħud minn dan il-ħaddiem. Permezz tat-tieni domanda tagħha fil-Kawża C‑570/16, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk tali interpretazzjoni tal-imsemmija dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni għandhiex, f’dan il-każ, tapplika wkoll fil-kuntest ta’ kawża bejn l-aventi kawża tal-ħaddiem li jkun miet u l-persuna li kienet timpjega lil dan tal-aħħar meta din il-persuna li timpjega tkun individwu.
65 Preliminarjament, għandu jitfakkar li l-kwistjoni dwar jekk dispożizzjoni nazzjonali, sa fejn din tkun kuntrarja għad-dritt tal-Unjoni, għandhiex tibqa’ mhux applikata titqajjem biss jekk ma jkunx possibbli li tingħata interpretazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni konformi ma’ dan id-dritt.
66 F’dan ir-rigward għandu jiġi enfasizzat li, meta japplikaw id-dritt nazzjonali, il-qrati nazzjonali għandhom l-obbligu li jinterpretawh sa fejn possibbli fid-dawl tat-test u tal-għan tad-direttiva inkwistjoni sabiex jintlaħaq ir-riżultat intiż minnha u, għaldaqstant, jikkonformaw ruħhom mat-tielet subparagrafu tal-Artikolu 288 KE (sentenza tal-24 ta’ Jannar 2012, Dominguez, C‑282/10, EU:C:2012:33, punt 24 u l-ġurisprudenza ċċitata).
67 Għandu wkoll isir enfasi fuq il-fatt li l-prinċipju ta’ interpretazzjoni konformi jeħtieġ li l-qrati nazzjonali jagħmlu dak kollu li jinsab fil-kompetenza tagħhom, billi jieħdu inkunsiderazzjoni d-dritt nazzjonali kollu u billi japplikaw metodi ta’ interpretazzjoni rrikonoxxuti minn dan id-dritt, sabiex tiġi ggarantita l-effettività sħiħa tad-direttiva inkwistjoni u sabiex tinstab soluzzjoni konformi mal-għan imfittex minnha (sentenza tal-24 ta’ Jannar 2012, Dominguez, C‑282/10, EU:C:2012:33, punt 27 u l-ġurisprudenza ċċitata).
68 Hekk kif iddeċidiet il-Qorti tal-Ġustizzja, ir-rekwiżit ta’ tali interpretazzjoni konformi jinkludi, b’mod partikolari, l-obbligu għall-qrati nazzjonali li jemendaw, jekk ikun il-każ, ġurisprudenza stabbilita jekk din tkun ibbażata fuq interpretazzjoni tad-dritt nazzjonali inkompatibbli mal-għanijiet ta’ direttiva. Għaldaqstant, qorti nazzjonali ma tistax, b’mod partikolari, validament tikkunsidra li huwa impossibbli għaliha li tinterpreta dispożizzjoni nazzjonali b’mod konformi mad-dritt tal-Unjoni sempliċement minħabba l-fatt li din id-dispożizzjoni, b’mod kostanti, ġiet interpretata f’sens li ma huwiex kompatibbli ma’ dan id-dritt (sentenza tas-17 ta’ April 2018, Egenberger, C‑414/16, EU:C:2018:257, punti 72 u 73 u l-ġurisprudenza ċċitata).
69 F’dan il-każ, hija l-qorti tar-rinviju li għandha twettaq l-obbligu tagħha taħt id-dritt tal-Unjoni li tivverifika, fid-dawl tal-prinċipji mfakkra fit-tliet punti preċedenti ta’ din is-sentenza, jekk tali interpretazzjoni konformi hijiex possibbli.
