WYROK SĄDU (piąta izba)

z dnia 28 kwietnia 2010 r. *(1)

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Europejski rynek nici przemysłowych – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 81 WE i art. 53 porozumienia EOG – Pojęcie jednolitego naruszenia – Definicja rynku – Grzywny – Górna granica grzywny – Waga i czas trwania naruszenia – Okoliczności łagodzące – Współpraca – Proporcjonalność – Równość traktowania – Prawo do obrony – Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien

W sprawie T‑446/05

Amann & Söhne GmbH & Co. KG, z siedzibą w Bönnigheim (Niemcy),

Cousin Filterie SAS, z siedzibą w Wervicq‑Sud (Francja),

reprezentowane przez adwokatów A. Röhlinga, M. Dietricha oraz C. Horstkottego,

skarżące,

przeciwko

Komisji Europejskiej, reprezentowanej przez F. Castilla de la Torrego oraz K. Mojzesowicz, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez adwokata G. Eickstädt,

strona pozwana,

mającej za przedmiot skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji C(2005) 3452 z dnia 14 września 2005 r. dotyczącej postępowania przewidzianego w art. 81 [WE] i art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/38.337 – PO/Nici), zmienionej decyzją Komisji C(2005) 3765 z dnia 13 października 2005 r., a ewentualnie – wniosek o obniżenie grzywny nałożonej tą decyzją na skarżące,

SĄD (piąta izba),

w składzie: M. Vilaras, prezes, M. Prek (sprawozdawca) i V.M. Ciucă, sędziowie,

sekretarz: T. Weiler, administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 17 grudnia 2008 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Okoliczności powstania sporu

A –  Przedmiot sporu

1        W decyzji C(2005) 3452 z dnia 14 września 2005 r. dotyczącej postępowania przewidzianego w art. 81 [WE] oraz art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/38.337 – PO/Nici, zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”), zmienionej decyzją Komisji C(2005) 3765 z dnia 13 października 2005 r., której streszczenie zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej z dnia 26 stycznia 2008 r. (Dz.U. C 21, s. 10), Komisja Wspólnot Europejskich stwierdziła, że skarżące Amann & Söhne GmbH & Co. KG (zwana dalej „Amannem”) i Cousin Filterie SAS (zwana dalej „Cousin”) uczestniczyły w szeregu porozumień i praktyk uzgodnionych na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego (zwanych dalej „nićmi przeznaczonymi dla sektora motoryzacyjnego”) w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) w okresie od przełomu maja i czerwca 1998 r. do dnia 15 maja 2000 r. oraz że Amann uczestniczył również w szeregu porozumień i praktyk uzgodnionych na rynku nici przemysłowych z wyłączeniem sektora motoryzacyjnego (zwanych dalej „nićmi przemysłowymi”) w państwach Beneluksu oraz w Danii, Finlandii, Norwegii i Szwecji (zwanych dalej „państwami nordyckimi”) w okresie od stycznia 1990 r. do września 2001 r.

2        Komisja nałożyła, po pierwsze, na Amann i Cousin, odpowiedzialne solidarnie, grzywnę w wysokości 4,888 mln EUR za udział w kartelu dotyczącym nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego w EOG oraz, po drugie, na Amann grzywnę w wysokości 13,09 mln EUR za udział w kartelu dotyczącym nici przemysłowych w państwach Beneluksu oraz w państwach nordyckich.

B –  Postępowanie administracyjne

3        W dniach 7 i 8 listopada 2001 r. Komisja, działając na podstawie art. 14 ust. 3 rozporządzenia Rady nr 17 z dnia 6 lutego 1962 r., pierwszego rozporządzenia wprowadzającego w życie art. [81 WE] i [82 WE] (Dz.U. 13, s. 204), przeprowadziła kontrole w pomieszczeniach wielu producentów nici. Kontroli tych dokonano na podstawie informacji dostarczonych w sierpniu 2000 r. przez The English Needle & Tackle Co. (zaskarżona decyzja, motyw 78).

4        W dniu 26 listopada 2001 r. Coats Viyella plc (zwana dalej „Coats”) złożyła wniosek o złagodzenie sankcji na mocy komunikatu Komisji w sprawie nienakładania grzywien lub obniżenia ich kwoty w sprawach dotyczących karteli (Dz.U. 1996, C 207, s. 4, zwanego dalej „komunikatem w sprawie współpracy”), do którego załączone zostały dokumenty przedstawione w celu dowiedzenia istnienia następujących karteli: po pierwsze, kartelu na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego w EOG, po drugie, kartelu na rynku nici przeznaczonych dla odbiorców przemysłowych w Zjednoczonym Królestwie i, po trzecie, kartelu na rynku nici przeznaczonych dla odbiorców przemysłowych w państwach Beneluksu oraz w państwach nordyckich (zaskarżona decyzja, motyw 82).

5        Na podstawie dokumentów zebranych podczas inspekcji oraz dokumentów przekazanych przez Coats Komisja, działając zgodnie z art. 11 rozporządzenia nr 17, skierowała do zainteresowanych przedsiębiorstw w marcu i sierpniu 2003 r. żądania udzielenia informacji (zaskarżona decyzja, motyw 83).

6        W dniu 18 marca 2004 r. Komisja wydała pismo w sprawie przedstawienia zarzutów skierowane do kilku przedsiębiorstw z uwagi na ich udział w jednym lub kilku kartelach wymienionych w pkt 4 powyżej, między innymi w kartelu na rynku nici przeznaczonych dla odbiorców przemysłowych w państwach Beneluksu i w państwach nordyckich.

7        Wszystkie przedsiębiorstwa będące adresatami pisma w sprawie przedstawienia zarzutów przekazały uwagi na piśmie (zaskarżona decyzja, motyw 90).

8        Strony zostały przesłuchane w dniach 19 i 20 lipca 2004 r. (zaskarżona decyzja, motyw 92).

9        W dniu 24 września 2004 r. udzielono stronom dostępu do jawnej wersji odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów i do uwag stron przekazanych podczas przesłuchania oraz wyznaczono im termin na przedstawienie dalszych uwag (zaskarżona decyzja, motyw 93).

10      W dniu 14 września 2005 r. Komisja wydała zaskarżoną decyzję.

C –  Zaskarżona decyzja

1.     Właściwe rynki

a)     Rynki produktowe

11      W zaskarżonej decyzji Komisja wskazuje, iż sektor nici można podzielić na dwa segmenty, a mianowicie, po pierwsze, na segment nici wykorzystywanych w przemyśle do szycia lub wyszywania różnych rodzajów artykułów odzieżowych lub innych, takich jak wyroby skórzane, obicia tekstylne do samochodów i materace, a po drugie, na segment nici do użytku domowego, wykorzystywanych przez osoby prywatne do szycia lub naprawy i do zajęć w czasie wolnym (zaskarżona decyzja, motyw 9).

12      Jeżeli chodzi o segment nici przeznaczonych dla odbiorców przemysłowych, z zaskarżonej decyzji wynika, że zależnie od sposobu ich wykorzystania podzielić go można na trzy kategorie: nici do szycia przeznaczonych do konfekcji i wykorzystywanych do różnych rodzajów odzieży, nici do wyszywania wykorzystywanych w zinformatyzowanych maszynach przemysłowych do haftowania w celu ozdabiania odzieży, obuwia sportowego i tekstyliów domowych, oraz nici specjalnych wykorzystywanych w różnych sektorach, takich jak: sektor obuwniczy, sektor wyrobów skórzanych i sektor motoryzacyjny (zaskarżona decyzja, motyw 11).

13      Z zaskarżonej decyzji wynika również, że nici przeznaczone dla odbiorców przemysłowych także można podzielić na kilka kategorii, w zależności od rodzaju włókna i struktury nici (zaskarżona decyzja, motyw 12).

14      Komisja stwierdza w zaskarżonej decyzji, że nici przeznaczone dla odbiorców przemysłowych można uznać, z punktu widzenia podaży, za należące do jednolitego rynku produktowego, jako że nie występuje ścisła współzależność między końcowym zastosowaniem a rodzajem włókna lub strukturą nici. Komisja uściśla, że według Coats niektórzy klienci z sektora konfekcji używają nici specjalnych, a niektórzy klienci z sektora wyszywania używają nici konfekcyjnych. Komisja dodaje, że Coats podkreśla, iż procesy produkcyjne nici przeznaczonych do konfekcji, nici do wyszywania i różnych rodzajów nici specjalnych mogą być wspólne lub łatwo wzajemnie zastępowalne (zaskarżona decyzja, motyw 13).

15      Komisja dokonuje jednak w zaskarżonej decyzji rozróżnienia pomiędzy, z jednej strony, nićmi przeznaczonymi dla sektora motoryzacyjnego i, z drugiej strony, nićmi przeznaczonymi dla przemysłu z wyłączeniem tego sektora. Uważa ona bowiem, że chociaż procesy produkcji tych dwóch rodzajów nici są podobne lub łatwo wzajemnie zastępowalne, popyt sektora motoryzacyjnego tworzą duzi klienci, narzucający wyższe normy specyfikacyjne dla niektórych produktów przez nich wykorzystywanych, na przykład nici używanych przy produkcji pasów bezpieczeństwa, i wymagający, aby produkty w różnych państwach, w których potrzebują ich w ramach swej działalności przemysłowej, były ujednolicone (zaskarżona decyzja, motyw 14).

16      W niniejszej sprawie rynkami produktowymi, w odniesieniu do których badane są naruszenia zarzucane skarżącym, są rynek nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego i, jeżeli chodzi o naruszenie zarzucane Amannowi, rynek nici przemysłowych.

b)     Rynki geograficzne

17      W zaskarżonej decyzji Komisja wskazuje, że rynek nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego, ze względu na wspomniane wyższe normy specyfikacyjne narzucające ujednolicenie w ramach EOG, powinien zostać odróżniony od rynku nici przemysłowych. Jej zdaniem rynek nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego rozciąga się na cały EOG. Komisja uważa bowiem, że jedynie nieliczni dostawcy mogą zapewnić odpowiadającą standardom podaż tych produktów dla całego EOG. Wynika to z kilku powodów: nabywcy potrzebują ujednoliconych nici, aby ułatwić swoją produkcję w różnych krajach; ponadto nici te muszą spełniać szczególne normy jakościowe (na przykład nici do produkcji pasów bezpieczeństwa); wreszcie, ze względów dotyczących jakości produktów i kwestii odpowiedzialności, możliwość ustalenia producentów tych nici jest sprawą zasadniczą (zaskarżona decyzja, motyw 21 i 22).

18      Natomiast w odniesieniu do nici przemysłowych Komisja stwierdza, że zgodnie z podanymi przez strony informacjami właściwy rynek geograficzny ma wymiar regionalny. Komisja dodaje, że w zależności od przypadku region może obejmować kilka państw EOG, na przykład państwa Beneluksu lub państwa nordyckie, bądź jedno państwo, na przykład Zjednoczone Królestwo (zaskarżona decyzja, motyw 17).

19      Z zaskarżonej decyzji wynika, że właściwym rynkiem geograficznym w przypadku naruszenia dotyczącego nici przemysłowych zarzucanego Amannowi jest rynek państw Beneluksu i państw nordyckich, natomiast w przypadku zarzucanego skarżącym naruszenia dotyczącego nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego – rynek obejmujący EOG.

2.     Rozmiar i struktura rynków właściwych

20      Komisja podaje w zaskarżonej decyzji, że wartość sprzedaży nici przemysłowych w państwach Beneluksu i w państwach nordyckich wyniosła w 2000 r. około 50 mln EUR i około 40 mln EUR w 2004 r., a nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego – około 20 mln EUR w 1999 r. (zaskarżona decyzja, motywy 28 i 35).

21      Wspomniano tam również, że pod koniec lat dziewięćdziesiątych głównymi dostawcami nici przemysłowych w państwach Beneluksu i w państwach nordyckich były w szczególności: Amann, Barbour Threads Ltd (zwana dalej „Barbour”), zanim została nabyta przez Coats, Belgian Sewing Thread NV (zwana dalej „BST”), Coats, Gütermann AG i Zwicky & Co. AG (zwana dalej „Zwicky”), a głównymi dostawcami nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego były między innymi: skarżące, Coats, Oxley Threads Ltd (zwana dalej „Oxley”), Gütermann i Zwicky.

3.     Opis zachowań noszących znamiona naruszenia

22      Komisja wskazuje w zaskarżonej decyzji, że zachowania zarzucane skarżącym, dotyczące kartelu na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego w EOG, miały miejsce w okresie od przełomu maja i czerwca 1998 r. do maja 2000 r.

23      Głównym celem uczestników kartelu na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego w EOG było, według Komisji, utrzymanie wysokiego poziomu cen (zaskarżona decyzja, motyw 214).

24      W tym celu zorganizowano pięć spotkań, podczas których, jak twierdzi Komisja, uczestnicy najpierw ustalili dwa rodzaje cen orientacyjnych dla podstawowych produktów sprzedawanych sektorowi motoryzacyjnemu w Europie, z których jeden stosowany był wobec klientów dotychczasowych, a drugi wobec nowych klientów. Następnie wymieniane były informacje na temat cen stosowanych wobec klientów indywidualnych oraz orientacyjnych cen minimalnych. Wreszcie uczestnicy zobowiązali się do unikania konkurowania ze sobą cenami na korzyść wyznaczonego dostawcy (zaskarżona decyzja, motyw 215).

25      Jeżeli chodzi o zachowania dotyczące kartelu na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich, Komisja stwierdza, że miały one miejsce w okresie od 1990 r. do 2001 r.

26      Według Komisji, w przypadku porozumienia na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich, zainteresowane przedsiębiorstwa spotykały się co najmniej raz do roku, a spotkania te organizowane były w dwóch sesjach, z których jedna poświęcona była rynkowi państw Beneluksu, a druga – rynkowi państw nordyckich, zaś ich głównym celem było utrzymanie wysokiego poziomu cen na obydwu tych rynkach.

27      Uczestnicy wymieniali się cennikami oraz informacjami dotyczącymi rabatów, stosowania podwyżek cen katalogowych, obniżania rabatów i podnoszenia cen specjalnych stosowanych wobec niektórych klientów. Zawarte zostały również porozumienia w sprawie przyszłych cenników, maksymalnych rabatów, obniżania rabatów i podnoszenia cen specjalnych stosowanych wobec niektórych klientów, jak też porozumienia mające na celu uniknięcie konkurowania ze sobą cenami na korzyść wyznaczonego dostawcy oraz podział klientów pomiędzy siebie (zaskarżona decyzja, motywy 99–125).

4.     Sentencja zaskarżonej decyzji

28      W art. 1 ust. 3 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, iż sześć przedsiębiorstw, wśród nich skarżące, naruszyło art. 81 ust. 1 WE oraz art. 53 ust. 1 porozumienia EOG, uczestnicząc w szeregu porozumień i praktyk uzgodnionych na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego w EOG, w przypadku skarżących w okresie od przełomu maja i czerwca 1998 r. do maja 2000 r. Komisja stwierdziła również w art. 1 ust. 1 zaskarżonej decyzji, iż osiem przedsiębiorstw, wśród nich Amann, naruszyło art. 81 ust. 1 WE oraz art. 53 ust. 1 porozumienia EOG, uczestnicząc w szeregu porozumień i praktyk uzgodnionych na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu oraz w państwach nordyckich, w przypadku Amanna w okresie od stycznia 1990 r. do września 2001 r.

29      Stosownie do art. 2 akapit pierwszy zaskarżonej decyzji nałożone zostały następujące grzywny:

a)      za udział w kartelu na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego w EOG:

–        na skarżące, odpowiedzialne solidarnie: 4,888 mln EUR;

–        na Coats: 0,65 mln EUR;

–        na Oxley: 1,271 mln EUR;

–        na Barbour and Hicking Pentecost plc, odpowiedzialne solidarnie: 0,715 mln EUR;

b)      za udział w kartelu na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich, między innymi:

–        na Coats: 15,05 mln EUR;

–        na Amann: 13,09 mln EUR;

–        na BST: 0,979 mln EUR;

–        na Gütermann: 4,021 mln EUR;

–        na Zwicky: 0,174 mln EUR.

 Przebieg postępowania i żądania stron

30      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 22 grudnia 2005 r. skarżące wniosły skargę w niniejszej sprawie.

31      Ze względu na zmianę składu izb Sądu sędzia sprawozdawca został przydzielony do piątej izby, której w konsekwencji przydzielono niniejszą sprawę.

32      Skarżące wnoszą do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim ich ona dotyczy;

–        ewentualnie odpowiednie obniżenie wysokości grzywny;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

33      Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie skarżących kosztami postępowania.

 Co do prawa

34      W pierwszej kolejności skarżące podnoszą zarzut mający na celu stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji, dotyczący naruszenia art. 7 ust. 1 zdanie pierwsze rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. [81 WE] i [82 WE] (Dz.U 2003, L 1, s. 1).

35      W drugiej kolejności skarżące podnoszą szereg zarzutów w celu uchylenia grzywny. Po pierwsze, zarzucają Komisji, iż ta nałożyła na nie grzywnę w kwocie przekraczającej górną granicę 10% ich obrotu. Po drugie, skarżące podnoszą siedem zarzutów dotyczących odpowiednio: naruszenia zasad równego traktowania i proporcjonalności przy nakładaniu grzywny, błędnego określenia kwoty wyjściowej grzywny za udział w kartelu na rynku nici przemysłowych, błędnego obliczenia czasu trwania naruszenia na rynku nici przemysłowych, nieuwzględnienia pewnych okoliczności łagodzących dotyczących naruszenia na rynku nici przemysłowych, błędnego obliczenia kwoty wyjściowej i kwoty podstawowej grzywny nałożonej za naruszenie na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego, nieuwzględnienia braku wprowadzenia w życie kartelu dotyczącego nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego oraz naruszenia prawa do bycia wysłuchanym i prawa do obrony.

A –  W przedmiocie podniesionego przez skarżące zarzutu zmierzającego do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, dotyczącego naruszenia art. 7 ust. 1 zdanie pierwsze rozporządzenia nr 1/2003

1.     Argumenty stron

36      Skarżące utrzymują, że zarzucane naruszenia stanowią jednolite naruszenie w rozumieniu art. 7 ust. 1 zdanie pierwsze rozporządzenia nr 1/2003 ze względu na fakt, że rynki nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego i nici przemysłowych nie stanowią odrębnych rynków produktowych ani geograficznych, że kartele te mają wspólny element subiektywny i że kryteria użyte przez Komisję w celu stwierdzenia braku jednolitego naruszenia nie są przekonywające.

37      Po pierwsze, w odniesieniu do istnienia jednolitego rynku produktowego skarżące zaprzeczają, że wyraźnie przyznały, iż nici przeznaczone do odzieży i nici przeznaczone dla sektora motoryzacyjnego stanowią dwa odrębne rynki. Określenie przez Amann, w odpowiedzi na żądanie udzielenia informacji, jako światowego rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego nie oznacza bowiem w żadnym wypadku uznania jego rzekomej odrębności. Co więcej, Amann przekazywał dane szacunkowe dotyczące sześciu różnych segmentów nici, nie był w stanie natomiast przekazać takich danych dotyczących nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego.

38      Zdaniem skarżących oświadczenia innych podmiotów gospodarczych, takich jak Coats i Gütermann, również nie pozwalają wnioskować, że istnieje rozróżnienie pomiędzy rynkiem nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego i rynkiem nici przemysłowych.

39      Stanowisko skarżących w odniesieniu do jednolitego charakteru rynku znajduje ich zdaniem potwierdzenie w sposobie przedstawienia produktów przez wszystkie przedsiębiorstwa. Jest tak między innymi w przypadku podziału na segmenty, którym posłużyły się Gütermann, Amann i Coats. Wynika z niego, że możliwe jest używanie jednakowych nici w wielu gałęziach przemysłu.

40      Istnienie surowszych norm specyfikacyjnych wymaganych przez dużych klientów z sektora motoryzacyjnego, w opinii skarżących, również nie uzasadnia rozróżnienia pomiędzy nićmi przemysłowymi i nićmi przeznaczonymi dla sektora motoryzacyjnego. Ich zdaniem nici są bowiem, co do zasady, produkowane zgodnie z wymogami sektora motoryzacyjnego i w takiej jakości dostarczane dużym klientom z innych sektorów przemysłowych. Produkcja dwóch rodzajów nici różnej jakości nie jest zresztą uzasadniona z ekonomicznego punktu widzenia. Tak więc właściwości techniczne nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego są zasadniczo identyczne z właściwościami nici przemysłowych. Wobec tego nici te są, według skarżących, wzajemnie zastępowalne, a ponadto ich sprzedaż odbywa się w zależności od produktów, a nie klienta.

41      Po drugie, skarżące zarzucają Komisji, że nie zbadała, czy różne zarzucane zachowania były ze sobą połączone wspólnym elementem subiektywnym i z tego względu stanowiły jednolite naruszenie. Ich zdaniem sama Komisja stwierdziła, że wszystkie naruszenia miały na celu zakłócenie normalnej ewolucji cen na rynku właściwym.

42      Okoliczność, że chodzi o porozumienia w sprawie cen oraz że rozwiązania zastosowane w regionach, których naruszenia dotyczą, były praktycznie identyczne, przemawia zdaniem skarżących za tezą o jednolitym charakterze stwierdzonych naruszeń. Skarżące dodają, że w większości państw członkowskich element subiektywny byłby kryterium decydującym, aby stwierdzić jednolite naruszenie.

43      Podnoszą one również, że z uwagi na średni rozmiar większości przedsiębiorstw, których dotyczy zaskarżona decyzja, ich kierownictwo i wspólnicy bądź akcjonariusze musieli z pewnością być świadomi różnych naruszeń. Skarżące uściślają, że w ich przypadku element subiektywny wynika ponadto z braku rozdzielenia wewnętrznych kompetencji w zakresie sprzedaży nici przemysłowych i nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego.

44      Ponadto skarżące podnoszą w istocie niespójność działań Komisji, która od początku zakładała istnienie jednolitego naruszenia w odniesieniu do kolejnych naruszeń popełnianych w ramach każdego kartelu, ale nie postąpiła w ten sam sposób w odniesieniu do związków między kartelami. W tym względzie zaskarżona decyzja w motywach 266–270 zawiera zdaniem skarżących liczne sprzeczności, które mają dowodzić, że teza Komisji o wystąpieniu odrębnych naruszeń nie jest możliwa do obrony.

45      Po trzecie, skarżące podważają kryteria przyjęte przez Komisję dla stwierdzenia wystąpienia jednolitego naruszenia lub jego braku.

46      W pierwszej kolejności skarżące uważają, że kryteria te nie są przekonujące. W tym względzie podnoszą one, po pierwsze, że sama Komisja jest niezdecydowana w odniesieniu do posługiwania się kryteriami pozwalającymi stwierdzić wystąpienie jednolitego naruszenia, ponieważ uzasadnia wystąpienie dwóch odrębnych naruszeń poprzez odwołanie do różnych uczestników, różnego sposobu działania i braku całościowej koordynacji, a następnie opiera się na różnicy na poziomie rozpatrywanych rynków, po czym deklaruje, że porozumienia dotyczące Beneluksu i państw nordyckich powinny być rozpatrywane łącznie, jako że są powiązane ze względu na identyczną organizację i jednakowy sposób działania oraz takich samych uczestników. Skarżące twierdzą więc, że kryterium całościowej koordynacji nie odgrywa już żadnej roli przy stwierdzeniu jednolitego naruszenia w państwach Beneluksu i państwach nordyckich.

47      Po drugie, uważają one, że kryterium określenia rynku produktowego, w przypadku produktów pokrewnych, jest nieistotne. Posługiwanie się tym kryterium, z wyjątkiem oczywistych przypadków, kiedy produkty z pewnością nie należą do tego samego rynku, oznaczałoby bowiem przyznanie Komisji prawie niekontrolowanego zakresu swobodnego uznania w ramach karania za naruszenia prawa konkurencji. Kryterium odnoszące się do braku tożsamości uczestników zdaniem skarżących również jest nieistotne. Skarżące podkreślają bowiem, że określenie, przez kogo reprezentowane są uczestniczące przedsiębiorstwa, nie ma znaczenia, jako że zarzut uczestnictwa może być postawiony danemu przedsiębiorstwu.

48      W drugiej kolejności Amann i Cousin podnoszą, że zastosowanie tych kryteriów tak czy inaczej powinno było doprowadzić Komisję do wniosku, że zaistniało jednolite naruszenie.

49      Po pierwsze, wskazują one, że Komisja nie może przekonująco uzasadnić wystąpienia odrębnych naruszeń, opierając się na braku koordynacji pomiędzy kartelami, skoro sama podkreśla, odwołując się w tym względzie do oświadczenia Coats, że ponieważ rynki produktowe mają raczej charakter krajowy, nie ma potrzeby wprowadzania koordynacji pomiędzy rozpatrywanymi regionami. Podobnie usiłowanie Komisji, aby przeprowadzić rozróżnienie pomiędzy koordynacją rynków geograficznych i koordynacją odrębnych rynków produktowych, jest nieistotne, zważywszy, że w przypadku różnych rynków geograficznych koordynacja pomiędzy odrębnymi rynkami produktowymi nie miałaby sensu. Z tego względu skarżące wskazują, że należy ocenić rozpatrywane zachowania, uznając, iż spotkania poświęcone różnym regionom wpisywały się w całościowy plan zaakceptowany przez ich odpowiednie dyrekcje i potwierdzony w dokumentach świadczących o częstych kontaktach pomiędzy przedstawicielami Coats i Amanna, których przedmiotem były kwestie „nadrzędnej strategii” w Europie. Dokumenty te, zdaniem skarżących, świadczą o wystąpieniu wspólnego elementu subiektywnego. Skarżące zarzucają w tym względzie Komisji, że nie zbadała kwestii, czy kontakty tego rodzaju nie istniały też pomiędzy Coats i innymi konkurentami.

