Edizzjoni Provviżorja
KONKLUŻJONIJIET TAL‑AVUKAT ĠENERALI
RICHARD DE LA TOUR
ippreżentati fis‑7 ta’ Mejju 2024 (1)
Kawża C‑4/23 [Mirin] (i)
M.‑A.A.
vs
Direcţia de Evidenţă a Persoanelor Cluj, Serviciul stare civilă
Direcţia pentru Evidenţa Persoanelor şi Administrarea Bazelor de Date din Ministerul Afacerilor Interne,
Municipiul Cluj-Napoca,
fil-preżenza ta’
Asociaţia Accept,
Consiliul Naţional pentru Combaterea Discriminării
(talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Judecătoria Sectorului 6 Bucureşti (il-Qorti tal-Ewwel Istanza tas-Sitt Distrett ta’ Bukarest, ir-Rumanija))
“Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Ċittadinanza tal-Unjoni Ewropea – Artikolu 21(1) TFUE – Dritt ta’ moviment u ta’ residenza libera fl-Istati Membri – Ċittadin residenti fir-Renju Unit li għandu n-nazzjonalità ta’ dak l-Istat u ta’ Stat Membru – Rifjut mill-awtoritajiet tat-tieni Stat li fl-att tat-twelid tiegħu jissemmew bidliet fl-isem u fil-ġeneru miksuba legalment fl-ewwel Stat – Leġiżlazzjoni nazzjonali li tippermetti l-emenda ta’ att tal-istat ċivili biss fuq il-bażi ta’ deċiżjoni legali finali – Effett tal-ħruġ tar-Renju Unit mill-Unjoni”
I. Introduzzjoni
1. It-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-Artikolu 2 TUE, tal-Artikoli 18, 20 u 21 TFUE kif ukoll tal-Artikoli 1, 7, 20, 21 u 45 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (2).
2. Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ tilwima bejn persuna ċittadina tar-Rumanija u l-awtoritajiet nazzjonali ta’ dan l-Istat Membru li jieħdu ħsieb ir-reġistri tal-istat ċivili u l-ġestjoni tan-numru ta’ identifikazzjoni personali (3), minħabba r-rifjut tagħhom li jirrikonoxxu u jniżżlu fl-att ta’ twelid ta’ din il-persuna l-isem il-ġdid u l-identità tal-ġeneru tagħha (4) miksuba (5) fir-Renju Unit, fejn din il-persuna hija wkoll ċittadina.
3. Din il-kawża toffri lill-Qorti tal-Ġustizzja l-opportunità li tippreċiża l-portata tad-deċiżjonijiet tagħha dwar ir-rikonoxximent tal-istatus personali taċ-ċittadini tal-Unjoni, ibbażati fuq l-Artikolu 21 TFUE, fil-limiti tal-kompetenza tal-Istati Membri fil-qasam tal-istat ċivili u tal-istat tal-persuni.
II. Il‑kuntest ġuridiku
A. Il‑Ftehim dwar il‑ħruġ
4. Ir-raba’ u t-tmien paragrafi tal-preambolu tal-Ftehim dwar il-ħruġ tar-Renju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda ta’ Fuq mill-Unjoni Ewropea u mill-Komunità Ewropea tal-Enerġija Atomika (6), adottat fis‑17 ta’ Ottubru 2019 u li daħal fis-seħħ fl‑1 ta’ Frar 2020, approvat bid-Deċiżjoni tal-Kunsill (UE) 2020/135 tat‑30 ta’ Jannar 2020 (7), jipprovdu:
“Filwaqt li jfakkru li, skont l-Artikolu 50 TUE flimkien mal-Artikolu 106a tat-Trattat Euratom, u soġġett għall-arranġamenti stabbiliti f’dan il-Ftehim, id-dritt tal-Unjoni u tal-Euratom jieqaf japplika fl-intier tiegħu għar-Renju Unit mid-data tad-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim,
[…]
Filwaqt li jikkunsidraw li huwa fl-interess kemm tal-Unjoni kif ukoll tar-Renju Unit li jiġi stabbilit perijodu ta’ tranżizzjoni jew ta’ implimentazzjoni li matulu […] id-dritt tal-Unjoni, inklużi l-ftehimiet internazzjonali, jenħtieġ li jkunu applikabbli għar-Renju Unit u fih, u, bħala regola ġenerali, bl-istess effett fir-rigward tal-Istati Membri, sabiex jiġi evitat tħarbit fil-perjodu li matulu se jiġu nnegozjati l-ftehim(iet) dwar ir-relazzjonijiet futuri”.
5. Skont l-Artikolu 126 tal-Ftehim dwar il-ħruġ, intitolat “Perijodu ta’ tranżizzjoni”, li jinsab fir-raba’ parti tiegħu, dwar it-“[t]ranżizzjoni”:
“Għandu jkun hemm perjodu ta’ tranżizzjoni jew ta’ implimentazzjoni, li għandu jibda mid-data tad-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim u jintemm fil‑31 ta’ Diċembru 2020.”
6. L-Artikolu 127 ta’ dan il-ftehim, intitolat “Ambitu tat-tranżizzjoni”, jipprovdi, fl-ewwel subparagrafu tal-paragrafu 1 tiegħu, u fil-paragrafu 6 tiegħu:
“1. Sakemm ma jkunx stipulat mod ieħor f’dan il-Ftehim, id-dritt tal-Unjoni għandu jkun applikabbli għar-Renju Unit u fir-Renju Unit matul il-perjodu ta’ tranżizzjoni.
[…]
6. Sakemm ma jkunx stipulat mod ieħor f’dan il-Ftehim, matul il-perjodu ta’ tranżizzjoni, kwalunkwe referenza għall-Istati Membri fid-dritt applikabbli tal-Unjoni skont il-paragrafu 1, inkluż kif implimentat u applikat mill-Istati Membri, għandha tinftiehem li tinkludi lir-Renju Unit.”
B. Id‑dritt Rumen
7. L-Artikolu 9 tal-Legea nr. 119/1996 cu privire la actele de stare civilă (il-Liġi Nru 119/1996 dwar l-Atti tal-Istat Ċivili) (8), tas‑16 ta’ Ottubru 1996 (iktar ’il quddiem il-“Liġi Nru 119/1996”), fil-verżjoni tagħha applikabbli għall-kawża prinċipali, huwa fformulat kif ġej:
“Meta l-uffiċjal tal-istat ċivili jew il-persuna responsabbli għall-istat ċivili jirrifjuta li jistabbilixxi att jew li jinkludi indikazzjoni li taqa’ taħt id-dmirijiet tiegħu, il-persuna li ma tkunx sodisfatta tista’ tressaq kawża quddiem il-qorti kompetenti, f’konformità mal-liġi.”
8. L-Artikolu 43 ta’ din il-liġi jipprevedi:
“Fl-atti tat-twelid u, jekk ikun il-każ, fl-atti taż-żwieġ jew tal-mewt, l-indikazzjonijiet dwar it-tibdil tal-istat ċivili tal-persuna għandhom jiġu rreġistrati fil-każijiet li ġejjin:
[…]
f) bidla fl-isem;
[…]
i) bidla fis-sess, wara li d-deċiżjoni tal-qorti tkun saret finali.”
9. Skont l-Artikolu 57(1) tal-imsemmija liġi:
“L-atti tal-istat ċivili u l-indikazzjonijiet irreġistrati fihom jistgħu jiġu annullati, issupplimentati jew emendati biss permezz ta’ deċiżjoni legali finali.”
10. Skont l-Artikoli 1, 2 u 10 et seq. tal-Liġi Nru 119/1996, l-awtoritajiet responsabbli li jżommu r-reġistri tal-istat ċivili għandhom joħorġu ċertifikati tat-twelid, taż-żwieġ jew tal-mewt abbażi tal-atti tal-istat ċivili li jżommu mingħajr ma jirriproduċuhom kompletament.
11. L-Artikolu 4(2)(l) tal-Ordonanța Guvernului nr. 41/2003 privind dobândirea și schimbarea pe cale administrativă a numelor persoanelor fizice (id-Digriet tal-Gvern Nru 41/2003 dwar l-Akkwist u l-Bidla b’Mezzi Amministrattivi tal-Ismijiet tal-Persuni Fiżiċi) (9), tat‑30 ta’ Jannar 2003, kien jipprovdi:
“It-talbiet għal bidla fl-isem għandhom jitqiesu fondati fil-każijiet li ġejjin:
[…]
l) meta l-persuna tkun kisbet l-approvazzjoni tal-bidla fis-sess permezz ta’ deċiżjoni tal-qorti li tkun saret finali u irrevokabbli u titlob li tuża isem korrispondenti, billi tippreżenta dokument mediku legali li jindika s-sess tal-persuna.”
12. L-Artikolu 131(2) tal-metodoloġija approvata mill-Hotărârea Guvernului nr. 64/2011 pentru aprobarea Metodologiei cu privire la aplicarea unitară a dispozițiilor în materie de stare civilă (id-Deċiżjoni tal-Gvern Nru 64/2011 li Tapprova l-Metodoloġija għall-Applikazzjoni Uniformi tad-Dispożizzjonijiet tal-Istat Ċivili), tas‑26 ta’ Jannar 2011, jaqra kif ġej:
“In-numru ta’ identifikazzjoni personali għandu jiġi assenjat fuq il-bażi tad-data mdaħħla fl-att tat-twelid dwar is-sess u d-data tat-twelid.”