70 B’dan ippreċiżat, u fir-rigward, l-ewwel nett, tal-effett dirett eventwali li għandu jiġi rrikonoxxut lill-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88, minn ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li, fil-każijiet kollha fejn id-dispożizzjonijiet ta’ direttiva jidhru, mill-aspett tal-kontenut tagħhom, inkundizzjonati u preċiżi biżżejjed, l-individwi jistgħu jinvokawhom quddiem il-qrati nazzjonali kontra l-Istat jew meta dan ikun naqas milli jittrasponi d-direttiva fid-dritt nazzjonali fit-termini previsti jew meta dan ikun ittrasponiha b’mod inkorrett (sentenza tal-24 ta’ Jannar 2012, Dominguez, C‑282/10, EU:C:2012:33, punt 33 u l-ġurisprudenza ċċitata). Barra minn hekk, meta l-partijiet f’kawża jkunu f’pożizzjoni li jinvokaw direttiva fil-konfront ta’ Stat, huma jistgħu jagħmlu dan irrispettivament mill-kwalità li fiha dan tal-aħħar jaġixxi, jiġifieri bħala persuna li timpjega jew bħala awtorità pubblika. Fiż-żewġ każijiet, fil-fatt, għandu jiġi evitat li l-Istat ikun jista’ jieħu vantaġġ min-nuqqas ta’ osservanza tiegħu tad-dritt tal-Unjoni (sentenza tal-24 ta’ Jannar 2012, Dominguez, C‑282/10, EU:C:2012:33, punt 38 u l-ġurisprudenza ċċitata).
71 Fuq il-bażi ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet, il-Qorti tal-Ġustizzja aċċettat li dispożizzjonijiet inkundizzjonati u suffiċjentement preċiżi ta’ direttiva jistgħu jiġu invokati mill-persuni f’kawża, b’mod partikolari fil-konfront ta’ Stat Membru u tal-korpi kollha tal-amministrazzjoni tiegħu, inklużi l-awtoritajiet deċentralizzati (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tas-7 ta’ Awwissu 2018, Smith, C‑122/17, EU:C:2018:631, punt 45 u l-ġurisprudenza ċċitata).
72 Issa, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet li l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88 jissodisfa dawn il-kriterji ta’ inkundizzjonalità u ta’ preċiżjoni suffiċjenti, peress li jimponi fuq l-Istati Membri, f’termini li ma humiex ekwivoċi, obbligu ta’ riżultat preċiż u li ma jinkludi l-ebda kundizzjoni dwar l-applikazzjoni tar-regola li huwa jistabbilixxi, li tikkonsisti fl-għoti, lil kull ħaddiem, ta’ leave annwali mħallas ta’ mill-inqas erba’ ġimgħat. Dan l-artikolu għaldaqstant jissodisfa l-kundizzjonijiet meħtieġa sabiex jipproduċi effett dirett (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal-24 ta’ Jannar 2012, Dominguez, C‑282/10, EU:C:2012:33, punti 34 sa 36).
73 F’dak li jikkonċerna l-Artikolu 7(2) ta’ din id-direttiva, kif imfakkar fil-punt 44 ta’ din is-sentenza, l-imsemmija dispożizzjoni ma tistabbilixxi ebda kundizzjoni għall-għoti tad-dritt għal kumpens finanzjarju għajr dak relatat mal-fatt, minn naħa, li r-relazzjoni ta’ xogħol tkun intemmet u, min-naħa l-oħra, li l-ħaddiem ma jkunx ħa l-leave annwali kollu li għalih huwa kien intitolat fid-data meta din ir-relazzjoni ntemmet. Dan id-dritt jingħata direttament mill-imsemmija direttiva u ma jistax jiddependi fuq kundizzjonijiet oħra għajr dawk li huma espliċitament previsti fiha (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat-12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke, C‑118/13, EU:C:2014:1755, punt 28). B’hekk, min-naħa tagħha, l-imsemmija dispożizzjoni tissodisfa l-kundizzjonijiet kollha meħtieġa sabiex ikollha effett dirett.
74 F’dan il-każ, fir-rigward tal-Kawża C‑569/16, huwa paċifiku, minn naħa, li fid-data tal-mewt tiegħu li wasslet għat-terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ xogħol mal-belt ta’ Wuppertal, is-Sur Bauer ma kienx ħa l-leave annwali mħallas kollu li kien intitolat għalih f’dik id-data, u, min-naħa l-oħra, li l-imsemmija persuna li timpjega għandha l-kwalità ta’ awtorità pubblika deċentralizzata.
75 Peress li, hekk kif jirriżulta mill-punti 72 u 73 ta’ din is-sentenza, l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 jissodisfa l-kundizzjonijiet meħtieġa biex ikun prodott effett dirett, is-Sur Bauer, jew, minħabba l-mewt ta’ dan tal-aħħar, l-aventi kawża tiegħu, għandhom, kif jirriżulta mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja mfakkra fil-punti 70 u 71 ta’ din is-sentenza, id-dritt li jiksbu, mingħand il-belt ta’ Wuppertal, kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas miksub taħt l-imsemmija dispożizzjoni u mhux meħud mill-persuna kkonċernata, u, f’dan ir-rigward, il-qrati nazzjonali huma obbligati jħallu mhux applikata leġiżlazzjoni nazzjonali li, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, tipprekludi l-kisba ta’ tali kumpens.