50      Po drugie, zdaniem skarżących, brak jest istotnych różnic, jeżeli chodzi o uczestników porozumień i sposób ich organizacji. W tym względzie skarżące wskazują, że zgodnie z orzecznictwem nie można wykluczyć jednolitego naruszenia w prawnym znaczeniu tego pojęcia wyłącznie dlatego, że każde z przedsiębiorstw bierze udział w naruszeniu we właściwej mu formie, co oznacza, że przedsiębiorstwo może uczestniczyć w jednolitym naruszeniu bez uczestniczenia we wszystkich jego konstytutywnych elementach.

51      W świetle powyższych rozważań skarżące podnoszą, że jedynie trzy przedsiębiorstwa uczestniczyły w jednym tylko porozumieniu, natomiast wszystkie pozostałe były zaangażowane w co najmniej dwa porozumienia, co stanowi powiązanie na poziomie uczestników przemawiające na korzyść wystąpienia jednolitego naruszenia. Ponadto porównanie spotkań dotyczących kartelu na rynku nici przemysłowych i spotkań dotyczących kartelu na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego nie przemawia w żadnym razie za tezą o wystąpieniu odrębnych naruszeń. Zdaniem skarżących spotkania w obu przypadkach odbywały się nieregularnie.

52      Komisja odpiera te argumenty.

2.     Ocena Sądu

a)     W przedmiocie rozróżnienia rynków produktowych i geograficznych

53      Z zaskarżonej decyzji wynika, że Komisja uznała, iż ze względu na jego specyfikę rynek nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego należy odróżnić od rynku nici przemysłowych, zarówno z punktu widzenia produktowego, jak i geograficznego (zobacz pkt 12–16 oraz 18–20 powyżej).

54      Na wstępie należy zaznaczyć, że definicja rynku właściwego – ze względu na to, iż pociąga ona za sobą konieczność dokonania przez Komisję złożonych ocen ekonomicznych – może być przedmiotem jedynie ograniczonej kontroli ze strony sądu wspólnotowego (zob. podobnie wyroki Sądu: z dnia 30 marca 2000 r. w sprawie T‑65/96 Kish Glass przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1885, pkt 64; z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie T‑342/99 Airtours przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2585, pkt 26). Nie może on jednak uchylić się od kontroli dokonanej przez Komisję interpretacji danych o charakterze ekonomicznym. W tym względzie do niego należy sprawdzenie, czy Komisja oparła swoją ocenę na ścisłych, wiarygodnych i spójnych dowodach, stanowiących zbiór istotnych danych, które powinny zostać uwzględnione w celu dokonania oceny złożonej sytuacji, i mogących stanowić poparcie dla wniosków wyciągniętych na ich podstawie (zob. wyrok Sądu z dnia 17 września 2007 r. w sprawie T‑201/04 Microsoft przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3601, pkt 482).

55      Należy następnie przypomnieć, że rynek, który powinien być brany pod uwagę, obejmuje wszystkie produkty, które – stosownie do swoich właściwości – szczególnie nadają się do zaspokojenia stałych potrzeb i mogą być w ograniczony sposób stosowane zamiennie z innymi produktami (wyrok Trybunału z dnia 9 listopada 1983 r. w sprawie 322/81 Nederlandsche Banden‑Industrie‑Michelin przeciwko Komisji, Rec. s. 3461, pkt 37). Trybunał stwierdził w szczególności, że pojęcie rynku produktowego oznacza, iż może na nim istnieć skuteczna konkurencja między produktami stanowiącymi jego część, co zakłada, że wszystkie produkty wchodzące w skład tego samego rynku mogą być w wystarczającym stopniu stosowane zamiennie (wyrok Trybunału z dnia 13 lutego 1979 r. w sprawie 85/76 Hoffmann‑La Roche przeciwko Komisji, Rec. s. 461, pkt 28).

56      Co do zamiennego stosowania jest ono oceniane na podstawie szeregu wskaźników, takich jak: właściwości produktów, warunki konkurencji i struktura popytu oraz podaży na rynku (ww. w pkt 55 wyrok w sprawie Nederlandsche Banden‑Industrie‑Michelin przeciwko Komisji, pkt 37).

57      O ile z gospodarczego punktu widzenia substytucyjność po stronie popytu stanowi najbardziej bezpośrednie oraz najskuteczniejsze kryterium oceny w stosunku do dostawców danego produktu (wyrok Sądu z dnia 4 lipca 2006 r. w sprawie T‑177/04 easyJet przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1931, pkt 99), substytucyjność po stronie podaży może również zostać wzięta pod uwagę podczas definiowania rynku właściwego w sytuacjach, gdy jej skutki są równoważne skutkom substytucyjności po stronie popytu pod względem skuteczności oraz natychmiastowości. Tak więc kryterium substytucyjności po stronie podaży oznacza, że producenci mogą, dzięki prostemu przystosowaniu, wejść na dany rynek z siłą wystarczającą, aby stanowić poważną przeciwwagę dla producentów obecnych już na rynku (wyrok Sądu z dnia 30 września 2003 r. w sprawach połączonych T‑191/98, od T‑212/98 do T‑214/98 Atlantic Container Line i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3275, pkt 829).

58      W odniesieniu do samych produktów należy zauważyć, że mogą one stanowić odrębny rynek, jeżeli wyróżniają się dzięki wyjątkowym cechom produkcji czyniącym je szczególnie odpowiednimi dla danego zastosowania lub jeżeli wyróżniają się ze względu na sposób ich użycia (wyrok Trybunału z dnia 21 lutego 1973 r. w sprawie 6/72 Europemballage i Continental Can przeciwko Komisji, Rec. s. 215, pkt 33).

59      Należy wreszcie przypomnieć, że Komisja wydała komunikat w sprawie definicji rynku właściwego do celów wspólnotowego prawa konkurencji (Dz.U. 1997, C 372, s. 5, zwany dalej „komunikatem w sprawie definicji rynku”), w którym określiła kryteria podlegające ocenie przy definiowaniu właściwego rynku produktowego i wyznaczaniu właściwego rynku geograficznego. Właściwy rynek produktowy jest tam zdefiniowany jako taki, który „składa się z wszystkich tych produktów lub usług, które uważane są za zamienne lub za substytuty przez konsumenta, ze względu na właściwości produktów, ich ceny i ich zamierzone stosowanie”. Rynek geograficzny zdefiniowany jest jako taki, który „obejmuje obszar, na którym dane przedsiębiorstwa uczestniczą w podaży i popycie na produkty lub usługi, na którym warunki konkurencji są wystarczająco jednorodne, oraz który może zostać odróżniony od sąsiadujących obszarów ze względu na to, że warunki konkurencji na tym obszarze znacznie się różnią”. Właściwy rynek, w ramach którego należy dokonać oceny danego zagadnienia z zakresu konkurencji, określany jest z tego względu przez połączenie rynku produktowego i rynku geograficznego.

60      W świetle tych rozważań należy zbadać zasadność wniosków Komisji zawartych w motywach 14 i 22 zaskarżonej decyzji, dotyczących istnienia dwóch odrębnych rynków produktowych i geograficznych, to znaczy, po pierwsze, rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego w EOG i, po drugie, rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich. Wnioski te Komisja oparła na dokonanej przez siebie ocenie substytucyjności produktów, po pierwsze, po stronie popytu i, po drugie, po stronie podaży.

61      Po pierwsze, jeżeli chodzi o substytucyjność po stronie popytu, zaskarżona decyzja zawiera szereg elementów wykazujących, że taka substytucyjność nie istnieje.

62      W pierwszej kolejności z motywów 14 i 22 zaskarżonej decyzji wynika, że popyt w przemyśle motoryzacyjnym tworzą duzi klienci i że są oni znacznie mniej liczni niż inne będące klientami przedsiębiorstwa obecne na rynku nici przemysłowych. Ustalenie to nie zostało podważone przez skarżące. Potwierdziły one na rozprawie, że klienci z sektora motoryzacyjnego dysponują większą siłą ze względu na bardzo dużą wielkość dokonywanych przez nich zakupów.

63      W drugiej kolejności z wyżej cytowanych motywów zaskarżonej decyzji wynika, że klienci z sektora motoryzacyjnego kupują nici dla swoich zakładów produkcyjnych zlokalizowanych w różnych państwach i że wymagają oni wobec tego ujednoliconych produktów w każdym z tych państw. Ta potrzeba uniformizacji, niekwestionowana zresztą przez skarżące, jest całkowicie zrozumiała z gospodarczego punktu widzenia. Rozsądek nakazuje bowiem przyznać, że dostosowanie maszyn produkcyjnych do rodzaju używanej nici pociąga za sobą koszty. Przemysłowcy z sektora motoryzacyjnego dążą więc do ograniczenia tych kosztów poprzez zakup dużej ilości nici szczegółowo określonego rodzaju i jednorazowe dostosowanie do nich swoich maszyn produkcyjnych znajdujących się w różnych państwach.

64      W trzeciej kolejności z motywów 14 i 22 zaskarżonej decyzji wynika, że nici przeznaczone dla sektora motoryzacyjnego muszą spełniać szczególnie surowe normy właściwe dla tego sektora i że możliwość ustalenia pochodzenia tych nici jest czynnikiem zasadniczym ze względów dotyczących jakości produktów i odpowiedzialności za skutki spowodowane przez produkty. Skarżące zgodziły się z tym twierdzeniem zarówno w skardze, jak i na rozprawie.

65      Przyznały one bowiem, że zasadniczo to klienci decydują, jakich nici potrzebują do swojej produkcji, i wobec tego to oni wybierają produkt odpowiadający ich potrzebom jako użytkowników. W szczególności w odniesieniu do klientów z sektora motoryzacyjnego skarżące przyznały, że wymagają oni, aby zakupione nici spełniały co najmniej normę ISO 9002. Skarżące uściśliły nawet na rozprawie, że dla sektora motoryzacyjnego istnieją szczególne charakterystyki określane jako „TS950” i że biorą one te elementy pod uwagę przy produkcji.

66      Skarżące opisały ponadto procedurę certyfikacji nici przez klientów z sektora motoryzacyjnego. Najpierw skarżące tworzą nici odpowiadające co najmniej normie ISO 9002. Następnie nici te są testowane przez producenta motoryzacyjnego, który życzy sobie wykorzystywać je do swojej produkcji, i w końcu są one przez niego certyfikowane, o ile pomyślnie przejdą test.

67      Na podstawie powyższego rozumowania należy uznać, że specyficzne nici wybrane przez przemysł motoryzacyjny nie mogą zostać zastąpione przez inne nici przemysłowe. Okoliczność, że nici te są sprzedawane klientom innym niż ci z sektora motoryzacyjnego, jest w tym względzie bez znaczenia. W odróżnieniu bowiem od ewentualnych innych nabywców tego produktu przedsiębiorstwa z sektora motoryzacyjnego kupią wyłącznie nici posiadające szczególne charakterystyczne właściwości i certyfikowane przez wspomniane przedsiębiorstwa ze względu na te wyjątkowe właściwości. Skarżące nie mogą więc rozsądnie wykazać istnienia substytucyjności z punktu widzenia popytu.

68      Oświadczenia Coats w odpowiedzi na żądanie udzielenia informacji za strony Komisji również potwierdzają brak substytucyjności z punktu widzenia popytu. Coats podkreśliła bowiem, że niektórzy klienci z sektora konfekcji używają nici do wyszywania, tak jak niektórzy klienci z sektora wyszywania używają nici konfekcyjnych. Natomiast istnienie takiej substytucyjności po stronie popytu w przypadku klientów z sektora motoryzacyjnego nie zostało wspomniane.

69      Po drugie, wprawdzie Komisja uznała, że z punktu widzenia podaży nici przemysłowe mogą zostać uznane za jednolity rynek produktowy ze względu na brak ścisłej współzależności między końcowym zastosowaniem a rodzajem włókna lub strukturą nici oraz podobieństwo lub wzajemną zastępowalność procesów produkcyjnych wspomnianych nici, stwierdziła ona jednak, że nie dotyczy to nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego.

70      Komisja doszła do tego wniosku w oparciu o szczególne cechy nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego, o konieczność zapewnienia ujednoliconej oferty i o zdolność zapewnienia realizacji zamówień dużych klientów z tego sektora. Komisja uwzględniła również fakt, że rynek geograficzny nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego obejmuje całe terytorium EOG, w odróżnieniu od rynku nici przemysłowych, który ma charakter jedynie regionalny. Zważywszy na te elementy, Komisja uznała, że jedynie nieliczne przedsiębiorstwa są w stanie zaspokoić tego typu popyt (zob. motyw 22 zaskarżonej decyzji).

71      Przede wszystkim, zgodnie z ust. 20 komunikatu w sprawie definicji rynku, aby istniała substytucyjność po stronie podaży, dostawcy muszą być w stanie przestawić produkcję na odpowiednie produkty oraz wprowadzić je do obrotu w krótkim czasie bez występujących dodatkowych znacznych kosztów lub zagrożeń w odpowiedzi na małe, ale stałe zmiany cen względnych. Następnie w ust. 21 komunikatu w sprawie definicji rynku Komisja podkreśla, że taka substytucyjność często występuje w sytuacjach, gdy przedsiębiorstwa oferują szeroki zakres różnych jakości lub gatunków tego samego produktu i że nawet jeśli dla danego ostatecznego nabywcy lub danej grupy ostatecznych konsumentów produkty różnej jakości nie są substytutami, zostaną one zgrupowane w jeden rynek produktowy. Nici przemysłowe na pierwszy rzut oka odpowiadają typowi produktu opisanego w ust. 21 komunikatu w sprawie definicji rynku.

72      Wreszcie w ust. 22 i 23 komunikatu w sprawie definicji rynku Komisja potwierdza, podając konkretne przykłady, że odnośni dostawcy powinni być w stanie oferować i sprzedawać produkty różnej jakości niezwłocznie i bez znacznego wzrostu kosztów, oraz że nie powinny występować szczególne trudności w dystrybucji.

73      W świetle tego rozumowania należy rozważyć, czy Komisja w prawidłowy sposób oceniła kryterium substytucyjności z punktu widzenia podaży.

74      Po pierwsze, jak zostało to zauważone w pkt 63 i nast. powyżej, producenci nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego muszą dostosować swoje maszyny produkcyjne, aby produkowane nici spełniały swoiste normy.

75      Po drugie, rozumowanie skarżących w odniesieniu do niskich kosztów produkcji nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego nie jest przekonujące. Skarżące bowiem podnoszą wprawdzie, że nie tylko nici są, co do zasady, produkowane zgodnie z wymogami sektora motoryzacyjnego i w takiej jakości dostarczane klientom z innych sektorów przemysłowych, ale również że koszty przestawiania łańcucha produkcyjnego byłyby o wiele za wysokie, gdyby trzeba było wytwarzać produkt wyłącznie dla sektora motoryzacyjnego, aby następnie zmieniać łańcuch produkcyjny i przystosowywać go do wytwarzania produktów przeznaczonych dla innych sektorów przemysłowych.

76      Jeżeli jednak ze względu na racjonalizację produkcji spółka obecna już na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego wytwarza głównie nici spełniające wyższą normę niezależnie od przeznaczenia produktu, działa ona w ten sposób wyłącznie dlatego, że jest obecna na rynku motoryzacyjnym, z powodu wysokich kosztów związanych z produkcją zgodną ze swoistymi normami dotyczącymi nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego. Innymi słowy, spółka, której główna działalność dotyczy nici konfekcyjnych lub nici do wyszywania, nie będzie miała żadnego interesu w produkowaniu specjalnych nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego wyłącznie z tego powodu, że potencjalnie mogłaby sprzedać te nici ewentualnym klientom z sektora motoryzacyjnego.

77      Twierdzenie skarżących, że koszty produkcji nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego są tak niewielkie, iż produkcja odbywa się zawsze zgodnie z wyższą normą specyfikacyjną, nie zostało zatem dowiedzione w przypadku producentów nici przemysłowych.

78      Po trzecie, wyraźna różnica pomiędzy dwoma rynkami geograficznymi nie została zakwestionowana przez skarżące w czasie postępowania administracyjnego. W odpowiedzi na żądanie udzielenia informacji ze strony Komisji Amann określił nawet jako światowy rynek nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego. Coats również wykazała, że swoiste cechy tego ostatniego rynku zawężają go do dostawców „regionalnych” i „globalnych”, które to pojęcia należy rozumieć – w kontekście odpowiedzi – jako dostawców „obejmujących całe terytorium EOG” i „światowych”.

79      Substytucyjność po stronie podaży zdaniem skarżących miałaby więc oznaczać, że większość producentów nici jest w stanie produkować w dużych ilościach specjalne i ujednolicone nici dla każdego klienta z sektora motoryzacyjnego i rozprowadzać je w krótkim czasie w całym EOG. Zważywszy na wcześniejsze rozważania, niemożliwa jest obrona takiego rozumowania.

80      Komisja nie popełniła zatem oczywistego błędu w ocenie, stwierdzając istnienie dwóch rynków produktowych i geograficznych odrębnych z punktu widzenia podaży.

81      Należy uściślić w tym względzie, że Komisja dokonała właściwej oceny i interpretacji odpowiedzi skarżących oraz innych zainteresowanych przedsiębiorstw, na podstawie których doszła do wniosku, że istnieją dwa odrębne rynki produktowe.

82      Najpierw Komisja postawiła skarżącym pytanie, czy nici do szycia ubrań do użytku przemysłowego, nici do wyszywania do użytku przemysłowego, nici specjalne do użytku przemysłowego i nici do użytku domowego stanowią różne rynki produktowe w sektorze nici. Komisja przedstawiła również tabelę mającą na celu określenie właściwych rynków geograficznych dla każdej z wymienionych kategorii nici, przewidując w niej odrębną rubrykę „Nici dla motoryzacji”. Komisja uściśliła, że ta ostatnia kategoria została ujęta w niciach specjalnych do użytku przemysłowego, ale podkreśliła chęć poznania opinii Amanna i Cousin na temat rynku geograficznego właściwego dla tego rodzaju nici.

83      W odpowiedzi na wspomniane żądanie udzielenia informacji Amann wyjaśnił, że szczegółowy podział dokonany przez Komisję był prawidłowy, ponieważ „istnieją normy specyfikacyjne dotyczące produktów oraz swoiste potrzeby klientów, które, w szczególności w dziedzinie przemysłu odzieżowego, wyraźnie różnią się od tych w dwóch pozostałych sektorach ze względu na różnorodność kolorów itd.”. Cousin również w pełni zgodziła się z podziałem przedstawionym przez Komisję. Zwróciła jednak uwagę na duże trudności związane z oceną rynków, szczególnie w przypadku nici specjalnych, zważywszy na bardzo dużą rozmaitość rozpatrywanych zastosowań, których, jak podkreśliła, naliczyła ponad 80.

84      Skarżące przyznały zatem wprawdzie wyraźnie, że rynek nici specjalnych stanowi odrębny rynek produktowy, ale – przeciwnie niż stwierdziła to Komisja w swoich pismach – nie uznały w sposób wyraźny, że rynek nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego stanowiący część rynku nici specjalnych sam jest odrębnym rynkiem produktowym.

85      Gütermann również potwierdził podział zaproponowany przez Komisję, ale nie wypowiedział się wyraźnie na temat rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego. Jeżeli chodzi o Coats, na pytanie dotyczące rynków produktowych odpowiedziała ona, że nie uważa, iż różnice pomiędzy produktami są wystarczające, aby można było uznać, że istnieją trzy odrębne rynki. Coats uznała jednocześnie istnienie specyficznych cech rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego, jak zostało to wskazane w pkt 78 powyżej. Jedynie Oxley potwierdziła wprost i uzasadniła odrębny charakter rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego.

86      Choć interpretacja tych elementów w odniesieniu do istnienia odrębnego rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego nie jest tak oczywista, jak stara się to przedstawić Komisja, niemniej jednak jej wnioski nie zawierają oczywistego błędu w ocenie ani żadnego zniekształcenia okoliczności faktycznych.

87      Wnioski Komisji są zresztą potwierdzone przez inne wskaźniki, takie jak strony internetowe przedsiębiorstw, które prezentują zwykle odrębną rubrykę poświęconą niciom przeznaczonym dla sektora motoryzacyjnego. Podobnie wszystkie te przedsiębiorstwa posiadają znaki towarowe stworzone specjalnie dla tego sektora.

88      Z powyższego wynika, że Komisja nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, stwierdzając, że w niniejszej sprawie rynek nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego i rynek nici przemysłowych różnią się od siebie.

b)     W przedmiocie rzekomego istnienia „całościowego planu”

89      Należy przede wszystkim przypomnieć, że pojęcie jednolitego naruszenia odnosi się do sytuacji, w której kilka przedsiębiorstw uczestniczyło w naruszeniu polegającym na zachowaniu o charakterze ciągłym, któremu przyświeca jeden cel gospodarczy w postaci zakłócenia konkurencji, lub złożonym z poszczególnych naruszeń powiązanych ze sobą tożsamością przedmiotu (ten sam cel wszystkich zachowań) i podmiotów (te same zainteresowane przedsiębiorstwa, świadome tego, że działają we wspólnym celu) (wyrok Sądu z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie T‑53/03 BPB przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1333, pkt 257).

90      Następnie należy wskazać, że naruszenie art. 81 ust. 1 WE może wynikać nie tylko z pojedynczego działania, ale również z szeregu działań, a nawet z zachowania o charakterze ciągłym. Taka wykładnia nie może zostać podważona ze względu na to, że jeden lub kilka elementów tego szeregu działań lub tego zachowania o charakterze ciągłym mogą również stanowić, same w sobie i rozpatrywane odrębnie, naruszenie wspomnianego przepisu. W przypadku gdy poszczególne działania z uwagi na identyczny cel polegający na zakłóceniu konkurencji na wspólnym rynku wpisują się w „całościowy plan”, Komisja jest uprawniona przypisać odpowiedzialność za te działania na podstawie udziału w naruszeniu postrzeganym jako całość (wyrok Trybunału z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawach połączonych C‑204/00 P, C‑205/00 P, C‑211/00 P, C‑213/00 P, C‑217/00 P i C‑219/00 P Aalborg Portland i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑123, pkt 258).

91      Ponadto zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pojęcie jednolitego naruszenia może wiązać się z kwalifikacją prawną zachowania antykonkurencyjnego polegającego na porozumieniach, uzgodnionych praktykach i decyzjach związków przedsiębiorstw (zob. podobnie wyroki Sądu: z dnia 20 kwietnia 1999 r. w sprawach połączonych od T‑305/94 do T‑307/94, od T‑313/94 do T‑316/94, T‑318/94, T‑325/94, T‑328/94, T‑329/94 i T‑335/94 Limburgse Vinyl Maatschappij i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑931, pkt 696–698; z dnia 20 marca 2002 r. w sprawie T‑9/99 HFB i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1487, pkt 186; z dnia 12 grudnia 2007 r. w sprawach połączonych T‑101/05 i T‑111/05 BASF przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑4949, pkt 159).

92      Należy również wskazać, że pojęcie jednolitego celu nie może zostać zdefiniowane za pomocą ogólnego odniesienia do zakłócenia konkurencji na rynku, którego dotyczy naruszenie, ponieważ wpływ na konkurencję jako cel lub skutek jest elementem współistniejącym wraz z wszelkim zachowaniem wchodzącym w zakres stosowania art. 81 ust. 1 WE. Taka definicja pojęcia jednolitego celu mogłaby pozbawić pojęcie jednolitego i ciągłego naruszenia części jego znaczenia, ponieważ pociągałaby za sobą konieczność systematycznej kwalifikacji kilku zachowań dotyczących jednego sektora gospodarki, które są zakazane przez art. 81 ust. 1 WE, jako elementów stanowiących jednolite naruszenie. Zatem, aby zakwalifikować różne działania jako jednolite i ciągłe naruszenie, należy zbadać, czy istnieje między nimi związek komplementarności w tym znaczeniu, że każde z nich miało być odpowiedzią na jedną lub kilka konsekwencji normalnego działania konkurencji, a wzajemnie oddziałując, każde z nich przyczyniało się do realizacji całości skutków antykonkurencyjnych zamierzonych przez ich sprawców w ramach całościowego planu mającego jednolity cel. W tym zakresie trzeba uwzględnić wszelkie okoliczności mogące wykazać lub podważyć ten związek, takie jak okres stosowania, treść (w tym zastosowane metody) i jednocześnie cel różnych zarzucanych działań (zob. podobnie ww. w pkt 91 wyrok w sprawach połączonych BASF przeciwko Komisji, pkt 179–181).

93      Tak więc z obiektywnych powodów Komisja może wszcząć odrębne postępowania, stwierdzić istnienie kilku odrębnych naruszeń i nałożyć kilka odrębnych grzywien (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 15 czerwca 2005 r. w sprawach połączonych T‑71/03, T‑74/03, T‑87/03 i T‑91/03 Tokai Carbon i in. przeciwko Komisji, niepublikowany w Zbiorze, zwany dalej „wyrokiem w sprawie Tokai II”, pkt 124).

94      Wreszcie należy zauważyć, że kwalifikacja niektórych bezprawnych działań jako jednego i tego samego naruszenia lub jako wielu naruszeń co do zasady ma wpływ na sankcję, która może zostać nałożona. Stwierdzenie bowiem wielu naruszeń może powodować nałożenie wielu odrębnych grzywien mieszczących się za każdym razem w granicach określonych przez art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 (ww. w pkt 91 wyrok w sprawach połączonych BASF przeciwko Komisji, pkt 158).

95      Kwestię istnienia „całościowego planu” należy ocenić w świetle powyższego rozumowania.

96      Na wstępie należy zauważyć, że skarżące zasadniczo utrzymują, iż w niniejszej sprawie wspólny element subiektywny wynika z faktu, że wszystkie naruszenia miały na celu zakłócenie normalnej ewolucji cen. Taki cel, polegający na zniekształceniu cen, jest jednak właściwy wszystkim kartelom cenowym i sam w sobie nie wystarcza jako dowód istnienia wspólnego elementu subiektywnego. W tym względzie, wbrew twierdzeniom skarżących, w zaskarżonej decyzji Komisja bynajmniej nie zakładała od początku istnienia związku pomiędzy naruszeniami. W motywie 269 zaskarżonej decyzji wskazała bowiem wyłącznie jednolity antykonkurencyjny przedmiot i jednolity cel ekonomiczny polegający na zniekształceniu normalnej ewolucji cen, który jest właściwy dla tego typu kartelu, kładąc nacisk na fakt, iż taki przedmiot i cel miało każde z trzech różnych naruszeń.

