Υπόθεση T‑564/12

Ministry of Energy of Iran

κατά

Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

«Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα κατά του Ιράν με σκοπό την παρεμπόδιση της διαδόσεως των πυρηνικών όπλων – Δέσμευση κεφαλαίων – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Δικαιώματα άμυνας – Δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας – Πλάνη εκτιμήσεως – Προσβολή θεμελιωδών δικαιωμάτων – Αναλογικότητα»

Περίληψη – Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (πρώτο τμήμα)
της 8ης Σεπτεμβρίου 2015

1.      Προσφυγή ακυρώσεως – Φυσικά ή νομικά πρόσωπα – Ενεργητική νομιμοποίηση – Προσφυγή εκ μέρους οργανισμού μη έχοντος νομική προσωπικότητα στον οποίο επιβλήθηκαν περιοριστικά μέτρα – Παραδεκτό

(Άρθρο 263, εδ. 4, ΣΛΕΕ· αποφάσεις του Συμβουλίου 2010/413/ΚΕΠΠΑ και 2012/635/ΚΕΠΠΑ· κανονισμοί του Συμβουλίου 267/2012 και 945/2012)

2.      Πράξεις των οργάνων – Αιτιολογία – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Περιεχόμενο – Περιοριστικά μέτρα κατά του Ιράν – Δέσμευση κεφαλαίων ατόμων, οντοτήτων ή φορέων που συμμετέχουν ή παρέχουν στήριξη στη διάδοση των πυρηνικών όπλων – Ελάχιστες απαιτήσεις

(Άρθρο 296 ΣΛΕΕ· αποφάσεις του Συμβουλίου 2010/413/ΚΕΠΠΑ και 2012/635/ΚΕΠΠΑ· κανονισμοί του Συμβουλίου 267/2012 και 945/2012)

3.      Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Δικαιώματα άμυνας – Περιοριστικά μέτρα κατά του Ιράν – Δέσμευση κεφαλαίων ατόμων, οντοτήτων ή φορέων που συμμετέχουν ή παρέχουν στήριξη στη διάδοση των πυρηνικών όπλων – Δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα – Δικαίωμα εξαρτώμενο από την υποβολή σχετικής αιτήσεως προς το Συμβούλιο

(Αποφάσεις του Συμβουλίου 2010/413/ΚΕΠΠΑ και 2012/635/ΚΕΠΠΑ· κανονισμοί του Συμβουλίου 267/2012 και 945/2012)

4.      Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Δικαιώματα άμυνας – Περιοριστικά μέτρα κατά του Ιράν – Δέσμευση κεφαλαίων ατόμων, οντοτήτων ή φορέων που συμμετέχουν ή παρέχουν στήριξη στη διάδοση των πυρηνικών όπλων – Υποχρέωση γνωστοποιήσεως των επιβαρυντικών στοιχείων ταυτόχρονα με την έκδοση της βλαπτικής πράξεως ή αμέσως μετά – Τοποθέτηση των ενδιαφερόμενων κατόπιν της λήψεως των περιοριστικών μέτρων – Ρύθμιση που προβλέπει υποχρέωση του Συμβουλίου να επανεξετάσει την απόφασή του κατόπιν της τοποθετήσεως – Τήρηση εύλογης προθεσμίας – Παραβίαση – Συνέπειες

(Αποφάσεις του Συμβουλίου 2010/413/ΚΕΠΠΑ, άρθρο 24 §§ 2 έως 4, και 2012/635/ΚΕΠΠΑ· κανονισμοί του Συμβουλίου 267/2012, άρθρο 46 §§ 3 και 4, και 945/2012)

5.      Ευρωπαϊκή Ένωση – Δικαστικός έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των θεσμικών οργάνων – Περιοριστικά μέτρα κατά του Ιράν – Μέτρα ληφθέντα στο πλαίσιο της καταπολεμήσεως της διαδόσεως των πυρηνικών όπλων – Έκταση του ελέγχου

(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 47· αποφάσεις του Συμβουλίου 2010/413/ΚΕΠΠΑ και 2012/635/ΚΕΠΠΑ· κανονισμοί του Συμβουλίου 267/2012 και 945/2012)

