WYROK SĄDU (czwarta izba)
z dnia 6 września 2013 r.(*)
Rynek wewnętrzny gazu ziemnego – Dyrektywa 2003/55/WE – Ciążący na przedsiębiorcach prowadzących działalność w sektorze gazu ziemnego obowiązek utworzenia systemu umożliwiającego osobom trzecim dostęp na podstawie umowy do instalacji składu gazu – Decyzja władz czeskich przyznająca skarżącej czasowe zwolnienie w odniesieniu do przyszłych instalacji podziemnego składu gazu w miejscowości Dambořice – Decyzja Komisji nakazująca Republice Czeskiej cofnięcie decyzji o zwolnieniu – Stosowanie w czasie dyrektywy 2003/55
W sprawie T‑465/11
Globula a.s., z siedzibą w Hodonínie (Republika Czeska), reprezentowana przez M. Petite’a, D. Paemena, A. Tomtsisa, D. Koláčka oraz S. Zákoucký’ego, adwokatów,
strona skarżąca,
popierana przez:
Republikę Czeską, reprezentowaną przez M. Smolka, J. Očkovą oraz T. Müllera, działających w charakterze pełnomocników,
interwenient,
przeciwko
Komisji Europejskiej, reprezentowanej przez O. Beynet oraz T. Scharfa, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
mającej za przedmiot skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji C (2011) 4509 z dnia 27 czerwca 2011 r. o zwolnieniu w odniesieniu do przyszłych instalacji podziemnego składu gazu w miejscowości Dambořice w świetle zasad rynku wewnętrznego dotyczących dostępu osób trzecich,
SĄD (czwarta izba),
w składzie: I. Pelikánová (sprawozdawca), prezes, K. Jürimäe i M. van der Woude, sędziowie,
sekretarz: S. Spyropoulos, administrator,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 23 kwietnia 2013 r.,
wydaje następujący
Wyrok
Okoliczności powstania sporu
1 W dniu 14 kwietnia 2009 r. skarżąca, Globula a.s., złożyła do czeskiego ministerstwa przemysłu i handlu (zwanego dalej „ministerstwem”), wniosek o uzyskanie pozwolenia na budowę instalacji podziemnego składu gazu (zwanej dalej instalacją PSG) w miejscowości Dambořice (Republika Czeska). W ramach tego wniosku skarżąca zażądała czasowego zwolnienia, dotyczącego całej nowej zdolności instalacji PSG, z ciążącego na skarżącej obowiązku zapewnienia osobom trzecim dostępu na podstawie umowy do omawianej instalacji.
2 Decyzją z dnia 26 października 2010 r. ministerstwo wydało pozwolenie na budowę instalacji PSG i przyznało skarżącej czasowe zwolnienie z ciążącego na niej obowiązku zapewnienia osobom trzecim dostępu na podstawie umowy dotyczącego 90% zdolności instalacji PSG, na okres 15 lat od dnia rzeczywistego wydania pozwolenia na użytkowanie.
3 Pismem ministerstwa z dnia 11 lutego 2011 r., które wpłynęło do Komisji Europejskiej w dniu 18 lutego 2011 r., decyzja z dnia 26 października 2010 r. została notyfikowana Komisji.
4 Pismem z dnia 15 kwietnia 2011 r. Komisja skierowała do ministerstwa żądanie dodatkowych informacji, wskazując, że jeżeli będzie zobowiązana do skierowania do niego wezwania do zmiany lub cofnięcia decyzji z dnia 26 października 2010 r., uczyni to przed dniem 18 czerwca 2011 r. Ministerstwo udzieliło odpowiedzi w dniu 29 kwietnia 2011 r. w terminie określonym przez Komisję.
5 Pismem z dnia 13 maja 2011 r. Komisja skierowała do ministerstwa drugie żądanie dodatkowych informacji, wskazując ponownie, że, jeżeli będzie zobowiązana do skierowania do ministerstwa wezwania do zmiany lub cofnięcia zgłoszonej decyzji, uczyni to przed dniem 18 czerwca 2011 r. Ministerstwo odpowiedziało w dniu 20 maja 2011 r. w terminie określonym przez Komisję.