97      Następnie, aby obalić tezę o wystąpieniu jednolitego naruszenia, oprócz okoliczności, że rynek nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego i rynek nici przemysłowych są odrębne, jak zostało to zresztą wskazane w pkt 53–88 powyżej, Komisja oparła się głównie na braku tożsamości większości członków zamieszanych w kartele i braku całościowej koordynacji tych karteli. Skarżące nie zdołały podważyć tych kryteriów i wobec tego nie wykazały istnienia „bezpośredniego związku” pomiędzy różnymi działaniami antykonkurencyjnymi.

98      W pierwszej kolejności w odniesieniu do kryterium dotyczącego braku tożsamości uczestników, Komisja wymieniła w motywach 96 i 216 zaskarżonej decyzji uczestników kartelu na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego oraz kartelu na rynku nici przemysłowych. Uznała następnie, w motywie 265 lit. a) zaskarżonej decyzji, że większość przedsiębiorstw uczestniczyła tylko w jednym kartelu, ponieważ nie prowadziły one działalności na rynku objętym drugim kartelem.

99      Należy stwierdzić, że na dziesięć przedsiębiorstw uczestniczących w jednym lub drugim z tych karteli jedynie trzy były zamieszane w oba kartele. Ackermann Nähgarne GmbH & Co, Bieze Stork BV, BST, Cousin, Gütermann, Zwicky i Oxley były bowiem uczestnikami tylko jednego z nich. Jedynie Coats, Barbour (do czasu przejęcia przez Coats) i Amann wzięły udział w obu kartelach. Sam udział tych trzech przedsiębiorstw w obu kartelach nie może wskazywać na istnienie wspólnej strategii (zob. podobnie ww. w pkt 93 wyrok w sprawie Tokai II, pkt 120). Co więcej należy podkreślić, że z wyjątkiem Barbour inni przedstawiciele przedsiębiorstw byli obecni na spotkaniach organizowanych w ramach kartelu na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego a inni na spotkaniach organizowanych w ramach kartelu na rynku nici przemysłowych w pokrywających się okresach działania obu tych karteli (1998–2000).

100    Wobec tego ustalenie dokonane przez Komisję w motywie 265 lit. a) zaskarżonej decyzji nie zawiera oczywistego błędu w ocenie.

101    W drugiej kolejności treść karteli również nie może uzasadnić istnienia całościowego planu. Z zaskarżonej decyzji wynika bowiem, że kartel na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego i kartel na rynku nici przemysłowych różnią się wyraźnie pod tym względem.

102    W przypadku kartelu na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego motywy 215, 220, 223, 224, 226, 228–230, 233–236 i 238 zaskarżonej decyzji pokazują, po pierwsze, że informacje wymieniane przez uczestników kartelu dotyczyły cen stosowanych w stosunku do niektórych klientów i, po drugie, że zawarte porozumienia polegały na określeniu docelowych cen minimalnych produktów podstawowych sprzedawanych klientom z sektora motoryzacyjnego, dwóch rodzajów cen docelowych odpowiednio dla klientów dotychczasowych i dla nowych klientów oraz docelowych cen minimalnych dla niektórych klientów stanowiących przedmiot wymiany informacji. Uczestnicy postanowili również unikać konkurowania ze sobą cenami na korzyść wyznaczonego dostawcy.

103    Jeżeli chodzi o kartel na rynku nici przemysłowych, z motywów 99–153 zaskarżonej decyzji wynika, po pierwsze, że wymieniane informacje dotyczyły cenników oraz rabatów, stosowania podwyżek cen katalogowych, obniżania rabatów i podnoszenia cen specjalnych stosowanych wobec niektórych klientów oraz, po drugie, że strony porozumiały się w sprawie przyszłych cenników, maksymalnych rabatów, obniżania rabatów i podnoszenia cen specjalnych stosowanych wobec niektórych klientów oraz ustaliły, że nie będą ze sobą konkurować cenami na korzyść wyznaczonego dostawcy.

104    Przywołane wyżej motywy zaskarżonej decyzji potwierdzają istnienie wyraźnej różnicy pomiędzy tymi dwoma kartelami w zakresie ich treści. Wystąpienie pewnych podobieństw pomiędzy tymi kartelami, takich jak zawarcie porozumień dotyczących unikania konkurowania ze sobą cenami na korzyść wyznaczonego dostawcy, nie może samo w sobie podważyć tego ustalenia.

105    W trzeciej kolejności sposoby działania każdego z tych dwóch karteli były w znacznym stopniu odmienne. Jak wskazała bowiem Komisja w motywie 218 zaskarżonej decyzji, kartel na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego zorganizowany był w sposób dość elastyczny, w oparciu o małe, nieregularne spotkania, których uzupełnieniem były częste kontakty dwustronne. Motywy 96–99 i 149–153 zaskarżonej decyzji wykazują, że kartel na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich polegał na organizowaniu spotkań co najmniej raz w roku i że spotkania te były podzielone na dwie części, to znaczy na sesję poświęconą rynkowi państw nordyckich i sesję poświęconą rynkowi państw Beneluksu. Okresowo miały również miejsce kontakty dwustronne.

106    W świetle tych okoliczności Komisja nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, uznając w motywach 265–267 zaskarżonej decyzji, że należy odróżnić kartel na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego i kartel na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich i że tym samym stanowią one dwa odrębne naruszenia.

107    Należy w tym względzie wskazać, że w odróżnieniu od kartelu na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego kartel na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i kartel na rynku nici przemysłowych w państwach nordyckich zostały uznane za jedno naruszenie ze względu na to, że produkty były identyczne, uczestnicy kartelu byli ci sami, treść i sposób działania kartelu były podobne, spotkania odbywały się tego samego dnia, a uczestniczące przedsiębiorstwa były reprezentowane przez te same osoby.

108    Ponadto pozbawione znaczenia są, po pierwsze, argument dotyczący braku rozdzielenia kompetencji, w obrębie skarżących, w zakresie sprzedaży nici przemysłowych i nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego oraz, po drugie, argument dotyczący okoliczności, że kierownictwo i wspólnicy bądź akcjonariusze uczestniczących przedsiębiorstw musieli z pewnością być świadomi istnienia różnych karteli. Argumenty te w żadnym wypadku nie dowodzą istnienia wspólnego elementu subiektywnego.

109    Należy również oddalić argument skarżących dotyczący istnienia całościowej koordynacji, oparty na częstych kontaktach pomiędzy przedstawicielem Coats i kierownictwem Amanna. Z akt sprawy wynika, że nie zawierają one żadnego oświadczenia, które mogłoby być interpretowane jako przejaw całościowej koordynacji. Podczas rozprawy skarżące przyznały, że nie mogą przedstawić Sądowi konkretnych dokumentów potwierdzających wolę całościowej koordynacji pomiędzy Amannem i Coats.

110    Wreszcie skarżące niesłusznie utrzymują, że kryterium wyznaczenia rynku produktowego nie może stanowić ważnego kryterium oceny, gdyż w przypadku produktów pokrewnych przyznaje ono Komisji niekontrolowany zakres swobodnego uznania w zakresie stwierdzenia wystąpienia dwóch odrębnych naruszeń. Po pierwsze bowiem swobodne uznanie Komisji nie jest nieograniczone, ponieważ Komisja podlega kontroli Sądu, o której mowa w pkt 54 powyżej. Z drugiej strony kryterium dotyczące rynków produktowych stanowiło w niniejszej sprawie zaledwie jedno z kilku kryteriów, na podstawie których stwierdzone zostało wystąpienie dwóch odrębnych naruszeń.

111    Mając na względzie całość powyższego rozumowania, zarzut dotyczący naruszenia art. 7 ust. 1 zdanie pierwsze rozporządzenia nr 1/2003 należy oddalić jako bezzasadny.

B –  W przedmiocie zarzutów zmierzających do obniżenia grzywny

1.     W przedmiocie podniesionego przez skarżące zarzutu dotyczącego nieprzestrzegania górnej granicy kary przewidzianej w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003

a)     Argumenty stron

112    Zarzut podniesiony przez skarżące obejmuje trzy zastrzeżenia.

113    W ramach zastrzeżenia pierwszego skarżące podnoszą, że oba naruszenia stanowią w istocie jednolite naruszenie oraz że wobec tego może być na nie nałożona tylko jedna grzywna, której wysokość nie może przekraczać górnej granicy 10% wartości całkowitego obrotu. Tymczasem łączna kwota po zsumowaniu przekracza wspomnianą górną granicę i tym samym narusza art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003.

114    Skarżące podnoszą w tym względzie, że naruszona została zasada wspólnotowego prawa konstytucyjnego nulla poena sine lege. W istocie ich krytyka dotyczy faktu, że Komisja może, poprzez podział rynków, na których stwierdzone zostały równoległe naruszenia, zapewnić sobie nieograniczony zakres swobody w nakładaniu grzywien przekraczających górną granicę 10% całkowitego obrotu. Uważają one tymczasem, że z zasady legalności wynika nie tylko obowiązujący sąd zakaz nakładania kar w braku podstawy prawnej, ale również spoczywający na prawodawcy obowiązek formułowania przepisów karnych w sposób jasny i precyzyjny. Zdaniem skarżących wymóg jasności odnosi się więc do konstytutywnych elementów normy prawnej, ale dotyczy także prawnych konsekwencji tej ostatniej. Wymagania te obowiązują również w przypadku wspomnianych wyżej przepisów przewidujących grzywny za naruszenia reguł konkurencji.

115    Wezwane na rozprawie do wyjaśnienia swojej argumentacji skarżące uściśliły, że należy ją rozumieć w ten sposób, iż kwestionują one również legalność samego przepisu i że wobec tego podnoszą one zarzut niezgodności z prawem art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003.

116    Ponadto odpierają one argument Komisji dotyczący obowiązku przestrzegania przez nią zasady non bis in idem, ponieważ nie daje ona żadnej gwarancji, jeżeli chodzi o dokładność przy rozpoznaniu jednego lub kilku naruszeń. Podkreślają one w istocie, że problem pojawia się wcześniej, to znaczy w samym momencie stwierdzenia wystąpienia jednego lub kilku naruszeń.

117    W ramach zastrzeżenia drugiego skarżące podnoszą, że Komisja może nałożyć jedną grzywnę z tytułu różnych naruszeń, w przypadku kiedy ich przedmiotem są działania tego samego typu na różnych rynkach i kiedy uczestniczą w nich w znacznej mierze te same przedsiębiorstwa. Zdaniem skarżących oba te warunki są w niniejszej sprawie spełnione.

118    Skarżące twierdzą, że Komisja odeszła od swojej wcześniejszej praktyki bez żadnego uzasadnienia. Uważają bowiem, że w przypadku gdy Komisja rezygnuje z przysługującego jej uprawnienia do nałożenia jednej grzywny za kilka naruszeń, ma ona obowiązek, zgodnie z ogólnymi zasadami europejskiego prawa administracyjnego, uzasadnić nieskorzystanie z tego uprawnienia. Zdaniem skarżących Komisja naruszyła więc w niniejszej sprawie art. 253 WE.

119    Skarżące porównują następnie zaskarżoną decyzję z decyzją Komisji z dnia 21 listopada 2001 r. dotyczącą postępowania na podstawie art. 81 [WE] i art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/E‑1/37.512 – Witaminy) (Dz.U. 2003, L 6, s. 1, zwaną dalej „decyzją w sprawie Witaminy”). Zdaniem skarżących Komisja połączyła w niej grzywny z tytułu różnych naruszeń w jedną całościową grzywnę i wobec tego uznała za konieczne przestrzeganie górnej granicy 10% całkowitego obrotu. Kartele w niniejszej sprawie są zaś zdaniem skarżących, podobnie jak w decyzji w sprawie Witaminy, połączone przez ten sam kontekst materialny i „przestrzenno‑czasowy”.

120    W ramach zastrzeżenia trzeciego skarżące podnoszą, że pożądany przez Komisję skutek odstraszający został już osiągnięty poprzez nałożenie grzywny za naruszenie popełnione na rynku nici przemysłowych. Zdaniem skarżących Komisja powinna była wobec tego uwzględnić tę okoliczność przy ustalaniu wysokości grzywny z tytułu kartelu dotyczącego nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego.

121    Komisja odpiera te argumenty.

b)     Ocena Sądu

122    Zarzut podnoszony przez skarżące składa się w istocie z trzech zastrzeżeń, z których pierwsze dotyczy naruszenia zasady nulla poena sine lege, drugie – obowiązku nałożenia jednej grzywny z tytułu kilku naruszeń, a trzecie – pominięcia prawnych celów kary.

 W przedmiocie zastrzeżenia dotyczącego naruszenia zasady nulla poena sine lege i zarzutu niezgodności z prawem art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003

123    W pierwszej kolejności należy zbadać zarzut niezgodności z prawem art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 rozporządzenia nr 1/2003 podnoszony przez skarżące na trzech poziomach. Po pierwsze, uważają one w istocie, że samo pojęcie naruszenia zawarte w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 jest niejasne. Po drugie, wskazują one, że pojęcie jednolitego i ciągłego naruszenia także nie jest jasno określone i że Komisja może wobec tego arbitralnie wpływać na określenie wysokości grzywny poprzez podział rynków, na których stwierdzone zostały równoległe naruszenia. Po trzecie, podnoszą one, że karom przewidzianym w tym artykule również brak jest jasności.

124    Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału zasada legalności kar wynika z zasady pewności prawa, która stanowi ogólną zasadę prawa wspólnotowego i wymaga w szczególności, aby każde uregulowanie wspólnotowe było jasne i dokładne, w szczególności w przypadku, gdy nakłada ono lub dopuszcza nałożenie sankcji, po to aby zainteresowane osoby mogły poznać jednoznacznie swoje prawa i obowiązki, które z niego wynikają, i aby mogły w konsekwencji podjąć odpowiednie działania (zob. podobnie wyroki Trybunału: z dnia 9 lipca 1981 r. w sprawie 169/80 Gondrand i Garancini, Rec. s. 1931, pkt 17; z dnia 13 lutego 1996 r. w sprawie C‑143/93 van Es Douane Agenten, Rec. s. I‑431, pkt 27; wyrok Sądu z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie T‑279/02 Degussa przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑897, pkt 66).

125    Tę zasadę, która stanowi część tradycji konstytucyjnych wspólnych państwom członkowskim i która została ugruntowana w różnych umowach międzynarodowych, w szczególności w art. 7 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (zwanej dalej „EKPC”), muszą uwzględniać zarówno normy natury karnej, jak i szczególne instrumenty administracyjne nakładające lub dopuszczające nałożenie sankcji administracyjnych (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 18 listopada 1987 r. w sprawie 137/85 Maizena i in., Rec. s. 4587, pkt 15). Ma ona nie tylko zastosowanie do norm, które określają elementy składowe naruszenia, ale także do tych, które definiują konsekwencje wynikające z naruszenia tych norm (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 12 grudnia 1996 r. w sprawach połączonych C‑74/95 i C‑129/95 X, Rec. s. I‑6609, pkt 25; ww. w pkt 124 wyrok w sprawie Degussa przeciwko Komisji, pkt 67).

126    W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 7 ust. 1 EKPC:

„Nikt nie może być uznany za winnego popełnienia czynu polegającego na działaniu lub zaniechaniu działania, który według prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowił czynu zagrożonego karą w czasie jego popełnienia. Nie będzie również wymierzona kara surowsza od tej, którą można było wymierzyć w czasie, gdy czyn zagrożony karą został popełniony”.

127    Zdaniem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (zwanego dalej „ETPC”) z tego przepisu wynika, że ustawa musi jasno określać czyny zabronione i kary, którymi są one zagrożone. Warunek ten jest spełniony, jeśli zainteresowany na podstawie treści przepisu i w razie potrzeby na podstawie wykładni dokonanej przez sądy jest w stanie określić, jakie działania i zaniechania grożą pociągnięciem go do odpowiedzialności karnej (zob. wyrok ETPC z dnia 22 czerwca 2000 r. w sprawie Coëme i in. przeciwko Belgii, Recueil des arrêts et décisions, 2000‑VII, § 145) (ww. w pkt 124 wyrok w sprawie Degussa przeciwko Komisji, pkt 69).

128    Z orzecznictwa ETPC wynika, że w celu spełnienia wymogów określonych w art. 7 ust. 1 EKPC przepisy, na podstawie których są nałożone sankcje, nie muszą być tak dokładnie sformułowane, aby konsekwencje, które mogą wyniknąć z naruszenia tych przepisów, dały się przewidzieć z całkowitą pewnością (ww. w pkt 124 wyrok w sprawie Degussa przeciwko Komisji, pkt 71).

129    W istocie zgodnie z orzecznictwem ETPC istnienie niewyraźnych pojęć w przepisie nie prowadzi koniecznie do naruszenia art. 7 EKPC, a przyznanie przez ustawę uprawnień dyskrecjonalnych nie jest sprzeczne z wymogiem przewidywalności, pod warunkiem że zakres i zasady wykonywania tych uprawnień są wystarczająco jasno określone z uwagi na uzasadnione interesy, które wchodzą w grę, w celu zapewnienia jednostce odpowiedniej ochrony przed arbitralnością (zob. wyrok ETPC z dnia 25 lutego 1992 r. w sprawie Margareta i Roger Andersson przeciwko Szwecji, seria A, nr 226, § 75). W tym względzie poza tekstem samej ustawy ETPC bierze także pod uwagę, czy niedookreślone pojęcia, które zostały użyte, zostały sprecyzowane w utrwalonym i opublikowanym orzecznictwie (zob. wyrok ETPC z dnia 27 września 1995 r. w sprawie G. przeciwko Francji, seria A, nr 325‑B, § 25) (ww. w pkt 124 wyrok w sprawie Degussa przeciwko Komisji, pkt 72).

130    Jeśli chodzi o ważność art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 w świetle zasady legalności kar uznanej przez sąd wspólnotowy zgodnie ze wskazówkami udzielonymi przez EKPC i tradycjami konstytucyjnymi państw członkowskich, należy podkreślić, że wbrew twierdzeniom skarżących Komisja nie dysponuje nieograniczonym zakresem swobodnego uznania, po pierwsze, przy stwierdzaniu wystąpienia naruszeń reguł konkurencji, po drugie, przy określaniu, czy różne działania noszące znamiona naruszenia stanowiły jednolite i ciągłe naruszenie, czy też kilka niezależnych naruszeń oraz, po trzecie, przy ustalaniu wysokości grzywien z tytułu tych naruszeń.

131    W pierwszej kolejności naruszenia reguł konkurencji, z tytułu których Komisja może nałożyć grzywny na podstawie art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003, dotyczą wyłącznie art. 81 WE lub art. 82 WE. Skarżące niesłusznie utrzymują, że Komisja posiada nieograniczony zakres swobodnego uznania przy stwierdzaniu tego typu naruszeń. Po pierwsze, należy przypomnieć, że kwestia, czy przesłanki z art. 81 WE i art. 82 WE są spełnione, co do zasady podlega pełnej kontroli sądu wspólnotowego (zob. podobnie i przez analogię wyrok Trybunału z dnia 28 maja 1998 r. w sprawie C‑7/95 P Deere przeciwko Komisji, Rec. s. I‑3111, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo; wyrok Sądu z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie T‑99/04 AC‑Treuhand przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1501, pkt 144). Po drugie, chociaż prawdą jest, że w przypadku kiedy dokonanie takiego stwierdzenia wymaga przeprowadzenia złożonej oceny technicznej lub ekonomicznej, orzecznictwo przyznaje Komisji pewien zakres swobodnego uznania, nie jest on jednak w żadnym razie nieograniczony. Istnienie takiego zakresu swobodnego uznania nie oznacza bowiem, że Sąd powinien powstrzymać się od kontroli dokonanej przez Komisję interpretacji danych o tym charakterze. Sąd wspólnotowy powinien w szczególności dokonać nie tylko weryfikacji materialnej prawidłowości przytoczonych dowodów, ich wiarygodności i spójności, ale także kontroli, czy te dowody stanowią zbiór istotnych danych, które należy wziąć pod uwagę w celu oceny złożonej sytuacji, i czy mogą one stanowić poparcie dla wniosków wyciągniętych na ich podstawie (zob. ww. w pkt 54 wyrok w sprawie Microsoft przeciwko Komisji, pkt 88 i przytoczone tam orzecznictwo).

132    Skarżące nie twierdzą zresztą, że definicja jednego z typów naruszeń, do których odnosi się art. 81 WE, obejmującego „porozumienia między przedsiębiorstwami […], których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku, a w szczególności te, które polegają na […] ustalaniu w sposób bezpośredni lub pośredni cen zakupu lub sprzedaży albo innych warunków transakcji”, nie pozwoliła im stwierdzić, że kartele na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich oraz kartel na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego w EOG stanowią naruszenia w rozumieniu wspomnianego art. 81 WE, w związku z czym mogą prowadzić do pociągnięcia ich do odpowiedzialności.

133    W drugiej kolejności jeżeli chodzi o rzekomy brak kryteriów pozwalających stwierdzić, czy wystąpiło jednolite i ciągłe naruszenie, czy też kilka niezależnych naruszeń, trzeba przyznać, że wspomniane kryteria jako takie nie pojawiają się w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 ani w art. 81 WE. Jednakże pojęcie jednolitego i ciągłego naruszenia było używane i zostało doprecyzowane w utrwalonym i opublikowanym orzecznictwie. Kryteria takie jak tożsamość przedmiotu (ten sam cel wszystkich zachowań) i tożsamość podmiotów (te same zainteresowane przedsiębiorstwa, świadome tego, że działają we wspólnym celu), mające na celu ustalenie, czy popełnione naruszenia wpisują się w jeden „całościowy plan” i tym samym stanowią jednolite naruszenie, są od lat wypracowane w orzecznictwie, takim jak przywołane w pkt 89 powyżej.

134    Wobec tego Komisja może z obiektywnych powodów wszcząć odrębne postępowania, stwierdzić odrębne naruszenia i nałożyć kilka odrębnych grzywien (zob. podobnie ww. w pkt 93 wyrok w sprawie Tokai II, pkt 124).

135    W tym względzie z analizy zarzutu zmierzającego do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji (pkt 53 i nast. powyżej) wynika jasno, że kryteria zastosowane przez Komisję w celu stwierdzenia wystąpienia dwóch różnych naruszeń są kryteriami ustalonymi, wynikającymi z orzecznictwa.

136    Wprawdzie niektóre kryteria pozostawiają Komisji szeroki zakres swobodnego uznania, jednak właśnie kontrola tego uznania wykonywana przez sąd wspólnotowy pozwoliła, za pomocą utrwalonego i opublikowanego orzecznictwa, dookreślić niektóre pojęcia. Dotyczy to w szczególności definicji rynku produktowego i rynku geograficznego, która została zastosowana przez Komisję w niniejszej sprawie i w związku z którą Komisja musiała przeprowadzić złożoną ocenę o charakterze ekonomicznym. Jak zostało wykazane w ramach analizy zarzutu pierwszego (pkt 53 i nast. powyżej), Komisja musiała opierać się, korzystając z przysługującego jej swobodnego uznania, na kryteriach ustalonych w orzecznictwie, takich jak substytucyjność z punktu widzenia podaży i substytucyjność z punktu widzenia popytu.

137    Ponadto w celu zapewnienia przejrzystości i zwiększenia pewności prawa względem zainteresowanych przedsiębiorstw Komisja opublikowała komunikat w sprawie definicji rynku, w którym określiła kryteria stosowane przez nią przy definiowaniu rynku właściwego w każdym rozpatrywanym przypadku. W tym względzie, przyjmując takie reguły postępowania i ogłaszając poprzez ich publikację, że będzie je od tej pory stosować do przypadków w nich przewidzianych, Komisja sama ograniczyła swój zakres swobodnego uznania i nie może odejść od tych reguł bez narażania się, w stosownym przypadku, na sankcję za naruszenie ogólnych zasad prawa, takich jak zasada równego traktowania lub zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań. Poza tym komunikat w sprawie definicji rynku nie stanowi wprawdzie podstawy prawnej zaskarżonej decyzji, określa jednak w sposób ogólny i abstrakcyjny kryteria, jakie Komisja narzuciła sobie w celu stwierdzenia istnienia jednego lub kilku rynków, przy ustalaniu, czy dopuszczono się jednego lub kilku naruszeń, i w konsekwencji zapewnia tym przedsiębiorstwom pewność prawa (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 28 czerwca 2005 r. w sprawach połączonych C‑189/02 P, C‑202/02 P, od C‑205/02 P do C‑208/02 P i C‑213/02 P Dansk Rørindustri i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑5425, pkt 211, 213). Wynika stąd, że komunikat w sprawie definicji rynku przyczynił się do doprecyzowania granic swobodnego uznania przysługującego Komisji, wynikających już z art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003.

138    W tym względzie z ust. 4 i 5 komunikatu w sprawie definicji rynku wynika, że „Komisja oczekuje zwiększenia przejrzystości jej polityki oraz procesu podejmowania decyzji w obszarze polityki konkurencji” oraz że „[z]większona przejrzystość będzie powodowała również większą zdolność przedsiębiorstw oraz ich doradców do lepszego przewidywania prawdopodobieństwa, że Komisja podniesie obawy [wskaże na problemy z zakresu konkurencji] związane z poszczególnymi przypadkami. Przedsiębiorstwa mogłyby dlatego uwzględniać takie prawdopodobieństwo w ramach swoich wewnętrznych procedur podejmowania decyzji, przy rozważaniu, na przykład […] ustanawiania [zawierania] poszczególnych porozumień”.

139    W świetle przedstawionych powyżej informacji rozsądny uczestnik obrotu gospodarczego może zatem, w razie potrzeby zasięgając porady prawnej, przewidzieć w sposób wystarczająco dokładny metodę, którą posłuży się Komisja w celu stwierdzenia, w odniesieniu do określonych zachowań danego przedsiębiorstwa, wystąpienia jednolitego i ciągłego naruszenia bądź kilku niezależnych naruszeń.