13. Dan in-numru ta’ identifikazzjoni personali għandu jitniżżel fl-atti tal-istat ċivili (10).
14. Skont il-leġiżlazzjoni Rumena dwar il-ħruġ ta’ karti tal-identità u ta’ passaporti (11), f’dawn id-dokumenti jitniżżlu b’mod partikolari l-kunjom, l-isem, is-sess u n-numru ta’ identifikazzjoni personali tad-detenturi tagħhom. Il-bidliet f’din id-data li jsiru barra mill-pajjiż ma jistax ikollhom effett fir-Rumanija mingħajr reġistrazzjoni minn qabel mis-servizzi tal-istat ċivili, mal-ħruġ jew ta’ passaport fil-każ ta’ bidla tal-kunjom u tal-isem, jew ta’ karta tal-identità fil-każ ta’ bidla fid-data dwar l-istat ċivili. Skont l-Artikolu 19(i) tad-Digriet ta’ Urġenza tal-Gvern Nru 97/2005, is-servizz pubbliku responsabbli għar-reġistru tal-persuni għandu joħroġ dokument tal-identità ġdid fil-każ ta’ bidla fis-sess.
C. Id‑dritt tar‑Renju Unit
15. Skont l-Artikolu 2(1) u l-Artikolu 3 tal-Gender Recognition Act 2004 (l-Att tal‑2004 dwar ir-Rikonoxximent tal-Ġeneru), fil-verżjoni applikabbli għall-kawża prinċipali (12), persuna ta’ iktar minn 18‑il sena li tixtieq tikseb rikonoxximent legali tal-ġeneru li hija tkun iddikjarat għandha tapplika ma’ kumitat għar-rikonoxximent tal-ġeneru, li jeżamina l-evidenza li hija tipprovdi biex tikseb ċertifikat ta’ rikonoxximent tal-ġeneru (13). Dan jinvolvi, minn naħa, dijanjosi ta’ disforja sesswali minn tabib jew psikologu li jispeċjalizza fis-suġġett u, min-naħa l-oħra, dikjarazzjoni solenni li l-persuna ilha tgħix skont il-ġeneru miksub tagħha għal mill-inqas sentejn u li biħsiebha tgħix skont il-ġeneru miksub tagħha għall-bqija ta’ ħajjitha.
16. L-Artikolu 9(1) ta’ din il-liġi jipprovdi li l-ħruġ ta’ GRC definittiv jimplika r-rikonoxximent sħiħ, minn kull aspett, tal-ġeneru miksub mill-applikant. Madankollu, ma jistax jintuża bħala mezz ta’ identifikazzjoni (14).
17. Skont l-Enrolment of Deeds (Change of Name) Regulations 1994 (ir-Regolament tal‑1994 dwar ir-Reġistrazzjoni tal-Atti (Bdil tal-Isem)) (15), ċittadin tal-Commonwealth jista’ jibdel ismu jew kunjomu permezz ta’ sempliċi dikjarazzjoni, jiġifieri deed poll li tista’ tiġi rreġistrata, għall-persuni li għandhom mill-inqas 18-il sena, fir-Reġistru tal-High Court of Justice (England & Wales), King’s Bench Divisionn (il-Qorti Għolja tal-Ġustizzja (Ingilterra u Wales), Sezzjoni tal-King’s Bench, ir-Renju Unit). F’dan il-każ, din tiġi ppubblikat f’The London Gazzette. Din ir-reġistrazzjoni ma hijiex obbligatorja, peress li l-prova tal-bidla tal-isem tista’ ssir bi kwalunkwe mezz legali.
III. Il‑fatti tal‑kawża prinċipali u d‑domandi preliminari
18. Ir-rikorrent (16), ta’ nazzjonalità Rumena, ġie rreġistrat mat-twelid tiegħu, fl‑24 ta’ Awwissu 1992 fi Cluj-Napoca (ir-Rumanija), bħala li huwa ta’ sess femminili.
19. Wara li mar jgħix mal-ġenituri tiegħu fir-Renju Unit fl‑2008, ir-rikorrent kiseb in-nazzjonalità Brittanika permezz ta’ naturalizzazzjoni fil‑21 ta’ April 2016. Minn dak iż-żmien ’l hawn, huwa kellu nazzjonalità doppja, dik Rumena u dik Brittanika.
20. Fil‑21 ta’ Frar 2017, ir-rikorrent biddel ismu u t-titolu ċivili tiegħu minn femminili għal maskili skont il-proċedura tad-deed poll.
21. Wara li wettaq din il-formalità, huwa pproċeda bil-bidla ta’ ċerti dokumenti uffiċjali maħruġa mill-awtoritajiet Brittaniċi, jiġifieri l-liċenzja tas-sewqan u l-passaport tiegħu.
22. Fid‑29 ta’ Ġunju 2020, ir-rikorrent kiseb fir-Renju Unit “Gender Recognition Certificate” (GRC), att li jikkonferma l-identità tal-ġeneru maskili tiegħu.
23. Fix-xahar ta’ Mejju 2021, abbażi ta’ żewġ dokumenti miksuba fir-Renju Unit, jiġifieri d-deed poll u l-GRC, ir-rikorrent talab lid-Dipartiment tal-Istat Ċivili ta’ Cluj sabiex iniżżel fl-att tat-twelid tiegħu l-indikazzjonijiet dwar il-bidla fl-isem, fis-sess u fin-numru ta’ identifikazzjoni personali tiegħu sabiex jikkorrispondi għas-sess maskili kif ukoll sabiex joħroġlu ċertifikat tat-twelid ġdid li jinkludi dawn id-dettalji l-ġodda.
24. Minħabba r-rifjut ta’ dan id-dipartiment, ir-rikorrent adixxa, fl‑14 ta’ Settembru 2021, lill-Judecătoria Sectorului 6 Bucureşti (il-Qorti tal-Ewwel Istanza tas-Sitt Distrett ta’ Bukarest, ir-Rumanija) il-qorti tar-rinviju, bl-istess talbiet fil-kuntest ta’ rikors ippreżentat kontra d-Dipartiment tal-Istat Ċivili ta’ Cluj, id-Direttorat Responsabbli għar-Reġistru tal-Persuni u għall-Ġestjoni tal-Bażi tad-Data tal-Ministeru għall-Intern u l-Muniċipalità ta’ Cluj-Napoca.
25. Ir-rikorrent isostni li qiegħed jitlob lill-qorti tar-rinviju li tordna t-tqegħid f’konformità tal-att tat-twelid tiegħu mal-identità tal-ġeneru tiegħu rrikonoxxuta definittivament fir-Renju Unit. Huwa jitlob l-applikazzjoni diretta tad-dritt tal-Unjoni, b’mod partikolari d-dritt ta’ kull ċittadin tal-Unjoni li jiċċaqlaq u li jirrisjedi liberament fit-territorju tal-Unjoni, sabiex ikun jista’ jeżerċita dan id-dritt mingħajr xkiel billi jkollu dokument tal-ivvjaġġar konformi mal-identità tal-ġeneru maskili tiegħu. Fil-fehma tiegħu, il-fatt li huwa obbligat isegwi proċedura ġudizzjarja ġdida fir-Rumanija, intiża direttament sabiex jikseb l-approvazzjoni tal-bidla fis-sess, jesponih għar-riskju li jikseb soluzzjoni kuntrarja għal dik adottata mill-awtoritajiet Brittaniċi, fid-dawl tal-fatt li l-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem (17) iddeċidiet li l-proċedura Rumena ma hijiex ċara u prevedibbli (18).
26. L-awtoritajiet Rumeni konvenuti jsostnu li r-rikors huwa intiż sabiex jikseb ir-rikonoxximent tal-istatus soċjali personali l-ġdid tiegħu li jirriżulta min bidliet li seħħew barra mill-pajjiż. Issa, f’konformità mal-Artikolu 43(i) tal-Liġi Nru 119/1996, l-indikazzjonijiet dwar il-bidliet fl-istat ċivili jitniżżlu fl-atti tat-twelid, fil-każ ta’ bidla fis-sess, abbażi ta’ deċiżjoni tal-qorti li tkun saret definittiva.
27. F’din il-proċedura, il-Consiliul Naţional pentru Combaterea Discriminării (il-Kunsill Nazzjonali għall-Ġlieda kontra d-Diskriminazzjoni, ir-Rumanija) ġie implikat bħala intervenjent forzat u ntlaqgħet it-talba għal intervent anċillari tal-Asociația Accept (l-Assoċjazzjoni Accept), insostenn tar-rikorrent.
