WYROK TRYBUNAŁU (ósma izba)
z dnia 7 kwietnia 2022 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Ochrona konsumentów – Dyrektywa 2011/83/UE – Artykuł 8 ust. 2 – Umowy zawierane na odległość przy użyciu środków elektronicznych – Ciążące na przedsiębiorcy obowiązki w zakresie informowania – Aktywacja przycisku lub podobnej funkcji w celu złożenia zamówienia z obowiązkiem zapłaty – Jednoznaczne sformułowanie równoważne z wyrażeniem „zamówienie z obowiązkiem zapłaty” – Uwzględnienie wyłącznie tekstu umieszczonego na przycisku lub podobnej funkcji w celu dokonania oceny równoważności takiego sformułowania
W sprawie C‑249/21
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Amtsgericht Bottrop (sąd rejonowy w Bottropie, Niemcy) postanowieniem z dnia 24 marca 2021 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 21 kwietnia 2021 r., w postępowaniu:
Fuhrmann-2-GmbH
przeciwko
B.,
TRYBUNAŁ (ósma izba),
w składzie: N. Jääskinen, prezes izby, M. Safjan (sprawozdawca) i M. Gavalec, sędziowie,
rzecznik generalny: L. Medina,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu Fuhrmann-2-GmbH – C. Ewen, Rechtsanwalt,
– w imieniu Komisji Europejskiej – I. Rubene i M. Kellerbauer, w charakterze pełnomocników,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznik generalnej, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 8 ust. 2 akapit drugi dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. 2011, L 304, s. 64).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Fuhrmann-2-GmbH a B. w przedmiocie ustalenia, czy doszło do zawarcia umowy o zakwaterowanie pomiędzy tymi dwiema osobami.
Ramy prawne
Prawo Unii
3 Motywy 4, 5, 7 i 39 dyrektywy 2011/83 mają następujące brzmienie:
„(4) Zgodnie z art. 26 ust. 2 TFUE rynek wewnętrzny ma obejmować obszar bez granic wewnętrznych, na którym zapewniony jest swobodny przepływ towarów i usług oraz swoboda przedsiębiorczości. Harmonizacja niektórych aspektów umów z udziałem konsumentów zawieranych na odległość i niektórych aspektów umów z udziałem konsumentów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa jest niezbędna w celu wspierania rzeczywistego rynku wewnętrznego dla konsumentów, opartego na właściwej równowadze pomiędzy wysokim poziomem ochrony konsumentów i konkurencyjnością przedsiębiorstw, przy jednoczesnym zapewnieniu poszanowania zasady pomocniczości.
(5) […] [P]ełna harmonizacja w zakresie informacji dla konsumentów i prawa do odstąpienia od umów zawieranych na odległość i umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa przyczyni się do wysokiego poziomu ochrony konsumentów i lepszego funkcjonowania rynku wewnętrznego w stosunkach między przedsiębiorstwami a konsumentami.
[…]
(7) Pełna harmonizacja niektórych kluczowych aspektów regulacyjnych powinna znacznie poprawić pewność prawa zarówno wśród konsumentów, jak i przedsiębiorców. Zarówno konsumenci, jak i przedsiębiorcy powinni mieć możliwość korzystania z jednolitych ram regulacyjnych, opartych na jasno zdefiniowanych pojęciach prawnych, regulujących niektóre aspekty umów zawieranych między przedsiębiorstwami a konsumentami w całej Unii. Rezultatem takiej harmonizacji powinno być zlikwidowanie barier wynikających z rozdrobnienia przepisów oraz pełne wprowadzenie rynku wewnętrznego w tej dziedzinie. Bariery te można zlikwidować tylko przez stworzenie jednolitych przepisów na poziomie Unii. Ponadto konsumenci powinni mieć możliwość korzystania ze wspólnego wysokiego poziomu ochrony w całej Unii.