76 Min-naħa l-oħra, f’dak li jirrigwarda t-tilwima fil-Kawża C‑570/16 bejn M. Broßonn, fil-kwalità tagħha ta’ aventi kawża ta’ żewġha li miet, u l-persuna li kienet timpjegah, V. Willmeroth, għandu jitfakkar li, skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, direttiva ma tistax, fiha nfisha, toħloq obbligi fil-konfront ta’ individwu u għaldaqstant ma tistax tiġi invokata bħala tali kontra tiegħu. Fil-fatt, jekk l-invokabbiltà ta’ dispożizzjoni ta’ direttiva mhux trasposta jew trasposta b’mod skorrett tiġi estiża għall-qasam tar-relazzjonijiet bejn l-individwi, dan iwassal sabiex jiġi rrikonoxxut li l-Unjoni għandha s-setgħa li tistabbilixxi, b’effett immedjat, obbligi fuq l-individwi, meta fil-fatt l-Unjoni għandha din il-kompetenza biss fejn ingħatat is-setgħa li tadotta regolamenti (sentenza tas-7 ta’ Awwissu 2018, Smith, C‑122/17, EU:C:2018:631, punt 42 u l-ġurisprudenza ċċitata).
77 Għaldaqstant, anki dispożizzjoni ċara, preċiża u inkondizzjonata ta’ direttiva intiża sabiex tikkonferixxi drittijiet jew timponi obbligi fuq l-individwi ma tistax tiġi applikata bħala tali fil-kuntest ta’ tilwima esklużivament bejn individwi (sentenza tat-7 ta’ Awwissu 2018, Smith, C‑122/17, EU:C:2018:631, punt 43 u l-ġurisprudenza ċċitata).
78 Kif diġà ddeċidiet il-Qorti tal-Ġustizzja, l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 għalhekk ma jistax jiġi invokat f’tilwima bejn individwi biex jiġi żgurat l-effett sħiħ tad-dritt għal-leave annwali mħallas u li jħalli mhux applikata kull dispożizzjoni nazzjonali kuntrarja (sentenza tas-26 ta’ Marzu 2015, Fenoll, C‑316/13, EU:C:2015:200, punt 48).
79 Fid-dawl ta’ dak kollu li ntqal iktar ’il fuq, fit-tieni lok għandha tiġi eżaminata l-portata tal-Artikolu 31(2) tal-Karta, u dan sabiex jiġi stabbilit jekk din id-dispożizzjoni, li fir-rigward tagħha, fil-punti 52 sa 63 ta’ din is-sentenza, ġie stabbilit li hija intiża li tapplika għal sitwazzjonijiet bħal dawk fil-kawżi prinċipali u li din għandha tiġi interpretata fis-sens li tipprekludi leġiżlazzjoni bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, tista’ tiġi invokata f’tilwima bejn individwi, bħal dik li tikkaratterizza l-Kawża C‑570/16, sabiex il-qorti nazzjonali twarrab din il-leġiżlazzjoni nazzjonali u tagħti lill-aventi kawża tal-ħaddiem li jkun miet, a spejjeż tal-persuna li kienet timpjegah, kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas mhux meħud li l-imsemmi ħaddiem kien intitolat għalih, skont id-dritt tal-Unjoni, fid-data tal-mewt tiegħu.
80 F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li d-dritt għal-leave annwali mħallas jikkostitwixxi prinċipju essenzjali tad-dritt soċjali tal-Unjoni.