28. Il-qorti tar-rinviju tirreferi, qabelxejn, għall-ġurisprudenza rilevanti tal-Qorti tal-Ġustizzja, b’mod partikolari, għas-sentenzi tat‑2 ta’ Ottubru 2003, Garcia Avello (19); tal‑14 ta’ Ottubru 2008, Grunkin u Paul (20); tat‑8 ta’ Ġunju 2017, Freitag (21), kif ukoll tal‑14 ta’ Diċembru 2021, Stolichna obshtina, rayon « Pancharevo » (22), sabiex, sussegwentement, tesprimi dubji dwar il-konformità tal-leġiżlazzjoni nazzjonali mad-drittijiet marbuta maċ-ċittadinanza tal-Unjoni sa fejn din tobbliga lill-persuna kkonċernata ssegwi proċedura ġudizzjarja ġdida f’wieħed mill-Istati Membri li tagħhom għandha n-nazzjonalità, minkejja li tkun diġà lestiet b’suċċess proċedura fi Stat Membru ieħor li tiegħu hija għandha wkoll in-nazzjonalità, indipendentement min-natura tal-proċedura segwita f’dan l-aħħar Stat, b’mod partikolari kemm jekk din tkun ġudizzjarja kif ukoll jekk tkun amministrattiva.
29. Fl-aħħar nett, din il-qorti tqis li s-soluzzjoni tal-kawża prinċipali tiddependi wkoll mill-kjarifika tal-konsegwenzi tal-ħruġ tar-Renju Unit mill-Unjoni. B’mod partikolari, fil-każ ta’ risposta fl-affermattiv għall-ewwel domanda tagħha, għandu jiġi ppreċiżat jekk Stat Membru huwiex obbligat jirrikonoxxi l-effetti legali ta’ proċedura ta’ bidla fil-ġeneru mibdija fi Stat li kellu l-kwalità ta’ Stat Membru fil-bidu ta’ din il-proċedura, iżda li kien diġà telaq mill-Unjoni fid-data tat-tmiem tal-imsemmija proċedura.
30. F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Judecătoria Sectorului 6 Bucureşti (il-Qorti tal-Ewwel Istanza tas-Sitt Distrett ta’ Bukarest) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:
“1) Il-fatt li l-Artikolu 43(i) u l-Artikolu 57 tal-[Liġi Nru 119/1996] ma jirrikonoxxux bidliet fl-indikazzjoni tal-ġeneru u fl-isem tal-istat ċivili miksuba fi Stat Membru ieħor minn raġel transġeneru li għandu ċittadinanza doppja (Rumena u ta’ Stat Membru ieħor), wara li jkun għadda b’suċċess mill-proċedura legali tar-rikonoxximent tal-ġeneru, u jitolbu liċ-ċittadin Rumen jibda proċedura ġudizzjarja distinta fir-Rumanija, kontra d-dipartiment lokali tar-reġistru pubbliku u tal-istat ċivili, proċedura li l-[Qorti EDB] sabet li kienet nieqsa miċ-ċarezza u mill-prevedibbiltà ([is-sentenza X u Y vs Ir‑Rumanija]) u li tista’ twassal għal deċiżjoni kuntrarja għal dik mogħtija fl-Istat Membru l-ieħor, jipprekludi l-eżerċizzju tad-dritt għaċ-ċittadinanza Ewropea (l-Artikolu 20 TFUE) u/jew id-dritt ta’ moviment liberu u ta’ residenza taċ-ċittadin tal-Unjoni Ewropea (l-Artikolu 21 TFUE u l-Artikolu 45 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea) f’kundizzjonijiet ta’ dinjità, ta’ ugwaljanza f’għajnejn il-liġi u ta’ nondiskriminazzjoni (l-Artikolu 2 TUE, l-Artikolu 18 TFUE u l-Artikoli 1, 20 u 21 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali), u fir-rispett tad-dritt għall-ħajja privata u tal-familja (l-Artikolu 7 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali)?
2) Il-ħruġ tar-[Renju Unit] mill-Unjoni għandu effett fuq ir-risposta għad-domanda preċedenti, b’mod partikolari jekk (i) il-proċedura għall-bidla tal-istat ċivili bdiet qabel il-Brexit u tlestiet matul il-perijodu ta’ tranżizzjoni, u (ii) l-impatt tal-Brexit ifisser li l-persuna ma tistax tuża d-drittijiet relatati maċ-ċittadinanza Ewropea, inkluż id-dritt ta’ moviment liberu u ta’ residenza, ħlief fuq il-bażi ta’ dokumenti ta’ identità jew tal-ivvjaġġar Rumeni li fihom tidher b’ġeneru u isem femminili, bil-kontra tal-identità tal-ġeneru diġà rikonoxxuta legalment?”
31. Ir-rikorrent u l-Assoċjazzjoni Accept, il-Muniċipalità ta’ Cluj-Napoca, il-Gvern Rumen, Ġermaniż, Grieg, Ungeriż, Olandiż u Pollakk kif ukoll il-Kummissjoni ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub. Ir-rikorrent u l-Assoċjazzjoni Accept, il-Gvern Ġermaniż, Ungeriż, Olandiż u Pollakk kif ukoll il-Kummissjoni wieġbu għall-mistoqsijiet orali magħmula mill-Qorti tal-Ġustizzja waqt is-seduta li saret fit‑23 ta’ Jannar 2024.
IV. Analiżi
32. It-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda talba intiża għall-inklużjoni f’att tat-twelid ta’ bidla fl-isem u fil-ġeneru, abbażi ta’ atti rreġistrati fir-Renju Unit, wieħed qabel il-ħruġ ta’ dan l-Istat mill-Unjoni u l-ieħor qabel tmiem il-perijodu ta’ tranżizzjoni previst mill-Ftehim dwar il-Ħruġ. Ir-rikorrent, ċittadin tar-Renju Unit, fejn jirrisjedi, u tar-Rumanija, fejn twieled, isostni li l-istabbiliment ta’ dokument tal-ivvjaġġar konformi mal-identità tal-ġeneru tiegħu jippermettilu jeżerċita d-dritt tiegħu li jiċċaqlaq u li jirrisjedi liberament fl-Unjoni bħala ċittadin tagħha.
33. Għalhekk, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, minn naħa, dwar il-fondatezza fir-rigward tad-dritt tal-Unjoni tar-rifjut li jiġu rrikonoxxuti għal ċittadin tal-Unjoni, għall-finijiet tal-aġġornament tal-att ta’ twelid tiegħu, il-bidliet fl-identità tiegħu miksuba fi Stat li fih id-dritt tal-Unjoni kien applikabbli dak iż-żmien. Min-naħa l-oħra, hija tixtieq li l-Qorti tal-Ġustizzja tippreċiża x’konsegwenzi għandhom jinsiltu mill-ħruġ tar-Renju Unit mill-Unjoni.
A. Fuq ir‑rabta mad‑dritt tal‑Unjoni tas‑sitwazzjoni li fiha ċittadin tal‑Unjoni jitlob l‑inklużjoni tal‑identità tal‑ġeneru tiegħu fl‑att ta’ twelid tiegħu
34. Fl-istat attwali tad-dritt tal-Unjoni, l-ebda leġiżlazzjoni jew ġurisprudenza ma tirregola l-kwistjonijiet relatati mal-aġġornament fl-Istat Membru tat-twelid ta’ ċittadin tal-Unjoni tad-dettalji tal-atti tal-istat ċivili fir-rigward tas-sess jew tal-identità tal-ġeneru abbażi ta’ atti stabbiliti jew ta’ deċiżjonijiet meħuda fi Stat Membru ieħor.
35. Fil-fatt, għandu jitfakkar, l-ewwel nett, li ebda regolament fil-qasam tal-kooperazzjoni ċivili ma huwa applikabbli. L-istatus tal-persuni huwa espressament eskluż mill-kamp ta’ applikazzjoni tar-Regolament Nru 1215/2012 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat‑12 ta’ Diċembru 2012 dwar il-ġurisdizzjoni u r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta’ sentenzi fi kwistjonijiet ċivili u kummerċjali (23), u dan mill-Konvenzjoni dwar il-ġurisdizzjoni u l-infurzar ta’ sentenzi fi kwistjonijiet ċivili u kummerċjali (24). Is-suġġett tat-tilwima lanqas ma jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tar-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 2201/2003 tas‑27 ta’ Novembru 2003 dwar il-ġurisdizzjoni u r-rikonoxximent u l-infurzar ta’ sentenzi fi kwistjonijiet matrimonjali u kwistjonijiet ta’ responsabbilità tal-ġenituri, u li jirrevoka r-Regolament (KE) Nru 1347/2000 (25).