140    W trzeciej kolejności w przedmiocie twierdzenia dotyczącego braku jasności kar przewidzianych w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003, trzeba stwierdzić, że – przeciwnie niż utrzymują skarżące – Komisja nie dysponuje nieograniczonym zakresem swobodnego uznania przy ustalaniu wysokości grzywien z tytułu naruszenia reguł konkurencji (zob. analogicznie ww. w pkt 124 wyrok w sprawie Degussa przeciwko Komisji, pkt 74).

141    Artykuł 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 ograniczają bowiem zakres swobodnego uznania Komisji. Po pierwsze, przepisy te przewidują obiektywne kryterium, zgodnie z którym dla każdego przedsiębiorstwa lub związków przedsiębiorstw nałożona grzywna nie może przekroczyć 10% obrotu. Wobec tego grzywna, jaka może zostać nałożona, ma górną granicę wyrażoną cyfrowo i w sposób bezwzględny, obliczaną dla każdego przedsiębiorstwa i każdego przypadku naruszenia, tak iż maksymalna kwota grzywny, która może zostać nałożona na dane przedsiębiorstwo, może być z góry określona. Po drugie, art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003, który uzupełnia art. 23 ust 2 tego rozporządzenia, nakłada na Komisję obowiązek ustalania grzywien z uwzględnieniem w każdym przypadku „oprócz wagi naruszenia, również okres[u] trwania tego naruszenia” (zob. analogicznie ww. w pkt 124 wyrok w sprawie Degussa przeciwko Komisji, pkt 75).

142    Wprawdzie obiektywne kryterium dotyczące górnej granicy grzywny i subiektywne kryteria dotyczące wagi i czasu trwania naruszenia pozostawiają Komisji szeroki zakres swobodnego uznania, jednak mamy tu do czynienia z kryteriami, które pozwalają Komisji na ustalanie sankcji z uwzględnieniem stopnia bezprawności spornego zachowania. Na tym etapie należy zatem stwierdzić, że art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1/2003, pozostawiając Komisji pewien zakres swobodnego uznania, określają kryteria i granice, którymi jest ona związana przy wykonywaniu swoich uprawnień w dziedzinie grzywien (zob. analogicznie ww. w pkt 124 wyrok w sprawie Degussa przeciwko Komisji, pkt 76).

143    Poza tym należy zauważyć, że w celu ustalenia grzywien na podstawie art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 Komisja musi przestrzegać ogólnych zasad prawa, a przede wszystkim zasad równego traktowania i proporcjonalności, jakie zostały rozwinięte w orzecznictwie Trybunału i Sądu (zob. analogicznie ww. w pkt 124 wyrok w sprawie Degussa przeciwko Komisji, pkt 77; wyrok z dnia 8 października 2008 r. w sprawie T‑69/04 Schunk i Schunk Kohlenstoff‑Technik przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2567, pkt 41).

144    Należy także dodać, że na podstawie art. 229 WE i art. 31 rozporządzenia nr 1/2003 Trybunałowi i Sądowi przysługuje nieograniczone prawo do orzekania w przedmiocie skarg wniesionych na decyzje Komisji, w których Komisja ustaliła grzywny, i mogą one nie tylko stwierdzić nieważność decyzji wydanych przez Komisję, ale także uchylić, obniżyć albo podwyższyć nałożoną grzywnę. Praktyka administracyjna Komisji jest poddana nieograniczonej kontroli sądu wspólnotowego (zob. analogicznie ww. w pkt 143 wyrok w sprawie Schunk i Schunk Kohlenstoff‑Technik przeciwko Komisji, pkt 41). Kontrola ta, wykonywana przez sąd wspólnotowy z poszanowaniem kryteriów, o których mowa w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1/2003, pozwoliła, poprzez utrwalone i opublikowane orzecznictwo, sprecyzować niedookreślone pojęcia, które mógł zawierać art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i które zostały powtórzone w art. 23 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1/2003 (zob. podobnie ww. w pkt 124 wyrok w sprawie Degussa przeciwko Komisji, pkt 79).

145    Poza tym na podstawie kryteriów wymienionych w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i, bardziej współcześnie, w art. 23 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1/2003 i sprecyzowanych w orzecznictwie Trybunału oraz Sądu Komisja wypracowała znaną i dostępną praktykę administracyjną. Chociaż praktyka decyzyjna Komisji nie stanowi sama w sobie ram prawnych dla grzywien w dziedzinie konkurencji (zob. wyrok Sądu z dnia 18 lipca 2005 r. w sprawie T‑241/01 Scandinavian Airlines System przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2917, pkt 87 i przytoczone tam orzecznictwo), Komisja zgodnie z zasadą równego traktowania nie może traktować porównywalnych sytuacji w różny sposób albo też różnych sytuacji w taki sam sposób, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione (wyrok Trybunału z dnia 13 grudnia 1984 r. w sprawie 106/83 Sermide, Rec. s. 4209, pkt 28; wyrok Sądu z dnia 14 maja 1998 r. w sprawie T‑311/94 BPB de Eendracht przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1129, pkt 309).

146    Ponadto należy zauważyć, że w celu zapewnienia przejrzystości i zwiększenia pewności prawa względem zainteresowanych przedsiębiorstw Komisja opublikowała wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 [EWWiS] (Dz.U. 1998, C 9, s. 3, zwane dalej „wytycznymi”), w których przedstawiła metodę obliczania, jaka wiąże ją w każdym rozpatrywanym przypadku. Rozważania przedstawione w pkt 137 powyżej w odniesieniu do komunikatu w sprawie definicji rynku dotyczą również wytycznych. Komisja sama ograniczyła bowiem swój zakres swobodnego uznania, przyjmując takie normy postępowania i ogłaszając poprzez ich publikację, że będzie je stosować od tej pory do przypadków w nich przewidzianych, i nie może odejść od tych norm bez narażania się, w stosownym przypadku, na sankcję za naruszenie ogólnych zasad prawa, takich jak zasada równego traktowania lub zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań. Poza tym wytyczne nie stanowią wprawdzie podstawy prawnej zaskarżonej decyzji, określają jednak w sposób ogólny i abstrakcyjny metodę, jaką Komisja narzuciła sobie dla celów ustalenia kwoty grzywien nakładanych w zaskarżonej decyzji i w konsekwencji zapewniają przedsiębiorstwom pewność prawa (ww. w pkt 137 wyrok w sprawach połączonych Dansk Rørindustri i in. przeciwko Komisji, pkt 211, 213). Wynika stąd, że wydanie wytycznych przez Komisję, które wpisuje się w ramy prawne wyznaczone przez art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i, bardziej współcześnie, przez art. 23 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1/2003, przyczyniło się do doprecyzowania granic swobodnego uznania przysługującego jej już na podstawie tych przepisów (zob. podobnie i analogicznie ww. w pkt 124 wyrok w sprawie Degussa przeciwko Komisji, pkt 82).

147    W świetle przedstawionych powyżej informacji rozsądny uczestnik obrotu gospodarczego może zatem, w razie potrzeby zasięgając porady prawnej, przewidzieć w sposób wystarczająco dokładny metodę i rząd wielkości grzywien, które mu grożą za określone zachowanie. Fakt, że nie może on z góry dokładnie wiedzieć, jakiego rzędu grzywny Komisja nałoży w każdym konkretnym przypadku, nie stanowi naruszenia zasady legalności kar, ponieważ z uwagi na wagę naruszeń, które Komisja musi karać, cele represyjne i odstraszające uzasadniają sytuację, w której przedsiębiorstwa nie mogą ocenić korzyści, jakie odniosłyby z uczestnictwa w naruszeniu, uwzględniając z góry kwotę grzywny, która zostałaby nałożona na nie z powodu bezprawnego zachowania (ww. w pkt 124 wyrok w sprawie Degussa przeciwko Komisji, pkt 83; ww. w pkt 143 wyrok w sprawie Schunk i Schunk Kohlenstoff‑Technik przeciwko Komisji, pkt 45).

148    Nawet jeśli przedsiębiorstwa nie są w stanie z góry dokładnie wiedzieć, jakiego rzędu grzywny Komisja nałoży w każdym konkretnym przypadku, należy zauważyć, że zgodnie z art. 253 WE Komisja, nakładając grzywnę, pomimo powszechnie znanych okoliczności wydania decyzji, ma obowiązek przedstawić uzasadnienie, zwłaszcza co do wysokości nałożonej grzywny i metody zastosowanej przy jej ustaleniu. To uzasadnienie powinno przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie Komisji, pozwalając zainteresowanym poznać motywy podjętej decyzji i ocenić celowość jej zaskarżenia do sądu wspólnotowego, a sądowi wspólnotowemu – dokonać w razie potrzeby jej kontroli (ww. w pkt 124 wyrok w sprawie Degussa przeciwko Komisji, pkt 84; ww. w pkt 143 wyrok w sprawie Schunk i Schunk Kohlenstoff‑Technik przeciwko Komisji, pkt 46).

149    W drugiej kolejności w odniesieniu do argumentu dotyczącego wystąpienia pojedynczego naruszenia i wynikającego stąd przekroczenia górnej granicy 10% obrotu należy najpierw przypomnieć, że badanie zarzutu zmierzającego do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji wykazało, iż Komisja prawidłowo ustaliła wystąpienie dwóch odrębnych naruszeń. Tymczasem, jak zostało to przypomniane w pkt 94 powyżej, stwierdzenie wielu naruszeń może powodować nałożenie wielu odrębnych grzywien mieszczących się za każdym razem w granicach określonych przez art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003. Wobec tego Komisja mogła a priori nałożyć grzywnę za każde z naruszeń i nie była na pierwszy rzut oka zobowiązana do nałożenia jednej całościowej grzywny.

150    Należy następnie ustalić, czy łączna kwota grzywien nałożonych na przedsiębiorstwo będące sprawcą wielu naruszeń może przekroczyć górną granicę 10%. W tym względzie trzeba przypomnieć, że art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 stanowią, iż w przypadku każdego przedsiębiorstwa i związku przedsiębiorstw biorącego udział w naruszeniu grzywna nie może przekroczyć 10% całkowitego obrotu uzyskanego w poprzedzającym roku obrotowym. Powyższe przepisy nie odnoszą się do sumy różnych grzywien nałożonych na jedno przedsiębiorstwo. Jeżeli skarżące rzeczywiście popełniły odrębne naruszenia, to fakt, czy naruszenia te zostały ustalone w kilku decyzjach, czy też w jednej decyzji, pozostaje bez znaczenia, a jedyną istotną kwestią jest to, czy rzeczywiście chodzi o odrębne naruszenia. Wobec tego kwalifikacja niektórych bezprawnych działań jako jednego i tego samego naruszenia lub jako wielu naruszeń ma, co do zasady, wpływ na sankcję, która może zostać nałożona, ponieważ stwierdzenie wielu naruszeń może powodować nałożenie wielu odrębnych grzywien mieszczących się za każdym razem w granicach określonych przez art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 (zob. podobnie i analogicznie ww. w pkt 93 wyrok w sprawie Tokai II, pkt 118; ww. w pkt 91 wyrok w sprawach połączonych BASF przeciwko Komisji, pkt 158).

151    Wynika z tego, że nakładając dwie grzywny, których kwoty łącznie przekraczają górną granicę 10% obrotu skarżących, Komisja nie naruszyła zasady nulla poena sine lege.

152    Z całości powyższych rozważań wynika, że zastrzeżenie dotyczące naruszenia zasady nulla poena sine lege i zarzut niezgodności z prawem art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 winny zostać oddalone.

 W przedmiocie zastrzeżenia dotyczącego obowiązku nałożenia jednej grzywny z tytułu kilku naruszeń

153    Należy oddalić argument przedstawiony przez skarżące tytułem ewentualnym, zgodnie z którym nawet w razie wystąpienia dwóch odrębnych naruszeń nałożona zostać powinna jedna jedyna całościowa grzywna.

154    Z orzecznictwa rzeczywiście wynika, iż Komisja może nałożyć jedną grzywnę z tytułu różnych naruszeń (wyroki Sądu: z dnia 6 października 1994 r. w sprawie T‑83/91 Tetra Pak przeciwko Komisji, Rec. s. II‑755, pkt 236; z dnia 15 marca 2000 r. w sprawach połączonych T‑25/95, T‑26/95, od T‑30/95 do T‑32/95, od T‑34/95 do T‑39/95, od T‑42/95 do T‑46/95, T‑48/95, od T‑50/95 do T‑65/95, od T‑68/95 do T‑71/95, T‑87/95, T‑88/95, T‑103/95 i T‑104/95 Cimenteries CBR i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑491, pkt 4761; z dnia 30 września 2003 r. w sprawie T‑203/01 Michelin przeciwko Komisji, Rec. s. II‑4071, pkt 265).

155    Chodzi jednak wyłącznie o możliwość, z której Komisja skorzystała w pewnych okolicznościach, w szczególności w przypadku naruszeń wpisujących się w spójną, całościową strategię (zob. podobnie ww. w pkt 154 wyroki: w sprawach połączonych Cimenteries CBR i in. przeciwko Komisji, pkt 4761–4764; w sprawie Tetra Pak przeciwko Komisji, pkt 236), w przypadku wystąpienia jednolitości naruszeń (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 7 czerwca 1983 r. w sprawach połączonych od 100/80 do 103/80 Musique diffusion française i in. przeciwko Komisji, Rec. s. 1825, pkt 127) lub w przypadku, kiedy przedmiotem naruszeń stwierdzonych w decyzji Komisji były działania tego samego typu na różnych rynkach, na przykład ustalanie cen i wysokości limitów oraz wymiana informacji, i kiedy uczestniczyły w nich w znacznej mierze te same przedsiębiorstwa (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 6 kwietnia 1995 r. w sprawie T‑144/89 Cockerill Sambre przeciwko Komisji, Rec. s. II‑947, pkt 92). Analiza zarzutu pierwszego wykazała, że takie okoliczności nie miały miejsca w niniejszej sprawie.

156    Orzecznictwo to nie świadczy ponadto o istnieniu wcześniejszej praktyki Komisji, która zobowiązywałaby Komisję do automatycznego korzystania z możliwości nałożenia jednej grzywny w przypadku wielu naruszeń lub która zobowiązywałaby Komisję do umotywowania faktu nieskorzystania z takiej możliwości. Wspomniane orzecznictwo wskazuje raczej, że praktyka nakładania jednej grzywny stanowi wyjątek, gdyż jest stosowana wyłącznie w pewnych okolicznościach.

157    W tym względzie decyzje Komisji, na które powołują się skarżące, również nie wykazują istnienia takiej praktyki. Zarówno bowiem w decyzji Komisji z dnia 10 października 2001 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 81 [WE] (sprawa COMP/36.264 – Mercedes‑Benz) (Dz.U. 2002, L 257, s. 1), w szczególności w jej pkt 253, jak i w ww. w pkt 119 decyzji w sprawie Witaminy (pkt 711, 775) różne stwierdzone naruszenia były podstawą wymierzenia różnych kwot grzywny, które zostały następnie zsumowane w celu określenia całkowitej kwoty grzywny. Postępowanie Komisji polegało więc na nałożeniu wielu grzywien, które następnie zostały zsumowane. W każdym razie wcześniejsza praktyka decyzyjna Komisji nie stanowi sama w sobie ram prawnych dla grzywien w dziedzinie konkurencji, gdyż ramy te określone są wyłącznie w rozporządzeniu nr 17, rozporządzeniu nr 1/2003 oraz w wytycznych (zob. podobnie i analogicznie wyrok Sądu z dnia 20 marca 2002 r. w sprawie T‑23/99 LR AF 1998 przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1705, pkt 234; ww. w pkt 154 wyrok w sprawie Michelin przeciwko Komisji, pkt 254).

158    W konsekwencji należy oddalić argument wywiedziony z domniemanej wcześniejszej praktyki Komisji polegającej, po pierwsze, na nakładaniu tylko jednej jedynej całościowej grzywny w przypadku odrębnych naruszeń i, po drugie, na stosowaniu górnej granicy 10% całkowitego obrotu danego przedsiębiorstwa do ostatecznej kwoty grzywny wynikającej ze zsumowania różnych grzywien nałożonych z tytułu każdego odrębnego naruszenia popełnionego przez to przedsiębiorstwo.

 W przedmiocie zastrzeżenia dotyczącego pominięcia prawnych celów kary

159    Skarżące niesłusznie utrzymują, że przy nakładaniu grzywny z tytułu kartelu na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego w EOG Komisja powinna była uwzględnić skutek odstraszający osiągnięty poprzez nałożenie grzywny z tytułu kartelu na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich.

160    Celem odstraszającego skutku, do którego osiągnięcia Komisja jest uprawniona przy ustalaniu wysokości grzywny, jest bowiem zapewnienie przestrzegania przez przedsiębiorstwa reguł konkurencji określonych w traktacie dla ich działań we Wspólnocie Europejskiej lub w EOG (wyrok Sądu z dnia 29 listopada 2005 r. w sprawie T‑64/02 Heubach przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑5137, pkt 181). W przypadku wielu naruszeń Komisja ma prawo uważać, że cel ten nie zostanie osiągnięty poprzez nałożenie tylko jednej grzywny za jedno z naruszeń.

161    W związku z tym to zastrzeżenie musi zostać oddalone.

162    Z całości powyższych rozważań wynika, że zarzut dotyczący nieprzestrzegania górnej granicy kary przewidzianej w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 23 rozporządzenia nr 1/2003 należy oddalić jako bezzasadny.

2.     W przedmiocie podniesionego przez skarżące zarzutu dotyczącego naruszenia zasad równego traktowania i proporcjonalności przy nakładaniu grzywny

a)     Argumenty stron

163    Skarżące podnoszą liczne zastrzeżenia na poparcie zarzutu dotyczącego nieproporcjonalnego charakteru grzywny i naruszenia zasady równego traktowania przy nakładaniu grzywny.

164    Po pierwsze, w odniesieniu do naruszenia zasady proporcjonalności, skarżące podnoszą, w pierwszej kolejności, że Komisja nie uwzględniła istotnych różnic w zakresie wielkości ukaranych przedsiębiorstw przy wymierzaniu grzywien, podczas gdy wytyczne do tego ją zobowiązują. Zdaniem skarżących Komisja błędnie odniosła się wyłącznie do obrotu osiągniętego przez przedsiębiorstwa na rynku, którego dotyczyło naruszenie. Z tego względu grzywna nałożona na skarżące stanowi 13,7% wartości ich światowego obrotu, podczas gdy grzywna nałożona na Coats stanowi tylko 2,3% wartości jej światowego obrotu. W porównaniu z dużymi konkurentami, takimi jak Coats, Amann uważa się za zaledwie średnie przedsiębiorstwo.

165    W drugiej kolejności zasada proporcjonalności została zdaniem skarżących naruszona poprzez fakt, że zasada równości kary wyrażona w pkt 1A akapit siódmy wytycznych również została naruszona. Według skarżących Komisja nie uwzględniła sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw ani ich możliwości w zakresie zapłaty, która powinna być oceniana na podstawie wartości ich całkowitego obrotu.

166    W trzeciej kolejności „system ryczałtowy” wprowadzony przez wytyczne jest zdaniem skarżących wyjątkowo niekorzystny dla małych i średnich przedsiębiorstw, co potwierdza członek Komisji odpowiedzialny za sprawy konkurencji, podobnie jak sama Komisja.

167    W czwartej kolejności skarżące uważają, że nałożona na nie grzywna jest całkowicie nieproporcjonalna do rozmiarów rynku. Zdaniem skarżących Komisja naruszyła w ten sposób zasadę odpowiedniego charakteru kary oraz zasadę proporcjonalności. Skarżące przypominają bowiem, że decyzje nakładające grzywnę mają cel zarówno karzący, jak i zapobiegawczy, i że wobec tego kary nie mogą wykraczać ponad to, co jest niezbędne dla zapewnienia „resocjalizacji” sprawcy. W ich opinii im bardziej wartość obrotu, którego dotyczy naruszenie, jest ograniczona w stosunku do wartości całkowitego obrotu przedsiębiorstwa, tym bardziej wysokość grzywny powinna odbiegać od górnej granicy 10%.

168    Po drugie, skarżące powołują się, w oparciu o dane liczbowe, na fakt, iż sposób potraktowania ich w porównaniu z Coats narusza zasadę równego traktowania, zarówno w odniesieniu do kwoty podstawowej grzywny, jak i jej ostatecznej wysokości. Ich zdaniem Komisja w żaden sposób nie uwzględniła ograniczonej wielkości Amanna w wymiarze bezwzględnym, oraz, w odniesieniu do nici przemysłowych, w wymiarze stosunkowym i tym samym naruszyła prawo, zaliczając ją do tej samej grupy co Coats. Co więcej, Komisja sama oparła się na założeniu wiodącej pozycji Coats, ale nie wskazała w zaskarżonej decyzji, w jaki sposób zostało to przez nią uwzględnione.

169    Zdaniem skarżących Komisja ma obowiązek uwzględnić wielkość pozostałych ukaranych przedsiębiorstw, ponieważ wielkość i pozycja ekonomiczna przedsiębiorstw stanowią równoważne elementy oceny, które powinny zostać, obok innych kryteriów, wzięte pod uwagę przy określaniu wysokości grzywny.

170    Komisja odpiera ten zarzut.

b)     Ocena Sądu

 W przedmiocie naruszenia zasady proporcjonalności

171    Należy przypomnieć, że zasada proporcjonalności wymaga, aby akty wydawane przez instytucje wspólnotowe nie przekraczały granic tego, co jest stosowne i konieczne do realizacji wyznaczonego celu. W przypadku obliczania grzywien waga naruszeń musi zostać ustalona na podstawie licznych elementów, przy czym żadnemu z nich nie należy przypisywać nieproporcjonalnie dużego znaczenia w porównaniu z innymi elementami oceny. Zasada proporcjonalności oznacza w tej sytuacji, że Komisja powinna ustalić grzywnę proporcjonalnie do czynników uwzględnionych w ocenie wagi naruszenia i w tym celu musi ocenić te czynniki w sposób spójny i obiektywnie uzasadniony (wyrok Sądu z dnia 27 września 2006 r. w sprawie T‑43/02 Jungbunzlauer przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3435, pkt 226–228).

–       W przedmiocie argumentu dotyczącego nieuwzględnienia rozmiarów rynku

172    Skarżące niesłusznie zarzucają Komisji, że ustaliła grzywny nieproporcjonalne do rozmiarów rozpatrywanych rynków.

173    Należy bowiem przypomnieć, że zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 Komisja może nakładać na przedsiębiorstwa grzywny, których kwota nie przekracza 10% obrotu uzyskanego w poprzedzającym roku obrotowym przez każde z przedsiębiorstw uczestniczących w naruszeniu. W celu określenia kwoty grzywny wewnątrz tych granic należy uwzględnić, zgodnie z art. 23 ust. 3, wagę i czas trwania naruszenia. Ponadto zgodnie z wytycznymi Komisja określa kwotę wyjściową w zależności od wagi naruszenia, mając na uwadze jego charakter, rzeczywisty wpływ na rynek tam, gdzie może to być zmierzone, oraz rozmiar rynku geograficznego.

174    Tak więc ani rozporządzenie nr 1/2003, ani wytyczne nie przewidują, że kwota grzywien winna zostać ustalona bezpośrednio w zależności od rozmiaru rynku, którego dotyczy naruszenie, jako że czynnik ten jest tylko jednym z istotnych elementów. Owe ramy prawne nie nakładają więc jako takie na Komisję obowiązku uwzględnienia niewielkiego rozmiaru rynku produktowego (zob. analogicznie wyrok Sądu z dnia 27 września 2006 r. w sprawie T‑322/01 Roquette Frères przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3137, pkt 148).

175    Jednakże zgodnie z orzecznictwem przy ocenie wagi naruszenia Komisja musi uwzględnić liczne elementy, których charakter i znaczenie różnią się w zależności od rodzaju spornego naruszenia i szczególnych okoliczności tego naruszenia (ww. w pkt 155 wyrok w sprawach połączonych Musique diffusion française i in. przeciwko Komisji, pkt 120). Nie można wykluczyć, że wśród wspomnianych elementów świadczących o wadze naruszenia może w pewnych przypadkach znajdować się rozmiar właściwego rynku produktowego.

176    W konsekwencji, o ile rozmiar rynku może stanowić element, który należy wziąć pod uwagę w celu ustalenia wagi naruszenia, o tyle jego znaczenie różni się w zależności od szczególnych okoliczności spornego naruszenia.

177    W niniejszej sprawie naruszenie na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego polegało przede wszystkim na ustaleniu docelowych cen produktów podstawowych sprzedawanych europejskim klientom z sektora motoryzacyjnego, na wymianie informacji o cenach stosowanych wobec niektórych klientów, na porozumieniu w sprawie ustalenia docelowych cen minimalnych dla tych klientów oraz na porozumieniu zmierzającym do unikania konkurowania ze sobą cenami na korzyść wyznaczonego dostawcy (zaskarżona decyzja, motywy 215 i 420). Naruszenie na rynku nici przemysłowych polegało natomiast głównie na wymianie istotnych informacji o cennikach lub cenach dla klienta, porozumiewaniu się w przedmiocie podwyżek cen lub cen docelowych, na unikaniu konkurowania ze sobą cenami na korzyść wyznaczonego dostawcy i na podziale klientów między siebie (zaskarżona decyzja, motywy 99–125, 345).

178    Takie praktyki stanowią ograniczenia horyzontalne typu „kartel cenowy” w rozumieniu wytycznych i wobec tego są z natury „bardzo poważne”. Należy w tym względzie podkreślić, że skarżące nie podważają, po pierwsze, bardzo poważnego charakteru naruszenia popełnianego przez dwa lata na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego na terytorium EOG ani, po drugie, bardzo poważnego charakteru naruszenia popełnianego przez ponad dziesięć lat na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich. W tej sytuacji niewielkie rozmiary rynków właściwych – zakładając, że zostałyby potwierdzone – nie mają większego znaczenia wobec całokształtu innych elementów potwierdzających wagę naruszenia.

