WYROK TRYBUNAŁU (ósma izba)
z dnia 13 czerwca 2024 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Rolnictwo – Wspólna polityka rolna (WPR) – Systemy wsparcia – Płatności bezpośrednie dla rolników – Rozporządzenie (UE) 1307/2013 – Artykuł 4 ust. 1 lit. b) i c) – Pojęcie „gospodarstwa rolnego” – Zarządzanie przez rolnika – Pojęcie „działalności rolniczej” – Artykuł 33 ust. 1 – Pojęcie „użytku rolnego pozostającego w dyspozycji rolnika w dniu ustalonym przez państwo członkowskie” do celów aktywacji uprawnień do płatności – Sezonowe odpłatne przekazywanie działek wchodzących w skład gruntu będącego własnością rolnika użytkownikom, którzy są zobowiązani do utrzymania tych działek i przeprowadzenia zbiorów
W sprawie C‑731/22
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny, Austria) postanowieniem z dnia 25 listopada 2022 r., które wpłynęło do Trybunału w tym samym dniu, w postępowaniu:
IJ und PO GesbR,
IJ
przeciwko
Agrarmarkt Austria,
TRYBUNAŁ (ósma izba),
w składzie: N. Piçarra (sprawozdawca), prezes izby, N. Jääskinen i M. Gavalec, sędziowie,
rzecznik generalny: M. Campos Sánchez-Bordona,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu Agrarmarkt Austria – M. Borotschnik, w charakterze pełnomocnika,
– w imieniu rządu austriackiego – A. Posch, J. Schmoll i A. Kögl, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu rządu hiszpańskiego – A. Pérez‑Zurita Gutiérrez, w charakterze pełnomocnika,
– w imieniu Komisji Europejskiej – A.C. Becker i A. Sauka, w charakterze pełnomocników,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 4 ust. 1 lit. b) i c) oraz art. 33 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej i uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 637/2008 i rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009 (Dz.U. 2013, L 347, s. 608; sprostowanie Dz.U. 2016, L 130, s. 23).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy IJ und PO GesBR, spółką cywilną do 2020 r., a od 2021 r. wyłącznie IJ jako osobą fizyczną (zwanymi dalej łącznie „IJ”), a Agrarmarkt Austria (zwaną dalej „AMA”), będącą osobą prawną prawa austriackiego, działającą w charakterze agencji płatniczej i jako organ administracji pomocy na rzecz rolników, w przedmiocie trzech decyzji, na podstawie których AMA odmówiła przyznania IJ płatności bezpośrednich za lata 2019–2021.
Ramy prawne
Prawo Unii
Rozporządzenie (WE) nr 1782/2003
3 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1782/2003 z dnia 29 września 2003 r. ustanawiające wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników oraz zmieniającego rozporządzenia (EWG) 2019/93, (WE) nr 1452/2001, (WE) nr 1453/2001, (WE) nr 1454/2001, (WE) nr 1868/94, (WE) nr 1251/1999, (WE) nr 1254/1999, (WE) nr 1673/2000, (EWG) nr 2358/71 i (WE) nr 2529/2001 (Dz.U. 2003, L 270, s. 1) zostało uchylone rozporządzeniem Rady (WE) nr 73/2009 z dnia 19 stycznia 2009 r. ustanawiającym wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego dla rolników w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiającym określone systemy wsparcia dla rolników, zmieniającym rozporządzenia (WE) nr 1290/2005, (WE) nr 247/2006, (WE) nr 378/2007 oraz uchylającym rozporządzenie (WE) nr 1782/2003 (Dz.U. 2009, L 30, s. 16). Zatytułowany „Wykorzystanie uprawnień do płatności” art. 44 rozporządzenia nr 1782/2003 przewidywał w ust. 2 i 3:
„2. »Kwalifikujący się hektar« oznacza grunty rolne gospodarstwa obejmujące grunty orne i trwałe pastwiska, z wyjątkiem powierzchni pod uprawami trwałymi, lasami oraz powierzchni wykorzystywanych do celów nierolniczych.
3. Rolnik zgłasza działki odpowiadające kwalifikującemu się hektarowi powiązanemu z uprawnieniem do płatności. Z wyjątkiem przypadku działania siły wyższej lub okoliczności nadzwyczajnych, działki takie powinny pozostawać w dyspozycji rolnika przez okres co najmniej 10 miesięcy, począwszy od daty, która zostanie określona przez dane państwo członkowskie, przy czym data ta nie może być wcześniejsza niż dzień 1 września roku kalendarzowego poprzedzającego rok złożenia wniosku dotyczącego uczestnictwa w systemie płatności jednolitych”.