36. Barra minn hekk, għalkemm il-leġiżlatur tal-Unjoni intervjena sabiex jiffaċilita ċ-ċirkulazzjoni tal-atti tal-istat ċivili, huwa ma indirizzax l-effetti tagħhom, kif jirriżulta mit-titolu tar-Regolament (UE) 2016/1191 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tas‑6 ta’ Lulju 2016 dwar il-promozzjoni tal-moviment liberu taċ-ċittadini permezz tas-simplifikazzjoni tar-rekwiżiti għall-preżentazzjoni ta’ ċerti dokumenti pubbliċi fl-Unjoni Ewropea u li jemenda r-Regolament (UE) Nru 1024/2012 (26). Dan ir-regolament, li l-bażi ġuridika tiegħu hija b’mod partikolari l-Artikolu 21(2) TFUE, jipprevedi formoli multilingwi u eżenzjoni ġenerali mil-legalizzazzjoni fl-Unjoni. Il-kwistjoni tal-aġġornament tar-reġistri nazzjonali tal-istat ċivili ma hijiex ittrattata, għalkemm kienet fil-punt 4 tal-Green Paper tal-Kummissjoni “Inqas proċeduri amministrattivi għaċ-ċittadini: Il-promozzjoni taċ-ċirkulazzjoni ħielsa tad-dokumenti pubbliċi ur-rikonoxximent tal-effetti ta’ atti ta’ stat ċivili” (27).
37. It-tieni nett, il-ġurisprudenza stabbilita sew tal-Qorti tal-Ġustizzja fil-qasam tal-istat ċivili tirrigwarda biss il-kunjom u l-isem indikati fl-atti tal-istat ċivili. Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li, għalkemm ir-regoli dwar il-kitba ta’ dawn l-elementi tal-identità ta’ persuna jaqgħu fil-kompetenza tal-Istati Membri, dawn tal-aħħar xorta waħda għandhom, fl-eżerċizzju ta’ din il-kompetenza, josservaw id-dritt tal-Unjoni u, b’mod partikolari, id-dispożizzjonijiet tat-Trattat FUE dwar il-libertà ta’ moviment u ta’ residenza fit-territorju tal-Istati Membri rrikonoxxuta lil kull ċittadin tal-Unjoni (28).
38. It-tielet nett, il-Qorti tal-Ġustizzja fakkret li “l-istatus tal-persuni, li jinkludi r-regoli dwar iż-żwieġ u l-filjazzjoni, huwa qasam li jaqa’ taħt il‑kompetenza tal-Istati Membri u d-dritt tal-Unjoni ma jaffettwax din il‑kompetenza. Għaldaqstant, l-Istati Membri huma liberi li jipprevedu jew le, fid‑dritt nazzjonali, iż-żwieġ għal persuni tal-istess sess kif ukoll l-istat ta’ ġenitur ta’ dawn tal-aħħar. Madankollu, fl-eżerċizzju ta’ din il-kompetenza, kull Stat Membru għandu jirrispetta d-dritt tal-Unjoni u, b’mod partikolari, id‑dispożizzjonijiet tat-Trattat FUE dwar il-libertà ta’ moviment u ta’ residenza fit-territorju tal-Istati Membri rrikonoxxuta lil kull ċittadin tal-Unjoni, b’rikonoxximent ta’, għal dawn il-finijiet, l-istatus tal-persuni stabbilit fi Stat Membru ieħor skont id-dritt ta’ dan l-Istat Membru” (29).
39. Għalhekk, skont din il-ġurisprudenza stabbilita, teżisti rabta mad-dritt tal-Unjoni fir-rigward tal-persuni ċittadini ta’ Stat Membru li jirrisjedu legalment fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor (30). Għaldaqstant, kwalunkwe ċittadin tal-Unjoni f’din is-sitwazzjoni jista’ jgawdi d-drittijiet relatati ma’ dan l-istatus, b’mod partikolari dawk previsti fl-Artikolu 21(1) TFUE, inkluż, fejn xieraq, fir-rigward tal-Istat Membru ta’ oriġini tiegħu (31).
40. F’dan il-każ, huwa paċifiku li r-rikorrent, fil-kwalità tiegħu ta’ ċittadin tal-Unjoni, eżerċita l-libertà tiegħu ta’ moviment u ta’ residenza fi Stat Membru li ma huwiex l-Istat Membru ta’ oriġini tiegħu f’konformità mal-Artikolu 21 TFUE u li huwa kiseb in-nazzjonalità ta’ dak l-Istat.
41. Barra minn hekk, dan ir-rikorrent jinvoka fl-Istat Membru ta’ oriġini tiegħu drittijiet miksuba wara li eżerċita l-libertà ta’ moviment tiegħu fir-Renju Unit, li dak iż-żmien kien Stat Membru tal-Unjoni. Fl-aħħar nett, peress li dan l-Istat ma għadx għandu dan l-istatus, huwa ċittadin tal-Unjoni unikament minħabba n-nazzjonalità Rumena tiegħu li huwa jixtieq li jkun jista’ jiċċaqlaq liberament fit-territorju tal-Unjoni b’dokumenti tal-identità u tal-ivvjaġġar Rumeni (32).
42. Is-sitwazzjoni tar-rikorrent taqa’ għalhekk taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni. Madankollu, din l-analiżi tista’ tiġi kkontestata mill-fatt li dan invoka d-drittijiet tiegħu fir-Rumanija wara l-ħruġ tar-Renju Unit mill-Unjoni?
B. Fuq l‑effett tal‑Ftehim dwar il‑Ħruġ
43. Fl-ewwel lok, għandu jitfakkar li:
– fil‑31 ta’ Jannar 2020, ir-Renju Unit ħareġ mill-Unjoni u mill-Komunità Ewropea tal-Enerġija Atomika, u
– f’konformità mal-Artikolu 2(e) tal-Ftehim dwar il-ħruġ, moqri flimkien mal-Artikolu 126 tiegħu, dan il-ftehim jipprevedi perijodu ta’ tranżizzjoni, mill‑1 ta’ Frar 2020, id-data tad-dħul fis-seħħ ta’ dan il-ftehim, sal‑31 ta’ Diċembru 2020. Matul dan il-perijodu, id-dritt tal-Unjoni kien applikabbli għar-Renju Unit u fit-territorju tiegħu, skont l-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 127(1) tal-imsemmi ftehim, sakemm ma jkunx stipulat mod ieħor f’dan il-ftehim.
44. Fit-tieni lok, nikkonstata li:
– l-ebda waħda mid-dispożizzjonijiet tal-Ftehim dwar il-ħruġ ma tipprevedi deroga mill-prinċipju stabbilit f’dan l-Artikolu 127 dwar id-dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni li jkunu applikabbli fil-kawża prinċipali, u
– f’dan il-każ, huma l-effetti tal-eżerċizzju tal-libertà ta’ moviment fir-Renju Unit, miksuba rispettivament qabel il-ħruġ ta’ dan l-Istat Membru mill-Unjoni u t-tmiem tal-perijodu ta’ tranżizzjoni, li huma mitluba fi Stat Membru ieħor. Fil-fatt, fil‑21 ta’ Frar 2017, wara proċedura ta’ deed poll, l-isem tar-rikorrent fil-kawża prinċipali u t-titolu tiegħu nbidlu u, fid‑29 ta’ Ġunju 2020, matul il-perijodu ta’ tranżizzjoni, inħareġ GRC, jiġifieri att li jikkonferma l-identità tal-ġeneru maskili.
45. Minn dan għandu jiġi dedott, fil-fehma tiegħi, li dan il-GRC, stabbilit matul il-perijodu ta’ tranżizzjoni, għandu jiġi analizzat fl-Istat Membru kkonċernat bħala dokument uffiċjali ta’ Stat Membru ieħor (33), f’konformità mad-dritt tal-Unjoni applikabbli fil-jum tal-eżami tal-applikazzjoni.
46. Din il-kwalifika ma tistax tiddependi fuq it-tmiem tal-perijodu ta’ tranżizzjoni u, għalhekk, fuq id-data li fiha jiġu mitluba l-effetti tagħha mill-persuna kkonċernata (34). Għalhekk, ir-restrizzjoni fuq il-libertà ta’ moviment allegata mir-rikorrent (35) bħala riżultat tar-rifjut tal-aġġornament tal-att tat-twelid tiegħu tista’, bħala prinċipju, tiġi evalwata fid-dawl tad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 21 TFUE.
47. Għalhekk, permezz taż-żewġ domandi tagħha, li għandhom, fil-fehma tiegħi, jiġu eżaminati flimkien, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk l-Artikolu 21 TFUE kif ukoll l-Artikoli 7 u 45 tal-Karta għandhomx jiġu interpretati fis-sens li jipprekludu li l-awtoritajiet ta’ Stat Membru jirrifjutaw li jirrikonoxxu u jniżżlu fl-att tat-twelid ta’ ċittadin ta’ dan l-Istat Membru, li huwa wkoll ċittadin Brittaniku, l-isem u l-identità tal-ġeneru, iddikjarati u miksuba legalment fir-Renju Unit meta dan l-Istat kien għadu Stat Membru tal-Unjoni fiż-żmien tal-ewwel dikjarazzjoni u meta d-dritt tal-Unjoni kien għadu applikabbli fiż-żmien tat-tieni dikjarazzjoni, minħabba li dispożizzjoni tad-dritt nazzjonali tissuġġetta l-possibbiltà li tinkiseb tali inklużjoni għar-rikonoxximent tal-bidla fis-sess minn qorti tal-ewwel Stat Membru.
48. Għaldaqstant, għandu jiġi ddeterminat liema konsegwenzi fil-qasam tal-istat ċivili jistgħu jinsiltu mill-atti kontenzjużi, skont id-dritt tal-Unjoni.