[…]
(39) Ważne jest zapewnienie, aby w przypadku umów zawieranych na odległość zawartych za pośrednictwem stron internetowych konsument miał możliwość przeczytania i zrozumienia w całości głównych elementów umowy przed złożeniem zamówienia. W tym celu w niniejszej dyrektywie należy zawrzeć przepis wprowadzający wymóg, aby elementy te były widoczne w bezpośrednim sąsiedztwie potwierdzenia wymaganego do złożenia zamówienia. Ważne jest również zapewnienie, aby w takich sytuacjach konsument był w stanie określić moment, w którym przyjmuje na siebie obowiązek zapłaty na rzecz przedsiębiorcy. Dlatego też należy wyraźnie zwracać uwagę konsumenta, w drodze jednoznacznego sformułowania, na fakt, że złożenie zamówienia pociąga za sobą obowiązek zapłaty na rzecz przedsiębiorcy”.
4 Artykuł 1 tej dyrektywy stwierdza:
„Niniejsza dyrektywa, poprzez osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów, ma przyczyniać się do właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego w drodze zbliżenia niektórych aspektów przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich, dotyczących umów zawieranych między konsumentami a przedsiębiorcami”.
5 Artykuł 2 wskazanej dyrektywy stanowi:
„Na użytek niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:
[…]
7) »umowa zawierana na odległość« oznacza każdą umowę zawartą między przedsiębiorcą i konsumentem w ramach zorganizowanego systemu sprzedaży lub świadczenia usług na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności przedsiębiorcy i konsumenta, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie;
[…]”.
6 Zgodnie z art. 3 ust. 1 tej dyrektywy:
„Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do każdej umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, na warunkach i w zakresie określonym w jej przepisach. Ma ona zastosowanie również do umów, których przedmiotem jest dostarczanie wody, gazu, energii elektrycznej lub dostarczanie centralnego ogrzewania, w tym również przez dostawców publicznych, w zakresie, w jakim towary te dostarczane są na podstawie umowy”.
7 Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 2011/83 ma następujące brzmienie:
„Zanim konsument zostanie związany umową zawieraną na odległość lub umową zawieraną poza lokalem przedsiębiorstwa, lub jakąkolwiek ofertą w tym zakresie, przedsiębiorca w jasny i zrozumiały sposób udziela konsumentowi następujących informacji:
a) główne cechy towarów lub usług w zakresie, w jakim jest to właściwe dla danego środka przekazu oraz dla towarów lub usług;
[…]
e) łączna cena towarów lub usług wraz z podatkami lub, w przypadku gdy charakter towarów lub usług nie pozwala w sposób racjonalny na wcześniejsze obliczenie ceny – sposób, w jaki ma być obliczana cena, jak również, w przypadku gdy ma to zastosowanie, wszystkie dodatkowe opłaty za transport, dostarczenie lub usługi pocztowe lub jakiekolwiek inne koszty lub, w przypadku gdy nie można wcześniej w sposób racjonalny obliczyć tych opłat – informacja o możliwości powstania konieczności uiszczenia takich dodatkowych opłat. W przypadku umowy zawartej na czas nieoznaczony lub umowy obejmującej prenumeratę łączna cena zawiera łączne koszty na dany okres objęty rozliczeniem. W przypadku gdy takie umowy przewidują stałą stawkę, łączna cena oznacza również łączne miesięczne koszty. W przypadku gdy nie można wcześniej w sposób racjonalny obliczyć łącznych kosztów, przedstawia się sposób, w jaki cena ma być obliczana;
[…]
o) w przypadku gdy ma to zastosowanie – czas trwania umowy lub, jeżeli umowa zawarta jest na czas nieoznaczony lub jeśli ma ulegać automatycznemu przedłużeniu, warunki rozwiązania umowy;
p) w przypadku gdy ma to zastosowanie – minimalny czas trwania zobowiązań konsumenta wynikających z umowy;
[…]”.
8 Artykuł 8 tej dyrektywy, zatytułowany „Wymogi formalne dotyczące umów zawieranych na odległość”, stanowi w ust. 2:
„Jeżeli umowa zawierana na odległość, która ma zostać zawarta przy użyciu środków elektronicznych, nakłada na konsumenta obowiązek zapłaty, przedsiębiorca przekazuje konsumentowi w jasny i widoczny sposób oraz bezpośrednio przed złożeniem przez niego zamówienia, informacje przewidziane w art. 6 ust. 1 lit. a), e), o) i p).
