Sprawa C‑439/09
Pierre Fabre Dermo-Cosmétique SAS
przeciwko
Président de l’Autorité de la concurrence
i
Ministre de l’Économie, de l’Industrie et de l’Emploi
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym
złożony przez cour d’appel de Paris)
Artykuł 101 ust. 1 i 3 TFUE – Rozporządzenie (WE) nr 2790/1999 – Artykuły 2–4 – Konkurencja – Praktyka ograniczająca – Sieć dystrybucji selektywnej – Artykuły kosmetyczne i pielęgnacyjne – Ogólny i bezwzględny zakaz sprzedaży przez Internet – Zakaz nałożony przez dostawcę na autoryzowanych dystrybutorów
Streszczenie wyroku
1. Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Naruszenie konkurencji – System dystrybucji selektywnej – Zobowiązanie na podstawie klauzuli umownej do sprzedaży niektórych artykułów kosmetycznych i pielęgnacyjnych w przestrzeni fizycznej w obowiązkowej obecności dyplomowanego farmaceuty – Niedopuszczalność przy braku uzasadnienia właściwościami sprzedawanych produktów
(art. 101 ust. 1 TFUE)
2. Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Zakaz – Wyłączenie grupowe – Porozumienia wertykalne – Rozporządzenie nr 2790/1999 – Umowa dystrybucji selektywnej – Klauzula de facto zakazująca Internetu jako środka sprzedaży produktów umownych – Wyłączenie
(art. 101 ust. 3 TFUE; rozporządzenie Komisji nr 2790/1999, art. 2, 4 lit. c))
1. Artykuł 101 ust. 1 TFUE należy interpretować w ten sposób, że klauzula umowna w ramach systemu dystrybucji selektywnej, wymagająca, żeby sprzedaż artykułów kosmetycznych i pielęgnacyjnych odbywała się w przestrzeni fizycznej w obowiązkowej obecności dyplomowanego farmaceuty, której konsekwencją jest zakaz wykorzystania Internetu dla celów tej sprzedaży, stanowi ograniczenie ze względu na cel w rozumieniu tego przepisu, jeżeli w następstwie indywidualnego i konkretnego badania treści i celu tej klauzuli umownej oraz prawnego i gospodarczego kontekstu, w jaki jest ona wpisana, okaże się, że zważywszy na właściwości przedmiotowych produktów, taka klauzula nie jest obiektywnie uzasadniona.
W istocie taka klauzula umowna, wykluczając de facto formę sprzedaży produktów niewymagającą fizycznego przemieszczenia się klienta, redukuje w sposób znaczny autoryzowanemu dystrybutorowi możliwość sprzedaży produktów umownych klientom znajdującym się poza jego obszarem umownym lub jego strefą działalności. Może ona zatem ograniczać konkurencję na tym obszarze.
Wprawdzie istnieją zasadne wymogi, takie jak utrzymanie wyspecjalizowanego handlu będącego w stanie dostarczyć szczególnego świadczenia w odniesieniu do produktów charakteryzujących się wysoką jakością i poziomem technicznym, które uzasadniają redukcje konkurencji ze względu na ceny na korzyść konkurencji ze względu na inne czynniki niż cena. Systemy dystrybucji selektywnej stanowią więc z uwagi na zamierzony uzasadniony rezultat, który ma charakter sprzyjający poprawie konkurencji w zakresie, gdzie nie odbywa się ona wyłącznie ze względu na cenę, element konkurencji zgodny z art. 101 ust. 1 TFUE. W tym względzie organizacja takiej sieci nie podlega zakazowi z art. 101 ust. 1 TFUE, pod warunkiem że wybór podmiotów zajmujących się dalszą sprzedażą dokonuje się w oparciu o kryteria obiektywne o charakterze jakościowym, ustalone w sposób jednolity względem wszystkich podmiotów zajmujących się dalszą sprzedażą i stosowane w sposób niedyskryminacyjny, że właściwości danego produktu wymagają dla zachowania jakości i zapewnienia odpowiedniego używania takiej sieci dystrybucji, i wreszcie, że zdefiniowane kryteria nie wykraczają poza to, co jest konieczne.
Co się tyczy w szczególności sprzedaży artykułów kosmetycznych i pielęgnacyjnych, cel polegający na ochronie prestiżowego wizerunku nie powinien stanowić celu zasługującego na ochronę dla ograniczenia konkurencji i nie może tym samym stanowić uzasadnienia, że klauzula umowna służąca realizacji takiego celu nie podlega art. 101 ust. 1 TFUE.
(por. pkt 38, 40, 41, 46, 47; sentencja)
2. Artykuł 4 lit. c) rozporządzenia nr 2790/1999 w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 TFUE do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych należy interpretować w ten sposób, że wyłączenie grupowe przewidziane w art. 2 tego rozporządzenia nie ma zastosowania do umowy dystrybucji selektywnej, która zawiera klauzulę de facto zakazującą Internetu jako środka sprzedaży produktów umownych. Natomiast taka umowa może korzystać indywidualnie z wyłączenia ustawowego z art. 101 ust. 3 TFUE, jeżeli spełnione są przesłanki tego przepisu.
Z art. 4 lit. c) rozporządzenia nr 2790/1999 wynika w istocie, że wyłączenia nie stosuje się do porozumień wertykalnych, pośrednio lub bezpośrednio, oddzielnie lub łącznie z innymi czynnikami, pod kontrolą stron, których celem jest ograniczenie sprzedaży aktywnej lub pasywnej użytkownikom końcowym przez członków systemu dystrybucji selektywnej działających jako detaliści na rynku, bez uszczerbku dla możliwości zakazania członkowi systemu prowadzenia działalności z niedozwolonego miejsca prowadzenia działalności. Tymczasem omawiana klauzula umowna ma na celu przynajmniej ograniczenie sprzedaży pasywnej na rzecz użytkowników końcowych pragnących dokonać zakupu przez Internet i znajdujących się poza fizycznym obszarem działania danego członka systemu dystrybucji selektywnej. Ponadto art. 4 lit. c) owego rozporządzenia, używając „miejsca działania”, wskazuje jedynie punkty sprzedaży, gdzie odbywa się sprzedaż bezpośrednia. A zatem klauzula umowna, zakazująca de facto Internetu jako środka sprzedaży nie powinna być uznana za klauzulę zakazującą członkom danego systemu dystrybucji selektywnej działalności z miejsca, które nie zostało dozwolone w rozumieniu wspomnianego art. 4 lit. c).
(por. pkt 53, 54, 56, 58, 59; sentencja)