6.      Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα κατά του Ιράν – Δέσμευση κεφαλαίων ατόμων, οντοτήτων ή φορέων που συμμετέχουν ή παρέχουν στήριξη στη διάδοση των πυρηνικών όπλων – Οικονομική στήριξη στην Κυβέρνηση του Ιράν – Έννοια – Δραστηριότητες εξαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας – Εμπίπτουν – Παροχή ζημιογόνων υπηρεσιών κοινής ωφέλειας – Δεν ασκεί επιρροή

(Αποφάσεις του Συμβουλίου 2010/413/ΚΕΠΠΑ και 2012/635/ΚΕΠΠΑ· κανονισμοί του Συμβουλίου 267/2012 και 945/2012)

7.      Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας – Περιοριστικά μέτρα κατά του Ιράν – Δέσμευση κεφαλαίων ατόμων, οντοτήτων ή φορέων που συμμετέχουν ή παρέχουν στήριξη στη διάδοση των πυρηνικών όπλων – Περιορισμός του δικαιώματος ιδιοκτησίας – Παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας – Δεν συντρέχει

(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 17· αποφάσεις του Συμβουλίου 2010/413/ΚΕΠΠΑ και 2012/635/ΚΕΠΠΑ· κανονισμοί του Συμβουλίου 267/2012 και 945/2012)

1.      Δυνάμει του άρθρου 263, τέταρτο εδάφιο, ΣΛΕΕ, προσφυγή ακυρώσεως μπορεί να ασκηθεί από κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο.

Στο πλαίσιο προσφυγής αποσκοπούσας στη μερική ακύρωση συγκεκριμένων περιοριστικών μέτρων κατά του Ιράν, εάν το Συμβούλιο κρίνει ότι υπουργείο της Ιρανικής Κυβερνήσεως, το οποίο δεν διαθέτει αυτοτελή νομική προσωπικότητα σε σχέση με εκείνη της εν λόγω κυβερνήσεως, έχει υπόσταση σε βαθμό επαρκή ώστε να αποτελέσει αντικείμενο περιοριστικών μέτρων, η συνέπεια και η δικαιοσύνη επιβάλλουν να γίνει δεκτό ότι διαθέτει υπόσταση σε βαθμό επαρκή για να προσβάλει τα μέτρα αυτά. Οποιοδήποτε άλλο συμπέρασμα θα είχε ως αποτέλεσμα τη δυνατότητα εγγραφής μιας οργανώσεως στον κατάλογο των οντοτήτων, τις οποίες αφορούν τα περιοριστικά μέτρα, χωρίς να της παρέχεται η δυνατότητα να ασκήσει προσφυγή κατά της εγγραφής αυτής.

Εξάλλου, αναφερόμενη ρητώς όχι μόνο σε πρόσωπα, αλλά, επίσης, σε οντότητες και οργανισμούς, μια κανονιστική ρύθμιση αναφορικά με τη λήψη τέτοιων περιοριστικών μέτρων προβλέπει, επομένως, ρητώς ότι τα περιοριστικά μέτρα μπορούν να αφορούν οντότητες που δεν διαθέτουν ιδία νομική προσωπικότητα.

(βλ. σκέψεις 21-24)

2.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 32-37)

3.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψη 59)

4.      Σε περίπτωση κανονιστικής ρυθμίσεως προβλέπουσας υποχρέωση του Συμβουλίου να επανεξετάσει την εγγραφή προσώπου ή οντότητας στον κατάλογο των προσώπων και των οντοτήτων κατά των οποίων εφαρμόζονται τα περιοριστικά μέτρα κατά του Ιράν, οσάκις το πρόσωπο ή η οντότητα αυτή διατύπωσε παρατηρήσεις κατόπιν της εκ μέρους του Συμβουλίου κοινοποιήσεως της αποφάσεώς του περί εγγραφής, η επανεξέταση πρέπει, ελλείψει συγκεκριμένης προθεσμίας, να πραγματοποιείται εντός ευλόγου προθεσμίας.