Przedsiębiorca zapewnia, aby konsument w momencie składania zamówienia wyraźnie przyjął do wiadomości, że zamówienie pociąga za sobą obowiązek zapłaty. Jeżeli w celu złożenia zamówienia wymagane jest aktywowanie przycisku lub podobnej funkcji, przycisk lub podobna funkcja muszą być oznaczone w łatwo czytelny sposób jedynie z użyciem słów »zamówienie z obowiązkiem zapłaty« lub równoważnego jednoznacznego sformułowania informującego, że złożenie zamówienia pociąga za sobą obowiązek zapłaty na rzecz przedsiębiorcy. Jeżeli przedsiębiorca nie przestrzega przepisów niniejszego akapitu, konsument nie jest związany umową lub zamówieniem”.
Prawo niemieckie
9 Paragraf 312j ust. 3 i 4 Bürgerliches Gesetzbuch (kodeksu cywilnego, zwanego dalej „BGB”), stanowi:
„3) W przypadku umów [konsumenckich zawieranych przy użyciu środków elektronicznych, dotyczących odpłatnego świadczenia oferowanego przez przedsiębiorcę] przedsiębiorca powinien ukształtować proces składania zamówień w taki sposób, aby w chwili złożenia zamówienia konsument wyraźnie przyjął do wiadomości, że zaciąga on zobowiązanie do zapłaty. Jeżeli zamówienie składa się w drodze aktywowania przycisku, to obowiązek przedsiębiorcy, o którym mowa w zdaniu pierwszym, zostaje spełniony jedynie w przypadku, gdy ów przycisk zawiera wyłącznie łatwy do odczytania napis »zamówienie z obowiązkiem zapłaty« lub jednoznaczne sformułowanie równoważne.
4) Do zawarcia umowy [konsumenckiej zawieranej przy użyciu środków elektronicznych, dotyczącej odpłatnego świadczenia oferowanego przez przedsiębiorcę] dochodzi tylko wtedy, gdy przedsiębiorca spełnił obowiązek ciążący na nim na mocy ust. 3”.
Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne
10 Fuhrmann-2 jest spółką prawa niemieckiego, będącą właścicielem hotelu Goldener Anker w Krummhörn-Greetsiel (Niemcy). Pokoje w tym hotelu można wynajmować między innymi za pośrednictwem strony internetowej www.booking.com, to jest platformy umożliwiającej w szczególności rezerwację zakwaterowania online.
11 W dniu 19 lipca 2018 r. B., jako konsument, odwiedził tę stronę internetową w celu wyszukania pokoi hotelowych w miejscowości Krummhörn-Greetsiel na okres od dnia 28 maja 2019 r. do dnia 2 czerwca 2019 r. Wśród wyświetlonych wyników wyszukiwania znajdowały się między innymi pokoje w hotelu Goldener Anker. B. kliknął następnie w fotografię przedstawiającą ten hotel, w efekcie czego został mu wyświetlony wykaz dostępnych pokoi wraz z dalszymi informacjami dotyczącymi między innymi wyposażenia i cen oferowanych przez ów hotel w wybranym okresie. Podjąwszy decyzję o rezerwacji czterech pokoi dwuosobowych, B. kliknął w przycisk „Zarezerwuj teraz”, następnie przekazał swe dane osobowe, jak też imiona i nazwiska osób, z którymi miał podróżować, a wreszcie kliknął w przycisk, na którym znajdował się napis „Sfinalizuj rezerwację”.
12 B. nie pojawił się w hotelu Goldener Anker w dniu 28 maja 2019 r.
13 Pismem z dnia 29 maja 2019 r. spółka Fuhrmann-2, działając zgodnie ze swymi ogólnymi warunkami sprzedaży, przekazała B. fakturę na kwotę 2240 EUR z tytułu kosztów anulowania rezerwacji, wyznaczając termin zapłaty wynoszący pięć dni roboczych. B. nie zapłacił żądanej kwoty.