C. Fuq ir‑rikonoxximent fi kwistjonijiet ta’ stat ċivili fi Stat Membru tal‑bidliet fl‑isem u fil‑ġeneru miksuba fi Stat Membru ieħor
49. Fid-dawl tal-kundizzjonijiet tar-rikonoxximent fi Stat Membru tal-effetti ta’ atti pubbliċi stabbiliti fi Stat Membru ieħor, nosserva, fl-ewwel lok, li l-qorti tar-rinviju tikkunsidra bħala stabbilit li l-atti inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li la huma atti tal-istat ċivili u lanqas deċiżjonijiet ta’ qorti, huma validi u jistgħu jipproduċu, inkwantu l-istat ċivili, l-istess effetti dwar l-identità tar-rikorrent (36) bħal dawk irrikonoxxuti mill-awtoritajiet Brittaniċi, li ħarġu passaport u liċenzja tas-sewqan ġodda wara d-dikjarazzjoni ta’ bidla tal-isem u tat-titolu (deed poll), mingħajr l-ebda preċiżazzjoni dwar il-GRC (37).
50. Fit-tieni lok, fir-rigward ta’ applikazzjoni għall-aġġornament tal-att ta’ twelid ta’ ċittadin tal-Unjoni, għandu jsir riferiment għad-deċiżjonijiet tal-Qorti tal-Ġustizzja fil-qasam tal-istat ċivili esklużivament dwar ir-rifjut tal-awtoritajiet ta’ Stat Membru li jirrikonoxxu l-isem jew il-kunjom miksub, f’ċirkustanzi simili għal dawk tal-kawża prinċipali, minn ċittadin ta’ dan l-Istat Membru li eżerċita d-dritt tiegħu ta’ moviment liberu u li għandu wkoll in-nazzjonalità ta’ Stat Membru ieħor, peress li l-isem jew il-kunjom huwa ddeterminat skont ir-regoli fis-seħħ f’dan l-aħħar Stat Membru (38).
51. Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet, qabelxejn, li “l-isem u l-kunjom ta’ persuna huma element kostituttiv tal-identità tagħha u tal-ħajja privata tagħha, li l-protezzjoni tagħhom hija stabbilita fl-Artikolu 7 tal-[Karta] kif ukoll fl-Artikolu 8 tal-Konvenzjoni Ewropea għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u tal-Libertajiet Fundamentali, iffirmata f’Ruma fl‑4 ta’ Novembru 1950 (iktar ’il quddiem il-“KEDB”)”. Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet ukoll li, għalkemm l-Artikolu 7 tal-Karta ma jsemmix dan b’mod speċifiku, l-isem u l-kunjom ta’ persuna xorta jirrigwardaw il-ħajja privata u tal-familja tagħha bħala mezz ta’ identifikazzjoni personali u ta’ rabta ma’ familja (39).
52. Sussegwentement, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li r-rifjut li jiġi rrikonoxxut il-kunjom ta’ ċittadin tal-Unjoni miksub legalment fi Stat Membru ieħor jista’ jfixkel l-eżerċizzju tad-dritt, minqux fl-Artikolu 21 TFUE, tal-moviment liberu u ta’ residenza libera fit-territorju tal-Istati Membri minħabba l-konfużjoni u l-inkonvenjenzi li jistgħu jirriżultaw minn diverġenza bejn iż-żewġ ismijiet applikati għall-istess persuna għall-prova kemm tal-identità tagħha kif ukoll tan-natura tar-rabtiet familjari tagħha (40).
53. Fl-aħħar nett, meta d-dritt nazzjonali jinkludi bażijiet ġuridiċi oħra sabiex issir il-bidla tal-isem fuq talba tal-persuna kkonċernata, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li dawn ma għandhomx, sabiex jitqiesu li huma kompatibbli mad-dritt tal-Unjoni, jirrendu l-implimentazzjoni tad-drittijiet mogħtija mill-Artikolu 21 TFUE impossibbli jew eċċessivament diffiċli. Barra minn hekk, fin-nuqqas ta’ leġiżlazzjoni tal-Unjoni dwar il-bdil tal-kunjom, il-proċeduri previsti mid-dritt nazzjonali għandhom josservaw il-prinċipju ta’ ekwivalenza (41).
54. F’dawn id-deċiżjonijiet, fondati fuq id-dritt ta’ moviment liberu u ta’ residenza libera fit-territorju tal-Istati Membri li minnu jibbenefika kull ċittadin tal-Unjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet favur il-konkordanza fi Stat Membru tal-atti dwar l-istat ċivili ma’ kunjom jew isem miksub fi Stat Membru ieħor, jew skont ir-regoli dwar l-għażla tal-kunjom (42), jew wara bidla volontarja (43).
55. Il-loġika wara din il-ġurisprudenza hija dik tar-rikonoxximent awtomatiku, f’kuntest ta’ fiduċja reċiproka bejn l-Istati Membri u sabiex jiġi żgurat il-moviment liberu tal-persuna kkonċernata f’dawn l-Istati, ta’ kunjom jew ta’ isem miksub fi Stat Membru ieħor, u mhux ta’ att amministrattiv jew ġudizzjarju. Din il-loġika hija għalhekk differenti minn dik tar-rikonoxximent tal-effetti ta’ att jew ta’ sentenza barranija, skont il-metodi tad-dritt internazzjonali privat (44), li jiġġustifikaw it-tfassil ta’ regoli speċjali fuq bażijiet oħra għajr l-Artikolu 21 TFUE (45).
56. F’dawn iċ-ċirkustanzi, għandu jiġi ddeterminat taħt liema kundizzjonijiet din il-ġurisprudenza tista’ tiġi trasposta, billi ssir distinzjoni bejn l-atti inkwistjoni fil-kawża prinċipali peress li l-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet dwar ir-rikonoxximent awtomatiku ta’ isem ġdid.
1. Il‑bidla tal‑isem
57. F’dan il-każ, fir-rigward tal-bidla tal-isem miksuba mir-rikorrent fir-Renju Unit, qabel ir-rikonoxximent tal-identità tal-ġeneru tiegħu, huwa paċifiku li l-isem li jidher fuq il-passaport u fuq il-liċenzja tas-sewqan Brittaniċi tar-rikorrent ma huwiex identiku għal dak li huwa rreġistrat fir-reġistru tal-istat ċivili u fl-atti amministrattivi Rumeni. Bħal fil-kawża li tat lok għas-sentenza Bogendorff (46) u a fortiori f’każ ta’ għażla ta’ isem ġdid marbut ma’ dak tad-dikjarazzjoni sussegwenti dwar l-identità tal-ġeneru, ma hemm l-ebda dubju li d-diversità ta’ ismijiet attribwiti lill-istess persuna tista’ toħloq għaliha inkonvenjenti serji ta’ natura amministrattiva, professjonali u privata.
58. Konsegwentement, ir-rifjut mill-awtoritajiet ta’ Stat Membru li jirrikonoxxu l-isem, kif miksub fi Stat ieħor, dak iż-żmien membru tal-Unjoni, jikkostitwixxi restrizzjoni għal-libertajiet irrikonoxxuti mill-Artikolu 21 TFUE lil kull ċittadin tal-Unjoni.
59. La l-qorti tar-rinviju u lanqas il-Gvern Rumen ma jsemmu raġuni partikolari li tista’ tiġġustifika li jiġi rrifjutat li jiġi rrikonoxxut u mniżżel fl-att ta’ twelid tar-rikorrent l-isem li huwa kiseb fir-Renju Unit minbarra dak tar-rikonoxximent tal-identità tal-ġeneru, oppost mill-awtoritajiet Rumeni kompetenti (47). Barra minn hekk, din il-qorti ma ċċitat l-ebda dispożizzjoni partikolari dwar il-bdil tal-isem, ħlief dik marbuta mal-bidla fis-sess. Minbarra dan, hija ma tat l-ebda informazzjoni dwar xi proċedura ta’ rikonoxximent ta’ deċiżjoni barranija f’konformità mad-dritt tal-Unjoni fil-qasam tal-isem jew tal-kunjom (48).
60. Barra minn hekk, fiċ-ċirkustanzi tal-kawża prinċipali, il-fatt li r-rikonoxximent tal-isem il-ġdid jintrabat mar-rikonoxximent tal-identità tal-ġeneru ma josservax il-prinċipju tal-effettività u ma jiżgurax il-protezzjoni tad-drittijiet li r-rikorrent jieħu mid-dritt tal-Unjoni u, fost oħrajn, mill-Artikolu 21 TFUE (49). Fl-aħħar nett, il-qorti tar-rinviju ma tistax taċċetta ġustifikazzjonijiet marbuta mal-ordni pubbliku jew mal-ugwaljanza fit-trattament sabiex tirrifjuta l-bdil tal-isem (50).
61. Għalhekk, jiena tal-fehma li, fid-dawl ta’ dawn iċ-ċirkustanzi, ma hemm l-ebda diffikultà fir-rigward tal-aġġornament tal-att tat-twelid tar-rikorrent, sabiex jiġi sseparat ir-rikonoxximent tal-bidla fl-isem mir-rikonoxximent tal-bidla fil-ġeneru, anki jekk l-isem jidher li huwa marbut ma’ ġeneru differenti minn dak soċjoloġikament assoċjat mas-sess tat-twelid irreġistrat.