Rozporządzenie nr 1307/2013
4 Zgodnie z motywem 10 rozporządzenia nr 1307/2013, uchylonego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 z dnia 2 grudnia 2021 r. ustanawiającym przepisy dotyczące wsparcia na podstawie planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej (planów strategicznych WPR) i finansowanych z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) i z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz uchylającym rozporządzenia (UE) nr 1305/2013 i (UE) nr 1307/2013 (Dz.U. 2021, L 435, s. 1), lecz mającego zastosowanie ratione temporis do sporu w postępowaniu głównym:
„Doświadczenie zdobyte w ramach stosowania różnych systemów wsparcia dla rolników wskazuje, że w niektórych przypadkach wsparcie przyznawano osobom fizycznym lub prawnym prowadzącym działalność, której cel nie był lub był tylko w marginalnym stopniu związany z prowadzeniem działalności rolniczej. Aby zapewnić lepsze ukierunkowanie wsparcia, państwa członkowskie nie powinny przyznawać płatności bezpośrednich niektórym osobom fizycznym i prawnym, chyba że mogą one udowodnić, iż ich działalność rolnicza nie ma charakteru marginalnego. Państwa członkowskie powinny również mieć możliwość nieprzyznawania płatności bezpośrednich innym osobom fizycznym lub prawnym, których działalność rolnicza ma charakter marginalny. Państwom członkowskim należy jednak zezwolić na przyznawanie płatności bezpośrednich małym gospodarstwom prowadzącym działalność rolniczą w niepełnym wymiarze godzin, ponieważ tacy rolnicy wnoszą bezpośredni wkład w żywotność obszarów wiejskich […]”.
5 Artykuł 1 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zakres stosowania”, stanowił:
„W niniejszym rozporządzeniu ustanawia się:
a) przepisy wspólne dotyczące płatności przyznawanych bezpośrednio rolnikom w ramach systemów wsparcia wymienionych w załączniku I (»płatności bezpośrednie«);
[…]”.
6 Artykuł 4 tego rozporządzenia, zatytułowany „Definicje i powiązane przepisy”, stanowił:
„1. Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:
[…]
b) »gospodarstwo rolne« oznacza wszystkie jednostki wykorzystywane do działalności rolniczej i zarządzane przez rolnika, znajdujące się na terytorium tego samego państwa członkowskiego;
c) »działalność rolnicza« oznacza:
i) produkcję, hodowlę lub uprawę produktów rolnych, w tym zbiory, dojenie, hodowlę zwierząt oraz utrzymywanie zwierząt do celów gospodarskich;
ii) utrzymywanie użytków rolnych w stanie, dzięki któremu nadają się one do wypasu lub uprawy bez konieczności podejmowania działań przygotowawczych wykraczających poza zwykłe metody rolnicze i zwykły sprzęt rolniczy, w oparciu o kryteria określone przez państwa członkowskie na podstawie ram ustanowionych przez Komisję [Europejską], lub
iii) prowadzenie działań minimalnych, określanych przez państwa członkowskie, na użytkach rolnych utrzymujących się naturalnie w stanie nadającym się do wypasu lub uprawy;
[…]
e) »użytki rolne« oznaczają każdy obszar zajmowany przez grunty orne, trwałe użytki zielone i pastwiska trwałe lub uprawy trwałe;
[…]
2. Państwa członkowskie:
[…]
b) w przypadku gdy ma to zastosowanie w danym państwie członkowskim – określają działania minimalne, które mają być prowadzone na użytkach rolnych utrzymujących się naturalnie w stanie nadającym się do wypasu lub uprawy, o czym mowa w ust. 1 lit. c) ppkt (iii);
[…]”.
7 Artykuł 9 wspomnianego rozporządzenia, zatytułowany „Rolnik aktywny zawodowo”, stanowił w ust. 1:
„Nie przyznaje się płatności bezpośrednich osobom fizycznym lub prawnym ani grupom osób fizycznych lub prawnych, których użytki rolne obejmują głównie obszary utrzymujące się naturalnie w stanie nadającym się do wypasu lub uprawy i które nie prowadzą na tych obszarach działań minimalnych określonych przez państwa członkowskie zgodnie z art. 4 ust. 2 lit. b)”.
8 Artykuł 32 rozporządzenia nr 1307/2013, zatytułowany „Aktywacja uprawnień do płatności”, miał następujące brzmienie:
„1. Wsparcie w ramach systemu płatności podstawowej przyznaje się rolnikom po aktywacji – w formie zgłoszenia zgodnie z art. 33 ust. 1 –uprawnienia do płatności na kwalifikujący się hektar w państwie członkowskim, w którym przydzielono uprawnienie. Aktywowane uprawnienia do płatności zapewniają prawo do rocznej płatności określonych w nich kwot […].