14 Spółka Fuhrmann-2 wystąpiła do sądu odsyłającego, Amtsgericht Bottrop (sądu rejonowego w Bottropie, Niemcy), z powództwem zmierzającym do odzyskania tej kwoty. W uzasadnieniu pozwu spółka Fuhrmann-2 twierdzi, że za pośrednictwem strony internetowej www.booking.com B. zawarł z nią umowę o zakwaterowanie dotyczącą kilku pokoi w prowadzonym przez nią hotelu na okres od dnia 28 maja 2019 r. do dnia 2 czerwca 2019 r. Spółka ta twierdzi w szczególności, że napis „Sfinalizuj rezerwację”, który operator tej witryny internetowej postanowił umieścić na przycisku rezerwacji, spełnia przewidziany w § 312j ust. 3 BGB wymóg, zgodnie z którym przedsiębiorca powinien zamieścić na przycisku, którego aktywowanie skutkuje złożeniem zamówienia, łatwy do odczytania napis „zamówienie z obowiązkiem zapłaty” lub jednoznaczne sformułowanie równoważne. W tym stanie rzeczy B. jest zobowiązany wypłacić tej spółce odszkodowanie z tytułu anulowania rezerwacji w wysokości 2 240 EUR.
15 W ocenie sądu odsyłającego uwzględnienie powództwa spółki Fuhrmann-2 zależy od tego, czy w świetle sformułowania „Sfinalizuj rezerwację” widniejącego na przycisku rezerwacji umieszczonym na stronie internetowej www.booking.com można uznać, że spełniony został obowiązek przewidziany w § 312j ust. 3 BGB, który to przepis transponuje do prawa niemieckiego art. 8 ust. 2 akapit drugi dyrektywy 2011/83. Udzielenie na to pytanie odpowiedzi twierdzącej oznaczałoby w myśl § 312j ust. 4 BGB, że umowa o zakwaterowanie została skutecznie zawarta pomiędzy stronami i że spółka Fuhrmann-2 może zasadnie dochodzić odszkodowania za anulowanie rezerwacji.
16 Sąd odsyłający wyjaśnia, że inny sąd niemiecki orzekł, iż w celu ustalenia, czy sformułowanie takie jak to, którym posłużył się operator witryny internetowej www.booking.com, stanowi jednoznaczne sformułowanie równoważne z wyrażeniem „zamówienie z obowiązkiem zapłaty”, o którym mowa w art. 8 ust. 2 akapit drugi zdanie drugie dyrektywy 2011/83, należy wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności towarzyszące procesowi składania zamówienia, a w szczególności samo pojęcie zamówienia.
17 W świetle brzmienia tego przepisu sąd odsyłający wyraża jednak wątpliwości co do podejścia przyjętego przez ten sąd niemiecki i skłania się ku uznaniu, że z samego sformułowania zamieszczonego na przycisku powinno wynikać, iż w chwili aktywowania tego przycisku konsument ma świadomość tego, że zaciąga wiążące pod względem prawnym zobowiązanie do zapłaty. W kontekście tego ostatniego podejścia sąd odsyłający uważa, że termin „rezerwacja” zawarty w sformułowaniu „Sfinalizuj rezerwację” niekoniecznie kojarzy się w języku potocznym z obowiązkiem zapłaty wzajemnego świadczenia pieniężnego, ale jest często używany jako synonim nieodpłatnego zamówienia wstępnego. W związku z tym należałoby stwierdzić, że obowiązek przewidziany w § 312j ust. 3 zdanie drugie BGB nie został w tym wypadku spełniony.
18 W tych okolicznościach Amtsgericht Bottrop (sąd rejonowy w Bottropie) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy wykładni art. 8 ust. 2 akapit drugi dyrektywy [2011/83/UE] należy dokonywać w ten sposób, że odpowiedź na pytanie, czy przycisk lub podobna funkcja, których aktywowanie jest wymagane w celu złożenia zamówienia w przypadku umowy zawieranej na odległość przy użyciu środków elektronicznych w rozumieniu akapitu pierwszego tego przepisu i które nie są oznaczone z użyciem słów »zamówienie z obowiązkiem zapłaty«, są oznaczone w rozumieniu tego przepisu równoważnym jednoznacznym sformułowaniem informującym, że złożenie zamówienia pociąga za sobą obowiązek zapłaty na rzecz przedsiębiorcy, zależy wyłącznie od oznaczenia przycisku lub odpowiedniej funkcji?”.