62. Barra minn hekk, jiena tal-fehma li, f’din is-sitwazzjoni, sabiex tiġi evalwata l-portata ta’ deċiżjoni ta’ rikonoxximent awtomatiku ta’ isem ġdid, wieħed għandu jmur lil hinn mill-kuntest fattwali li fih il-Qorti tal-Ġustizzja hija adita u għandu jiġi kkunsidrat li tali rikonoxximent jista’ jkollu konsegwenzi fuq atti oħra tal-istat ċivili, bħal dawk tal-membri tal-familja tal-persuna kkonċernata li fihom jidher l-isem preċedenti għall-bidla, jiġifieri b’mod partikolari att taż-żwieġ jew ta’ sħubija kif ukoll l-att tat-twelid ta’ wild.
63. Inqis li, meta l-leġiżlazzjoni dwar l-istat ċivili tipprevedi dan, ir-rikonoxximent ta’ isem ġdid għandu jipproduċi l-effetti tiegħu mingħajr riżerva, iktar u iktar peress li dan ma jbiddilx l-identità tal-partijiet terzi kkonċernati, b’differenza mir-rikonoxximent ta’ bidla tal-kunjom li kien intgħażel jew inkiseb mill-konjuġi jew inkella ġie trażmess lit-tfal. Għall-kuntrarju, fin-nuqqas ta’ aġġornament sussegwenti, dan iwassal għal nuqqas ta’ qbil bejn l-atti tal-istat ċivili li jfixkel l-eżerċizzju tad-drittijiet misluta mill-Artikolu 21 TFUE meta l-membri tal-familja jkunu jixtiequ jibbenefikaw minnhom, minħabba r-relazzjonijiet familjali li huma jkollhom jiġġustifikaw.
64. Huwa għalhekk li, fil-fehma tiegħi, il-portata tar-risposta tal-Qorti tal-Ġustizzja ma għandhiex tkun limitata għall-att tat-twelid tal-persuna kkonċernata. Għalhekk, b’mod ġenerali, l-Artikolu 21 TFUE għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi li l-awtoritajiet ta’ Stat Membru jirrifjutaw li jinkludu f’reġistru tal-istat ċivili l-isem miksub minn ċittadin ta’ dan l-Istat Membru fi Stat Membru ieħor, li tiegħu huwa għandu wkoll in-nazzjonalità, abbażi ta’ dispożizzjoni tad-dritt nazzjonali li tissuġġetta l-possibbiltà li tinkiseb tali inklużjoni għar-rikonoxximent tal-bidla fis-sess minn qorti tal-ewwel Stat Membru.
2. Il‑bidla fil‑ġeneru
65. F’dan il-każ, id-domanda l-ġdida li l-Qorti tal-Ġustizzja hija mitluba tiddeċiedi dwarha hija jekk il-ġurisprudenza tagħha fil-qasam tal-istat ċivili dwar l-effetti transkonfinali tal-kisba ta’ isem fi Stat Membru tistax tiġi trasposta fl-aspetti kollha tagħha.
a) L‑analoġija mal‑ġurisprudenza tal‑Qorti tal‑Ġustizzja dwar l‑isem
66. Preliminarjament, għandu jiġi enfasizzat li għalkemm, fis-sentenza tas‑26 ta’ Ġunju 2018, MB (Bidla fil-ġeneru u pensjoni tal-irtirar) (51), il-Qorti tal-Ġustizzja ppreċiżat li “[d]-dritt tal-Unjoni ma jippreġudikax il-kompetenza tal-Istati Membri fil-qasam tal-istat ċivili ta’ persuni u tar-rikonoxximent legali tal-bidla fil-ġeneru ta’ persuna” (52), il-kawża li tat lok għal din id-deċiżjoni ma kellhiex bħala għan ir-rikonoxximent legali fi Stat Membru tal-identità tal-ġeneru miksuba fi Stat Membru ieħor (53).
67. Għaldaqstant, għandu jiġi deċiż jekk l-unika ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar ir-rikonoxximent ipso iure fi Stat Membru ta’ bidla f’element tal-identità ta’ ċittadin tal-Unjoni, jiġifieri ismu, bl-għan li jiġi inkluż fl-istat ċivili fi Stat Membru ieħor, għandhiex tapplika fl-istess kundizzjonijiet, fil-każ tal-indikazzjoni tas-sess fl-att ta’ twelid.
68. Fl-ewwel parti tal-analiżi, risposta affermattiva, li tirriproduċi l-istess termini bħal dawk tas-sentenza Freitag (54), tista’ tkun meħtieġa għal tliet raġunijiet.
69. L-ewwel nett, fil-biċċa l-kbira tal-Istati Membri (55), l-indikazzjoni tas-sess hija element kostitwenti tal-identità ta’ persuna, kif huma l-kunjom u l-isem (56). Din spiss tkun relatata mas-sess irreġistrat fl-att tat-twelid (57), u xi kultant mal-isem (58).
70. Sussegwentement, il-bażi tar-rikonoxximent ta’ kunjom jew isem ġdid għall-finijiet tar-reġistrazzjoni tagħhom fl-istat ċivili, jiġifieri r-rekwiżiti li jirriżultaw mill-Artikolu 21 TFUE u mid-dritt għar-rispett għall-ħajja privata li l-protezzjoni tiegħu hija minquxa fl-Artikolu 7 tal-Karta kif ukoll fl-Artikolu 8 tal-KEDB (59), jeżiġu li ċittadin tal-Unjoni ma jiġix imċaħħad mis-sustanza tad-drittijiet li jagħtih l-istatus tiegħu, u dan fl-aspetti kollha tal-identità tiegħu.
71. Barra minn hekk, tali soluzzjoni hija konformi mal-ġurisprudenza li issa hija stabbilita tal-Qorti EDB, ibbażata fuq l-Artikolu 8 tal-KEDB u dwar ir-rispett għall-identità tal-ġeneru (60).
72. Ċertament, din il-qorti ma ddeċidietx dwar każijiet ta’ rikonoxximent ta’ deċiżjonijiet ta’ bidla tal-isem jew tas-sess (61), iżda affermat diversi drabi li r-rispett għall-ħajja privata jew tal-familja jwassal għall-obbligu pożittiv tal-Istat li jiggarantixxih billi jadotta miżuri sabiex jirrikonoxxi kemm il-bidla tal-kunjom jew tal-isem (62) kif ukoll il-bidla tal-identità tal-ġeneru (63) u li jislet minn dan il-konsegwenzi fil-qasam tal-istat ċivili.
73. Għandu jiġi kkonstatat ukoll li 25 mis‑27 Stat Membru jipprevedu proċeduri ta’ bidla fl-istat ċivili sabiex l-identità legali tat-twelid tinbidel b’riżultat ta’ għażla individwali dwar il-ġeneru (64), u dan isaħħaħ ir-rilevanza tas-soluzzjoni proposta abbażi tal-prinċipji stabbiliti fil-punt 70 ta’ dawn il-konklużjonijiet, b’analoġija mal-ġurisprudenza relatata mal-isem.
74. Inżid li n-nuqqas ta’ leġiżlazzjoni fi Stat Membru intiża għar-rikonoxximent tad-dikjarazzjoni ta’ bidla fil-ġeneru ma jidhirlix li tikkostitwixxi ostakolu fir-rigward tal-Artikolu 21 TFUE, minħabba l-obbligu pożittiv li jirriżulta mill-ġurisprudenza tal-Qorti EDB (65) u mill-analoġija li tista’ ssir mas-sentenza Grunkin u Paul. F’din id-deċiżjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet dwar ir-rikonoxximent tal-kunjom ta’ wild, kompost minn dak ta’ missieru u ta’ ommu, filwaqt li d-dritt Ġermaniż ma kienx jipprevedi tali kunjom doppju (66).
75. Fl-aħħar nett, fir-rigward tal-ġustifikazzjonijiet ta’ restrizzjoni għal-libertà ta’ moviment, eżaminati mill-Qorti tal-Ġustizzja, din iddeċidiet, b’mod partikolari, dwar l-għan intiż li jipprekludi, fil-każ ta’ bidla volontarja tal-isem, evitar tad-dritt nazzjonali fil-qasam tal-istatus tal-persuni permezz tal-eżerċizzju, għal dan l-għan biss, tal-libertà ta’ moviment u tad-drittijiet li jirriżultaw minnu. F’din l-okkażjoni, hija fakkret li, fil-punt 24 tas-sentenza tad‑9 ta’ Marzu 1999, Centros (67), hija kienet diġà ddeċidiet li Stat Membru għandu d-dritt li jieħu miżuri intiżi sabiex jipprekludi li, permezz tal-faċilitajiet maħluqa mit-Trattat, uħud miċ-ċittadini tiegħu jippruvaw jevitaw b’mod abbużiv l-applikazzjoni tal-leġiżlazzjoni nazzjonali tiegħu u li l-individwi ma jistgħux, b’mod abbużiv jew frawdolenti, jinvokaw ir-regoli tad-dritt tal-Unjoni (68).