81 Dan il-prinċipju joriġina kemm minn strumenti żviluppati mill-Istati Membri fil-livell tal-Unjoni, bħall-Karta tal-Komunità dwar id-Drittijiet Soċjali Fundamentali tal-Ħaddiema, barra minn hekk imsemmija fl-Artikolu 151 TFUE, kif ukoll fi strumenti internazzjonali li għalihom l-Istati Membri kkooperaw jew aderixxew. Fost dawn tal-aħħar hemm il-Karta Soċjali Ewropea, li l-Istati Membri kollha huma parti fiha billi aderixxew magħha fil-verżjoni oriġinali tagħha, fil-verżjoni riveduta tagħha jew fiż-żewġ verżjonijiet tagħha, imsemmija wkoll fl-Artikolu 151 TFUE. Għandha wkoll tissemma l-Konvenzjoni Nru 132 tal-Organizzazzjoni Internazzjonali tax-Xogħol tal-24 ta’ Ġunju 1970 dwar il-leave annwali mħallas (riveduta), li, hekk kif il-Qorti tal-Ġustizzja rrilevat fil-punti 37 u 38 tas-sentenza tal-20 ta’ Jannar 2009 Schultz-Hoff et (C‑350/06 u C‑520/06, EU:C:2009:18), issemmi prinċipji tal-imsemmija organizzazzjoni li l-premessa 6 tad-Direttiva 2003/88 tippreċiża li għandu jittieħed kont tagħhom.
82 F’dan ir-rigward, ir-raba’ premessa tad-Direttiva 93/104 tfakkar, b’mod partikolari, li l-Karta tal-Komunità tad-Drittijiet Soċjali Fundamentali tal-Ħaddiema tiddikjara, fil-paragrafu 8 tagħha, li kull ħaddiem tal-Unjoni għandu d-dritt, b’mod partikolari, għal leave annwali mħallas li t-tul tiegħu għandu jiġi armonizzat progressivament, skont il-prattiċi nazzjonali (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tas-26 ta’ Ġunju 2001, BECTU, C‑173/99, EU:C:2001:356, punt 39).
83 L-Artikolu 7 tad-Direttiva 93/104 u l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 għaldaqstant ma jistabbilixxux minnhom infushom id-dritt għal-leave annwali mħallas, li joriġina, b’mod partikolari, minn diversi strumenti internazzjonali (ara, b’analoġija, is-sentenza tas-17 ta’ April 2018, Egenberger, C‑414/16, EU:C:2018:257, punt 75) u, bħala prinċipju essenzjali tad-dritt soċjali tal-Unjoni, huwa ta’ natura imperattiva (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tas-16 ta’ Marzu 2006, Robinson-Steele et, C‑131/04 u C‑257/04, EU:C:2006:177, punti 48 u 68), peress li l-imsemmi prinċipju essenzjali jinkludi, hekk kif ġie enfasizzat fil-punt 58 ta’ din is-sentenza, id-dritt għal-leave annwali “mħallas” bħala tali u d-dritt, inerenti għal tal-ewwel, għal kumpens finanzjarju għal-leave annwali mhux meħud fil-mument tat-terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ xogħol.
84 Billi, f’termini imperattivi, ipprovda li “kull ħaddiem” għandu “dritt” “għal perjodu annwali ta’ leave imħallas”, mingħajr ma, b’mod partikolari, għamel riferiment f’dan ir-rigward, bħalma għamel, pereżempju, l-Artikolu 27 tal-Karta li wassal għas-sentenza tal-15 ta’ Jannar 2014, Association de médiation sociale (C‑176/12, EU:C:2014:2), għal “każijiet u […] il-kundizzjonijiet previsti mil-liġi ta’ l-Unjoni u mil-liġijiet u l-prattiċi nazzjonali”, l-Artikolu 31(2) tal-Karta jirrifletti l-prinċipju essenzjali tad-dritt soċjali tal-Unjoni li minnu jista’ jkun hemm derogi biss f’konformità mal-kundizzjonijiet stretti stabbiliti fl-Artikolu 52(1) tal-Karta u, b’mod partikolari, f’konformità mal-kontenut essenzjali tad-dritt fundamentali għal-leave annwali mħallas.
85 Id-dritt għal perijodu ta’ leave annwali mħallas, stabbilit għal kull ħaddiem mill-Artikolu 31(2) tal-Karta, għalsaqstant għandu, fir-rigward tal-eżistenza tiegħu stess, natura kemm imperattiva u inkundizzjonata, u din tal-aħħar fil-fatt ma teħtieġx li tiġi kkonkretizzata permezz ta’ dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni jew tad-dritt nazzjonali, liema drittijiet huma biss meħtieġa jippreċiżaw it-tul eżatt tal-leave annwali u, fejn xieraq, ċerti kundizzjonijiet għall-eżerċizzju ta’ dan id-dritt. Minn dan isegwi li l-imsemmija dispożizzjoni hija suffiċjenti fiha nfisha sabiex tagħti lill-ħaddiema dritt invokabbli bħala tali f’tilwima bejnhom u l-persuna li timpjegahom f’sitwazzjoni koperta mid-dritt tal-Unjoni u li, għalhekk, taqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Karta (ara, b’analoġija, is-sentenza tas-17 ta’ April 2018, Egenberger, C‑414/16, EU:C:2018:257, punt 76).