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
19 Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 8 ust. 2 akapit drugi dyrektywy 2011/83 należy interpretować w ten sposób, że w celu ustalenia – w kontekście procesu składania zamówienia dotyczącego zawarcia umowy na odległość przy użyciu środków elektronicznych – czy sformułowanie zamieszczone na przycisku zamówienia lub podobnej funkcji, takie jak sformułowanie „Sfinalizuj rezerwację”, jest „równoważne” z wyrażeniem „zlecenie z obowiązkiem zapłaty” w rozumieniu tego przepisu, należy oprzeć się wyłącznie na treści sformułowania umieszczonego na tym przycisku lub podobnej funkcji, czy też należy również wziąć pod uwagę okoliczności towarzyszące procesowi składania zamówienia.
20 Na wstępie należy zaznaczyć, że umowę zawieraną na odległość zdefiniowano w art. 2 pkt 7 dyrektywy 2011/83 jako „każdą umowę zawartą między przedsiębiorcą i konsumentem w ramach zorganizowanego systemu sprzedaży lub świadczenia usług na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności przedsiębiorcy i konsumenta, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie”. Wynika z tego, że umowa o świadczenie usług zawarta między przedsiębiorcą a konsumentem za pośrednictwem platformy umożliwiającej rezerwację zakwaterowania online, takiej jak ta, o której mowa w postępowaniu głównym, wchodzi w zakres pojęcia „umowy zawieranej na odległość”, a tym samym, w braku zastosowania wyłączeń przewidzianych w art. 3 ust. 2–4 dyrektywy 2011/83, jest objęta zakresem stosowania tej dyrektywy, określonym w jej art. 3 ust. 1.
21 Ponadto należy przypomnieć, że – jak wynika z art. 1 dyrektywy 2011/83 w związku z jej motywami 4, 5 i 7 – dyrektywa ta ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów poprzez zagwarantowanie im dostępu do informacji i ochrony w obrocie z przedsiębiorcami. Ponadto ochrona konsumentów w ramach polityki Unii została przewidziana w art. 169 TFUE oraz w art. 38 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (wyrok z dnia 10 lipca 2019 r., Amazon EU, C‑649/17, EU:C:2019:576, pkt 39).
22 To właśnie w świetle tego celu art. 8 dyrektywy 2011/83 nakłada na przedsiębiorcę pewną liczbę wymogów formalnych dotyczących umów zawieranych na odległość – jak wskazano w tytule tego przepisu. W ust. 2 tego artykułu przewidziano zatem różne obowiązki spoczywające na przedsiębiorcy, w sytuacji gdy – jak ma to miejsce w postępowaniu głównym – umowa zawierana na odległość zostaje zawarta przy użyciu środków elektronicznych i kreuje ona po stronie konsumenta obowiązek zapłaty.
23 Zgodnie z art. 8 ust. 2 akapit pierwszy dyrektywy 2011/83 przedsiębiorca powinien przekazać konsumentowi w jasny i widoczny sposób, bezpośrednio przed złożeniem przez niego zamówienia, informacje przewidziane w art. 6 ust. 1 lit. a), e), o) i p) tej dyrektywy, dotyczące zasadniczo głównych cech danych towarów lub usług, łącznej ceny, czasu trwania umowy oraz, w stosownych przypadkach, minimalnego czasu trwania zobowiązań zaciągniętych przez konsumenta.
24 Z kolei art. 8 ust. 2 akapit drugi dyrektywy 2011/83 przewiduje, że przedsiębiorca powinien zapewnić, aby w momencie składania zamówienia konsument wyraźnie przyjął do wiadomości, że zamówienie pociąga za sobą obowiązek zapłaty. W przepisie tym uściślono, że jeżeli w celu złożenia zamówienia wymagane jest aktywowanie przycisku lub podobnej funkcji, przycisk lub podobna funkcja muszą być oznaczone w łatwo czytelny sposób jedynie z użyciem słów „zamówienie z obowiązkiem zapłaty” lub równoważnego jednoznacznego sformułowania informującego, że złożenie zamówienia pociąga za sobą obowiązek zapłaty na rzecz przedsiębiorcy, przy czym w przeciwnym wypadku konsument nie jest związany umową lub zamówieniem.