179    W każdym razie należy mieć na względzie okoliczność, że według Komisji naruszenia powinny zostać uznane za bardzo poważne w rozumieniu wytycznych, zgodnie z którymi w takim przypadku Komisja może „rozważyć” kwotę wyjściową przekraczającą 20 mln EUR. Tymczasem, w odniesieniu do naruszenia na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego, Komisja przyjęła kwotę wyjściową, ustaloną na podstawie wagi naruszenia, w wysokości 5 mln EUR w przypadku skarżących i 1,3 mln EUR w przypadku pozostałych przedsiębiorstw (zaskarżona decyzja, motywy 432–435). Podobnie, w odniesieniu do naruszenia na rynku nici przemysłowych, Komisja przyjęła kwotę wyjściową w wysokości 14 mln EUR w przypadku przedsiębiorstw wchodzących w skład pierwszej kategorii (wśród nich Amann), 5,2 mln EUR w przypadku przedsiębiorstwa należącego do drugiej kategorii, 2,2 mln EUR w przypadku przedsiębiorstw zaliczonych do kategorii trzeciej i 0,1 mln EUR w przypadku przedsiębiorstwa z czwartej kategorii (zaskarżona decyzja, motyw 358).

180    Wynika z tego, że kwoty wyjściowe, które posłużyły jako punkt wyjścia dla ustalenia grzywien nałożonych na skarżące, odpowiadały kwocie znacząco niższej od tej, którą, na mocy wytycznych, Komisja mogła „rozważyć” w przypadku bardzo poważnego naruszenia.

181    W świetle tych rozważań należy oddalić argument skarżących dotyczący nieproporcjonalnego charakteru grzywien nałożonych na skarżące w stosunku do rozmiarów, po pierwsze, rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego w EOG i, po drugie, rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich.

–       W przedmiocie argumentu dotyczącego uwzględnienia wyłącznie obrotu na rynkach, których dotyczyły naruszenia

182    Skarżące błędnie powołują się na naruszenie zasady proporcjonalności w oparciu o domniemany zarzut, że Komisja przy ustalaniu kwot wyjściowych grzywien oparła się wyłącznie na obrotach przedsiębiorstw na rynkach właściwych dla danych produktów oraz że w ten sposób nie uwzględniła ona różnicy w wielkości przedmiotowych przedsiębiorstw.

183    Po pierwsze, w odniesieniu do stawianego Komisji zarzutu, iż oparła się wyłącznie na obrotach danych przedsiębiorstw na rozpatrywanych rynkach, należy zauważyć, że w celu ustalenia kwot wyjściowych grzywien, określonych na podstawie wagi naruszenia, Komisja uznała za konieczne zróżnicowane potraktowanie przedsiębiorstw zamieszanych w kartele w celu uwzględnienia ich rzeczywistych możliwości ekonomicznych w zakresie poważnego naruszenia konkurencji oraz ustalenie grzywny na poziomie zapewniającym wystarczający skutek odstraszający. Komisja dodała, że konieczne było uwzględnienie określonego znaczenia każdego przedsiębiorstwa, a tym samym rzeczywistego wpływu jego niezgodnego z prawem zachowania na konkurencję. Aby ocenić te elementy, Komisja postanowiła oprzeć się na wysokości obrotu osiągniętego przez każde z przedsiębiorstw na rynkach właściwych dla produktów objętych kartelem.

184    W konsekwencji, jak wskazano w pkt 179 powyżej, Komisja podzieliła ukarane przedsiębiorstwa na dwie kategorie, jeżeli chodzi o naruszenie na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego. Skarżące, ze względu na ich obroty w wysokości 8,55 mln EUR, zostały zaklasyfikowane do pierwszej kategorii. Oxley, Coats i Barbour, ze względu na ich obroty mieszczące się między 1 i 3 mln EUR, zostały zaliczone do drugiej kategorii. Jeżeli chodzi o naruszenie na rynku nici przemysłowych, Komisja podzieliła przedsiębiorstwa na cztery kategorie. Amann i Coats, ze względu na ich obroty mieszczące się między 14 i 18 mln EUR, zostały zaklasyfikowane do pierwszej kategorii. BST, ze względu na obrót mieszczący się między 5 i 8 mln EUR, została zaliczona do drugiej kategorii. Gütermann, Barbour i Bieze Stork, ze względu na ich obroty mieszczące się między 2 i 4 mln EUR, zostały zaliczone do trzeciej kategorii, a Zwicky, ze względu na obrót mieszczący się między 0 i 1 mln EUR, została zaliczona do kategorii czwartej.

185    W oparciu o powyższe rozumowanie Komisja przyjęła kwotę wyjściową, określoną na podstawie wagi naruszenia, w wysokości 5 mln EUR w przypadku skarżących w odniesieniu do pierwszego naruszenia (zaskarżona decyzja, motywy 432–435) i w wysokości 14 mln EUR w przypadku Amanna w odniesieniu do drugiego naruszenia (zaskarżona decyzja, motywy 356–358).

186    Przede wszystkim należy zauważyć, że wytyczne nie przewidują obliczania kwot grzywien na podstawie obrotu całkowitego lub obrotu osiągniętego przez przedsiębiorstwa na rozpatrywanym rynku. Pod warunkiem że dokonany przez Komisję wybór nie jest dotknięty oczywistym błędem w ocenie, wytyczne nie stoją jednak na przeszkodzie uwzględnieniu wysokości tych obrotów przy ustalaniu kwoty grzywny celem poszanowania ogólnych zasad prawa wspólnotowego i w sytuacji gdy wymagają tego okoliczności (wyrok Sądu z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawach połączonych T‑236/01, T‑239/01, od T‑244/01 do T‑246/01, T‑251/01 i T‑252/01 Tokai Carbon i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1181, zwany dalej „wyrokiem w sprawie Tokai I”, pkt 195). Wysokość obrotu może więc być brana pod uwagę przy uwzględnianiu elementów oceny, takich jak rzeczywiste możliwości ekonomiczne sprawców naruszenia w zakresie wyrządzenia znacznej szkody innym podmiotom obecnym na rynku, w szczególności konsumentom, oraz określenie wysokości grzywny na poziomie zapewniającym jej wystarczająco odstraszający charakter. Komisja może również wziąć go pod uwagę przy ocenie określonego znaczenia, a tym samym rzeczywistego wpływu zachowania o znamionach naruszenia każdego z przedsiębiorstw na konkurencję, w szczególności tam, gdzie istnieje znaczna dysproporcja między wielkością przedsiębiorstw popełniających naruszenie tego samego typu (wyrok Sądu z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie T‑220/00 Cheil Jedang przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2473, pkt 82).

187    W odniesieniu do wyboru, jakiego Komisja może dokonać pomiędzy jednym lub drugim rodzajem obrotu, z orzecznictwa wynika, że w ramach dokonywanej w celu ustalenia kwoty grzywny z tytułu naruszenia wspólnotowych reguł konkurencji analizy rzeczywistych możliwości ekonomicznych przedsiębiorstw uczestniczących w naruszeniu w zakresie spowodowania istotnego uszczerbku dla konkurencji, która wymaga zbadania rzeczywistego znaczenia tych przedsiębiorstw na dotkniętym naruszeniem rynku, to jest ich wpływu na ten rynek, całkowity obrót daje tylko niepełny obraz rzeczywistości. Nie można bowiem wykluczyć, że dla przedsiębiorstwa o dużym potencjale, które prowadzi bardzo różnorodną działalność, działalność na danym rynku produktowym ma charakter wyłącznie uboczny. Podobnie nie można wykluczyć, że przedsiębiorstwo, które ma silną pozycję na pozawspólnotowym rynku geograficznym, posiada słabą pozycję na rynku wspólnotowym lub na rynku EOG. W takich wypadkach samo osiąganie przez dane przedsiębiorstwo wysokich globalnych obrotów wcale nie musi oznaczać, że ma ono znaczący wpływ na rynek, którego dotyczy naruszenie. Z tego względu, o ile prawdą jest, że wartość obrotów osiągniętych przez przedsiębiorstwo na rozpatrywanych rynkach nie jest okolicznością rozstrzygającą przy ustalaniu, czy dane przedsiębiorstwo jest podmiotem o dużym potencjale ekonomicznym, jest to jednak okoliczność istotna przy określaniu wpływu, jaki przedsiębiorstwo to mogło wywierać na rynek (zob. podobnie wyroki Sądu z dnia 29 listopada 2005 r.: w sprawie T‑52/02 SNCZ przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑5005, pkt 65; w sprawie T‑62/02 Union Pigments przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑5057, pkt 152).

188    Podobnie z utrwalonego orzecznictwa wynika, że część obrotu uzyskana ze sprzedaży towarów, których dotyczy naruszenie, może być dokładną wskazówką co do rozmiaru naruszenia na danym rynku (ww. w pkt 186 wyrok w sprawie Cheil Jedang przeciwko Komisji, pkt 91; wyrok z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie T‑224/00 Archer Daniels Midland i Archer Daniels Midland Ingredients przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2597, pkt 196). Ów obrót w sposób właściwy wskazuje bowiem zakres odpowiedzialności każdego przedsiębiorstwa na wspomnianych rynkach, jako że stanowi okoliczność obiektywną, która pozwala na dokładne określenie szkodliwości tej praktyki dla normalnej konkurencji i jest wobec tego dobrym wskaźnikiem możliwości każdego przedsiębiorstwa w zakresie wyrządzenia szkody.

189    Zważywszy na powyższe rozważania, Komisja nie naruszyła zasady proporcjonalności poprzez potraktowanie w sposób uprzywilejowany, przy ustalaniu kwot wyjściowych przyjętych przy obliczaniu grzywien nałożonych na skarżące, obrotów osiągniętych na rozpatrywanych rynkach i uzyskanych ze sprzedaży danych produktów.

190    Po drugie, w świetle tych rozważań postawiony Komisji zarzut, że przy ustalaniu kwoty grzywien nie uwzględniła wielkości przedsiębiorstw określonej w oparciu o ich całkowite obroty, również jest nietrafny.

191    Należy bowiem przypomnieć, że wytyczne przewidują, iż konieczne jest wzięcie pod uwagę rzeczywistych ekonomicznych możliwości sprawców naruszenia w zakresie wyrządzenia znaczących szkód innym podmiotom obecnym na rynku, w szczególności konsumentom, i ustalenie grzywny na takim poziomie, który zapewni jej wystarczająco odstraszający charakter (pkt 1A akapit czwarty). Owe wytyczne stanowią też, że w przypadku gdy w naruszeniu uczestniczy kilka przedsiębiorstw, takim jak kartel, może wystąpić potrzeba ważenia ogólnej kwoty wyjściowej w celu uwzględnienia określonego znaczenia, a tym samym rzeczywistego wpływu zachowania o znamionach naruszenia każdego z przedsiębiorstw na konkurencję, w szczególności tam, gdzie istnieje znaczna dysproporcja pomiędzy wielkością przedsiębiorstw popełniających naruszenie tego samego typu, i potrzeba dostosowania w związku z tym ogólnej kwoty wyjściowej do szczególnych cech każdego z przedsiębiorstw (pkt 1A akapit szósty) (ww. w pkt 186 wyrok w sprawie Cheil Jedang przeciwko Komisji, pkt 81).

192    Ponadto, jak zostało to wskazane w pkt 186 powyżej, wytyczne nie przewidują obliczania kwot grzywien na podstawie obrotu całkowitego ukaranych przedsiębiorstw, ale nie stoją na przeszkodzie, przy zachowaniu warunków określonych w tymże punkcie niniejszego wyroku, uwzględnieniu takiego obrotu celem dokonania tego obliczenia.

193    W niniejszym przypadku, jak wskazano w pkt 183–189 powyżej, decyzja Komisji, aby odnieść się do obrotu na właściwych rynkach w celu określenia możliwości każdego przedsiębiorstwa w zakresie wyrządzenia szkody, była spójna i obiektywnie uzasadniona. W tym względzie Komisja działała też w celu odstraszającym, gdyż jasno wskazała, że bardziej surowo ukarze przedsiębiorstwa uczestniczące w kartelu na rynku, na którym miały one istotne znaczenie.

194    Wynika z tego, iż oddalony musi zostać również argument dotyczący nieproporcjonalności grzywien do obrotów całkowitych uzyskanych przez poszczególne skarżące. Skarżące nie mogą bowiem skutecznie powołać się na nieproporcjonalność ostatecznej kwoty nałożonej na nie grzywny, jako że kwota wyjściowa ich grzywien jest uzasadniona w świetle przyjętych przez Komisję kryteriów oceny znaczenia każdego z przedsiębiorstw na właściwym rynku (zob. podobnie wyroki Sądu: z dnia 20 marca 2002 r. w sprawie T‑23/99 LR AF 1998 przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1705, pkt 304; z dnia 5 grudnia 2006 r. w sprawie T‑303/02 Westfalen Gassen Nederland przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑4567, pkt 185).

–       W przedmiocie „systemu ryczałtowego” przewidzianego w wytycznych

195    Krytyczne uwagi skarżących wobec „systemu ryczałtowego” przewidzianego w wytycznych są nietrafne.

196    Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem metoda ustalania kwoty grzywien nakładanych na różnych uczestników kartelu polegająca na przypisaniu członków kartelu do kilku kategorii, czego wynikiem jest zryczałtowanie kwoty wyjściowej grzywien ustalonej dla przedsiębiorstw wchodzących w skład jednej kategorii, aczkolwiek prowadzi do pominięcia różnic wielkości pomiędzy przedsiębiorstwami z jednej kategorii, nie jest niedopuszczalna, o ile przestrzegane są zasady proporcjonalności i równego traktowania (wyroki Sądu: z dnia 19 marca 2003 r. w sprawie T‑213/00 CMA CGM i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑913, pkt 385; z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie T‑26/02 Daiichi Pharmaceutical przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑713, pkt 83–85; z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie T‑15/02 BASF przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑497, pkt 150). O ile zasady te są przestrzegane, nie jest rzeczą Sądu wypowiadać się w przedmiocie stosowności tego systemu, nawet przy założeniu, że może on być niekorzystny dla mniejszych przedsiębiorstw. Sąd – w ramach kontroli legalności korzystania przez Komisję z przysługującego jej w tej dziedzinie swobodnego uznania – powinien bowiem ograniczyć się do sprawdzenia, czy podział członków kartelu na kategorie jest spójny i obiektywnie uzasadniony, nie zastępując od razu swoją oceną oceny dokonanej przez Komisję (ww. wyrok z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie BASF przeciwko Komisji, pkt 157).

–       W przedmiocie nieuwzględnienia sytuacji skarżących jako „średniego przedsiębiorstwa”

197    Argument, że Komisja powinna uwzględnić fakt, iż skarżące są średnimi przedsiębiorstwami, jest nietrafny.

198    Należy bowiem przypomnieć, że ponieważ Komisja nie ma obowiązku traktować jako punktu wyjścia przy obliczaniu wysokości grzywien kwot określonych na podstawie obrotu ukaranych przedsiębiorstw, nie jest ona także zobowiązana do zapewnienia, w przypadku gdy grzywny zostają nałożone na kilka przedsiębiorstw uczestniczących w tym samym naruszeniu, aby ostateczne kwoty grzywien dla tych przedsiębiorstw wynikające z obliczeń odzwierciedlały wszystkie różnice pomiędzy nimi pod względem ich obrotu całkowitego lub obrotu osiąganego na rynku danego produktu (wyrok Sądu z dnia 20 marca 2002 r. w sprawie T‑21/99 Dansk Rørindustri przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1681 pkt 202).

199    Należy przy tym uściślić, że art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 również nie wymaga, w przypadku gdy grzywny zostają nałożone na kilka przedsiębiorstw uczestniczących w tym samym naruszeniu, aby kwota grzywny nałożonej na małe lub średnie przedsiębiorstwo, wyrażona w procentach od obrotu, nie była wyższa od kwoty grzywien nałożonych na większe przedsiębiorstwa. Z przepisów tych wynika bowiem, że zarówno w przypadku małych lub  średnich przedsiębiorstw, jak i  przedsiębiorstw większych rozmiarów, przy określaniu kwoty grzywny należy uwzględnić wagę i czas trwania naruszenia. W zakresie, w jakim Komisja nakłada na przedsiębiorstwa uczestniczące w tym samym naruszeniu grzywny, które w odniesieniu do każdego przedsiębiorstwa są uzasadnione z punktu widzenia wagi i czasu trwania naruszenia, nie można jej zarzucać, że kwota grzywny ustalona dla niektórych przedsiębiorstw jest wyższa, w stosunku do obrotu, od kwoty grzywny ustalonej dla innych przedsiębiorstw (zob. analogicznie ww. w pkt 198 wyrok z dnia 20 marca 2002 r. w sprawie Dansk Rørindustri przeciwko Komisji, pkt 203; ww. w pkt 194 wyrok w sprawie Westfalen Gassen Nederland przeciwko Komisji, pkt 174).

200    Komisja nie ma wobec tego obowiązku obniżenia kwoty grzywien, jeśli ukarane przedsiębiorstwa są małymi i średnimi przedsiębiorstwami. Górna granica wyznaczona przez art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 oraz przepisy wytycznych uwzględnia już bowiem wielkość przedsiębiorstwa. Poza względami dotyczącymi wielkości nie ma żadnego powodu, aby małe i średnie przedsiębiorstwa były traktowane inaczej niż pozostałe przedsiębiorstwa. Fakt, że ukarane przedsiębiorstwa są małymi i średnimi przedsiębiorstwami, nie zwalnia ich z obowiązku przestrzegania reguł konkurencji (zob. analogicznie ww. w pkt 187 wyrok w sprawie SNCZ przeciwko Komisji, pkt 84).

201    Z tych powodów argument dotyczący domniemanego naruszenia zasady równości kary również musi zostać oddalony.

 W przedmiocie naruszenia zasady równego traktowania

202    Jeżeli chodzi o domniemane naruszenie zasady równego traktowania, należy zauważyć, że podział na kategorie powinien być przeprowadzony z poszanowaniem zasady, zgodnie z którą zakazane jest traktowanie porównywalnych sytuacji w różny sposób oraz różnych sytuacji w ten sam sposób, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione. Z tej perspektywy wytyczne w pkt 1A akapit szósty stanowią, że znaczne dysproporcje w rozmiarze przedsiębiorstw dopuszczających się naruszenia tego samego rodzaju mogą w szczególności uzasadniać zróżnicowanie przy dokonywaniu oceny wagi naruszenia.

203    Podział na grupy może uchybiać zasadzie równego traktowania bądź w odniesieniu do różnych grup, poprzez odmienne potraktowanie przedsiębiorstw znajdujących się w porównywalnej sytuacji, bądź wewnątrz każdej z grup, poprzez jednakowe potraktowanie przedsiębiorstw znajdujących się w odmiennych sytuacjach. W niniejszej sprawie skarżące wskazują na wystąpienie obu tych sytuacji, pierwszej w przypadku kartelu na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego, a drugiej w przypadku kartelu na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich. Należy wobec tego zbadać, czy wystąpiły różnice w sposobie potraktowania przedsiębiorstw, a jeżeli tak, to czy są one obiektywnie uzasadnione (zob. podobnie ww. w pkt 196 wyrok w sprawie CMA CGM i in. przeciwko Komisji, pkt 407, 408).

204    Istnienie znacznej różnicy wielkości pomiędzy skarżącymi i Coats nie ulega wątpliwości. Wobec zastosowania w stosunku do nich, w przypadku kartelu na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego w EOG, różnych kwot wyjściowych ze względu na zakwalifikowanie ich do dwóch różnych kategorii, oraz, w przypadku kartelu na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich, jednakowej kwoty wyjściowej ze względu na zakwalifikowanie ich do tej samej kategorii, należy zbadać, czy odmienne potraktowanie może być obiektywnie uzasadnione pierwszeństwem przyznanym znaczeniu każdego z przedsiębiorstw na rynku właściwym (określonemu w oparciu o obrót uzyskany na rynku właściwym ze sprzedaży danego produktu) w stosunku do wielkości przedsiębiorstw (określonej w oparciu o całkowite obroty).

205    W tym względzie Sąd orzekł już, że jest spójne i obiektywnie uzasadnione zaklasyfikowanie do jednej grupy kilku przedsiębiorstw, z których jedno ma całkowity obrót wyraźnie, a nawet „znacząco” niższy od obrotów pozostałych przedsiębiorstw, na podstawie ich bardzo zbliżonych obrotów na rozpatrywanym rynku i udziałów w rynku, oraz zastosowanie w stosunku do nich takiej samej indywidualnej kwoty wyjściowej. Stwierdzone zostało, że Komisja nie naruszyła w ten sposób zasady równego traktowania (zob. podobnie ww. w pkt 186 wyrok w sprawie Cheil Jedang przeciwko Komisji, pkt 104–115; ww. w pkt 187 wyrok w sprawie Union Pigments przeciwko Komisji, pkt 155–158).

206    Taki sam wniosek narzuca się w niniejszej sprawie. Jak zostało to bowiem stwierdzone powyżej, jeżeli chodzi o rynek nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego, skarżące i Coats zostały zaklasyfikowane odpowiednio do pierwszej i do drugiej kategorii ze względu na fakt, że obrót skarżących uzyskany na tym rynku był około pięciokrotnie wyższy niż obrót Coats. Podobnie, jeżeli chodzi o rynek nici przemysłowych, Amann i Coats zostały umieszczone w tej samej kategorii, ponieważ ich obroty uzyskane na tym rynku były bardzo zbliżone. Wobec tego spójne i obiektywnie uzasadnione jest pogrupowanie rzeczonych przedsiębiorstw na tej podstawie.

207    Wynika z tego, że Komisja nie naruszyła zasady równego traktowania.

208    Zważywszy na te rozważania, zarzut dotyczący naruszenia zasad proporcjonalności i równego traktowania musi zostać oddalony.

3.     W przedmiocie podniesionego przez Amann zarzutu dotyczącego błędnego ustalenia kwoty wyjściowej grzywny nałożonej z tytułu kartelu dotyczącego nici przemysłowych

a)     Argumenty stron

209    Amann podnosi, że Komisja naruszyła wytyczne poprzez zaklasyfikowanie jej do tej samej kategorii co Coats.

210    Przede wszystkim Komisja oparła się bowiem wyłącznie na obrotach uzyskanych w 2000 r. ze sprzedaży produktów stanowiących przedmiot kartelu na rynku nici przemysłowych w celu dokonania zróżnicowania przedsiębiorstw. Pominęła ona jednak fakt, że Coats w 1999 r. nabyła całość udziałów Barbour i wobec tego przy dokonywaniu różnicowania jej obrót powinien zostać dodany do obrotu Barbour.

211    Następnie, ponieważ Komisja wskazała jedynie zakresy wysokości obrotów tych dwóch przedsiębiorstw (od 2 do 4 mln EUR w przypadku jednego i od 14 do 18 mln EUR w przypadku drugiego), Amann uważa, że nie jest w stanie określić dokładnej wysokości tych obrotów. Tymczasem, zdaniem Amanna, Komisja powinna wykazać szczególną staranność przy ustalaniu kwoty wyjściowej grzywny, w sytuacji kiedy ryczałtowy system obliczania grzywien przewidziany w wytycznych w efekcie nie uwzględnia różnic wielkości pomiędzy przedsiębiorstwami. Amann wskazuje, że metoda wykorzystywana w celu zaklasyfikowania przedsiębiorstw do różnych grup musi być poprawna, spójna i niedyskryminująca. Zdaniem Amanna Komisja nie przestrzegała obowiązków wynikających z zasady równego traktowania. Ponadto Amann uważa, że wyłącznie na podstawie zakresów wysokości obrotów nie może wiedzieć, czy Komisja dokonała określenia kwoty wyjściowej grzywny w sposób poprawny, spójny i niedyskryminujący. W tym zakresie Amann powołuje się również na naruszenie art. 253 WE.

212    Wreszcie zdaniem Amanna Komisja przyznała wysokości obrotu uzyskanego ze sprzedaży produktów stanowiących przedmiot naruszenia znaczenie nieproporcjonalne w porównaniu z innymi elementami oceny.

213    Komisja twierdzi, że zarzut ten jest bezzasadny.

b)     Ocena Sądu

214    Po pierwsze, należy zbadać zarzut Amanna, zgodnie z którym Komisja nie dokonała w sposób poprawny, spójny i niedyskryminujący zaklasyfikowania przedsiębiorstw do różnych grup i określenia kwoty wyjściowej grzywny.

215    Należy najpierw oddalić argument Amanna, zgodnie z którym Komisja nie uwzględniła, przy różnicowaniu kwot wyjściowych, obrotu Barbour, której całość udziałów została nabyta przez Coats we wrześniu 1999 r.

216    W swojej odpowiedzi z dnia 11 kwietnia 2005 r. na żądanie udzielenia informacji za strony Komisji Coats wyjaśniła bowiem, że od września 1999 r. Barbour nie prowadziła działalności jako przedsiębiorstwo ani nie uzyskiwała obrotu. Obrót od 14 do 18 mln EUR osiągnięty w 2000 r. przez Coats na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich uwzględnia więc jednocześnie działalność gospodarczą Coats i działalność Barbour nabytej przez Coats we wrześniu 1999 r. i wobec tego nie może zostać zakwestionowany.

217    Następnie należy przypomnieć, że Komisja uznała za konieczne zróżnicowane potraktowanie przedsiębiorstw zamieszanych w kartel w celu uwzględnienia ich rzeczywistych możliwości ekonomicznych w zakresie poważnego naruszenia konkurencji oraz ustalenie grzywny na poziomie zapewniającym wystarczający skutek odstraszający. Komisja dodała, że konieczne było uwzględnienie określonego znaczenia niezgodnego z prawem zachowania każdego przedsiębiorstwa, a tym samym jego rzeczywistego wpływu na konkurencję (zaskarżona decyzja, motywy 354, 355). Aby ocenić te elementy, Komisja postanowiła oprzeć się na wysokości obrotu osiągniętego przez każde z przedsiębiorstw na rynku nici przemysłowych w ostatnim roku trwania naruszenia, to znaczy w roku 2000, takiej jaka została wskazana w tabeli przedstawionej w motywie 356 zaskarżonej decyzji.