86 L-Artikolu 31(2) tal-Karta għandu, għaldaqstant, b’mod partikolari, il-konsegwenza, f’dak li jikkonċerna s-sitwazzjonijiet li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tagħha, minn naħa, li l-qorti nazzjonali għandha tħalli mhux applikata leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li twassal sabiex il-mewt ta’ ħaddiem iċċaħħdu retroattivament mill-benefiċċju tad-drittijiet għal-leave annwali mħallas li jkun kiseb qabel il-mewt tiegħu, u, għaldaqstant, iċċaħħad lill-aventi kawża tiegħu mill-benefiċċju tal-kumpens finanzjarju alternattiv, bħala aspett patrimonjali li jikkostitwixxi l-imsemmija drittijiet, u, min-naħa l-oħra, li l-persuni li jimpjegaw ma jistgħux jinvokaw l-eżistenza ta’ tali leġiżlazzjoni nazzjonali sabiex jevitaw il-ħlas tal-imsemmi kumpens finanzjarju li għandhom iwettqu skont id-dritt fundamentali hekk iggarantit minn din id-dispożizzjoni.
87 Fir-rigward tal-effett maħluq mill-Artikolu 31(2) tal-Karta fir-rigward tal-persuni li jimpjegaw li jkollhom il-kwalità ta’ individwu, hemm lok li jiġi rrilevat li, għalkemm l-Artikolu 51(1) ta’ din il-Karta jispeċifika li d-dispożizzjonijiet tagħha huma intiżi għall-istituzzjonijiet, għall-korpi u għall-aġenziji tal-Unjoni fl-osservanza tal-prinċipju ta’ sussidjarjetà u għall-Istati Membri wkoll biss meta jkunu qed jimplimentaw id-dritt tal-Unjoni, l-imsemmi Artikolu 51(1), min-naħa l-oħra, ma jikkonċernax il-punt dwar jekk tali individwi jistgħux, skont il-każ, jinsabu direttament suġġetti għall-osservanza ta’ ċerti dispożizzjonijiet tal-imsemmija Karta u, għaldaqstant, ma jistax jiġi interpretat fis-sens li jeskludi sistematikament tali eventwalità.
88 Qabelxejn, u kif l-Avukat Ġenerali fakkar fil-punt 78 tal-konklużjonijiet tiegħu, il-fatt li ċerti dispożizzjonijiet tad-dritt primarju huma indirizzati, primarjament, lill-Istati Membri, dan ma huwiex ta’ natura li jeskludi li dawn jistgħu japplikaw fir-relazzjonijiet bejn individwi (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tas-17 ta’ April 2018, Egenberger, C‑414/16, EU:C:2018:257, punt 77).
89 Sussegwentement, il-Qorti tal-Ġustizzja, b’mod partikolari, diġà aċċettat li l-projbizzjoni stabbilita fl-Artikolu 21(1) tal-Karta hija suffiċjenti fiha nfisha sabiex tagħti lil individwu dritt invokabbli bħala tali f’tilwima ma’ individwu ieħor (sentenza tas-17 ta’ April 2018, Egenberger, C‑414/16, EU:C:2018:257, punt 76), mingħajr, għalhekk, ma l-Artikolu 51(1) tal-Karta jxekkel dan.
90 Fl-aħħar nett, u fir-rigward, b’mod iktar partikolari, tal-Artikolu 31(2) tal-Karta, għandu jiġi enfasizzat li d-dritt, għal kull ħaddiem, għal perijodi ta’ leave annwali mħallas jimponi, min-natura tiegħu stess, obbligu korrispondenti fuq il-persuna li timpjega, jiġifieri dak tal-għoti ta’ tali perijodi ta’ leave imħallas.