6 Pismem z dnia 23 czerwca 2011 r., podpisanym przez członka Komisji odpowiedzialnego za sprawy energii, Komisja poinformowała ministerstwo, że wyda formalną decyzję przed dniem 29 czerwca 2011 r.
7 W dniu 27 czerwca 2011 r. Komisja wydała decyzję C (2011) 4509 o zwolnieniu w odniesieniu do instalacji podziemnego składu gazu w miejscowości Dambořice w świetle zasad rynku wewnętrznego dotyczących dostępu osób trzecich (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”), w której nakazywała Republice Czeskiej cofnięcie decyzji z dnia 26 października 2010 r. Zaskarżona decyzja została doręczona Republice Czeskiej w dniu 28 czerwca 2011 r.
Przebieg postępowania i żądania stron
8 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 26 sierpnia 2011 r. skarżąca wniosła niniejszą skargę.
9 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 1 grudnia 2011 r. Republika Czeska złożyła wniosek o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta popierającego żądania skarżącej. Postanowieniem z dnia 11 stycznia 2012 r. prezes czwartej izby Sądu dopuścił tę interwencję. Interwenient przedstawił swe uwagi, a pozostali uczestnicy postępowania odpowiedzieli na nie w wyznaczonych terminach.
10 Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (czwarta izba) postanowił otworzyć procedurę ustną.
11 Wystąpień stron i ich odpowiedzi na ustne pytania Sądu wysłuchano na rozprawie, która odbyła się w dniu 23 kwietnia 2013 r.
12 Skarżąca, popierana przez Republikę Czeską, wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;
– obciążenie Komisji kosztami postępowania.
13 Komisja wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie skarżącej kosztami postępowania.
Co do prawa
14 Na poparcie żądania stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji skarżąca powołuje trzy zarzuty. Zarzut pierwszy oparty jest na błędach przy ustalaniu właściwego prawa, drugi – na naruszeniu zasady uzasadnionych oczekiwań a trzeci – na oczywistym błędzie w ocenie okoliczności faktycznych.
15 Zarzut pierwszy podniesiony przez skarżącą składa się z dwóch części dotyczących błędów, odpowiednio, przy ustalaniu właściwego prawa procesowego i prawa materialnego.
16 Skarżąca popierana przez Republikę Czeską twierdzi w istocie, że Komisja powinna była zastosować procedurę i kryteria materialne ustanowione w art. 22 dyrektywy 2003/55/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylającej dyrektywę 98/30/WE (Dz.U L 176, s. 57, zwanej dalej „drugą dyrektywą gazową”), a nie te ustanowione w art. 36 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylającej dyrektywę 2003/55 (Dz.U. L 211, s. 94, zwanej dalej „trzecią dyrektywą gazową”). Podczas gdy decyzja z dnia 26 października 2010 r. została notyfikowana Komisji w dniu 18 lutego 2011 r., to trzecia dyrektywa gazowa zastąpiła drugą dyrektywę gazową dopiero w dniu 3 marca 2011 r.
17 Komisja kwestionuje zarówno dopuszczalność jak i zasadność tych argumentów.
W przedmiocie dopuszczalności zarzutu pierwszego
18 Komisja kwestionuje dopuszczalność zarzutu pierwszego. Zdaniem Komisji, przy założeniu, że była ona zobowiązana do zastosowania procedury określonej w art. 22 drugiej dyrektywy gazowej, skierowałby ona do Republiki Czeskiej nieformalne żądanie cofnięcia decyzji z dnia 26 października 2010 r., akt, który nie byłby zaskarżalny. Niniejsza skarga nie może zatem przysporzyć skarżącej korzyści w tej kwestii, a więc skarżąca nie ma interesu prawnego w tym zakresie. W każdym razie wbrew twierdzeniom skarżącej, Komisja mogłaby w razie potrzeby w następstwie ewentualnego stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji przez Sąd wydać nową decyzję na podstawie drugiej dyrektywy gazowej.