2. Do celów niniejszego tytułu »kwalifikujący się hektar« oznacza:
a) wszelkie użytki rolne gospodarstwa rolnego, w tym obszary, które w dniu 30 czerwca 2003 r. nie były utrzymywane w dobrej kulturze rolnej w państwach członkowskich przystępujących do Unii w dniu 1 maja 2004 r., które w momencie przystąpienia zdecydowały się na stosowanie systemu jednolitej płatności obszarowej, wykorzystywane do prowadzenia działalności rolniczej lub – w przypadku gdy obszar wykorzystuje się także do prowadzenia działalności pozarolniczej – wykorzystywane w przeważającym zakresie do prowadzenia działalności rolniczej; […]
[…]”.
9 Artykuł 33 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zadeklarowanie kwalifikujących się hektarów”, przewidywał w ust. 1:
„Do celów aktywacji uprawnień do płatności przewidzianej w art. 32 ust. 1 rolnik zgłasza działki, które odpowiadają kwalifikującym się hektarom powiązanym z każdym uprawnieniem do płatności. Z wyjątkiem przypadku działania siły wyższej lub okoliczności nadzwyczajnych zgłoszone działki muszą pozostawać w dyspozycji rolnika w dniu ustalonym przez państwo członkowskie […]”.
Prawo austriackie
10 Paragraf 20 Verordnung des Bundesministers für Land- und Forstwirtschaft, Umwelt und Wasserwirtschaft mit horizontalen Regeln für den Bereich der Gemeinsamen Agrarpolitik (Horizontale GAP‑Verordnung) [rozporządzenia federalnego ministra rolnictwa, leśnictwa, środowiska i gospodarki wodnej zawierającego przepisy horyzontalne dotyczące obszaru wspólnej polityki rolnej (rozporządzenie horyzontalne w sprawie WPR)], BGBl. II nr 100/2015], zatytułowany „Powierzchnie wykorzystywane do prowadzenia działalności pozarolniczej”, przewiduje w ust. 3:
„W każdym wypadku nie są obszarami kwalifikującymi się do pomocy w rozumieniu § 17 ust. 1 utwardzone nawierzchnie dróg lub obszary zabudowane, żwirownie, kamieniołomy, parki, tereny rekreacyjne, plantacje choinek, stałe place manewrowe i magazynowe, a także żywopłoty, lasy i mury, chyba że wchodzą w zakres § 18 ust. 1 lub 2”.
11 Paragraf 23 rozporządzenia horyzontalnego w sprawie WPR, zatytułowany „Przepisy szczególne dotyczące niektórych zastosowań”, stanowi w ust. 1:
„Data, w której kwalifikujące się obszary w celu aktywacji uprawnień do płatności muszą pozostawać w dyspozycji rolnika zgodnie z art. 33 ust. 1 [rozporządzenia nr 1307/2013], zostaje ustalona na dzień 9 czerwca danego roku składania wniosków […]”.
Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne
12 W latach 2019–2021 IJ składała corocznie wniosek o płatności bezpośrednie do gruntu, którego jest właścicielką, o powierzchni 1,0840 ha gruntów ornych przeznaczonych wyłącznie pod uprawę warzyw na otwartej powierzchni i podzielonego na działki o różnych rozmiarach (zwanego dalej „rozpatrywanym obszarem”). IJ jest odpowiedzialna za przygotowanie ziemi pod uprawę, planowanie upraw i zakładanie upraw warzyw. Z początkiem sezonu przekazuje ona wspominane działki użytkownikom, którzy są zobowiązani do ich utrzymania oraz przeprowadzenia zbiorów. IJ sama uprawia jedną z tych działek w celu umożliwienia nowym użytkownikom zapoznania się ze obowiązującym standardem.
13 Zgodnie z ustanowionym przez IJ prawem użytkowania z chwilą przekazania działek w zamian za zapłatę na jej rzecz „składki sezonowej” użytkownicy działek mają obowiązek ich utrzymywania zgodnie z wytycznymi dotyczącymi rolnictwa ekologicznego oraz do regularnego usuwania chwastów przez cały okres wegetacyjny. Z postanowienia odsyłającego wynika, że w dniu 9 czerwca każdego roku składania wniosków, który jest właściwą datą do celów stosowania art. 33 ust. 1 rozporządzenia nr 1307/2013, określoną w art. 23 ust. 1 rozporządzenia horyzontalnego w sprawie WPR, dany obszar pozostaje „w pieczy” tych użytkowników.