218    W konsekwencji, jak wskazano w pkt 184 powyżej, podzieliła ona przedsiębiorstwa na cztery kategorie, umieściła Amann i Coats w kategorii pierwszej i przyjęła kwotę wyjściową w wysokości 14 mln EUR dla tych dwóch przedsiębiorstw.

219    W tym względzie Sąd – w ramach kontroli legalności korzystania przez Komisję z przysługującego jej swobodnego uznania – powinien ograniczyć się do sprawdzenia, czy podział ten jest spójny i obiektywnie uzasadniony (zob. ww. w pkt 196 wyrok w sprawie BASF przeciwko Komisji, pkt 157 i przytoczone tam orzecznictwo).

220    Należy stwierdzić w tym względzie, że podział przedsiębiorstw na cztery kategorie jest rozsądnym sposobem wzięcia pod uwagę ich względnego znaczenia na rynku w celu ustalenia kwoty wyjściowej, o ile nie prowadzi to do poważnego zniekształcenia obrazu rynku właściwego. W niniejszej sprawie metoda Komisji polegająca na określeniu kategorii w oparciu o obroty osiągnięte na rynku właściwym ze sprzedaży danego produktu, odpowiednio od 14 do 18 mln EUR, od 5 do 8 mln EUR, od 2 do 4 mln EUR i od 0 do 1 mln EUR, nie może być a priori uznana za pozbawioną wewnętrznej spójności.

221    Krytyczne uwagi Amanna dotyczące metody określenia kategorii i ustalenia dla każdej z nich kwoty wyjściowej grzywny są tym bardziej bezpodstawne, że jeśli chodzi o kategorię, do której zaliczono Amann, kwota 14 mln EUR wybrana jako kwota wyjściowa dla obliczenia grzywny była w tej kategorii najmniej wygórowana.

222    W tym względzie oddalony musi zostać argument Amanna, zgodnie z którym nie powinien on znaleźć się w tej samej kategorii co Coats, ponieważ rzekomo ich obroty na rynku nici przemysłowych różniły się o co najmniej 2 mln EUR, a przedsiębiorstwa różniące się w takim samym stopniu zostały zaklasyfikowane do różnych kategorii. Należy bowiem stwierdzić, że w wyroku z dnia 14 lipca 2005 r. w sprawie C‑57/02 P Acerinox przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑6689, pkt 74–80, na który słusznie powołuje się Komisja, Trybunał dopuścił zakwalifikowanie do tej samej kategorii przedsiębiorstw różniących się pod względem udziałów w rynku w stopniu większym niż ma to miejsce w niniejszej sprawie.

223    Wreszcie biorąc pod uwagę rozważania przedstawione w pkt 182–194 powyżej, należy oddalić argument Amanna dotyczący tego, że Komisja przyznała wysokości obrotu uzyskanego ze sprzedaży produktów stanowiących przedmiot naruszenia znaczenie nieproporcjonalne w porównaniu z innymi elementami oceny.

224    Wobec tego Komisja dokonała w sposób poprawny, spójny i niedyskryminujący zaklasyfikowania przedsiębiorstw do różnych grup i określenia kwoty wyjściowej grzywny.

225    Po drugie, Amann niesłusznie powołuje się na naruszenie obowiązku uzasadnienia, ponieważ, jak twierdzi, dysponował jedynie zakresami wartości obrotów i nie mógł wobec tego poznać sposobu, w jaki Komisja określiła kwoty wyjściowe w oparciu o wspomniane obroty.

226    Przede wszystkim z orzecznictwa wynika bowiem, że przy określaniu kwoty grzywny z tytułu naruszenia reguł konkurencji istotne wymogi formalne, do których należy obowiązek uzasadnienia, są spełnione wtedy, gdy Komisja w swej decyzji wskaże elementy oceny, które umożliwiły jej zmierzenie wagi i czasu trwania naruszenia (wyrok Sądu z dnia 30 września 2003 r. w sprawach połączonych T‑191/98, od T‑212/98 do T‑214/98 Atlantic Container Line i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3275, pkt 1521). Wymogi te nie zobowiązują Komisji do wskazania w decyzji danych liczbowych związanych z metodą obliczania grzywien, przy czym w każdym razie należy podkreślić, że Komisja nie może pozbawić się przysługującego jej zakresu swobodnego uznania w wyniku wyłącznego i mechanicznego odwołania się do wzorów arytmetycznych. W przypadku decyzji nakładającej grzywny na kilka przedsiębiorstw zakres obowiązku uzasadnienia należy oceniać w szczególności w świetle faktu, że waga naruszeń powinna być ustalana na podstawie wielu czynników, takich jak na przykład szczególne okoliczności sprawy, jej kontekst oraz odstraszające działanie grzywien, przy czym nie została ustalona wiążąca ani wyczerpująca lista kryteriów, które obowiązkowo powinny być wzięte pod uwagę (wyrok Trybunału z dnia 15 października 2002 r. w sprawach połączonych C‑238/99 P, C‑244/99 P, C‑245/99 P, C‑247/99 P, od C‑250/99 P do C‑252/99 P i C‑254/99 P Limburgse Vinyl Maatschappij i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑8375, pkt 464, 465).

227    Z powyższych rozważań wynika, że w niniejszej sprawie warunki określone w orzecznictwie zostały spełnione, ponieważ Komisja wskazała, że oceniła wagę naruszenia, stosując kryteria z wytycznych i że zaklasyfikowała następnie przedsiębiorstwa w zależności od ich znaczenia na rynku, określonego na podstawie osiągniętego na nim obrotu i ponieważ określiła kwotę wyjściową uwzględniającą zakres właściwego rynku geograficznego.

228    Ponadto Komisja spełniła ciążący na niej obowiązek uzasadnienia poprzez wskazanie zakresów wartości obrotów wystarczająco wąskich, aby umożliwić Amannowi określenie sposobu, w jaki Komisja ustaliła kwoty wyjściowe, przy jednoczesnym zapewnieniu zachowania tajemnicy handlowej.

229    Nie można wobec tego zarzucić Komisji naruszenia obowiązku uzasadnienia.

230    W konsekwencji zarzut dotyczący błędnego ustalenia kwoty wyjściowej grzywny nałożonej z tytułu kartelu dotyczącego nici przemysłowych należy oddalić jako bezzasadny.

4.     W przedmiocie podniesionego przez Amann zarzutu dotyczącego błędnego obliczenia czasu trwania naruszenia na rynku nici przemysłowych

a)     Argumenty stron

231    Według Amanna obliczenie czasu trwania naruszenia jest błędne.

232    Po pierwsze, jej zdaniem czas trwania popełnionego przez nią naruszenia na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich obejmował tylko jedenaście lat, nie zaś jedenaście lat i dziewięć miesięcy. Jej ostatni udział w naruszeniu miał miejsce podczas spotkania w dniu 16 stycznia 2001 r., a nie podczas spotkania w dniu 18 września 2001 r., co potwierdza motyw 147 zaskarżonej decyzji. Wobec tego kwota wyjściowa grzywny powinna być zwiększona co najwyżej o 110%, a nie o 115%.

233    Co więcej, Amann podkreśla, że nawet gdyby należało wnioskować, na podstawie dwustronnych kontaktów, których istnienie jest wskazywane przez Komisję, że był on zamieszany w rozpatrywane porozumienia po dniu 16 stycznia 2001 r., to trwało to jedynie do maja 2001 r. Naruszenie trwałoby więc maksymalnie jedenaście lat i cztery miesiące.

234    Po drugie, powołując się w tym względzie na kilka decyzji Komisji, Amann podnosi, że pierwszy rok naruszenia nie powinien wpływać na zwiększenie kwoty wyjściowej grzywny.

235    Po trzecie, zdaniem Amann Komisja powinna skorzystać z przysługującego jej zakresu swobodnego uznania w celu zwiększenia, na podstawie pkt 1B akapit drugi wytycznych, kwoty wyjściowej i zastosować współczynnik znacznie niższy niż 10% za każdy rok trwania naruszenia, ponieważ ceny nici przeznaczonych dla sektora tekstylnego, a priori, nie powodują lub powodują jedynie w bardzo niewielkim stopniu trwałe szkodliwe skutki dla konsumentów, jako że koszt nici stanowi zaledwie 0,15% kosztów produktów końcowych.

236    Komisja odpiera w całości te argumenty i wobec tego wnosi, aby zarzut został oddalony jako bezzasadny.

b)     Ocena Sądu

237    Zgodnie z art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 czas trwania naruszenia stanowi jeden z elementów, które należy uwzględnić przy określaniu wysokości grzywny, jaką nakłada się na przedsiębiorstwa winne naruszenia reguł konkurencji.

238    Jeśli chodzi o czynnik dotyczący czasu trwania naruszenia, wytyczne wyróżniają: naruszenia krótkotrwałe (trwające co do zasady krócej niż rok), w wypadku których kwota wyjściowa ustalona z tytułu wagi naruszenia nie powinna być podwyższana; naruszenia o średnim czasie trwania (co do zasady od roku do pięciu lat), za które ta kwota może być podwyższona nawet o 50%; i naruszenia długotrwałe (trwające co do zasady ponad pięć lat), za które ta kwota może być podwyższona o 10% za każdy rok (pkt 1B akapity od pierwszego do trzeciego).

239    Z motywu 359 zaskarżonej decyzji wynika, że Amann uczestniczył w kartelu na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich od stycznia 1990 r. do września 2001 r., czyli że czas trwania naruszenia wyniósł 11 lat i 9 miesięcy. Czas ten odpowiada długotrwałemu naruszeniu. Kwota wyjściowa jej grzywny została w konsekwencji zwiększona o 115% ze względu na czas trwania naruszenia (zaskarżona decyzja, motyw 360).

240    Po pierwsze, fakt, iż Amann nie uczestniczył w wielostronnym spotkaniu w dniu 18 września 2001 r., nie wystarcza, aby wykazać, że zrezygnował z udziału w naruszeniu po dniu 16 stycznia 2001 r., kiedy odbyło się ostatnie wielostronne spotkanie, na jakim był obecny.

241    O ostatecznym zaprzestaniu przez niego udziału w kartelu można byłoby wnioskować tylko wtedy, gdyby zdystansował się publicznie od treści kartelu na spotkaniu w dniu 16 stycznia 2001 r., czego nie uczynił (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 6 kwietnia 1995 r. w sprawie T‑141/89 Tréfileurope przeciwko Komisji, Rec. s. II‑791, pkt 85; ww. w pkt 145 wyrok w sprawie BPB de Eendracht przeciwko Komisji, pkt 203).

242    Ponadto, jak wspomniano w motywie 99 zaskarżonej decyzji, kartel na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich był zorganizowany jednocześnie w oparciu o spotkania wielostronne, ale też w oparciu o spotkania dwustronne. Amann tymczasem utrzymywał regularne kontakty dwustronne po dniu 16 stycznia 2001 r. Z motywu 151 zaskarżonej decyzji wynika bowiem, że Amann i Coats wysyłały do siebie korespondencję elektroniczną w celu wymiany informacji o cenach, czego zresztą Amann nie kwestionuje.

243    Fakt, iż ostatnia korespondencja elektroniczna pochodzi z maja 2001 r., nie wystarcza, aby uznać, że Amann zaprzestał udziału w naruszeniu od czerwca 2001 r.

244    W tym względzie należy zauważyć, że – jak zostało to przypomniane w pkt 27 powyżej – kartel polegał na wymianie informacji dotyczących cen, rabatów i cen specjalnych, na porozumieniach w sprawie przyszłych cenników, rabatów i cen specjalnych, jak również na porozumieniach mających na celu uniknięcie konkurowania ze sobą cenami na korzyść wyznaczonego dostawcy oraz podzielenie pomiędzy siebie klientów. Sam fakt – zakładając jego udowodnienie – że Amann zaprzestał, po korespondencji elektronicznej z maja 2001 r., przekazywania informacji innym członkom kartelu, nie dowodzi, że już w nim nie uczestniczył (zob. podobnie wyrok z dnia 27 września 2006 r. w sprawie T‑329/01 Archer Daniels Midland przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3255, pkt 252).

245    Wynika z tego, że Komisja nie popełniła błędu w obliczeniach, stosując podwyższenie o 5% kwoty wyjściowej grzywny nałożonej na Amanna z powodu jego udziału w naruszeniu po wielostronnym spotkaniu w dniu 16 stycznia 2001 r.

246    Po drugie, sposób obliczenia polegający na nieuwzględnieniu pierwszego roku naruszenia przy podwyższaniu grzywny na podstawie czasu trwania naruszenia nie posiada cech utrwalonej praktyki Komisji. Nie był on już bowiem stosowany w przypadku najnowszych decyzji Komisji. Co więcej, należy stwierdzić, jak uczyniła to Komisja, że decyzje, na które powołuje się Amann w swojej argumentacji, dotyczą naruszeń o średnim czasie trwania (do 5 lat) i wobec tego w żadnym wypadku nie ilustrują rzekomej utrwalonej praktyki decyzyjnej Komisji w odniesieniu do naruszeń długotrwałych. Ponadto przy ustalaniu kwoty grzywien Komisja dysponuje szerokim zakresem swobodnego uznania i nie jest związana ocenami, jakich dokonała wcześniej (zob. podobnie ww. w pkt 154 wyrok w sprawie Michelin przeciwko Komisji, pkt 292).

247    Co więcej, przeciwnie, z ww. w pkt 186 wyroku w sprawie Cheil Jedang przeciwko Komisji (pkt 133) przywołanego przez Amann wynika, że postanowienia pkt 1B wytycznych nie stanowią bynajmniej, iż nie powinno się uwzględniać pierwszego roku naruszenia. Przewidują one bowiem jedynie, że w wypadku krótkotrwałych naruszeń trwających co do zasady krócej niż rok nie stosuje się żadnego podwyższenia. Podwyższenie stosuje się natomiast w wypadku naruszeń trwających dłużej niż rok. Wysokość podwyższenia może, na przykład, wynieść nawet do 50%, jeśli naruszenie trwało od roku do pięciu lat. Sąd dodał, że skoro przepis ten nie przewiduje automatycznego podwyższenia o 10% za rok w przypadku naruszeń o średnim czasie trwania, pozostawia on w tym względzie Komisji zakres swobodnego uznania. Odnosi się to zresztą również do pkt 1B tiret trzecie wytycznych, dotyczącego naruszeń długotrwałych, który przewiduje jedynie, że kwota może być podwyższona o 10% za rok (ww. wyrok w sprawie Cheil Jedang przeciwko Komisji, pkt 133, 134). W przytoczonym wyroku w sprawie Cheil Jedang przeciwko Komisji powód, dla którego Sąd uznał, że podwyższenie o 10% nie powinno być zastosowane, dotyczy wyłącznie szczególnych okoliczności danej sprawy, polegających na tym, że w swojej decyzji Komisja zastosowała, bez żadnego uzasadnienia, wobec niektórych przedsiębiorstw podwyższenie o 40%, za naruszenie trwające pięć lat, podczas gdy wobec strony skarżącej przyjęła podwyższenie o 30% za naruszenie trwające dwa lata i dziesięć miesięcy.

248    Po trzecie, Amann niesłusznie podnosi, że Komisja nie skorzystała z przysługującego jej zakresu swobodnego uznania, stosując w sposób automatyczny maksymalne podwyższenie o 10% za każdy rok naruszenia i tym samym nie uwzględniając faktu, że ceny nici przemysłowych nie są, a priori, wcale lub są jedynie w bardzo niewielkim stopniu zdolne spowodować trwałe szkodliwe skutki w stosunku do konsumentów.

249    Należy przypomnieć, iż nawet jeżeli pkt 1B akapit pierwszy tiret trzecie wytycznych nie przewiduje automatycznego podwyższenia o 10% za każdy rok w przypadku długotrwałych naruszeń, to pozostawia on Komisji w tym względzie zakres swobodnego uznania (wyrok Sądu z dnia 18 czerwca 2008 r. w sprawie T‑410/03 Hoechst przeciwko Komisji, Rec. s. II‑881, pkt 396; ww. w pkt 89 wyrok w sprawie BPB przeciwko Komisji, pkt 362).

250    W niniejszej sprawie z pkt 239 powyżej wynika, że Komisja przestrzegała reguł, które narzuciła sobie w wytycznych, przy podwyższeniu kwoty grzywien przyjętej ze względu na czas trwania naruszenia. Uwzględniając okoliczności niniejszej sprawy, należy stwierdzić, że Komisja prawidłowo skorzystała z przysługującego jej zakresu swobodnego uznania, podwyższając grzywnę o 10% za każdy rok, w trakcie którego miało miejsce naruszenie.

251    Z utrwalonego orzecznictwa wynika również, że podwyższenie grzywny ze względu na czas trwania naruszenia nie jest ograniczone do sytuacji, w której istnieje bezpośredni związek pomiędzy tym okresem a zwiększeniem szkody w realizacji wspólnotowych celów określonych przez reguły konkurencji (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 12 lipca 2001 r. w sprawach połączonych T‑202/98, T‑204/98 i T‑207/98 Tate & Lyle i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2035, pkt 106; ww. w pkt 154 wyrok w sprawie Michelin przeciwko Komisji, pkt 278).

252    W niniejszej sprawie z motywów 347–351 zaskarżonej decyzji wynika, że Komisja zbadała rzeczywiste szkodliwe skutki kartelu na rozpatrywanym rynku. Uznała ona, że trudno jest zmierzyć je precyzyjnie, ale że porozumienia kartelowe miały na niego realny wpływ.

253    W świetle orzecznictwa i po uwzględnieniu okoliczności niniejszej sprawy należy uznać, że Komisja nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, podwyższając grzywnę o 10% za każdy rok naruszenia.

254    W konsekwencji zarzut dotyczący błędnego obliczenia czasu trwania naruszenia na rynku nici przemysłowych należy oddalić.

5.     W przedmiocie podniesionego przez Amann zarzutu dotyczącego nieuwzględnienia pewnych okoliczności łagodzących odnoszących się do naruszenia na rynku nici przemysłowych

a)     Argumenty stron

255    Amann chce skorzystać z możliwości powołania się na okoliczność łagodzącą na podstawie pkt 3 tiret siódme wytycznych ze względu na swoją jednostronną decyzję o zaprzestaniu naruszenia z własnej inicjatywy i przed pierwszymi interwencjami Komisji. Utrzymuje ona bowiem, że nie uczestniczyła już w spotkaniach po spotkaniu w dniu 16 stycznia 2001 r. i że od marca 2001 r. zaprzestała wszelkich kontaktów dwustronnych. Podkreśla ona w tym względzie, że skoro nie powołała się na pkt 3 tiret trzecie wytycznych, orzecznictwo, zgodnie z którym to interwencje Komisji powinny spowodować, że dane przedsiębiorstwa zaprzestaną swoich antykonkurencyjnych zachowań, nie stoi na przeszkodzie uznaniu okoliczności łagodzącej. Amann uważa, że poprzez swoje działanie naraziła się na ryzyko sankcji ze strony swoich konkurentów, szczególnie ze strony Coats. To ryzyko represji, bynajmniej nie teoretyczne, ujawniło się jej zdaniem w korespondencji elektronicznej wymienianej z przedstawicielami Coats, co potwierdziła BST podczas przesłuchania w dniach 19 i 20 lipca 2004 r. Komisja powstrzymała się zresztą od oceny tych oświadczeń, naruszając w ten sposób ciążący na niej obowiązek wyjaśnienia faktów.

256    Poza tym, podnosząc, iż zaprzestanie naruszenia zostało już uwzględnione przy ocenie czasu jego trwania, Komisja pomija zdaniem Amanna fakt, że obiektywny czas trwania naruszenia należy odróżnić od subiektywnego aspektu jego zakończenia. Uwzględnienie zachowania jako okoliczności łagodzącej nie powinno być wykluczone dlatego, że ma ono pozytywne dla przedsiębiorstwa skutki w zakresie czasu trwania naruszenia.

257    Komisja odpiera te argumenty.

b)     Ocena Sądu

258    Należy przede wszystkim przypomnieć, że pkt 3 wytycznych przewiduje obniżenie kwoty podstawowej ze względu na „szczególne okoliczności łagodzące” takie jak: wyłącznie bierna rola lub pójście w ślad za liderem w danym naruszeniu, niewdrożenie w praktyce porozumień kartelowych, zaprzestanie naruszenia bezzwłocznie po interwencji Komisji lub inne okoliczności wyraźnie niewymienione.

259    Należy również stwierdzić, że tekst ten nie wymienia w sposób imperatywny okoliczności łagodzących, które Komisja zobowiązana jest uwzględnić. W konsekwencji Komisja zachowuje pewien margines swobody, aby ocenić w sposób całościowy zakres ewentualnego obniżenia wysokości grzywien ze względu na okoliczności łagodzące (wyrok Sądu z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie T‑50/00 Dalmine przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2395, pkt 326). Komisja wobec tego nie może być w żadnym wypadku zobowiązana do przyznania, w ramach przysługującego jej swobodnego uznania, obniżki grzywny ze względu na zaprzestanie oczywistego naruszenia, niezależnie od tego, czy to zaprzestanie miało miejsce przed jej interwencjami, czy też po nich (ww. w pkt 93 wyrok w sprawie Tokai II, pkt 292).

260    Ponadto należy podkreślić, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zaprzestanie naruszeń reguł konkurencji niezwłocznie po pierwszych interwencjach Komisji, przewidziane w pkt 3 tiret trzecie wytycznych, może logicznie stanowić okoliczność łagodzącą tylko wtedy, gdy istnieją podstawy, aby przypuszczać, że wspomniane interwencje skłoniły dane przedsiębiorstwa do zaprzestania antykonkurencyjnych zachowań. Niewątpliwie celem tego przepisu jest bowiem zachęcenie przedsiębiorstw do zaprzestania antykonkurencyjnych zachowań niezwłocznie po wszczęciu przez Komisję dochodzenia w tym zakresie. Obniżenie grzywny z tego tytułu nie może być stosowane, w przypadku gdy stanowcza decyzja o zaprzestaniu naruszenia została podjęta przez te przedsiębiorstwa już przed dniem, w którym miały miejsce pierwsze interwencje Komisji, lub w przypadku, kiedy naruszenie zostało już przed tym dniem zakończone. Ta ostatnia sytuacja jest w wystarczającym stopniu uwzględniona przy obliczaniu branego pod uwagę czasu trwania naruszenia (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 25 stycznia 2007 r. w sprawie C‑407/04 P Dalmine przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑829, pkt 158; wyrok Sądu z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie T‑44/00 Mannesmannröhren‑Werke przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2223, pkt 280 i 281; ww. w pkt 91 wyrok z dnia 12 grudnia 2007 r. w sprawach połączonych BASF przeciwko Komisji, pkt 128).

261    Należy zresztą zauważyć, że Amann opiera swoje prawo do skorzystania z okoliczności łagodzących na fakcie podjęcia jednostronnej decyzji, niezwłocznie po spotkaniu w dniu 16 stycznia 2001 r., co do nieuczestniczenia w żadnym innym spotkaniu i zakończenia wszelkich kontaktów dwustronnych. Tymczasem, jak zostało stwierdzone w pkt 240 i nast. powyżej, po tym wielostronnym spotkaniu Amann nadal uczestniczył w spotkaniach dwustronnych.

262    Z tych samych powodów należy również oddalić argument Amanna, zgodnie z którym Coats grała rolę lidera kartelu i kierowała groźby pod jego adresem w następstwie decyzji Amanna o dalszym nieuczestniczeniu w naruszeniu. W tym względzie argument skarżącej dotyczący naruszenia ciążącego na Komisji obowiązku wyjaśnienia faktów jest nieskuteczny. Jak wynika bowiem z pkt 261 powyżej, wyjściowy postulat skarżącej, zgodnie z którym zakończyła ona swój udział w naruszeniu po spotkaniu w dniu 16 stycznia 2001 r., jest nieścisły. Nie może ona wobec tego skutecznie podnosić, że zaprzestanie przez nią naruszenia po tym spotkaniu naraziło ją na represje ze strony Coats i tym samym nie może w tym względzie powoływać się na jakiekolwiek naruszenie obowiązku wyjaśnienia faktów.

263    Wreszcie, zakładając nawet, że Amann wcześniej zaprzestał udziału w naruszeniu, z przytoczonego orzecznictwa wynika, iż Komisja zachowuje pewien margines swobody, aby ocenić w sposób całościowy zakres ewentualnego obniżenia wysokości grzywien tytułem okoliczności łagodzących, i nie może być w żadnym wypadku zobowiązana do przyznania takiego obniżenia grzywny ze względu na zaprzestanie oczywistego naruszenia przed jej interwencją.

264    Wobec tego badany zarzut należy oddalić.

6.     W przedmiocie podniesionego przez skarżące zarzutu dotyczącego błędnego obliczenia kwoty wyjściowej i kwoty podstawowej grzywny nałożonej za naruszenie na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego

a)     Argumenty stron

265    Po pierwsze, skarżące wskazują na arbitralne ustalenie kwoty wyjściowej grzywny nałożonej za naruszenie na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego. Ich zdaniem zaskarżona decyzja nie pozwala bowiem dowiedzieć się, w jaki sposób Komisja obliczyła wspomnianą kwotę ani na jakiej podstawie określiła kategorie. Kwoty wyjściowe (5 mln EUR w przypadku skarżących i 1,3 mln EUR w przypadku innych ukaranych przedsiębiorstw) nie odpowiadają bowiem dokładnie różnym obrotom uzyskanym ze sprzedaży produktów będących przedmiotem kartelu.

266    Następnie, zdaniem skarżących, Komisja nie wyjaśniła powodów, dla których – inaczej niż w przypadku Coats i Barbour – uznała skarżące za przedsiębiorstwa stanowiące całość. W tym względzie twierdzenia Komisji dotyczące silnego wpływu Amanna na Cousin przed nabyciem większości udziałów tej ostatniej nie są, w przekonaniu skarżących, przekonujące. Zdaniem skarżących sytuacja Coats i Barbour powinna była zostać oceniona w taki sam sposób jak sytuacja skarżących. Informacje przekazane przez Oxley w odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów w ich opinii również dowodzą zaniżonej oceny przez Komisję znaczenia „Coats/Barbour”. Skarżące utrzymują, że nie jest wykluczone, iż gdyby Komisja prawidłowo zakwalifikowała te przedsiębiorstwa, ustaliłaby inną kwotę wyjściową. W świetle tych uwag zaskarżona decyzja, zdaniem skarżących, jest nieuzasadniona.