76. F’dan ir-rigward, għal dak li jirrigwarda r-rikonoxximent tal-identità tal-ġeneru, huwa meħtieġ li jitqies il-fatt li r-regolamenti tal-Istati Membri bħalissa huma inqas ikkonsolidati minn dawk relatati mal-bdil tal-isem fiż-żmien meta ddeċidiet il-Qorti tal-Ġustizzja (69). Xi Stati Membri jipprevedu proċedura ta’ awtodeterminazzjoni (70), filwaqt li fi Stati Membri oħra, minħabba l-ġurisprudenza tal-Qorti EDB (71), ir-rekwiżiti tal-provi ġew modifikati jew saħansitra tneħħew (72).
77. Madankollu, din id-diversità ta’ drittijiet sostantivi applikabbli fil-każ ta’ bidla fil-ġeneru ma tistax twassal għall-ammissjoni ta’ raġunijiet serji għal nuqqas ta’ rikonoxximent ta’ din il-bidla (73). Peress li hija kwistjoni li għandha effetti fuq id-drittijiet marbuta maċ-ċittadinanza, din id-diversità tiġġustifika biss viġilanza msaħħa fuq il-kundizzjonijiet li taħthom dawn id-drittijiet huma eżerċitati għall-ħarsien minn kwalunkwe abbuż.
78. Konsegwentement, kif ġie previst waqt is-seduta, jidhirli li huwa xieraq, sabiex jiġi evitat ir-riskju ta’ abbuż, li jkunu jistgħu jiġu invokati kundizzjonijiet ta’ residenza jew ta’ nazzjonalità (74) sabiex tiġi vverifikata l-eżistenza ta’ rabtiet mill-qrib mal-Istat Membru li fih seħħet tali bidla (75).
79. Fir-rigward tal-applikazzjoni fil-kawża prinċipali tal-prinċipji esposti iktar ’il fuq, nosserva li l-unika ġustifikazzjoni għar-rifjut li tiġi rrikonoxxuta u mniżżla fl-att tat-twelid inkwistjoni, mingħajr proċedura, il-bidla fil-ġeneru wara dikjarazzjoni ta’ identità tal-ġeneru, esposta fit-talba għal deċiżjoni preliminari (76), hija dik ibbażata fuq l-eżistenza ta’ bażijiet ġuridiċi oħra li jippermettu li tinkiseb bidla fis-sess fir-Rumanija.
80. Issa, is-sentenza X u Y vs Ir‑Rumanija (77) wriet, kif irrilevat il-qorti tar-rinviju, li din il-proċedura nazzjonali ma tistax titqies li hija kompatibbli mad-dritt tal-Unjoni, peress li tirrendi impossibbli jew eċċessivament diffiċli l-implimentazzjoni tad-drittijiet mogħtija mill-Artikolu 21 TFUE (78).
81. Għaldaqstant, il-Qorti tal-Ġustizzja tista’ tqis, fid-dawl taċ-ċirkustanzi tal-kawża prinċipali, bħal fis-sentenzi preċedenti dwar il-kunjom ta’ ċittadin tal-Unjoni, li r-rifjut mill-awtoritajiet Rumeni li jirrikonoxxu l-identità tal-ġeneru miksuba fir-Renju Unit, meta d-dritt tal-Unjoni kien għadu applikabbli, jikkostitwixxi restrizzjoni mhux iġġustifikata għal-libertajiet irrikonoxxuti mill-Artikolu 21 TFUE lil kull ċittadin tal-Unjoni.
82. Madankollu, fit-tieni parti tal-analiżi, l-evalwazzjoni indispensabbli tal-portata ġenerali ta’ tali deċiżjoni, fondata fuq l-istess bażijiet bħal dawk tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar l-isem, twassal sabiex jiġu mistoqsija l-limiti possibbli li jimponu l-effetti partikolari fir-rigward tal-istatus personali tal-indikazzjoni tas-sess fl-att tar-twelid.
b) Huma previsti limiti għat‑traspożizzjoni tal‑ġurisprudenza dwar l‑isem?
83. L-indikazzjoni tas-sess fl-att tat-twelid għandha effetti partikolari fir-rigward tal-istatus personali. Liema konsegwenzi, jekk hemm, għandhom jinsiltu minn dan fid-dawl tal-aħħar deċiżjonijiet tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar il-kundizzjonijiet li fihom l-atti tal-istat ċivili li joriġinaw minn Stat Membru għandhom jipproduċu effetti fi Stat Membru ieħor, jiġifieri s-sentenzi Coman et u Pancharevo?
1) Fuq l‑effetti speċifiċi tal‑indikazzjoni tas‑sess għall‑istat ċivili fuq l‑istatus personali
84. Fir-rigward tal-istatus tal-persuni, id-dikjarazzjoni dwar l-identità sesswali għandha effetti li l-isem ma għandux. Il-bidla fl-isem tista’, ċertament, twassal għal bidla katina tal-isem tal-persuni li lilhom ikun ġie trażmess jew magħżul minnhom (79). Madankollu, b’analoġija, id-dikjarazzjoni tal-identità tal-ġeneru ma tistax tiġi analizzata bħala espressjoni ta’ rieda li hija limitata għall-identità tal-persuna kkonċernata.
85. Fil-fatt, din id-dikjarazzjoni tbiddel kemm l-istatus personali kif ukoll l-istatus tal-familja tal-persuna kkonċernata. B’hekk tista’ tiġi invokata fl-eżerċizzju tad-drittijiet li jibqgħu marbuta mad-differenza fil-ġeneru (iż-żwieġ, il-filjazzjoni, l-irtirar (80), is-saħħa, il-kompetizzjonijiet sportivi, eċċ.).
86. Konsegwentement, peress li l-aġġornament tal-atti tal-istat ċivili huwa ġġustifikat mill-għan li jiġu ggarantiti d-drittijiet marbuta mal-moviment liberu taċ-ċittadin ikkonċernat u tal-membri tal-familja tiegħu (81), huwa essenzjali li wieħed jistaqsi, bħal fil-każ tal-bidla fl-isem (82), x’inhuma l-effetti katina ta’ tali reġistrazzjoni ta’ dikjarazzjoni tal-identità tal-ġeneru rrikonoxxuta fi Stat Membru fuq atti oħra tal-istat ċivili, bħalma huma l-atti taż-żwieġ jew l-atti tat-twelid tat-tfal, stabbiliti qabel tali dikjarazzjoni (83) fl-istess Stat Membru jew fi Stati Membri oħra, kif juru s-sentenzi Coman et u Pancharevo.
2) Fuq l‑effetti speċifiċi għar‑rikonoxximent u għall-inklużjoni f’reġistru tal‑istat ċivili tad‑dikjarazzjoni tal‑identità tal‑ġeneru miksub fi Stat Membru ieħor
87. Mis-sentenzi Coman et u Pancharevo niddeduċi li l-Qorti tal-Ġustizzja żgurat l-osservanza tal-prinċipju li jgħid li d-dritt tal-Unjoni ma jippreġudikax il-kompetenza tal-Istati Membri fil-qasam tar-reġistrazzjoni, għal dak li jirrigwarda l-istat ċivili, ta’ indikazzjonijiet li jkollhom l-effett li jirrikonoxxu l-istituzzjoni taż-żwieġ bejn persuni tal-istess sess jew rabta ta’ filjazzjoni stabbilita ma’ żewġ ġenituri tal-istess sess. F’dan l-aħħar każ, l-assenza ta’ obbligu tal-Istati Membri fir-rigward tal-istat ċivili tfakkret b’mod ċar (84).
88. Għalhekk, jiena tal-fehma li l-kwistjoni tal-effetti tar-rikonoxximent fi Stat Membru ta’ atti jew deċiżjonijiet li jirrigwardaw l-indikazzjoni tas-sess stabbiliti fi Stat Membru ieħor tippreżenta perspettiva differenti minn dik ittrattata mill-Qorti tal-Ġustizzja fir-rigward tal-isem (85).
89. Fil-fatt, fis-sentenza Coman et, għalkemm il-Qorti tal-Ġustizzja żammet l-obbligu ta’ Stat Membru li jirrikonoxxi żwieġ bejn persuni tal-istess sess konkluż fi Stat Membru ieħor f’konformità mad-dritt tiegħu, hija ppreċiżat li dan iż-żwieġ għandu jiġi rrikonoxxut biss għas-sempliċi finijiet tal-għoti ta’ dritt ta’ residenza dderivat lil ċittadin ta’ pajjiż terz, iżda li dan l-obbligu ta’ rikonoxximent ma jimplikax, għall-imsemmi Stat Membru, l-obbligu li jipprevedi, fid-dritt nazzjonali tiegħu, l-istituzzjoni ta’ żwieġ bejn persuni tal-istess sess (86).