25 Z trzech poprzednich punktów niniejszego wyroku wynika, że w przypadku gdy umowa zawierana na odległość zostaje zawarta przy użyciu środków elektronicznych w drodze złożenia zamówienia i kreuje ona po stronie konsumenta obowiązek zapłaty, przedsiębiorca powinien, po pierwsze, dostarczyć temu konsumentowi, bezpośrednio przed złożeniem zamówienia, istotne informacje dotyczące umowy, a po drugie, wyraźnie poinformować rzeczonego konsumenta, że złożenie zamówienia skutkuje powstaniem po jego stronie obowiązku zapłaty.
26 Co się tyczy tego ostatniego obowiązku, z jasnego brzmienia art. 8 ust. 2 akapit drugi zdanie drugie dyrektywy 2011/83 wynika, że przycisk zamówienia lub podobna funkcja muszą zawierać oznaczone w łatwo czytelny sposób i jednoznaczne sformułowanie informujące o tym, że złożenie zamówienia pociąga za sobą obowiązek dokonania przez konsumenta zapłaty na rzecz przedsiębiorcy. O ile w przepisie tym wymieniono sformułowanie „zamówienie z obowiązkiem zapłaty”, o tyle z jego brzmienia wynika również, że owo sformułowanie ma charakter przykładowy i że państwa członkowskie mogą zezwolić na posłużenie się przez przedsiębiorcę każdym innym równoważnym sformułowaniem, pod warunkiem że nie będzie ono budziło żadnych wątpliwości co do tego, że obowiązek ten powstał.
27 W związku z tym, w przypadku gdy, tak jak w niniejszej sprawie, uregulowanie krajowe mające na celu transpozycję tego przepisu nie zawiera, podobnie jak sama dyrektywa, konkretnych przykładów równoważnych sformułowań, przedsiębiorca może posłużyć się dowolnym wybranym przez siebie wyrażeniem, pod warunkiem że jednoznacznie wynika z niego, iż z chwilą aktywowania przycisku zamówienia lub podobnej funkcji konsument zaciąga zobowiązanie do zapłaty.
28 Ponadto z brzmienia art. 8 ust. 2 akapit drugi zdanie drugie dyrektywy 2011/83 w związku ze słowem „wyraźnie”, którym posłużono się w art. 8 ust. 2 akapit drugi zdanie pierwsze dyrektywy, wynika również jasno, że to przycisk lub podobna funkcja powinny zawierać sformułowanie, o którym mowa w tym przepisie, wobec czego, mając na względzie również to, co zostało wskazane w poprzednim punkcie niniejszego wyroku, w celu ustalenia, czy przedsiębiorca spełnił ciążący na nim obowiązek zapewnienia, aby w chwili złożenia zamówienia konsument wyraźnie przyznał, że czynność ta wiąże się z powstaniem obowiązku zapłaty, należy wziąć pod uwagę jedynie treść sformułowania widniejącego na tym przycisku lub podobnej funkcji.
29 Wykładnia ta znajduje poparcie w treści motywu 39 dyrektywy 2011/83, w którego dwóch ostatnich zdaniach uściślono, że za pomocą jednoznacznego sformułowania, a więc bez odniesienia do całościowej oceny okoliczności, należy zwrócić szczególną uwagę konsumenta na fakt, że złożenie przezeń zamówienia pociąga za sobą obowiązek zapłaty, tak aby był on w stanie dokładnie określić moment powstania tego obowiązku.
30 Jak wynika z pkt 21 niniejszego wyroku, przedstawioną wykładnię potwierdza również cel realizowany przez dyrektywę 2011/83, polegający na zagwarantowaniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów w dziedzinie informacji. Należy bowiem zaznaczyć, że sfinalizowanie procesu składania zamówienia skutkującego powstaniem po stronie konsumenta obowiązku zapłaty jest etapem kluczowym, ponieważ oznacza ono, że konsument zgadza się nie tylko na związanie umową zawieraną na odległość, ale także na powstanie po jego stronie tego obowiązku. W związku z tym uznanie, że poprzez aktywację przycisku lub podobnej funkcji konsument powinien wywnioskować z okoliczności tego procesu, że zaciąga on wiążące zobowiązanie do zapłaty, w sytuacji gdy sformułowanie zamieszczone na tym przycisku lub funkcji nie pozwala mu na ustalenie z całkowitą pewnością, że konsekwencje takie powstaną, sprowadzałoby się do naruszenia tego celu.