267    Odpowiedź Komisji potwierdza w opinii skarżących jej błąd logiczny, ponieważ udział Barbour został uwzględniony tylko w okresie poprzedzającym nabycie jej przez Coats we wrześniu 1999 r. i że w okresie po wspomnianym nabyciu Komisja uwzględniła wyłącznie obrót Coats, podczas gdy powinna była przypisać Coats również obrót uzyskany przez Barbour w 1999 r. Wysokość tego obrotu wyniosła zdaniem skarżących około 6 mln EUR. Skarżące kwestionują w związku z tym zastosowanie wobec nich kwoty wyjściowej w wysokości 5 mln EUR (w sytuacji gdy ich połączone obroty wyniosły 8,55 mln EUR), podczas gdy wobec Coats zastosowana została kwota wyjściowa w wysokości jedynie 1,3 mln EUR (w sytuacji gdy jej obrót wyniósł w przybliżeniu 6 mln EUR). Skarżące wskazują ponadto, że podział na kategorie dokonany przez Komisję doprowadził do uwzględnienia ich połączonych obrotów dla całego okresu, podczas gdy obrót Barbour uzyskany po jej nabyciu przez Coats nie został już uwzględniony przy ustalaniu kwoty grzywny.

268    Po drugie, obliczenie kwoty podstawowej w oparciu o czas trwania naruszenia, od przełomu maja i czerwca 1998 r. do 15 maja 2000 r., to znaczy okres jednego roku i jedenastu miesięcy, i wynikające stąd podwyższenie kwoty wyjściowej grzywny o 15% są zdaniem skarżących błędne.

269    Według skarżących brak jest dowodów na to, iż na przełomie maja i czerwca 1998 r. odbyło się spotkanie i że wzięły one w nim udział. Wskazują one, że jedynym dowodem, na którym oparła się Komisja, jest odpowiedź Coats na żądanie udzielenia informacji. Tymczasem odpowiedzi tej udzielono wyłącznie na podstawie notatki dawnego współpracownika. Odbycie tego spotkania opiera się więc wyłącznie na pogłoskach, a autentyczność notatki budzi wątpliwości, które Komisja powinna była podnieść i wyjaśnić. Według skarżących pierwsze spotkanie odbyło się dopiero w czerwcu 1999 r. Oxley nie była w stanie dostarczyć jakiejkolwiek wskazówki w sprawie tego spotkania, a Coats nie potrafiła przekazać dokładnych wyjaśnień na temat swojego w nim udziału. Zważywszy na istniejące niejasności w sprawie tego spotkania, skarżące zarzucają ponadto Komisji niepodjęcie jakiejkolwiek próby ustalenia miejsca, gdzie takie spotkanie się odbyło. Uważają wobec tego, że kwota podstawowa grzywny powinna być liczona dopiero od dnia 15 kwietnia 1999 r.

270    Komisja odpiera ten zarzut.

b)     Ocena Sądu

271    Po pierwsze, należy zbadać argument dotyczący arbitralnego ustalenia kwoty wyjściowej grzywny.

272    W tym względzie należy przypomnieć, że wytyczne przewidują, w pierwszej kolejności, ocenę wagi naruszenia jako takiego, na podstawie której może zostać ustalona „ogólna kwota wyjściowa”. Waga naruszenia jest więc określana w oparciu o elementy obiektywne, takie jak charakter naruszenia, jego rzeczywisty wpływ na rynek, jeżeli jest on mierzalny, i rozmiar rozpatrywanego rynku geograficznego. W drugiej kolejności waga naruszenia badana jest na podstawie rozmaitych elementów subiektywnych. Brane są więc pod uwagę cechy danego przedsiębiorstwa, w szczególności jego wielkość oraz jego pozycja na rynku właściwym, co może prowadzić do ważenia kwoty wyjściowej, do podziału przedsiębiorstw na kategorie i do ustalenia „szczególnej kwoty wyjściowej”. W trzeciej kolejności uwzględniany jest czas trwania naruszenia w celu ustalenia kwoty podstawowej, a w czwartej kolejności okoliczności obciążające oraz łagodzące, pozwalające ocenić między innymi względną wagę udziału w naruszeniu każdego z ukaranych przedsiębiorstw.

273    Jeśli chodzi konkretnie o elementy subiektywne, brane pod uwagę przy ustalaniu kwoty wyjściowej, wytyczne przewidują, że należy uwzględnić rzeczywiste ekonomiczne możliwości wyrządzenia przez sprawców naruszenia znacznej szkody innym podmiotom obecnym na rynku, w szczególności konsumentom, oraz określić kwotę grzywny na poziomie, który zapewni jej wystarczająco odstraszający charakter (pkt 1A akapit czwarty).

274    Zgodnie z tymi wytycznymi, w przypadkach takich jak kartele, kiedy w naruszeniu uczestniczy kilka przedsiębiorstw, może wystąpić potrzeba ważenia ogólnej kwoty wyjściowej w celu wzięcia pod uwagę indywidualnej wagi i tym samym rzeczywistego wpływu zachowania o znamionach naruszenia każdego z przedsiębiorstw na konkurencję, w szczególności tam, gdzie istnieje znaczna dysproporcja pomiędzy wielkością przedsiębiorstw popełniających naruszenie tego samego typu, oraz dostosowania w związku z tym ogólnej kwoty wyjściowej do indywidualnego charakteru każdego przedsiębiorstwa (pkt 1A akapit szósty) (ww. w pkt 186 wyrok w sprawie Cheil Jedang przeciwko Komisji, pkt 81).

275    Należy zauważyć, że wytyczne nie przewidują obliczania kwot grzywien w oparciu o obrót całkowity lub obrót uzyskany przez przedsiębiorstwa na rozpatrywanym rynku. Nie stoją one jednak również na przeszkodzie uwzględnieniu takich obrotów przy określaniu kwoty grzywny w celu zapewnienia przestrzegania ogólnych zasad prawa wspólnotowego i jeżeli wymagają tego okoliczności. Obrót może więc być wzięty pod uwagę przy uwzględnianiu różnych elementów wymienionych w pkt 269 i 270 powyżej (ww. w pkt 186 wyrok w sprawie Cheil Jedang przeciwko Komisji, pkt 82; ww. w pkt 186 wyrok w sprawie Tokai I, pkt 195).

276    W niniejszej sprawie z motywów 418 i nast. zaskarżonej decyzji wynika, że Komisja przestrzegała postanowień wytycznych. Wzięła bowiem pod uwagę charakter naruszenia, jego rzeczywisty wpływ na rynek, jak również rozmiar rozpatrywanego rynku geograficznego. Na podstawie tych czynników uznała naruszenie za bardzo poważne, wyjaśniła jednak w motywie 428 zaskarżonej decyzji, że przy ustalaniu kwoty grzywny uwzględniła niewielki rozmiar rozpatrywanego rynku.

277    Następnie, podobnie jak w przypadku kartelu na rynku nici przemysłowych w państwach Beneluksu i państwach nordyckich, Komisja uznała za konieczne zróżnicowane potraktowanie przedsiębiorstw zamieszanych w kartel dotyczący nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego w celu uwzględnienia ich rzeczywistych możliwości ekonomicznych w zakresie poważnego naruszenia konkurencji oraz w celu ustalenia grzywny na poziomie zapewniającym wystarczający skutek odstraszający. Komisja dodała, że konieczne było uwzględnienie indywidualnego znaczenia niezgodnego z prawem zachowania każdego przedsiębiorstwa, a tym samym jego rzeczywistego wpływu na konkurencję. Aby ocenić te elementy, Komisja postanowiła oprzeć się na wysokości obrotu osiągniętego na rozpatrywanym rynku ze sprzedaży produktu, którego kartel dotyczył (zaskarżona decyzja, motywy 430–432).

278    W konsekwencji podzieliła przedsiębiorstwa na dwie kategorie. Amann i Cousin, ze względu na ich łączne obroty w wysokości 8,55 mln EUR, zostały zaklasyfikowane do pierwszej kategorii. Coats, Oxley i Barbour, ze względu na ich obroty szacowane między 1 i 3 mln EUR, zostały zaliczone do drugiej kategorii. Komisja przyjęła kwotę wyjściową, określoną na podstawie wagi naruszenia, w wysokości 5 mln EUR w przypadku Amanna i Cousin oraz w wysokości 1,3 mln EUR w przypadku Coats, Oxley i Barbour (zaskarżona decyzja, motywy 432–435).

279    Jak zostało podkreślone w pkt 216–221 powyżej, Sąd – w ramach kontroli legalności korzystania przez Komisję z przysługującego jej swobodnego uznania – powinien ograniczyć się do sprawdzenia, czy podział ten jest spójny i obiektywnie uzasadniony (zob. ww. w pkt 196 wyrok w sprawie BASF przeciwko Komisji, pkt 157 i przytoczone tam orzecznictwo).

280    Należy stwierdzić w tym względzie, że podział przedsiębiorstw na dwie kategorie jest rozsądnym sposobem wzięcia pod uwagę ich względnego znaczenia na rynku w celu ustalenia kwoty wyjściowej, o ile nie prowadzi to do poważnego zniekształcenia obrazu rynku właściwego. W niniejszej sprawie metoda Komisji polegająca na określeniu kategorii w oparciu o obroty osiągnięte na rynku właściwym ze sprzedaży danego produktu nie może być a priori uznana za pozbawioną wewnętrznej spójności.

281    W odniesieniu do samego określenia kwoty wyjściowej, należy stwierdzić, że wybór kwoty 5 mln EUR w przypadku przedsiębiorstw zaliczonych do pierwszej kategorii nie może być uznany za arbitralny ani nie wykracza poza szeroki zakres swobodnego uznania przysługujący w tym względzie Komisji. Kwota ta została bowiem określona w wyniku podziału na kategorie, który sam w sobie przeprowadzony został prawidłowo, jak stwierdzono w pkt 277 i 278 powyżej. Co więcej, kwota 5 mln EUR wybrana jako kwota wyjściowa jest niższa niż obrót skarżącej, który posłużył jako punkt odniesienia dla pierwszej kategorii.

282    Zważywszy na te uwagi, skarżące niesłusznie uważają, że Komisja w sposób arbitralny określiła dwie kategorie i obliczyła kwotę wyjściową grzywny.

283    Następnie nietrafny jest stawiany Komisji zarzut, że nie uznała Coats i Barbour za „przedsiębiorstwa stanowiące całość” i że w związku z tym nie zsumowała ich obrotów. Z zaskarżonej decyzji (motywy 40 i 67) wynika bowiem, że Coats nabyła Barbour dopiero we wrześniu 1999 r. Ta ostatnia stanowiła wobec tego niezależne przedsiębiorstwo i na tej podstawie mogła być uznana za indywidualnie odpowiedzialną za naruszenie popełnione w okresie od przełomu maja i czerwca 1998 r. do września 1999 r. W odniesieniu do Coats z zaskarżonej decyzji wynika, że uczestniczyła w naruszeniu od dnia 8 czerwca 1999 r. do dnia 15 maja 2000 r. i wobec tego mogła być uznana za indywidualnie odpowiedzialną za swoje zachowania noszące znamiona naruszenia.

284    Tak więc, wbrew twierdzeniom skarżących, brak jest podstaw do zsumowania obrotów Coats i Barbour oraz zakwalifikowania tych przedsiębiorstw do pierwszej kategorii.

285    Należy wszakże zauważyć, że Komisja uwzględniła wyłącznie obrót Coats osiągnięty w 1999 r. Tymczasem uzasadnione byłoby dodanie do niego części obrotu Barbour osiągniętego w okresie od października do grudnia 1999 r., czyli 3/12 rocznego obrotu Barbour. Obrót Coats powinien być wobec tego powiększony o kwotę mieszczącą się w przedziale między 250 000 i 750 000 EUR. Jednak ten błąd w obliczeniach nie podważa w żadnym wypadku zaklasyfikowania skarżących do pierwszej kategorii ani zastosowanej w ich przypadku kwoty wyjściowej. Skarżące nie kwestionują bowiem twierdzenia Komisji zawartego w motywach 323 i 433 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którym powinny być one uznane za „przedsiębiorstwa stanowiące całość”, ani tego, że na tej podstawie Komisja słusznie dokonała zsumowania ich obrotów.

286    Wreszcie należy oddalić argument dotyczący naruszenia art. 253 WE poprzez, po pierwsze, niewyjaśnienie przez Komisję powodu, dla którego – inaczej niż w przypadku Coats i Barbour – uznała ona skarżące za „przedsiębiorstwa stanowiące całość” i, po drugie, określenie i obliczenie kwoty wyjściowej w sposób niezrozumiały.

287    Najpierw Komisja wskazała bowiem wyraźnie w motywach 323 i 433 zaskarżonej decyzji powody uznania skarżących za „przedsiębiorstwa stanowiące całość”. Następnie, jak stwierdzono w pkt 225 powyżej, obowiązek uzasadnienia nie oznacza wskazania przez Komisję w decyzji danych liczbowych związanych z metodą obliczania grzywien, przy czym tak czy inaczej należy podkreślić, że Komisja nie może pozbawić się przysługującego jej zakresu swobodnego uznania w wyniku wyłącznego i mechanicznego odwołania się do wzorów arytmetycznych.

288    W niniejszej sprawie, jak wynika z pkt 276–278 powyżej, Komisja spełniła całkowicie obowiązek uzasadnienia, wskazując w motywach 418 i nast. zaskarżonej decyzji elementy oceny, które pozwoliły jej określić wagę naruszenia.

289    Po drugie, w odniesieniu do argumentu dotyczącego błędnego ustalenia kwoty podstawowej grzywny z powodu błędnego określenia czasu trwania naruszenia, z akt sprawy wynika, że pierwsze spotkanie dotyczące rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego odbyło się nie w czerwcu 1999 r., jak utrzymują skarżące, tylko na przełomie maja i czerwca 1998 r.

290    W odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów Amann wprost wspomina o tym spotkaniu i wskazuje, że pozwoliło ono uczestnikom nawiązać ze sobą kontakt, wymienić się informacjami na temat niektórych cen i wyrazić zamiar ustalenia cen na okres nieprzekraczający sześciu miesięcy.

291    Należy wobec tego uznać, że argumentowi temu brakuje podstaw faktycznych.

292    Ponadto stawiany Komisji zarzut, że nie ustaliła dokładnie, czy spotkanie miało miejsce w maju, czy w czerwcu, jest nietrafiony, ponieważ czas trwania naruszenia policzony został od czerwca, co stanowi korzystniejszy dla skarżących punkt początkowy.

293    Zważywszy na powyższe rozważania, zarzut dotyczący błędnego obliczenia kwoty wyjściowej i kwoty podstawowej grzywny musi zostać oddalony.

7.     W przedmiocie podniesionego przez skarżące zarzutu odnoszącego się do rzekomego nieuwzględnienia okoliczności, że kartel dotyczący nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego nie został wprowadzony w życie

a)     Argumenty stron

294    Skarżące podnoszą, że twierdzenia Komisji w sprawie wpływu naruszenia na rynek są błędne. Ich zdaniem w zaskarżonej decyzji nie zostało bowiem stwierdzone faktyczne wprowadzenie w życie porozumień zawartych w ramach kartelu dotyczącego nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego. Dokumenty, na których Komisja oparła swoje twierdzenia w sprawie faktycznego wprowadzenia w życie kartelu, zostały przytoczone wyłącznie jako dowody odbycia spotkań między uczestnikami. Sama Komisja przyznaje w motywie 427 zaskarżonej decyzji, że napotkała trudności przy stwierdzeniu wprowadzenia kartelu w życie.

295    W szczególności Komisja niesłusznie zdaniem skarżących twierdzi, że Cousin narzuciła podniesienie cen swojemu klientowi Johnson Controls. Skarżące podkreślają, że podniesienie to wynikało z ich indywidualnej polityki cenowej i nie miało żadnego związku z porozumieniami. W tym względzie skarżącym nie przyznano, ich zdaniem, prawa do bycia wysłuchanymi w tej kwestii, która po raz pierwszy została podniesiona w zaskarżonej decyzji, i w związku z tym uważają one, że kwestia ta nie może być wykorzystana jako dowód wprowadzenia kartelu w życie.

296    Skarżące powołują się na ciążący na Komisji obowiązek uwzględnienia, przy dokonywaniu oceny wagi naruszenia, wszystkich elementów mogących mieć decydujące znaczenie dla rzeczywistego wpływu naruszenia na rynek. W tym względzie Komisja przyjmowała istnienie okoliczności łagodzących uzasadniających złagodzenie kary nawet w sprawach, w których porozumienia zostały tylko częściowo wprowadzone w życie. Ponieważ brak wprowadzenia w życie w niniejszej sprawie jest okolicznością bardziej istotną, skarżące uważają, że Komisja powinna była wziąć to pod uwagę zgodnie ze swoją polityką decyzyjną i w związku z tym pozwolić im skorzystać z okoliczności łagodzącej na mocy pkt 3 tiret drugie wytycznych lub uwzględnić to przy ustalaniu wagi naruszenia.

297    Komisja odpiera ten zarzut.

b)     Ocena Sądu

298    Tytułem wstępu należy zauważyć, że motyw 233 zaskarżonej decyzji wskazuje, iż na spotkaniu w dniu 9 lipca 1999 r. Cousin poinformowała, że podejmie próbę podniesienia cen stosowanych wobec jej klienta Johnson Controls. Z uwag przedstawionych przez Barbour wynika również, że przedstawiciel Cousin telefonował do przedstawiciela Barbour, aby potwierdzić mu wykonanie podniesienia cen. Wreszcie należy stwierdzić, że Cousin potwierdza fakt podniesienia swoich cen, choć utrzymuje, że w żaden sposób nie wynikał on z porozumienia.

299    W pierwszej kolejności skarżące niesłusznie utrzymują, że w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów nie było żadnego nawiązania do podniesienia cen wobec Johnson Controls i że w związku z tym nie miały one okazji na nie odpowiedzieć. Argumentowi temu brakuje podstaw faktycznych, gdyż Komisja wprost nawiązała do tej kwestii w pkt 192 i 201 pisma w sprawie przedstawienia zarzutów.

300    W drugiej kolejności Komisja słusznie stwierdziła wprowadzenie porozumienia w życie na podstawie wspomnianego podniesienia cen w stosunku do Johnson Controls. Deklaracje Cousin na spotkaniu w dniu 9 lipca 1999 r. dotyczące jej zamiaru podwyższenia cen w stosunku do Johnson Controls, rozmowa telefoniczna pomiędzy nią i Barbour informująca o urzeczywistnieniu tego zamiaru i potwierdzenie tego podniesienia przez Cousin w postępowaniu administracyjnym stanowią bowiem w tym względzie wystarczający zbiór przesłanek. Na skarżących spoczywał zatem ciężar udowodnienia, że podniesienie cen nie było wynikiem wykonania porozumienia, czego skarżące nie uczyniły, zadowalając się powołaniem na „indywidualną politykę w zakresie cen”.

301    W trzeciej kolejności w odniesieniu do skutków naruszenia, Komisja stwierdziła w motywie 427 zaskarżonej decyzji, że porozumienia kartelowe zostały wprowadzone w życie i miały wpływ na rynek właściwy i dla rozpatrywanego produktu, „nawet jeżeli trudno jest zmierzyć ten wpływ z dokładnością”. Należy przypomnieć, że w zakresie konkurencji ciężar dowodu istnienia wpływu naruszenia na rynek, który spoczywa na Komisji wtedy, gdy uwzględnia go ona przy obliczaniu kwoty grzywny w oparciu o wagę naruszenia, jest mniejszy aniżeli ciężar dowodu, który ciąży na niej wtedy, gdy musi dowieść istnienia naruszenia jako takiego w przypadku kartelu. W celu uwzględnienia rzeczywistego wpływu kartelu na rynek wystarczy bowiem, że Komisja przedstawi „ważne powody przemawiające za jego uwzględnieniem” (ww. w pkt 171 wyrok w sprawie Jungbunzlauer przeciwko Komisji, pkt 161). Podniesienie cen w stosunku do Johnson Controls samo w sobie stanowi w tej sytuacji ważny powód uwzględnienia rzeczywistego wpływu naruszenia na rynek.

302    W czwartej kolejności z powyższych rozważań wynika, że skarżące nie mają żadnych podstaw, aby skorzystać z okoliczności łagodzącej polegającej na niewdrożeniu porozumień w praktyce.

303    Wynika stąd, że zarzut należy oddalić.

8.     W przedmiocie zarzutu dotyczącego naruszenia prawa do bycia wysłuchanym i prawa do obrony

a)     Argumenty stron

304    Dla poparcia tego zarzutu podniesione zostały dwa argumenty. Pierwszy argument dotyczy naruszenia prawa do bycia wysłuchanym, drugi zaś – naruszenia prawa do obrony.

305    Po pierwsze, Amann uważa, że prawo do bycia wysłuchaną, przysługujące jej na mocy art. 27 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003, zostało naruszone. Jej zdaniem Komisja oparła bowiem istotną część swojej decyzji dotyczącą niektórych rabatów na dokumentach wspomnianych w motywie 116 zaskarżonej decyzji. Tymczasem dokumenty te oraz wnioski, które wyciągnęła z nich Komisja, nie zostały, w takim kontekście, podane Amannowi do wiadomości w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów. Wobec tego dokumenty te nie mogą być wykorzystane jako dowody naruszenia art. 81 WE i art. 53 EOG. Amann wskazuje bowiem, że sama obecność tych dokumentów w aktach sprawy Komisji i możliwość zapoznania się z nimi w ramach dostępu do akt nie wystarczą, aby zapewnić przestrzeganie prawa do bycia wysłuchanym.

306    Zdaniem Amanna Komisja naruszyła również jego prawo do bycia wysłuchanym poprzez oparcie się na zarzutach, co do których nie miała ona okazji przedstawić swoich uwag. Zaskarżona decyzja odwołuje się bowiem do dyskusji w dniu 19 września 2000 r. w sprawie obniżenia rabatów w Szwecji, aby uzasadnić zarzut wymiany informacji o rabatach i zawarcia porozumienia o ich obniżeniu. Tymczasem pismo w sprawie przedstawienia zarzutów nie zawiera żadnej wskazówki na temat tego typu porozumień dotyczących Szwecji, przywołuje raczej takie porozumienia odnoszące się do Finlandii. Amann stwierdza, że sama Komisja przyznała w motywie 116 zaskarżonej decyzji, iż omyłkowo wskazała Finlandię zamiast Szwecji w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów. Amann uważa więc, że nie został w tym zakresie wysłuchany. Komisja niesłusznie twierdzi, że Amann mógł wywnioskować z dokumentu cytowanego w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów, iż chodziło o zarzut dotyczący Szwecji. Wspomniany dokument, czyli korespondencja elektroniczna z dnia 10 października 2000 r., wspomniany został w kontekście innym niż porozumienia w sprawie rabatów. Co więcej, treść dokumentu w żaden sposób nie pozwala wnioskować o konkretnym porozumieniu w sprawie rabatów. Amann podnosi, że zgodnie z orzecznictwem liczą się nie dokumenty jako takie, lecz wnioski, jakie na ich podstawie wyciąga Komisja. Orzecznictwo to ma, zdaniem Amanna, zastosowanie w niniejszej sprawie, ponieważ choć zaskarżona decyzja wzmiankuje o istnieniu korespondencji elektronicznej, wzmianka ta poczyniona została w innym kontekście.

307    Co więcej, Komisja sama sobie zaprzecza, utrzymując, że zamierzała w rzeczywistości nawiązać do Szwecji, a nie do Finlandii, stwierdzając jednocześnie skądinąd, że w obu państwach istniały porozumienia.

308    Po drugie, zdaniem skarżących, Komisja naruszyła ich prawo do obrony, wymagając od nich odpowiedzi na pytania dotyczące kontaktów z konkurentami, zawarte w żądaniach udzielenia informacji z dnia 6 marca i z dnia 24 marca 2003 r., bez uściślenia, że kieruje do nich te pytania jako do „oskarżonych”. Podnoszą one, że zgodnie z orzecznictwem nie można wymagać od skarżących dostarczenia szczegółowych informacji co do poruszanych tematów i podejmowanych decyzji w kontekście ich kontaktów z konkurentami oraz, a fortiori, nie można żądać od przedsiębiorstw – poza zwykłym, prostym opisem faktów i przedstawieniem istniejących dokumentów – informacji na temat przedmiotu, przebiegu i wyników kontaktów z konkurentami, w sytuacji kiedy Komisja podejrzewa w sposób oczywisty, że spotkania te miały na celu ograniczenia konkurencji. Tymczasem skarżące uważają, że taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie, opierając się w tym względzie na pkt 4.1 wspomnianych żądań udzielenia informacji.

309    Zważywszy, że skarżące odpowiedziały szczegółowo na wszystkie pytania Komisji pomimo istnienia prawa do odmowy, chcą one skorzystać z obniżenia ich grzywien większego niż o 15% na podstawie pkt D2 komunikatu w sprawie współpracy. Uważają one, że wyszły w znacznym stopniu poza to, czego Komisja miała prawo wymagać.

310    Uważają również, że wspomniane obniżenie o 15% jest niewystarczające w porównaniu z obniżeniem o 50% przyznanym Coats. Według nich Komisja powinna bowiem wziąć pod uwagę fakt, że w ramach weryfikacji dotarła już wcześniej do istotnych dokumentów umożliwiających jej bez trudu stwierdzenie naruszenia w badanych obszarach. Ponadto Coats posiadała przewagę nad konkurentami, ponieważ była już poinformowana o nieuchronności postępowania, w związku z czym złożenie wniosku o złagodzenie sankcji samo się nasuwało. Co więcej, Coats pełniła rolę lidera, co potwierdza kilka współuczestniczących przedsiębiorstw. Zważywszy na te elementy, skarżące uważają, że powinny móc skorzystać z takiego samego traktowania jak Coats.