14 W okresie, w którym działki znajdują się „w pieczy” tych użytkowników, IJ jest zobowiązana do ich nawadniania według jej własnych kryteriów. IJ zastrzega sobie ponadto prawo usunięcia chwastów z działek użytkowników na ich koszt, jeżeli pozostają oni w zwłoce co do realizacji tego obowiązku. W przypadku przedłużającej się nieobecności użytkownicy mają obowiązek znalezienia zastępcy, który będzie utrzymywać działkę i przeprowadzi zbiory, co do których IJ nie daje żadnej gwarancji „ze względu na nieprzewidywalny charakter warunków naturalnych”.
15 W następstwie kontroli na miejscu przeprowadzonej w dniu 13 lipca 2021 r., na podstawie art. 20 ust. 3 rozporządzenia horyzontalnego w sprawie WPR, AMA zakwalifikowała rozpatrywany obszar jako „teren rekreacyjny” niekwalifikujący się do płatności bezpośrednich ze względu na fakt, że użytkownicy utrzymywali działki i przeprowadzali zbiory w czasie wolnym, nie dążąc do systematycznej produkcji w celu zaopatrywania ludności, co stanowiłoby – objęte WPR – prowadzenie działalności rolniczej jako działalności podstawowej.
16 Decyzjami z dnia 10 stycznia 2022 r. AMA, po pierwsze, odmówiła przyznania płatności bezpośrednich w odniesieniu do rozpatrywanego obszaru za lata składania wniosków 2019–2021, po drugie, zażądała zwrotu płatności już wypłaconych, a po trzecie, nałożyła na IJ kary ze względu na to, że od dnia przekazania użytkownikom działek, które wchodzą w jego skład, obszar ten nie „pozostawał w dyspozycji” IJ w rozumieniu art. 33 ust. 1 rozporządzenia nr 1307/2013. Opierając się w szczególności na wyroku z dnia 14 października 2010 r., Landkreis Bad Dürkheim (C‑61/09, EU:C:2010:606), AMA uważa, że w dniu 9 czerwca każdego roku składania wniosków IJ nie korzysta już z wystarczającej autonomii w celach prowadzenia działalności rolniczej na tym obszarze. Ponadto, ponieważ użytkownicy działek „zachowują plony”, nie pracują w imieniu, na rzecz i ryzyko IJ, wbrew temu, czego wymaga to orzecznictwo.
17 IJ wniosła do Bundesverwaltungsgericht (federalnego sądu administracyjnego, Austria), sądu odsyłającego, skargę na decyzje AMA z dnia 10 stycznia 2022 r., podnosząc, że pomiędzy momentem, w którym działki zostają wydane użytkownikom, a momentem, w którym użytkownicy przeprowadzają zbiory, rozpatrywane działki pozostają „w jej dyspozycji” w rozumieniu art. 33 ust. 1 rozporządzenia nr 1307/2013, ponieważ to ona jest zobowiązana w szczególności do przygotowania ziemi pod uprawę na tych działkach, do ich nawadniania oraz do dostawy wszystkich nasion i sadzonek. W tych okolicznościach spoczywające na użytkownikach zobowiązanie do samodzielnego utrzymywania w tym okresie własnych działek jest jedynie zabiegiem marketingowym, którego nieprzestrzeganie może spowodować niższe plony lub gorszą ich jakość.
18 Zdaniem sądu odsyłającego nie ulega wątpliwości, że pierwsza przesłanka – określona w art. 4 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1307/2013 w celu zdefiniowania pojęcia „gospodarstwa”, mianowicie, że obszar znajdujący się na terytorium tego samego państwa członkowskiego jest wykorzystywany „do działalności rolniczej” – jest spełniona, ponieważ rozpatrywany obszar jest wykorzystywany do uprawy produktów rolnych (warzyw). W związku z tym zdaniem tego sądu dokonana przez AMA kwalifikacja tego obszaru jako „terenu rekreacyjnego” jest nieprawidłowa, ponieważ podstawą jej jest wykładnia art. 20 ust. 3 rozporządzenia horyzontalnego w sprawie WPR, która jest niezgodna z prawem Unii.