Ως εκ τούτου, κατά την εξέταση του εύλογου χαρακτήρα του χρονικού διαστήματος που μεσολάβησε, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το ότι οι κρίσιμες παρατηρήσεις συνιστούν την πρώτη ευκαιρία για το πρόσωπο ή την οντότητα αυτή να προβάλει την άποψή του όσον αφορά το βάσιμο της εγγραφής του ονόματός του στους καταλόγους των προσώπων και των οντοτήτων κατά των οποίων εφαρμόζονται τα περιοριστικά μέτρα, κάτι που συνεπάγεται ότι έχει ειδικό έννομο συμφέρον στο να προβεί το Συμβούλιο σε επανεξέταση και να το ενημερώσει σχετικά με το πόρισμά του. Πράγματι, το Συμβούλιο δεν υποχρεούται να ανακοινώνει προηγουμένως στο οικείο πρόσωπο ή την οικεία οντότητα τους λόγους στους οποίους το θεσμικό αυτό όργανο προτίθεται να στηρίξει την αρχική αναγραφή του ονόματός τους στον κατάλογο των προσώπων και οντοτήτων των οποίων δεσμεύονται τα κεφάλαια, δεδομένου ότι ένα τέτοιο μέτρο, προκειμένου να μη θιγεί η αποτελεσματικότητά του, πρέπει να είναι, ως εκ της φύσεώς του, αιφνιδιαστικό και να μπορεί να εφαρμοστεί αμέσως. Σε μια τέτοια περίπτωση, αρκεί, καταρχήν, ότι το θεσμικό όργανο προβαίνει στην ανακοίνωση των αιτιολογιών στο πρόσωπο ή στην οντότητα αυτή και παρέχει στον ενδιαφερόμενο το δικαίωμα ακροάσεως ταυτόχρονα ή αμέσως μετά την έκδοση της αποφάσεως.

Οσάκις η απάντηση του Συμβουλίου απεστάλη 15 και πλέον μήνες αφότου το οικείο πρόσωπο ή η οικεία οντότητα υπέβαλε τις πρώτες του παρατηρήσεις, πρέπει να γίνεται δεκτό ότι το Συμβούλιο απάντησε στις παρατηρήσεις εντός προθεσμίας προδήλως μη εύλογης.

Εντούτοις, στο μέτρο που η απάντηση του Συμβουλίου ανταποκρίνεται στον σκοπό της συγκεκριμένης υποχρεώσεως, δηλαδή στο να διασφαλιστεί ότι τα περιοριστικά μέτρα εις βάρος προσώπου ή οντότητας είναι δικαιολογημένα κατά τον χρόνο λήψεώς τους, η κρίσιμη προσβολή των δικαιωμάτων άμυνας δεν δικαιολογεί την ακύρωση των πράξεων με τις οποίες ελήφθησαν τα περιοριστικά αυτά μέτρα, δεδομένου ότι η εν λόγω παράβαση δεν επηρεάζει πλέον αρνητικά την κατάσταση του ενδιαφερόμενου προσώπου ή της ενδιαφερόμενης οντότητας.

(βλ. σκέψεις 64, 70-76)

5.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 81-85)

6.      Όσον αφορά περιοριστικά μέτρα κατά του Ιράν, όπως η δέσμευση κεφαλαίων οντοτήτων που παρέχουν στήριξη στην Ιρανική Κυβέρνηση, το κριτήριο της στήριξης στην εν λόγω κυβέρνηση αφορά τις δραστηριότητες του ιδίου οικείου προσώπου ή της ιδίας οικείας οντότητας, οι οποίες, ακόμη και αν δεν έχουν, αυτές καθεαυτές, άμεσο ή έμμεσο σύνδεσμο με τη διάδοση των πυρηνικών όπλων, είναι ωστόσο ικανές να ευνοήσουν τη διάδοση αυτή, παρέχοντας στην Ιρανική Κυβέρνηση πόρους ή διευκολύνσεις υλικής, χρηματοπιστωτικής ή υλικοτεχνικής φύσεως, οι οποίες της παρέχουν τη δυνατότητα να συνεχίσει τις δραστηριότητες για τη διάδοση των πυρηνικών όπλων. Επομένως, το εν λόγω κριτήριο αφορά μορφές στηρίξεως οι οποίες, λόγω της ποσοτικής ή της ποιοτικής σημασίας τους, συμβάλλουν στη συνέχιση των δραστηριοτήτων του Ιράν που συντελούν στη διάδοση των πυρηνικών όπλων. Σκοπός του εν λόγω κριτηρίου είναι να στερήσει από την Ιρανική Κυβέρνηση τις πηγές εσόδων της, προκειμένου να την αναγκάσει να παύσει να αναπτύσσει το πρόγραμμά της διαδόσεως των πυρηνικών όπλων, λόγω ελλείψεως επαρκών οικονομικών πόρων.