19 Skarżąca nie zgadza się z tymi argumentami.
20 Należy uznać w tym względzie, że prawdą jest, iż inaczej niż w wypadku procedury ustanowionej w art. 36 trzeciej dyrektywy gazowej, który umożliwia bezpośrednio Komisji skierowanie do danego państwa członkowskiego wiążącej decyzji, procedura ustanowiona w art. 22 drugiej dyrektywy gazowej zobowiązuje Komisję do skierowania do państwa członkowskiego niewiążącego żądania zmiany lub cofnięcia decyzji o przyznaniu odstępstwa od przepisów omawianej dyrektywy, które to żądanie nie jest aktem zaskarżalnym.
21 Celem, do którego realizacji skarżąca zmierza w drodze części zarzutu pierwszego dotyczącej stosowanej procedury, nie jest jednak zostanie adresatem aktu niezaskarżalnego zamiast aktu zaskarżalnego, lecz uzyskanie stwierdzenia nieważności wiążącej, bezprawnej jej zdaniem decyzji, co w sposób oczywisty, przysporzyłoby jej korzyść.
22 Ponadto należy odrzucić argument Komisji, zgodnie z którym może ona w razie potrzeby w następstwie ewentualnego stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji przez Sąd, wydać decyzję na podstawie drugiej dyrektywy gazowej. Z jednej strony należy bowiem zaznaczyć, że w ramach drugiej dyrektywy gazowej, jak wskazano w pkt 20 powyżej, wiążąca decyzja zakładała, iż najpierw skierowano niewiążące żądanie do danego państwa członkowskiego. Ponieważ takie niewiążące żądanie może prowadzić do negocjacji pomiędzy danym państwem członkowskim a Komisją w przedmiocie jego brzmienia, nie jest pewne na tym etapie, że Komisja w końcu wydałaby wiążącą decyzję ani jakie byłoby brzmienie tej decyzji. Z drugiej strony skarżąca twierdziła również, że ponieważ termin przewidziany w art. 22 ust. 4 drugiej dyrektywy gazowej upłynął w dniu 18 maja 2011 r., Komisja nie może zatem już kwestionować decyzji z dnia 26 października 2010 r.
23 W konsekwencji, i nie przesądzając na tym etapie o zasadności podniesionych przez skarżącą zarzutów, skarżąca ma interes prawny w stosunku do zarzutu pierwszego, skutkiem czego zarzut niedopuszczalności skargi podniesiony przez Komisję należy w tym zakresie oddalić.
W przedmiocie zasadności zarzutu pierwszego
24 Należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przepisy proceduralne powinno się na ogół stosować do wszystkich postępowań będących w toku w momencie ich wejścia w życie, w odróżnieniu od przepisów materialnych, które są zazwyczaj interpretowane w ten sposób, iż nie obowiązują w stosunku do sytuacji powstałych przed ich wejściem w życie [wyroki Trybunału z dnia 6 lipca 1993 r. w sprawach połączonych C‑121/91 i C‑122/91 CT Control (Rotterdam) i JCT Benelux przeciwko Komisji, Rec. s. I-3873, pkt 22; z dnia 14 listopada 2002 r. w sprawie C‑251/00 Ilumitrónica, Rec. s. I‑10433, pkt 29; wyrok Sądu z dnia 12 września 2007 r. w sprawie T‑25/04 González y Díez przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3121, pkt 58].
25 Odstępstwo od tej zasady dopuszczono jednak, w sytuacji gdy przepisy obejmują jednocześnie przepisy materialne i proceduralne, stanowiące nierozerwalną całość, których nie można analizować rozłącznie pod względem ich skutków w czasie. W takich okolicznościach skutek wsteczny może być przyznany całości rozpatrywanych przepisów tylko wtedy, gdy dostatecznie jasne wskazówki prowadzą do takiego wniosku (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 12 listopada 1981 r. w sprawach połączonych od 212/80 do 217/80 Meridionale Industria Salumi i in., Rec. s. 2735, pkt 11, 12).