91 Fil-każ fejn il-qorti tar-rinviju ma tkunx tista’ tinterpreta l-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali b’tali mod li tiġi żgurata l-konformità tagħha mal-Artikolu 31(2) tal-Karta, hija jkollha, għaldaqstant, f’sitwazzjoni bħal dik li tikkaratterizza l-Kawża C‑570/16, tiżgura, fil-kuntest tal-kompetenzi tagħha, il-protezzjoni ġuridika li tirriżulta mill-imsemmija dispożizzjoni u tiżgura l-effett sħiħ tagħha billi jekk ikun il-każ ma tapplikax l-imsemmija leġiżlazzjoni nazzjonali (ara, b’analoġija, is-sentenza tas-17 ta’ April 2018, Egenberger, C‑414/16, EU:C:2018:257, punt 79).
92 Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti, hemm lok li r-risposta għat-tieni parti tad-domanda fil-Kawża C‑569/16 kif ukoll għat-tieni parti tal-ewwel domanda u għat-tieni domanda fil-Kawża C‑570/16 tkun li, fil-każ ta’ impossibbiltà li tinterpreta leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali b’mod li tiżgura l-konformità tagħha mal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 u mal-Artikolu 31(2) tal-Karta, il-qorti nazzjonali, adita b’tilwima bejn l-aventi kawża ta’ ħaddiem li miet u l-persuna li kienet timpjega lil dan il-ħaddiem, għandha tħalli mhux applikata l-imsemmija leġiżlazzjoni nazzjonali u tiżgura li l-imsemmi aventi kawża jingħata, għad-detriment ta’ din il-persuna li timpjega, il-benefiċċju ta’ kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas miksub skont l-imsemmija dispożizzjonijiet u mhux meħud minn dan il-ħaddiem qabel mewtu. Dan l-obbligu huwa impost fuq il-qorti nazzjonali skont l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 u l-Artikolu 31(2) tal-Karta meta t-tilwima tkun bejn tali aventi kawża u persuna li timpjega li għandha l-kwalità ta’ awtorità pubblika, u skont it-tieni waħda minn dawn id-dispożizzjonijiet meta t-tilwima tkun bejn l-aventi kawża u l-persuna li timpjega li jkollha l-kwalità ta’ individwu.
Fuq l-ispejjeż
93 Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta’ kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija din il-qorti li tiddeċiedi fuq l-ispejjeż. L-ispejjeż sostnuti għas-sottomissjoni tal-osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, barra dawk tal-imsemmija partijiet, ma jistgħux jitħallsu lura.
Għal dawn il-motivi, Il-Qorti tal-Ġustizzja (Awla Manja) taqta’ u tiddeċiedi:
1) L-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-4 ta’ Novembru 2003 li tikkonċerna ċerti aspetti tal-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol, u l-Artikolu 31(2) tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, għandhom jiġu interpretati fis-sens li jipprekludu leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li b’applikazzjoni tagħha, meta r-relazzjoni ta’ xogħol tintemm minħabba l-mewt tal-ħaddiem, id-dritt għal-leave annwali mħallas miksub skont l-imsemmija dispożizzjonijiet u mhux meħud minn dan il-ħaddiem qabel il-mewt tiegħu jispiċċa mingħajr ma jkun jista’ jagħti lok għal dritt għal kumpens finanzjarju għall-imsemmi leave li jkun trażmissibbli lill-aventi kawża tal-imsemmi ħaddiem permezz tas-suċċessjoni.
2) Fil-każ ta’ impossibbiltà li tinterpreta leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali b’mod li tiżgura l-konformità tagħha mal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 u mal-Artikolu 31(2) tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali, il-qorti nazzjonali, adita b’tilwima bejn l-aventi kawża ta’ ħaddiem li miet u l-persuna li kienet timpjega lil dan il-ħaddiem, għandha tħalli mhux applikata l-imsemmija leġiżlazzjoni nazzjonali u tiżgura li l-imsemmi aventi kawża jingħata, għad-detriment ta’ din il-persuna li timpjega, il-benefiċċju ta’ kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas miksub skont l-imsemmija dispożizzjonijiet u mhux meħud minn dan il-ħaddiem qabel mewtu. Dan l-obbligu huwa impost fuq il-qorti nazzjonali skont l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 u l-Artikolu 31(2) tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali meta t-tilwima tkun bejn tali aventi kawża u persuna li timpjega li għandha l-kwalità ta’ awtorità pubblika, u skont it-tieni waħda minn dawn id-dispożizzjonijiet meta t-tilwima tkun bejn l-aventi kawża u l-persuna li timpjega li jkollha l-kwalità ta’ individwu.
Firem