Υπόθεση C-115/09
Bund für Umwelt und Naturschutz Deutschland, Landesverband Nordrhein-Westfalen eV
κατά
Bezirksregierung Arnsberg
(αίτηση του Oberverwaltungsgericht für das Land Nordrhein-Westfalen
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)
«Οδηγία 85/337/ΕΟΚ – Εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων – Σύμβαση του Aarhus – Οδηγία 2003/35/EΚ – Πρόσβαση στη δικαιοσύνη – Μη κυβερνητικές οργανώσεις για την προστασία του περιβάλλοντος»
Περίληψη της αποφάσεως
1. Περιβάλλον – Εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων στο περιβάλλον – Οδηγία 85/337 – Δικαίωμα προσφυγής των μη κυβερνητικών οργανώσεων για την προστασία του περιβάλλοντος – Περιεχόμενο
(Οδηγία 85/337 του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 2003/35, άρθρα 1 §§ 1 και 2 και 10α)
2. Περιβάλλον – Εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων στο περιβάλλον – Οδηγία 85/337 – Δικαίωμα προσφυγής των μη κυβερνητικών οργανώσεων για την προστασία του περιβάλλοντος – Άμεσο αποτέλεσμα των διατάξεων της εν λόγω οδηγίας που προβλέπει το συγκεκριμένο δικαίωμα
(Οδηγίες του Συμβουλίου 85/337, όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 2003/35, άρθρο 1 §§ 1 και 2 και 10α, και 92/43, όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 2006/105, άρθρο 6)
1. Το άρθρο 10α της οδηγίας 85/337, για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2003/35, απαγορεύει νομοθεσία η οποία δεν παρέχει στις μη κυβερνητικές οργανώσεις που προάγουν την προστασία του περιβάλλοντος του άρθρου 1, παράγραφος 2, της εν λόγω οδηγίας τη δυνατότητα να προβάλλουν ενώπιον δικαστηρίου, στο πλαίσιο προσφυγής κατά αποφάσεων με τις οποίες εγκρίνονται σχέδια που «ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον» κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, της οδηγίας 85/337, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2003/35, παράβαση κανόνα που απορρέει από το δίκαιο της Ένωσης και προστατεύει αποκλειστικώς τα συμφέροντα του κοινωνικού συνόλου και όχι τα συμφέροντα ιδιωτών.
Μολονότι ο εθνικός νομοθέτης έχει την ευχέρεια να περιορίσει μόνο στα δικαιώματα δημοσίου δικαίου τα δικαιώματα την προσβολή των οποίων μπορούν να επικαλούνται οι ιδιώτες στο πλαίσιο ένδικου βοηθήματος κατά αποφάσεως, πράξεως ή παραλείψεως του εν λόγω άρθρου 10α, τέτοιου είδους περιορισμός δεν είναι δυνατό να εφαρμοστεί αυτούσιος στις οργανώσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, χωρίς να θιγούν οι σκοποί του τρίτου εδαφίου, τελευταία περίοδος, του ως άνω άρθρου. Ειδικότερα, εφόσον, όπως προκύπτει από τη συγκεκριμένη διάταξη, οι οργανώσεις αυτές πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους ιδιώτες, η μη παροχή στις εν λόγω οργανώσεις της δυνατότητας να προβάλλουν και παράβαση κανόνων που απορρέουν από το δίκαιο περιβάλλοντος της Ένωσης αποκλειστικώς και μόνο για τον λόγο ότι αυτοί προστατεύουν συλλογικά συμφέροντα αντιβαίνει, αφενός, προς τον σκοπό να διασφαλίζεται στο ενδιαφερόμενο κοινό ευρεία πρόσβαση στη δικαιοσύνη και, αφετέρου, προς την αρχή της αποτελεσματικότητας. Τούτο τους στερεί σε μεγάλο βαθμό τη δυνατότητα να ελέγχουν κατά πόσο τηρούνται οι κανόνες που προέρχονται από το συγκεκριμένο δίκαιο, οι οποίοι συνήθως αποβλέπουν στο γενικό συμφέρον και όχι στην προστασία απλώς και μόνο των συμφερόντων μεμονωμένων ιδιωτών.
(βλ. σκέψεις 45-46, 50, διατακτ. 1)
2. Μη κυβερνητική οργάνωση προάγουσα την προστασία του περιβάλλοντος, κατά το άρθρο 1, παράγραφος 2, της οδηγίας 85/337, μπορεί να αντλήσει από το άρθρο 10α, τρίτο εδάφιο, τελευταία περίοδος, της οδηγίας 85/337, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2003/35, το δικαίωμα να προβάλλει ενώπιον δικαστηρίου, στο πλαίσιο προσφυγής κατά αποφάσεων με τις οποίες εγκρίνονται σχέδια «που ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον», κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, της συγκεκριμένης οδηγίας, παράβαση των κανόνων του εθνικού δικαίου που απορρέουν από το άρθρο 6 της οδηγίας 92/43, για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 2006/105, μολονότι το εθνικό δικονομικό δίκαιο δεν το επιτρέπει για τον λόγο ότι οι προβαλλόμενοι κανόνες προστατεύουν αποκλειστικώς τα συμφέροντα του κοινωνικού συνόλου και όχι τα συμφέροντα ιδιωτών.
Ειδικότερα, εφόσον οι δύο τελευταίες περίοδοι του τρίτου εδαφίου του εν λόγω άρθρου 10α προβλέπουν, αφενός, ότι το συμφέρον κάθε μη κυβερνητικής οργάνωσης που πληροί τις απαιτήσεις του άρθρου 1, παράγραφος 2, της οδηγίας 85/337 θεωρείται επαρκές και, αφετέρου, ότι οι οργανώσεις αυτές θεωρείται επίσης ότι έχουν δικαιώματα που μπορούν να προσβληθούν, θέτουν ακριβείς κανόνες και δεν υπόκεινται σε άλλες προϋποθέσεις. Μεταξύ των δικαιωμάτων αυτών συγκαταλέγονται κατ’ ανάγκη οι κανόνες του εθνικού δικαίου που θέτουν σε εφαρμογή τη νομοθεσία της Ένωσης στον τομέα του περιβάλλοντος, καθώς και οι κανόνες του δικαίου περιβάλλοντος της Ένωσης με άμεσο αποτέλεσμα.
(βλ. σκέψεις 48, 56-57, 59, διατακτ. 2)