19 Natomiast w świetle wyroku z dnia 14 października 2010 r., Landkreis Bad Dürkheim (C‑61/09, EU:C:2010:606) przywołany wyżej sąd ma wątpliwości co do tego, czy w niniejszym przypadku spełniona jest druga przesłanka określona w art. 4 ust. 1 lit. b), a mianowicie czy dany obszar jest „zarządzany przez rolnika”, ponieważ zgodnie z tym wyrokiem działalność rolnicza na tym obszarze powinna być prowadzona „w imieniu i na rzecz” tego rolnika. W tym względzie sąd ten zauważa, że przesłanka ta została sformułowana przez Trybunał w sprawie bardzo odmiennej od niniejszej, dotyczącej przede wszystkim uniknięcia sytuacji, w której wielu rolników mogłoby mieć roszczenia w odniesieniu do rozpatrywanych działek jako wchodzących w skład ich gospodarstw. W związku z tym, zdaniem sądu odsyłającego, przesłanka ta „nie ma zastosowania w takim samym zakresie”.
20 Ponadto sąd odsyłający ma wątpliwości, czy w niniejszej sprawie spełniony jest warunek przewidziany w art. 33 ust. 1 rozporządzenia nr 1307/2013, dotyczący tego, by działki zadeklarowane przez IJ w celu aktywacji uprawnień do płatności pozostawały „w dyspozycji” IJ w dniu 9 czerwca każdego roku składania wniosków, ponieważ w tym dniu działki te znajdowały się „w pieczy” użytkowników.
21 Sąd ten zauważa, że żaden z wyroków Trybunału w tej dziedzinie nie obejmuje „szczegółowo” niniejszego przypadku. Uważa on jednak, że najsilniejsze argumenty przemawiają za uznaniem rozpatrywanego obszaru za „kwalifikujący się hektar” w rozumieniu art. 32 ust. 2 rozporządzenia nr 1307/2013, co może dać prawo do rozpatrywanych płatności bezpośrednich. W opinii tego sądu IJ zachowuje bowiem w odniesieniu do rozpatrywanego obszaru prawo do rozporządzania, a także wystarczającą autonomię w prowadzeniu działalności rolniczej, ponieważ swobodnie wybiera użytkowników działek składających się na ten obszar i w okresie wegetacyjnym ma wpływ na plony, prowadząc prace przygotowawcze i irygacyjne, usuwając w razie potrzeby chwasty i utrzymując ten obszar w warunkach sprzyjających uprawie wskazanych produktów ogrodniczych, nawet jeśli to nie ona dokonuje zbioru.
22 W tych okolicznościach Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy wykładni art. 4 ust. 1 lit. b) i c) w związku z art. 33 ust. 1 rozporządzenia [nr 1307/2013] należy dokonywać w ten sposób, że dany obszar należy uznać za zarządzany przez rolnika i pozostający w jego dyspozycji, jeżeli rolnik jest wprawdzie jego właścicielem i dokonuje również wstępnej obróbki gleby, nasadzeń roślin i na bieżąco nawadnia uprawy, ale obszar ten – podzielony na działki różnej wielkości – jest przekazywany w okresie od rozpoczęcia sezonu w kwietniu lub na początku maja do końca sezonu w październiku, w zamian za stałe wynagrodzenie, różnym użytkownikom, którzy są zobowiązani do utrzymania tych działek i przeprowadzenia zbiorów, przy czym plony nie przypadają bezpośrednio w udziale rolnikowi?”.
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
23 W jedynym pytaniu sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 4 ust. 1 lit. b) i c) w związku z art. 33 ust. 1 rozporządzenia nr 1307/2013 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie temu, by rolnik korzystał z płatności bezpośrednich, do których odnosi się art. 1 lit. a) tego rozporządzenia, dla obszaru, którego jest właścicielem, i temu, by obszar ten został uznany za „gospodarstwo zarządzane” przez tego rolnika i pozostające „w jego dyspozycji”, jeżeli z jednej strony działki, które składają się na wspomniany obszar, są przekazywane wybranym przez tego rolnika użytkownikom, którzy w zamian za zapłatę stałego wynagrodzenia są zobowiązani do utrzymania tych działek i przeprowadzania zbiorów, a z drugiej strony ten sam rolnik, nie mając prawa do plonów, zajmuje się wstępnym przygotowaniem ziemi pod uprawę, nasadzeniami i bieżącym nawadnianiem wspomnianych działek, a nawet ich utrzymaniem w przypadku bezczynności tych użytkowników.
24 Pojęcie „gospodarstwa” zostało zdefiniowane w art. 4 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1307/2013 jako „wszystkie jednostki wykorzystywane do działalności rolniczej i zarządzane przez rolnika, znajdujące się na terytorium tego samego państwa członkowskiego”.
25 Z samego brzmienia tego przepisu wynika, że dla istnienia „gospodarstwa” [w sensie prawny] wymagane jest kumulatywne spełnienie dwóch przesłanek. Pierwsza przesłanka wymaga, aby dane obszary, znajdujące się na terytorium jednego państwa członkowskiego, były wykorzystywane do „działalności rolniczej” w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. c). Druga przesłanka wymaga, aby obszary te były „zarządzane” przez rolnika.