90. Fis-sentenza Pancharevo, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-awtoritajiet ta’ Stat Membru għandhom joħorġu karta tal-identità jew passaport lil ċittadin tagħhom abbażi ta’ att ta’ twelid stabbilit fi Stat Membru ieħor, indipendentement mill-istabbiliment ta’ att ta’ twelid ġdid f’reġistru nazzjonali, billi l-ewwel att għandu jiġi rrikonoxxut (87).
91. F’dawn iż-żewġ sentenzi, il-Qorti tal-Ġustizzja inkludiet id-deċiżjoni tagħha fl-estensjoni tal-ġurisprudenza stabbilita tagħha dwar l-effetti transkonfinali ta’ isem attribwit jew magħżul. Hija fakkret fil-kompetenza tal-Istati Membri fir-rigward tal-istatus ta’ persuni (88) u fl-obbligu li jiggarantixxu d-drittijiet li jinsiltu mill-Artikolu 21 TFUE, li għalhekk jimponi r-rikonoxximent ta’ żwieġ bejn persuni tal-istess sess (89) jew ta’ filjazzjoni fir-rigward ta’ ġenituri tal-istess sess, irreġistrata fi Stat Membru ieħor (90). Fil-każ tal-aħħar, l-att tal-istat ċivili mfassal fi Stat Membru stabbilixxa l-eżistenza ta’ rabtiet ta’ filjazzjoni għall-iskop uniku tal-ħruġ ta’ dokument tal-ivvjaġġar minn Stat Membru ieħor liċ-ċittadini tiegħu (91), mingħajr l-ebda effett fuq iż-żamma tar-reġistri tal-istat ċivili ta’ dak l-Istat Membru.
92. Konsegwentement, fid-dawl tal-imsemmija sentenzi, is-soluzzjoni li għandha tingħata fil-qasam tar-rikonoxximent u tal-inklużjoni f’reġistru tal-istat ċivili ta’ bidla fil-ġeneru wara dikjarazzjoni dwar l-identità tal-ġeneru miksub fi Stat Membru ieħor, ibbażata fuq ir-rekwiżit doppju tal-awtonomija personali (92) u tal-moviment liberu taċ-ċittadini tal-Unjoni (93), għandha, fil-fehma tiegħi, tipprevedi ċerti limiti.
93. Din is-soluzzjoni tikkonsisti fir-restrizzjoni tal-obbligu tal-Istati Membri li jirreġistraw il-bidla tal-elementi tal-identità ta’ individwu skont il-ġeneru magħżul fl-att tat-twelid tiegħu biss meta dan jista’ jkollu effetti fuq atti oħra tal-istat ċivili. F’termini ġenerali, ir-risposta tal-Qorti tal-Ġustizzja lill-qorti tar-rinviju tillimita l-effetti fir-rigward tal-istat ċivili tal-prinċipji bbażati fuq l-Artikolu 21 TFUE għall-elementi ta’ identifikazzjoni tal-persuna kkonċernata (94) li jservu b’mod partikolari għall-moviment tagħha fit-territorju tal-Unjoni, jiġifieri bl-għan tal-ħruġ ta’ karta tal-identità jew ta’ passaport (95).
94. L-imsemmija soluzzjoni jkollha l-konsegwenza li l-aġġornament tal-atti tal-istat ċivili li jikkonċernaw il-membri tal-familja tal-persuna kkonċernata ma huwiex obbligatorju, skont id-dritt tal-Unjoni, sa fejn dan l-aġġornament jimplika rikonoxximent sussegwenti fir-reġistri tal-istat ċivili ta’ żwieġ ta’ persuni tal-istess sess (96) jew ta’ filjazzjoni stabbilita fir-rigward ta’ ġenituri tal-istess sess (97), li ma jistax jiġi impost fuq l-Istati Membri skont id-dritt tal-Unjoni.
95. Minn tali perspettiva, ir-rimedju tan-nuqqas ta’ qbil bejn l-atti tal-istat ċivili tal-membri ta’ koppja jew tal-istess familja, ibbażat fuq l-Artikolu 21 TFUE, li diġà ġie stabbilit mill-Qorti tal-Ġustizzja, jista’ jiġi adattat fis-sens li d-dikjarazzjoni ta’ identità tal-ġeneru tipproduċi l-effetti tagħha fuq id-dikjarazzjonijiet meħuda mill-atti tal-istat ċivili diġà eżistenti biss meta jinħarġu karta tal-identità, permess ta’ residenza jew passaport, f’konformità mal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenzi Coman et u Pancharevo.
96. Din is-soluzzjoni ċertament ma hijiex sodisfaċenti fir-rigward tad-dritt għar-rispett tal-ħajja tal-familja u tal-aħjar interessi tat-tfal, peress li l-persuna transġeneru għandha tkun tista’ tiġġustifika r-relazzjonijiet familjali tagħha stabbiliti permezz ta’ atti tal-istat ċivili. Fil-fatt, jiena tal-fehma li għalkemm is-separazzjoni tal-ħruġ ta’ dokument amministrattiv miż-żamma tar-reġistri tal-istat ċivili hija possibbli sabiex ċittadin joħroġ mit-territorju li tiegħu huwa ċittadin, din ma tissodisfax ir-rekwiżit ta’ ħajja mingħajr battikati amministrattivi f’każ li dan jirritorna (98).
97. Madankollu, peress li r-rikonoxximent fi Stat Membru ta’ bidla relatata mal-identità ta’ ċittadin tal-Unjoni li sseħħ fi Stat Membru ieħor huwa bbażat fuq l-Artikolu 21 TFUE, huma biss l-Istati Membri li għandhom kompetenza sabiex jiddefinixxu l-konsegwenzi fir-rigward tal-istatus tal-persuni li jirriżultaw mill-konkordanza tal-atti kollha tal-istat ċivili (99).
98. Il-Qorti EDB tikkunsidra wkoll li l-interessi pubbliċi inkwistjoni fil-kuntest tal-organizzazzjoni tal-istat ċivili (100) u r-rikonoxximent tal-identità tal-ġeneru tal-persuni għandhom jiġu bbilanċjati (101). F’dan ir-rigward, għandhom jitqiesu r-rekwiżiti differenti fl-Istati Membri (102).
99. Konsegwentement, jiena tal-fehma li l-Artikolu 21 TFUE għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi li l-awtoritajiet kompetenti ta’ Stat Membru jirrifjutaw li jirrikonoxxu u jniżżlu, mingħajr proċedura, fl-att ta’ twelid ta’ ċittadin ta’ dak l-Istat Membru l-identità tal-ġeneru tiegħu miksuba fi Stat Membru ieħor, li tiegħu huwa għandu wkoll in-nazzjonalità. L-eżistenza fid-dritt nazzjonali ta’ proċedura għall-bidla tas-sess jew tal-ġeneru ma tistax tiġġustifika tali rifjut.
100. Fid-dawl tal-elementi kollha esposti dwar il-bidliet fl-isem u fil-ġeneru miksuba fi Stat Membru ieħor u fid-dawl taċ-ċirkustanzi tal-kawża prinċipali, ser nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja risposta għad-domandi tal-qorti tar-rinviju fir-rigward tal-istat ċivili limitata għall-att ta’ twelid taċ-ċittadin tal-Unjoni kkonċernat, ifformulata f’termini ġenerali u ssupplimentata bi preċiżjoni dwar in-nuqqas ta’ impatt tal-ħruġ tar-Renju Unit mill-Unjoni.
V. Konklużjoni
101. Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għad-domandi preliminari magħmula mill-Judecătoria Sectorului 6 Bucureşti (il-Qorti tal-Ewwel Istanza tas-Sitt Distrett ta’ Bukarest, ir-Rumanija) kif ġej:
1) L-Artikolu 21 TFUE kif ukoll l-Artikoli 7 u 45 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea
għandhom jiġu interpretati fis-sens li:
jipprekludu lill-awtoritajiet ta’ Stat Membru milli jirrifjutaw li jirrikonoxxu u jniżżlu fl-att tat-twelid ta’ ċittadin ta’ dak l-Istat Membru l-isem u l-identità tal-ġeneru legalment iddikjarati u miksuba fi Stat Membru ieħor, li tiegħu għandu wkoll in-nazzjonalità.
L-eżistenza ta’ proċeduri ġudizzjarji jew amministrattivi għall-bidla fis-sess jew fil-ġeneru ma tistax tkun ta’ ostakolu għal tali rikonoxximent awtomatiku.
Min-naħa l-oħra, id-dritt tal-Unjoni ma jippreġudikax il-kompetenza tal-Istati Membri sabiex jipprevedu, fid-dritt nazzjonali tagħhom, l-effetti ta’ dan ir-rikonoxximent u ta’ din l-inklużjoni f’atti oħra tal-istat ċivili kif ukoll fir-rigward tal-istatus tal-persuni li jaqgħu taħt ir-regoli dwar iż-żwieġ u l-filjazzjoni.
2) Il-fatt li l-applikazzjoni għar-rikonoxximent u għall-inklużjoni f’reġistru tal-istat ċivili ta’ bidla fl-isem u fil-ġeneru miksuba fir-Renju Unit saret fi Stat Membru tal-Unjoni f’data meta d-dritt tal-Unjoni ma kienx għadu applikabbli għar-Renju Unit huwa irrilevanti.