26 W niniejszej sprawie na podstawie art. 53 trzeciej dyrektywy gazowej, dyrektywa ta zastąpiła drugą dyrektywę gazową z dniem 3 marca 2011 r. i od tego dnia odesłania do drugiej dyrektywy gazowej są traktowane jak odesłania do trzeciej dyrektywy gazowej i odczytywane zgodnie z tabelą korelacji zawartą w załączniku II do trzeciej dyrektywy. Zgodnie z tą tabelą, art. 36 trzeciej dyrektywy gazowej odpowiada art. 22 drugiej dyrektywy gazowej.
27 Należy podkreślić w tym względzie, że zarówno art. 22 drugiej dyrektywy gazowej, jak i art. 36 trzeciej dyrektywy gazowej zawierają zarówno przepisy materialne, jak również przepisy proceduralne i że w szczególności przepisy regulujące wydanie przez władze krajowe decyzji o zwolnieniu zostały zasadniczo zmienione.
28 I tak, jeżeli chodzi w pierwszej kolejności o te powyższe przepisy, po pierwsze, w wypadku gdy dana infrastruktura znajduje się na terytorium więcej niż jednego państwa członkowskiego, art. 36, ust. 4 i 5 trzeciej dyrektywy gazowej przyznają niektóre uprawnienia Agencji ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (zwanej dalej „ACER”) utworzonej zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 713/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. ustanawiającym Agencję ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (Dz.U. L 211, s. 1). ACER może w szczególności podejmować decyzje o zwolnieniach zamiast władz krajowych, w przypadku gdy nie osiągną one porozumienia.
29 Po drugie, art. 36 ust. 6 akapit trzeci trzeciej dyrektywy gazowej wprowadził ciążący na władzach krajowych obowiązek, by przed przyznaniem zwolnienia podjęły decyzje w sprawie zasad i mechanizmów zarządzania i alokacji zdolności rozpatrywanej infrastruktury, zobowiązały operatorów rozpatrywanej infrastruktury do wezwania swych potencjalnych użytkowników do zgłoszenia swojego zainteresowania zawieraniem umów dotyczących zdolności (kryterium rynkowe) i zażądały, by zarządzanie nowoutworzoną zdolnością spełniało określone wymogi.
30 W drugiej kolejności w odniesieniu do procedury na szczeblu Unii Europejskiej, zasadnicze zmiany dotyczą, po pierwsze, okoliczności, że Komisja nie jest już zobowiązana do wezwania w pierwszej kolejności danego państwa członkowskiego do cofnięcia lub zmiany swej decyzji, lecz może obecnie bezpośrednio wydać wiążącą decyzję. Po drugie, wiążąca decyzja Komisji nie podlega już procedurze „komitologii”. Po trzecie, terminy, w których Komisja może podjąć działania, zostały zmienione. Podczas gdy na podstawie drugiej dyrektywy gazowej pierwotny dwumiesięczny termin mógł zostać przedłużony o dodatkowy okres jednego miesiąca, w przypadku gdy Komisja zwróciła się o dalsze informacje, ten pierwotny okres może być przedłużony na podstawie trzeciej dyrektywy gazowej o dodatkowy okres dwóch miesięcy od chwili otrzymania dalszych informacji.
31 Należy zaznaczyć w tym względzie, że zmiany proceduralne wprowadzone w art. 36 trzeciej dyrektywy gazowej nie mogą być rozpatrywane odrębnie w zakresie ich skutków w czasie, w porównaniu ze zmianami materialnymi.
32 Po pierwsze, procedura zwolnienia, która jest regulowana w tym artykule, jest procedurą jednolitą, mimo iż przebiega w części na szczeblu krajowym, a w części na szczeblu Unii. Dlatego też zmian mających wpływ na fazę krajową postępowania nie można oceniać odrębnie od zmian mających wpływ na fazę na szczeblu Unii.
33 Po drugie, zmiany wprowadzone przy podziale uprawnień decyzyjnych pomiędzy różne podmioty uczestniczące w postępowaniu mają znaczący zakres, a w szczególności, mogą mieć wpływ na wynik postępowania.