26 Co się tyczy pierwszej przesłanki, bezsporne jest, że rozpatrywany obszar, który stanowi „użytki rolne” w rozumieniu art. 4 lit. e) rozporządzenia nr 1307/2013, jest wyłącznie przeznaczony pod uprawę warzyw w otwartym polu. Wynika z tego, że działalność ta wchodzi w zakres art. 4 ust. 1 lit. c) ppkt (i) tego rozporządzenia jako produkcja, hodowla lub uprawa produktów rolnych, w tym zbiory.
27 Jak wskazała Komisja w uwagach na piśmie, art. 4 ust. 1 lit. c) nie wymaga, by działalność ta w celu jej zakwalifikowania jako „działalności rolniczej” była prowadzona wyłącznie w okresach pracy uznawanych za zwyczajowe, z wyłączeniem okresów rekreacyjnych, ani też aby sam rolnik dokonał zbiorów lub aby plony były zarezerwowane dla niego. Przepis ten nie wymaga również, aby „działalność rolnicza” miała na celu wyłącznie systematyczną produkcję w celu zaopatrywania ludności. W tym względzie wystarczy zauważyć, że zgodnie z brzmieniem art. 4 ust. 1 lit. c) pkt (ii) „utrzymywanie użytków rolnych w stanie, dzięki któremu nadają się one do wypasu lub uprawy bez konieczności podejmowania działań przygotowawczych wykraczających poza zwykłe metody rolnicze i zwykły sprzęt rolniczy, w oparciu o kryteria określone przez państwa członkowskie na podstawie ram ustanowionych przez Komisję”, stanowi również „działalność rolniczą” w jego rozumieniu.
28 Co się tyczy drugiej przesłanki, której spełnienie warunkuje istnienie „gospodarstwa” [w sensie prawnym] w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1307/2013, a mianowicie, że obszary wykorzystywane „do działalności rolniczej [są] zarządzane przez rolnika”, Trybunał wyjaśnił już, że przesłanka ta nie zakłada istnienia po stronie rolnika nieograniczonego uprawnienia do dysponowania danym obszarem w ramach jego wykorzystywania do celów rolniczych. Wystarczy, aby rolnik dysponował w odniesieniu do danego obszaru wystarczającą samodzielnością przy prowadzeniu działalności rolniczej, co podlega ocenie sądu krajowego, na postawie wszystkich okoliczności danej sprawy (zob. podobnie wyroki: z dnia 14 października 2010 r., Landkreis Bad Dürkheim, C‑61/09, EU:C:2010:606, pkt 61, 62; a także z dnia 7 kwietnia 2022 r., Avio Lucos, C‑116/20, EU:C:2022:273, pkt 49, 50).
29 Ponadto z art. 9 ust. 1 rozporządzenia nr 1307/2013 w związku z motywem 10 tego rozporządzenia wynika, że do celów przyznawania płatności bezpośrednich, do których odnosi się art. 1 lit. a) tego rozporządzenia, za „rolnika aktywnego zawodowo” w rozumieniu pierwszego z tych przepisów można uznać osoby fizyczne lub prawne bądź grupy osób fizycznych lub prawnych, których użytki rolne „obejmują głównie obszary utrzymujące się naturalnie w stanie nadającym się do wypasu lub uprawy” i które prowadzą na tych obszarach „działania minimalne” określone przez państwa członkowskie zgodnie z art. 4 ust. 2 lit. b) w związku z art. 4 ust. 1 lit. c) ppkt (iii) wspomnianego rozporządzenia.
30 Ponadto w związku z obiema przesłankami, do których odnosi się art. 4 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1307/2013, art. 33 ust. 1 tego rozporządzenia wymaga do celów aktywacji uprawnień do płatności bezpośrednich, przewidzianej art. 32 ust. 1 tego rozporządzenia, aby – z wyjątkiem przypadku działania siły wyższej lub okoliczności nadzwyczajnych – działki użytków rolnych gospodarstwa rolnego zadeklarowane jako „kwalifikujące się hektary” „pozostawa[ły] w dyspozycji rolnika w dniu ustalonym przez państwo członkowskie”. Pojęcie „kwalifikującego się hektara” zostało zdefiniowane w art. 32 ust. 2 lit. a) jako wszelkie użytki rolne gospodarstwa rolnego wykorzystywane do prowadzenia działalności rolniczej lub – w przypadku gdy obszar wykorzystuje się także do prowadzenia działalności pozarolniczej – wykorzystywane w przeważającym zakresie do prowadzenia działalności rolniczej.