Οι δραστηριότητες εξαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ενός υπουργείου της Ιρανικής Κυβερνήσεως, οι οποίες συνίστανται κυρίως στην είσπραξη των ποσών που καταβάλλουν οι αγοραστές της εξαγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας, αποτελούν πηγή εσόδων για την Ιρανική Κυβέρνηση και, ως εκ τούτου, συνιστούν στήριξη προς αυτή, υπό τη μορφή χρηματοδοτικής στηρίξεως.

Το γεγονός ότι το υπουργείο αυτό παρέχει ζημιογόνες υπηρεσίες κοινής ωφέλειας δεν συνεπάγεται ότι οι εν λόγω δραστηριότητες εξαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως οικονομική στήριξη προς την Ιρανική Κυβέρνηση, ούτε ότι δεν μπορούν, κατά συνέπεια, να δικαιολογήσουν τη λήψη περιοριστικών μέτρων εις βάρος του.

Συγκεκριμένα, οι συνδεόμενες με την εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας δραστηριότητες του εν λόγω υπουργείου διακρίνονται από τις υπόλοιπες αρμοδιότητές του, καθόσον δεν αποτελούν υπηρεσία κοινής ωφέλειας παρεχόμενη στον ιρανικό λαό. Ως εκ τούτου, δεν υφίσταται ουσιαστικός δεσμός μεταξύ του συνόλου των δραστηριοτήτων και αρμοδιοτήτων του υπουργείου που να απαιτεί τη σφαιρική εξέτασή τους. Τούτο ισχύει κατά μείζονα λόγο δεδομένου ότι οι οικονομικοί πόροι που προέρχονται από τις δραστηριότητες εξαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας δεν διατίθενται σε ειδική πίστωση του προϋπολογισμού.

Ομοίως, το να χαρακτηρίζονται ως οντότητες που παρέχουν οικονομική στήριξη στην Ιρανική Κυβέρνηση μόνον οι οντότητες εκείνες των οποίων οι δραστηριότητες είναι, στο σύνολό τους, κερδοφόρες, θα στρέβλωνε τον σκοπό των επίμαχων περιοριστικών μέτρων και θα επηρέαζε, επομένως, την αποτελεσματικότητά τους. Συγκεκριμένα, προκειμένου να αποφεύγεται η εφαρμογή των εν λόγω μέτρων, θα αρκούσε να ανατίθενται σε κάθε οικεία οντότητα, πέραν των προσοδοφόρων αρμοδιοτήτων και δραστηριοτήτων, ζημιογόνες αρμοδιότητες και δραστηριότητες συγκρίσιμου ποσού.

Επιπλέον, η έχουσα ως αιτία τις δραστηριότητες εξαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας του υπουργείου δέσμευση των κεφαλαίων του εξυπηρετεί τη σκοπιμότητα, η οποία συνίσταται στο να στερηθεί η Ιρανική Κυβέρνηση τις πηγές εσόδων της, τούτο δε ανεξαρτήτως του ζημιογόνου χαρακτήρα των λοιπών δραστηριοτήτων του υπουργείου. Πράγματι, εξαιτίας της δεσμεύσεως αυτής, η Ιρανική Κυβέρνηση, της οποίας το υπουργείο αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα, στερήθηκε τμήμα χρηματοδοτικών πόρων που είναι αναγκαίοι προς διασφάλιση του συνόλου των δραστηριοτήτων της, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δεν εμπίπτουν στο πεδίο δραστηριοτήτων του υπουργείου και συνδέονται με τη διάδοση των πυρηνικών όπλων.

Κατά συνέπεια, το κρίσιμο ερώτημα προκειμένου να εκτιμηθεί κατά πόσον το υπουργείο παρέχει οικονομική στήριξη στην Ιρανική Κυβέρνηση δεν είναι η συνολική του ικανότητα να αποφέρει κέρδη, αλλά ο προσοδοφόρος ή μη χαρακτήρας των δραστηριοτήτων του εξαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

(βλ. σκέψεις 88-91, 93-97)

7.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 113, 114, 116-118)