34 W tym względzie z jednej strony należy podkreślić obecną rolę ACER, jako nowego podmiotu w postępowaniu prowadzonym przez władze krajowe. W razie przedłużającego się braku porozumienia pomiędzy władzami krajowymi w przedmiocie stosowności wydania zezwolenia lub w przedmiocie kryteriów wyznaczonych dla zarządzania nowoutworzoną zdolnością, jednolita decyzja, którą powinien podjąć ACER zgodnie z przepisami trzeciej dyrektywy gazowej, może znacząco się różnić od decyzji indywidualnych, które podjęłyby zgodnie z przepisami drugiej dyrektywy gazowej dane władze krajowe. Ponadto należy podkreślić ważną rolę doradczą ACER wobec tych władz krajowych. Mimo że niniejsza sprawa nie dotyczy infrastruktury znajdującej się na terytorium więcej niż jednego państwa członkowskiego, ta charakterystyczna dla niniejszej sprawy okoliczność nie może mieć wpływu na badanie kwestii odrębności przepisów proceduralnych i materialnych, która jest niezależna od konkretnego przypadku.
35 Z drugiej strony w odniesieniu do postępowania, jakie powinna przeprowadzić Komisja, jej uprawnienia zostały znacząco wzmocnione przez nową wersję art. 36 ust. 8 i 9 trzeciej dyrektywy gazowej. Jak bowiem wskazano w pkt 20 powyżej, Komisja może obecnie bezpośrednio skierować do danego państwa członkowskiego wiążącą decyzję, bez konieczności skierowania do niego najpierw niewiążącego wezwania i bez stosowania procedury „komitologii”. Jak zostało podniesione w pkt 22 powyżej, okoliczność, że ewentualny etap negocjacji został tym samym usunięty z procedury, może mieć wpływ na brzmienie ostatecznej decyzji Komisji.
36 W świetle całości powyższych rozważań wynika z tego, że zmiany o charakterze proceduralnym i materialnym wprowadzone art. 36 trzeciej dyrektywy gazowej tworzą nierozerwalną całość, wobec czego zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 25 powyżej skutek wsteczny może być przyznany całości rozpatrywanych przepisów tylko wtedy, gdy dostatecznie jasne wskazówki prowadzą do takiego wniosku.
37 Tymczasem takie wskazówki nie istnieją w niniejszej sprawie. W szczególności, o ile w trzeciej dyrektywie gazowej ustanowiono w dokładny sposób w jej art. 53 i 54 dzień, od którego powinny być stosowane przepisy, jakie ona obejmuje, o tyle nie zawiera ona natomiast przepisów dotyczących postępowań, które w momencie jej wejścia w życie już są w toku, mogących uzasadnić odstępstwo od zasady sformułowanej w orzecznictwie przytoczonym w pkt 25 powyżej.
38 W konsekwencji wbrew twierdzeniom Komisji, to właśnie przepisy drugiej dyrektywy gazowej znajdowały zastosowanie w tym przypadku, zarówno w odniesieniu do istoty sprawy, jak i do procedury.
39 Dlatego też należy uwzględnić zarzut pierwszy skarżącej i stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji, bez konieczności badania innych zarzutów podniesionych przez skarżącą.
W przedmiocie kosztów
40 Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu postępowania przed Sądem kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Komisja przegrała sprawę, należy – zgodnie z żądaniem skarżącej – obciążyć ją jej własnymi kosztami oraz kosztami poniesionymi przez skarżącą.
41 Zgodnie z art. 87 § 4 akapit pierwszy regulaminu postępowania państwa członkowskie, które przystąpiły do sprawy w charakterze interwenienta, pokrywają własne koszty. Republika Czeska pokrywa zatem własne koszty.
Z powyższych względów
SĄD (czwarta izba)
orzeka, co następuje:
1) Stwierdza się nieważność decyzji Komisji C (2011) 4509 z dnia 27 czerwca 2011 r. o zwolnieniu w odniesieniu do przyszłych instalacji podziemnego składu gazu w miejscowości Dambořice w świetle zasad rynku wewnętrznego dotyczących dostępu osób trzecich.
2) Komisja Europejska zostaje obciążona kosztami poniesionymi przez Globulę a.s. oraz własnymi kosztami.
3) Republika Czeska pokrywa własne koszty.
Pelikánová | Jürimäe | Van der Woude |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 6 września 2013 r.
Podpisy