31 Trybunał dokonał już wykładni art. 44 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1782/2003 w ten sposób, że prowadzenie działalności rolniczej na danym obszarze powinno być dokonywane w imieniu i na rzecz rolnika, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego (wyrok z dnia 14 października 2010 r., Landkreis Bad Dürkheim, C‑61/09, EU:C:2010:606, pkt 69).
32 Nawet przy założeniu, że istota tych przepisów odpowiada treści art. 32 ust. 2 i art. 33 ust. 1 rozporządzenia nr 1307/2013, należy jednakże zwrócić uwagę, że przesłanka wskazana w poprzednim punkcie, która nie wynika z brzmienia dwóch przytoczonych powyżej przepisów, została ustanowiona przez Trybunał na gruncie rozpatrywania sporu pomiędzy organem będącym niemieckim odpowiednikiem AMA, mianowicie Landkreis Bad Dürkheim (powiat Bad Dürkheim, Niemcy), który zawarł z rolniczką umowę, na mocy której ta zobowiązała się, w zamian za zapłatę stałego wynagrodzenia, do utrzymania i użytkowania określonych obszarów, z których część była własnością kraju związkowego, a druga część należała do innych właścicieli, którzy zezwolili na stworzenie pastwisk dla celów ochrony przyrody. W celu przyznania uprawnień do płatności w ramach systemu płatności jednolitej rolniczka ta zadeklarowała obszary te jako stanowiące część jej gospodarstwa, a jej wniosek został przez tę instytucję odrzucony ze względu na fakt, że wspomniane obszary nie mogły zostać uznane za „kwalifikując[e] się hektar[y]” w rozumieniu art. 44 ust. 2 rozporządzenia nr 1782/2003.
33 Trybunał orzekł przede wszystkim, że w takiej sytuacji istotne jest, aby rozpatrywane obszary nie były przedmiotem żadnej działalności rolniczej prowadzonej przez osobę trzecią, tak aby uniknąć sytuacji, w której wielu rolników ma roszczenia w odniesieniu do rozpatrywanych działek jako wchodzących w skład ich gospodarstw. Następnie Trybunał dokonał wykładni tego przepisu w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, by uznać za część gospodarstwa obszar, który został nieodpłatnie oddany do dyspozycji rolnika w celu jego użytkowania w określony sposób i przez określony czas zgodnie z celami ochrony przyrody, pod warunkiem że rolnik ten był w stanie wykorzystywać ten obszar w wystarczająco samodzielny sposób do swojej działalności rolniczej przez co najmniej 10 miesięcy (wyrok z dnia 14 października 2010 r., Landkreis Bad Dürkheim, C‑61/09, EU:C:2010:606, pkt 66, pkt 71 tiret drugie).
34 W świetle tego orzecznictwa czasowe przekazanie w zamian za stałe wynagrodzenie gruntów rolnych różnym użytkownikom, swobodnie wybranym przez rolnika, w celu wykonania przez nich określonych zadań wchodzących w zakres pojęcia „działalności rolniczej”, nie może stanowić przeszkody dla uprawnienia tego rolnika do „płatności bezpośrednich” na podstawie art. 4 ust. 1 lit. b) i c) w związku z art. 33 ust. 1 rozporządzenia nr 1307/2013. Jak wskazała bowiem Komisja w uwagach na piśmie, do celów powiązania użytków rolnych z gospodarstwem rolnika decydujące znaczenie ma to, po pierwsze, że rolnik ten jest w stanie zagwarantować, iż taki obszar jest faktycznie wykorzystywany do prowadzenia działalności rolniczej, a po drugie, że może on zapewnić przestrzeganie istotnych wymogów dotyczących prowadzenia tej działalności rolniczej.
35 Użytki rolne należy uznać za „zarządzane przez rolnika” i pozostające „w [jego] dyspozycji”, jeśli spełnione są obie powyższe przesłanki. Użytki te należy również uznać za „kwalifikujący się hektar” do takich płatności, nawet jeśli w dniu określonym przez dane państwo członkowskie znajdują się one „w pieczy” wybranych przez rolnika użytkowników. Ponadto, jeżeli taki rolnik prowadzi na tym obszarze co najmniej minimalną działalność rolniczą w rozumieniu art. 9 ust. 1 tego rozporządzenia w związku z jego motywem 10, należy go uznać za „rolnika aktywnego zawodowo” do celów przyznawania mu płatności bezpośrednich, do których odnosi się art. 1 lit. a) wspomnianego rozporządzenia.