311    Komisja odpiera ten zarzut.

b)     Ocena Sądu

 W przedmiocie rzekomego naruszenia prawa do bycia wysłuchanym

312    Zgodnie z dobrze utrwalonym orzecznictwem pismo w sprawie przedstawienia zarzutów winno przedstawiać zarzuty sformułowane w sposób wystarczająco jasny, nawet jeśli skrótowo, w celu umożliwienia zainteresowanym rzeczywistego zapoznania się z zachowaniami zarzucanymi im przez Komisję i podjęcia skutecznej obrony przed wydaniem przez Komisję ostatecznej decyzji. Wymóg ten jest zachowany wówczas, gdy wspomniana decyzja nie obciąża zainteresowanych odpowiedzialnością za naruszenia inne niż te, które były przedmiotem pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, oraz uwzględnia jedynie fakty, co do których zainteresowani mieli możliwość wypowiedzenia się (wyrok Sądu z dnia 14 maja 1998 r. w sprawie T‑352/94 Mo och Domsjö przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1989, pkt 63; ww. w pkt 196 wyrok w sprawie CMA CGM i in. przeciwko Komisji, pkt 109; ww. w pkt 93 wyrok w sprawie Tokai II, pkt 138).

313    Wobec tego prawo do obrony jest naruszone z uwagi na rozbieżności pomiędzy pismem w sprawie przedstawienia zarzutów a decyzją końcową tylko pod warunkiem, że zawarty w niej zarzut nie był przedstawiony w sposób wystarczający, aby umożliwić obronę adresatom (wyrok Sądu z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie T‑48/00 Corus UK przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2325, pkt 100).

314    Z orzecznictwa wynika również, że liczą się nie dokumenty jako takie, lecz wnioski, jakie na ich podstawie wyciąga Komisja, oraz że, w przypadku gdy dokumenty te nie zostały wspomniane w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów, dane przedsiębiorstwo ma prawo uważać, że nie miały one znaczenia dla sprawy. Nie informując przedsiębiorstwa, że pewne dokumenty zostały wykorzystane w decyzji, Komisja uniemożliwia mu przedstawienie w stosownym czasie jego stanowiska w sprawie wartości dowodowej tych dokumentów. W związku z tym dokumenty te nie mogą stanowić środków dowodowych, które można by wykorzystać w stosunku do tego przedsiębiorstwa (zob. podobnie wyroki Trybunału: z dnia 25 października 1983 r. w sprawie 107/82 AEG‑Telefunken przeciwko Komisji, Rec. s. 3151, pkt 27; z dnia 3 lipca 1991 r. w sprawie C‑62/86 AKZO przeciwko Komisji, Rec. s. I‑3359, pkt 21; wyrok Sądu z dnia 10 marca 1992 r. w sprawie T‑11/89 Shell przeciwko Komisji, Rec. s. II‑757, pkt 55).

315    Jednak dokument wykorzystany przez Komisję na poparcie zarzutu w decyzji końcowej, nawet jeżeli w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów został użyty w celu postawienia innego zarzutu, może być utrzymany w ostatecznej decyzji w stosunku do danego przedsiębiorstwa tylko wtedy, gdy na podstawie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów oraz treści samego dokumentu przedsiębiorstwo to mogło w sposób rozsądny ustalić wnioski, jakie chciała wyciągnąć z niego Komisja (zob. podobnie ww. w pkt 314 wyrok w sprawie Shell przeciwko Komisji, pkt 62).

316    Zarzut podniesiony przez Amann powinien zostać rozpatrzony w świetle przedstawionego wyżej orzecznictwa.

317    Należy przypomnieć, że w motywie 116 zaskarżonej decyzji Komisja przyznała, iż omyłkowo wskazała w pkt 104 i 126 pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, że obniżenie rabatów w Finlandii zostało ustalone na spotkaniu w dniu 19 września 2000 r. w Budapeszcie (Węgry). Komisja sprostowała tę omyłkę w tymże motywie 116, podkreślając, że państwem, którego dotyczyło obniżenie rabatów, w rzeczywistości była Szwecja.

318    Przede wszystkim należy stwierdzić, że tytuł „Spotkanie w hotelu Mercure w Budapeszcie w dniu 19 września 2000 r.”, poprzedzający pkt 125 i 126 pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, odsyła do przypisu nr 244, który odnosi się do korespondencji elektronicznej z dnia 10 października 2000 r. zawierającej elementy poruszane podczas tego spotkania, a wśród nich obniżenie rabatów w Szwecji.

319    Trzeba również stwierdzić, że ów dokument znany był Amannowi, co potwierdza jego odpowiedź na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów. Odpowiedź ta wspomina bowiem, że dokument ten zawiera korespondencję elektroniczną od J.L. (Coats) do F.S. (Coats) z dnia 10 października 2000 r. ze szczegółowym raportem w sprawie treści spotkania w Budapeszcie.

320    Ze wspomnianej korespondencji elektronicznej bardzo jasno wynika, że jedynym krajem, którego dotyczyło obniżenie rabatów, była Szwecja i że żaden inny element dotyczący Finlandii nie mógł spowodować wątpliwości w sprawie istnienia ewentualnego porozumienia dotyczącego takiego obniżenia w tym ostatnim państwie.

321    Co więcej, wbrew twierdzeniom Amanna, ta korespondencja elektroniczna nie została przedstawiona w innym kontekście, ponieważ wymienia ona porozumienia zawarte na spotkaniu w dniu 19 września 2000 r., w którym swojego udziału Amann zresztą nie kwestionuje.

322    Tak więc, stosownie do przytoczonego orzecznictwa, należy stwierdzić, że Amann mógł w sposób rozsądny ustalić, na podstawie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów i treści dokumentu, wnioski, jakie chciała wyciągnąć z niego Komisja, i wobec tego mógł sprostować omyłkę dotyczącą wyłącznie państwa objętego obniżeniem rabatów.

323    W tym względzie nietrafna jest argumentacja Amanna, zgodnie z którą zawarte w korespondencji elektronicznej zdanie: „Szwecja: […] należy podnieść ceny specjalne o 3,5% z dniem 1 kwietnia 2001 r. lub obniżyć rabaty” nie pozwoliło jej dowiedzieć się, że Komisja zamierzała w oparciu o to zdanie stwierdzić istnienie porozumienia w sprawie obniżenia rabatów w Szwecji. Z powyższych rozważań wynika bowiem, iż Amann powinien spodziewać się, że Komisja będzie opierała się na tym elemencie.

324    Wobec tego należy stwierdzić, że prawo Amanna do bycia wysłuchanym nie zostało naruszone.

 W przedmiocie rzekomego naruszenia prawa do obrony, a w szczególności zasady zakazu samooskarżenia

325    Z orzecznictwa dotyczącego zakresu uprawnień Komisji w ramach dochodzeń wstępnych i procedur administracyjnych wynika, że Komisja może zobowiązać przedsiębiorstwo, w razie potrzeby w drodze decyzji, do przedstawienia jej wszelkich koniecznych informacji dotyczących okoliczności, o których mogło wiedzieć. Nie może ona jednak nałożyć na to przedsiębiorstwo obowiązku udzielenia odpowiedzi wiążących się z przyznaniem zaistnienia naruszenia, którego wykazanie należy do Komisji (wyrok Trybunału z dnia 18 października 1989 r. w sprawie 374/87 Orkem przeciwko Komisji, Rec. s. 3283, pkt 34, 35; ww. w pkt 90 wyrok w sprawach połączonych Aalborg Portland i in. przeciwko Komisji, pkt 61, 65; ww. w pkt 260 wyrok w sprawie Dalmine przeciwko Komisji, pkt 34).

326    Wobec tego bezwzględne prawo do milczenia nie przysługuje przedsiębiorstwu, do którego skierowana została decyzja w sprawie żądania udzielenia informacji w rozumieniu art. 11 ust. 5 rozporządzenia nr 17. Uznanie takiego prawa wykraczałoby bowiem poza to, co niezbędne dla ochrony przysługującego przedsiębiorstwom prawa do obrony, i stanowiłoby nieuzasadnione ograniczenie wykonywania przez Komisję jej zadania w postaci czuwania nad przestrzeganiem reguł konkurencji na wspólnym rynku. Prawo do milczenia może zostać uznane tylko w granicach, w jakich dane przedsiębiorstwo byłoby zobowiązane do udzielenia odpowiedzi prowadzących do przyznania, że miało miejsce naruszenie, czego ustalenie należy przecież do Komisji (ww. w pkt 186 wyrok w sprawie Tokai I, pkt 402).

327    Dla zachowania skuteczności art. 11 rozporządzenia nr 17 Komisja jest zatem uprawniona do nakładania na przedsiębiorstwa obowiązku dostarczenia wszelkich niezbędnych informacji dotyczących okoliczności faktycznych, o których mogą one wiedzieć, oraz obowiązku przekazania jej, w razie potrzeby, posiadanych przez nie dokumentów dotyczących tych okoliczności, nawet jeśli tego rodzaju informacje i dokumenty mogą służyć do ustalenia, że miało miejsce zachowanie antykonkurencyjne. To uprawnienie Komisji do żądania informacji nie stoi w sprzeczności ani z art. 6 ust. 1 i 2 EKPC, ani z orzecznictwem ETPC (ww. w pkt 186 wyrok w sprawie Tokai I, pkt 403, 404).

328    W każdym razie obowiązek udzielenia odpowiedzi na pytania Komisji dotyczące kwestii czysto faktycznych oraz zastosowania się do jej żądania przedstawienia istniejących już dokumentów nie może naruszać podstawowej zasady poszanowania prawa do obrony oraz zasady prawa do rzetelnego procesu, które w dziedzinie prawa konkurencji zapewniają ochronę równoważną ochronie gwarantowanej w art. 6 EKPC. W istocie nie ma przeszkód, aby adresat żądania udzielenia informacji wykazywał w toku późniejszego postępowania administracyjnego lub postępowania przed sądem wspólnotowym, że fakty ujawnione w jego odpowiedziach lub w przekazanych dokumentach mają inne znaczenie niż przypisywane im przez Komisję (ww. w pkt 186 wyrok w sprawie Tokai I, pkt 406).

329    Wreszcie w przypadku gdy Komisja w żądaniu udzielenia informacji skierowanym na podstawie art. 11 rozporządzenia nr 17, oprócz zadania pytań dotyczących okoliczności czysto faktycznych i zażądania przedstawienia istniejących już dokumentów, domaga się od przedsiębiorstwa opisania przedmiotu i przebiegu szeregu spotkań, w których uczestniczyło, a także rezultatów lub wniosków z tych spotkań, podczas gdy jasne jest, że Komisja podejrzewa, iż przedmiotem tych spotkań było ograniczenie konkurencji, żądanie takie może zmuszać przedsiębiorstwo, do którego zostało skierowane, do przyznania się do uczestnictwa w naruszeniu wspólnotowych reguł konkurencji, wobec czego przedsiębiorstwo to nie jest zobowiązane do udzielania odpowiedzi na tego rodzaju pytania. W takim przypadku okoliczność, że przedsiębiorstwo dostarczyło jednak informacje w tym zakresie, należy uznać za współpracę z własnej inicjatywy przedsiębiorstwa, mogącą uzasadnić obniżenie kwoty grzywny na podstawie komunikatu w sprawie współpracy (wyrok Sądu z dnia 6 grudnia 2005 r. w sprawie T‑48/02 Brouwerij Haacht przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑5259, pkt 107). Z orzecznictwa wynika również, że w takim przypadku przedsiębiorstwa nie mogą utrzymywać, iż ich prawo do powstrzymania się od samooskarżenia zostało naruszone z powodu dobrowolnego udzielenia odpowiedzi na takie żądanie (ww. w pkt 259 wyrok w sprawie Dalmine przeciwko Komisji, pkt 46).

330    Należy ustalić w świetle tego orzecznictwa, czy Komisja naruszyła prawo skarżących do powstrzymania się od samooskarżenia.

331    W pierwszej kolejności należy podkreślić, że Komisja zwróciła się o informacje w drodze żądań udzielenia informacji (pisma z dnia 6 marca i z dnia 24 marca 2003 r.), nie zaś w drodze decyzji.

332    Jeżeli chodzi o samą treść żądanych informacji, z pkt 4 wspomnianych pism wynika, że Komisja chciała w szczególności otrzymać wskazówki dotyczące spotkań z konkurentami, daty, miejsca i listy uczestników, a także przedmiotu i przebiegu tych spotkań, jak również informacje na temat kontaktów dwustronnych. Skarżące w żadnym wypadku nie musiały odpowiadać na pytania, gdyby okazało się, że ich odpowiedzi prowadziłyby do przyznania się przez nie do udziału w domniemanym naruszeniu. Odpowiedziały one jednak dobrowolnie na te pytania i nie mogą w związku z tym utrzymywać, że w ten sposób naruszone zostało ich prawo do powstrzymania się od samooskarżenia.

333    W drugiej kolejności w odniesieniu do stawianego Komisji przez skarżące zarzutu, że nie poinformowała ich o ciążących na nich podejrzeniach, tytułem wstępu należy przypomnieć, że musi istnieć związek pomiędzy informacjami żądanymi przez Komisję na podstawie art. 11 rozporządzenia nr 17 i badanym naruszeniem, wspomnianym w żądaniu. Artykuł 11 ust. 1 rozporządzenia nr 17 upoważnia bowiem Komisję do pozyskiwania, w szczególności od przedsiębiorstw, „wszystkich koniecznych informacji” w celu stosowania przez tę instytucję zasad wskazanych w art. 81 WE i 82 WE. Ponadto art. 11 ust. 3 rozporządzenia nr 17 przewiduje, że w żądaniu udzielenia informacji Komisja wskazuje w szczególności „podstawę prawną i cel wniosku [żądania]”. Z art. 11 ust. 1 rozporządzenia nr 17 w związku z art. 11 ust. 3 tegoż rozporządzenia, jak również z wymagań dotyczących przestrzegania prawa danych przedsiębiorstw do obrony wynika więc, że kryterium niezbędności wspomniane w art. 11 rozporządzenia nr 17 powinno być oceniane w odniesieniu do celu dochodzenia, obowiązkowo wskazanego w samym żądaniu udzielenia informacji. W wyroku z dnia 21 września 1989 r. w sprawach połączonych 46/87 i 227/88 Hoechst przeciwko Komisji, Rec. s. 2859, pkt 29, dotyczącym uprawnień kontrolnych przyznanych Komisji w art. 14 rozporządzenia nr 17, Trybunał stwierdził bowiem w odniesieniu do przepisu podobnego do art. 11 rozporządzenia nr 17, że nałożony na Komisję obowiązek wskazania przedmiotu i celu kontroli stanowi zasadniczy wymóg nie tylko ze względu na wykazanie uzasadnionego charakteru planowanej interwencji wewnątrz danych przedsiębiorstw, ale również ze względu na umożliwienie im określenia zakresu ich obowiązku współpracy przy jednoczesnym respektowaniu ich prawa do obrony. Wynika z tego, że Komisja może wymagać jedynie przekazania informacji mogących pozwolić jej zweryfikować swoje podejrzenia dotyczące popełnienia naruszenia, które uzasadniają prowadzenie dochodzenia i zostały wskazane w żądaniu udzielenia informacji (wyroki Sądu: z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie T‑39/90 SEP przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1497, pkt 25; z dnia 8 marca 1995 r. w sprawie T‑34/93 Société Générale przeciwko Komisji, Rec. s. II‑545, pkt 40, 62, 63).

334    Z orzecznictwa tego wynika, że w żądaniu udzielenia informacji Komisja nie ma obowiązku przypisać w sposób wyraźny domniemywanego naruszenia danym przedsiębiorstwom i że wobec tego nie jest zobowiązana na tym etapie do poinformowania przedsiębiorstwa o postawieniu mu zarzutów. O ile bowiem Komisja jasno wskaże podstawę prawną i cel swojego żądania, należy uznać, że prawo do obrony danego przedsiębiorstwa zostało zapewnione.

335    W niniejszej sprawie Komisja całkowicie spełniła swoje obowiązki, wskazując jasno we wspomnianych żądaniach udzielenia informacji przedmiot i cel żądania.

336    W tym względzie, w trzeciej kolejności, zarzut stawiany Komisji przez skarżące, że nie poinformowała ich o posiadanych już przez nią informacjach, również jest nietrafny. W ramach postępowania administracyjnego w zakresie konkurencji poszanowanie prawa danego przedsiębiorstwa do obrony i prawa do rzetelnego procesu jest bowiem zapewniane przez, po pierwsze, wysłanie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, a po drugie, przez dostęp do akt umożliwiający adresatowi takiego pisma zapoznanie się z dowodami znajdującymi się w aktach Komisji. To właśnie poprzez pismo w sprawie przedstawienia zarzutów zainteresowane przedsiębiorstwo zostaje poinformowane o wszystkich istotnych okolicznościach, na których opiera się Komisja na tym etapie postępowania. W konsekwencji dopiero po wysłaniu pisma w sprawie przedstawienia zarzutów zainteresowane przedsiębiorstwo może w pełni skorzystać z prawa do obrony. Gdyby wspomniane uprawnienia zostały rozszerzone na okres poprzedzający wysłanie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, skuteczność dochodzenia Komisji zostałaby zagrożona, ponieważ już w pierwszej fazie dochodzenia Komisji przedsiębiorstwo byłoby w stanie określić, jakie informacje są już znane Komisji, a zatem również informacje, które mogą jeszcze zostać przed nią ukryte (ww. w pkt 260 wyrok Trybunału w sprawie Dalmine przeciwko Komisji, pkt 58–60).

337    W czwartej kolejności skarżące niesłusznie domagają się skorzystania z dodatkowego obniżenia kwoty grzywny z tytułu współpracy ze względu na fakt, iż w odpowiedzi na żądanie udzielenia informacji dostarczyły informacje wychodzące rzekomo „w znacznym stopniu” poza zakres informacji, których przedstawienie mogło być wymagane na mocy art. 11 rozporządzenia nr 17.

338    Ze względu na współpracę skarżących w trakcie dochodzenia w przedmiocie dwóch karteli obie nałożone grzywny zostały obniżone o 15% na podstawie pkt D2 tiret pierwsze i drugie komunikatu w sprawie współpracy. Komisja stwierdziła bowiem, że skarżące przekazały informacje i dokumenty, które faktycznie przyczyniły się do ustalenia istnienia naruszenia, a w szczególności przyznały, że uczestniczyły w spotkaniach z konkurentami, aby wymieniać, omawiać i utrzymywać ceny. Nie podważały one ponadto co do zasady prawdziwości faktów, na których Komisja oparła swoje zarzuty (motywy 390–397 i 460–463 zaskarżonej decyzji).

339    Po pierwsze, należy przypomnieć, że obniżenie kwoty grzywny z tytułu współpracy w toku postępowania administracyjnego jest uzasadnione jedynie wtedy, gdy postępowanie danego przedsiębiorstwa umożliwiło Komisji łatwiejsze stwierdzenie naruszenia oraz, w razie potrzeby, spowodowanie zaniechania naruszenia (wyroki Sądu: z dnia 14 maja 1998 r. w sprawie T‑327/94 SCA Holding przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1373, pkt 156; z dnia 13 grudnia 2001 r. w sprawach połączonych T‑45/98 i T‑47/98 Krupp Thyssen Stainless i Acciai speciali Terni przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3757, pkt 270).

340    Po drugie, współpraca ze strony przedsiębiorstwa w trakcie dochodzenia nie uprawnia do jakiegokolwiek obniżenia grzywny, jeśli nie wykracza ona poza obowiązki ciążące na nim na podstawie art. 11 ust. 4 i 5 rozporządzenia nr 17 (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 10 marca 1992 r. w sprawie T‑12/89 Solvay przeciwko Komisji, Rec. s. II‑907, pkt 341, 342). Natomiast w przypadku gdy przedsiębiorstwo – w odpowiedzi na żądanie udzielenia informacji wystosowane na podstawie art. 11 – dostarcza informacje wychodzące poza zakres informacji, których przedstawienia Komisja ma prawo domagać się na podstawie tego artykułu, dane przedsiębiorstwo może skorzystać z obniżenia grzywny (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 14 maja 1998 r. w sprawie T‑308/94 Cascades przeciwko Komisji, Rec. s. II‑925, pkt 262).

341    Jednakże to treść informacji przekazanych Komisji powinna umożliwić ustalenie, czy skarżące rzeczywiście przekazały informacje wychodzące w znacznym stopniu poza zakres informacji, których Komisja miała prawo wymagać.

342    Skarżące nie wykazały tymczasem, pod jakim względem przekazane informacje wykraczały, jeżeli chodzi o ich treść, poza to, czego Komisja mogła wymagać.

343    Ponadto trzeba stwierdzić, że skarżące nie potwierdziły wszystkich elementów, na których Komisja oparła zaskarżoną decyzję. Należy bowiem wskazać w szczególności, że Cousin twierdziła, iż przez cały czas przedstawiała oferty produktowe bez uwzględniania, w jakimkolwiek momencie, prowadzonych dyskusji, a Amann zanegował czas trwania naruszenia.

344    Wobec tego przyznane skarżącym obniżenie grzywny o 15% jest uzasadnione ze względu na okoliczności niniejszej sprawy. W związku z tym argument dotyczący obniżenia grzywny o 15%, niewystarczającego w porównaniu z obniżeniem o 50% przyznanym Coats, również powinien zostać oddalony.

345    Dlatego też zarzut ten powinien zostać oddalony.

346    Z powyższych rozważań wynika, że skarga wniesiona przez skarżące powinna zostać oddalona.

 W przedmiocie kosztów

347    Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu postępowanie przed Sądem kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ skarżące przegrały sprawę, zgodnie z żądaniem Komisji należy obciążyć je kosztami postępowania.

Z powyższych względów

SĄD (piąta izba)

orzeka, co następuje:

1)      Skarga zostaje oddalona.

2)      Amann & Söhne GmbH & Co. KG i Cousin Filterie SAS zostają obciążone kosztami postępowania.

Vilaras Prek Ciucă

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 28 kwietnia 2010 r.

Podpisy

Spis treści

Okoliczności powstania sporu

A –  Przedmiot sporu

B –  Postępowanie administracyjne

C –  Zaskarżona decyzja

1.  Właściwe rynki

a)  Rynki produktowe

b)  Rynki geograficzne

2.  Rozmiar i struktura rynków właściwych

3.  Opis zachowań noszących znamiona naruszenia

4.  Sentencja zaskarżonej decyzji

Przebieg postępowania i żądania stron

Co do prawa

A –  W przedmiocie podniesionego przez skarżące zarzutu zmierzającego do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, dotyczącego naruszenia art. 7 ust. 1 zdanie pierwsze rozporządzenia nr 1/2003

1.  Argumenty stron

2.  Ocena Sądu

a)  W przedmiocie rozróżnienia rynków produktowych i geograficznych

b)  W przedmiocie rzekomego istnienia „całościowego planu”

B –  W przedmiocie zarzutów zmierzających do obniżenia grzywny

1.  W przedmiocie podniesionego przez skarżące zarzutu dotyczącego nieprzestrzegania górnej granicy kary przewidzianej w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003

a)  Argumenty stron

b)  Ocena Sądu

W przedmiocie zastrzeżenia dotyczącego naruszenia zasady nulla poena sine lege i zarzutu niezgodności z prawem art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003

W przedmiocie zastrzeżenia dotyczącego obowiązku nałożenia jednej grzywny z tytułu kilku naruszeń

W przedmiocie zastrzeżenia dotyczącego pominięcia prawnych celów kary

2.  W przedmiocie podniesionego przez skarżące zarzutu dotyczącego naruszenia zasad równego traktowania i proporcjonalności przy nakładaniu grzywny

a)  Argumenty stron

b)  Ocena Sądu

W przedmiocie naruszenia zasady proporcjonalności

–  W przedmiocie argumentu dotyczącego nieuwzględnienia rozmiarów rynku

–  W przedmiocie argumentu dotyczącego uwzględnienia wyłącznie obrotu na rynkach, których dotyczyły naruszenia

–  W przedmiocie „systemu ryczałtowego” przewidzianego w wytycznych

–  W przedmiocie nieuwzględnienia sytuacji skarżących jako „średniego przedsiębiorstwa”

W przedmiocie naruszenia zasady równego traktowania

3.  W przedmiocie podniesionego przez Amann zarzutu dotyczącego błędnego ustalenia kwoty wyjściowej grzywny nałożonej z tytułu kartelu dotyczącego nici przemysłowych

a)  Argumenty stron

b)  Ocena Sądu

4.  W przedmiocie podniesionego przez Amann zarzutu dotyczącego błędnego obliczenia czasu trwania naruszenia na rynku nici przemysłowych

a)  Argumenty stron

b)  Ocena Sądu

5.  W przedmiocie podniesionego przez Amann zarzutu dotyczącego nieuwzględnienia pewnych okoliczności łagodzących odnoszących się do naruszenia na rynku nici przemysłowych

a)  Argumenty stron

b)  Ocena Sądu

6.  W przedmiocie podniesionego przez skarżące zarzutu dotyczącego błędnego obliczenia kwoty wyjściowej i kwoty podstawowej grzywny nałożonej za naruszenie na rynku nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego

a)  Argumenty stron

b)  Ocena Sądu

7.  W przedmiocie podniesionego przez skarżące zarzutu odnoszącego się do rzekomego nieuwzględnienia okoliczności, że kartel dotyczący nici przeznaczonych dla sektora motoryzacyjnego nie został wprowadzony w życie

a)  Argumenty stron

b)  Ocena Sądu

8.  W przedmiocie zarzutu dotyczącego naruszenia prawa do bycia wysłuchanym i prawa do obrony

a)  Argumenty stron

b)  Ocena Sądu

W przedmiocie rzekomego naruszenia prawa do bycia wysłuchanym

W przedmiocie rzekomego naruszenia prawa do obrony, a w szczególności zasady zakazu samooskarżenia

W przedmiocie kosztów

1* Język postępowania: niemiecki.