31 Ponadto, chociaż Trybunał orzekł, że przy dokonywaniu wykładni przepisów dyrektywy 2011/83 należy zapewnić odpowiednią równowagę między wysokim poziomem ochrony konsumentów a konkurencyjnością przedsiębiorstw, zgodnie z treścią motywu 4 tej dyrektywy, nie podważając przy tym wolności prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, ustanowionej w art. 16 karty praw podstawowych (zob. podobnie wyrok z dnia 10 lipca 2019 r., Amazon EU, C‑649/17, EU:C:2019:576, pkt 44 i przytoczone tam orzecznictwo), to jednak należy stwierdzić, iż takie wyważenie interesów jest bez znaczenia w niniejszej sprawie, ponieważ zredagowanie lub zmiana sformułowania zamieszczonego na przycisku lub funkcji zamówienia elektronicznego nie generuje żadnego znaczącego obciążenia, które mogłoby zaszkodzić konkurencyjności danych przedsiębiorców lub wolności prowadzenia przez nich działalności gospodarczej.
32 W świetle rozważań przedstawionych w pkt 26 niniejszego wyroku do sądu odsyłającego należy zbadanie, czy w postępowaniu głównym sformułowanie „Sfinalizuj rezerwację” można na gruncie języka niemieckiego uznać, wyłącznie na podstawie użytych w nim pojęć i niezależnie od okoliczności towarzyszących procesowi rezerwacji, za równoważne z wyrażeniem „zamówienie z obowiązkiem zapłaty”, o którym mowa w art. 8 ust. 2 akapit drugi dyrektywy 2011/83. O ile weryfikacja ta należy wyłącznie do sądu odsyłającego, o tyle Trybunał, orzekając w przedmiocie wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, może jednak w razie potrzeby dostarczyć wskazówek stanowiących pomoc dla sądu krajowego w jego orzeczeniu (wyrok z dnia 3 lutego 2021 r., FIGC i Consorzio Ge.Se.Av., C‑155/19 i C‑156/19, EU:C:2021:88, pkt 59 i przytoczone tam orzecznictwo).
33 W tym względzie sąd odsyłający powinien w szczególności zweryfikować, czy termin „rezerwacja” w języku niemieckim – zarówno w języku potocznym, jak i w odczuciu przeciętnego konsumenta, czyli konsumenta właściwie poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i rozsądnego – jest nieodzownie i systematycznie kojarzony z powstaniem obowiązku zapłaty. W wypadku udzielenia odpowiedzi przeczącej należałoby stwierdzić, że wyrażenie „Sfinalizuj rezerwację” jest niejednoznaczne, w efekcie czego wyrażenia tego nie można by uznać za sformułowanie równoważne ze zwrotem „zlecenie z obowiązkiem zapłaty”, o którym mowa w art. 8 ust. 2 akapit drugi dyrektywy 2011/83.
34 W świetle powyższych rozważań na przedstawione pytanie prejudycjalne należy odpowiedzieć, że art. 8 ust. 2 akapit drugi dyrektywy 2011/83 należy interpretować w ten sposób, że w celu ustalenia – w kontekście procesu składania zamówienia dotyczącego zawarcia umowy na odległość przy użyciu środków elektronicznych – czy sformułowanie umieszczone na przycisku zamówienia lub podobnej funkcji, takie jak sformułowanie „Sfinalizuj rezerwację”, jest „równoważne” z wyrażeniem „zlecenie z obowiązkiem zapłaty” w rozumieniu tego przepisu, należy oprzeć się wyłącznie na treści sformułowania umieszczonego na tym przycisku lub podobnej funkcji.
W przedmiocie kosztów
35 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (ósma izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 8 ust. 2 akapit drugi dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, należy interpretować w ten sposób, że w celu ustalenia – w kontekście procesu składania zamówienia dotyczącego zawarcia umowy na odległość przy użyciu środków elektronicznych – czy sformułowanie umieszczone na przycisku zamówienia lub podobnej funkcji, takie jak sformułowanie „Sfinalizuj rezerwację”, jest „równoważne” z wyrażeniem „zlecenie z obowiązkiem zapłaty” w rozumieniu tego przepisu, należy oprzeć się wyłącznie na treści sformułowania umieszczonego na tym przycisku lub podobnej funkcji.
Podpisy