36 W niniejszej sprawie z postanowienia odsyłającego wynika, po pierwsze, że przed przekazaniem różnych działek składających się na rozpatrywany obszar wybranym użytkownikom w celu ich utrzymania i przeprowadzenia zbiorów IJ przygotowuje ziemię, planuje uprawy i zakłada uprawy oraz jest zobowiązana do nawadniania tych działek. Po drugie, zgodnie ustanowionym przez IJ prawem użytkowania na użytkownikach tych spoczywa „odpowiedzialność” regularnego usuwania chwastów, a także są oni zobowiązani do przestrzegania wytycznych dotyczących rolnictwa ekologicznego. Wydaje się zatem, z zastrzeżeniem ustaleń, których powinien dokonać sąd odsyłający, że rozpatrywany obszar spełnia kryteria określone w pkt 34 i 35 niniejszego wyroku i że IJ jest „rolnikiem aktywnym zawodowo” w rozumieniu art. 9 rozporządzenia nr 1307/2013 w związku z art. 4 ust. 1 lit. b) tego rozporządzenia.
37 W tym względzie należy dodać, że postanowienie odsyłające nie wskazuje na to, by w sprawie w postępowaniu głównym zachodziło jakiekolwiek ryzyko, by z wnioskami o płatności bezpośrednie za rozpatrywany obszar mieli wystąpić rolnicy inni niż IJ. W tym zakresie niniejsza sprawa różni się od sprawy, która zakończyła się wydaniem wyroku z dnia 14 października 2010 r., Landkreis Bad Dürkheim (C‑61/09, EU:C:2010:606). Przyjmując zatem, że art. 32 ust. 2 i art. 33 ust. 1 rozporządzenia nr 1307/2013 należy interpretować w taki sam sposób, w jaki w tym wyroku Trybunał zinterpretował art. 44 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1782/2003 – w tym sensie, że w sytuacji takiej jak ta, która byłą podstawą wydania tamtego wyroku, przepisy te wymagają, by działalność rolniczą na rozpatrywanych obszarach prowadzić w imieniu i na rzecz rolnika, który występuje z wnioskiem o płatności bezpośrednie – taki wymóg nie będzie miał zastosowania w niniejszej sprawie [zob. analogicznie wyrok z dnia 17 grudnia 2020 r., Land Berlin (Prawa do płatności związane z WPR), C‑216/19, EU:C:2020:1046, pkt 43, 44].
38 W świetle powyższych rozważań na przedłożone pytanie należy odpowiedzieć, iż art. 4 ust. 1 lit. b) i c) w związku z art. 33 ust. 1 rozporządzenia nr 1307/2013 należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, by rolnik korzystał z płatności bezpośrednich, do których odnosi się art. 1 lit. a) tego rozporządzenia, dla obszaru, którego jest właścicielem, ani temu, aby obszar ten został uznany za „gospodarstwo zarządzane” przez tego rolnika i pozostające „w dyspozycji” tego rolnika, jeżeli z jednej strony działki, które składają się na wspomniany obszar, są przekazywane wybranym przez tego rolnika użytkownikom, którzy w zamian za zapłatę stałego wynagrodzenia są zobowiązani do utrzymania tych działek i przeprowadzania zbiorów, a z drugiej strony ten sam rolnik, nie mając prawa do plonów, zajmuje się wstępnym przygotowaniem ziemi pod uprawę, nasadzeniami i bieżącym nawadnianiem wspomnianych działek, a nawet ich utrzymaniem w przypadku bezczynności ich użytkowników.
W przedmiocie kosztów
39 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (ósma izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 4 ust. 1 lit. b) i c) w związku z art. 33 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej i uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 637/2008 i rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009
należy interpretować w ten sposób, że:
przepisy te nie stoją na przeszkodzie temu, by rolnik korzystał z płatności bezpośrednich, do których odnosi się art. 1 lit. a) tego rozporządzenia, dla obszaru, którego jest właścicielem, ani temu, aby obszar ten został uznany za „gospodarstwo zarządzane” przez tego rolnika i pozostające „w dyspozycji” tego rolnika, jeżeli z jednej strony działki, które składają się na wspomniany obszar, są przekazywane wybranym przez tego rolnika użytkownikom, którzy w zamian za zapłatę stałego wynagrodzenia są zobowiązani do utrzymania tych działek i przeprowadzania zbiorów, a z drugiej strony ten sam rolnik, nie mając prawa do plonów, zajmuje się wstępnym przygotowaniem ziemi pod uprawę, nasadzeniami i bieżącym nawadnianiem wspomnianych działek, a nawet ich utrzymaniem w przypadku bezczynności ich użytkowników.
Podpisy