Wydanie tymczasowe
WYROK SĄDU (dziewiąta izba)
z dnia 29 maja 2024 r.(*)
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające podjęte w związku z sytuacją na Białorusi i udziałem Białorusi w agresji Rosji wobec Ukrainy – Zamrożenie środków finansowych – Wykazy osób, podmiotów i organów, do których ma zastosowanie zamrożenie środków finansowych i zasobów gospodarczych – Umieszczenie i pozostawienie nazwiska skarżącego w wykazach – Organizacja działań reżimu Łukaszenki, które polegają na ułatwianiu nielegalnego przekraczania zewnętrznych granic Unii, lub przyczynianie się do wspomnianych działań – Czerpanie korzyści z reżimu Łukaszenki – Błąd w ocenie
W sprawie T‑116/22
Belavia – Belarusian Airlines AAT, z siedzibą w Mińsku (Białoruś), którą reprezentowali N. Tuominen i M. Krestiyanova, adwokaci,
strona skarżąca,
przeciwko
Radzie Unii Europejskiej, którą reprezentowali A. Boggio-Tomasaz i A. Antoniadis, w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
SĄD (dziewiąta izba),
w składzie: L. Truchot, prezes, H. Kanninen (sprawozdawca) i R. Frendo, sędziowie,
sekretarz: I. Kurme, administratorka,
uwzględniając postanowienie z dnia 24 listopada 2022 r., Belavia/Rada (T‑116/22 R, niepublikowane, EU:T:2022:726),
uwzględniając pisemny etap postępowania,
po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 25 października 2023 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 W skardze opartej na art. 263 TFUE strona skarżąca, Belavia – Belarusian Airlines AAT, wnosi o stwierdzenie nieważności, po pierwsze, decyzji wykonawczej Rady (WPZiB) 2021/2125 z dnia 2 grudnia 2021 r. w sprawie wykonania decyzji 2012/642/WPZiB dotyczącej środków ograniczających w związku z sytuacją na Białorusi (Dz.U. 2021, L 430 I, s. 16), a także rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) 2021/2124 z dnia 2 grudnia 2021 r. w sprawie wykonania art. 8a ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 765/2006 dotyczącego środków ograniczających wobec Białorusi (Dz.U. 2021, L 430 I, s. 1) (zwanych dalej „aktami pierwotnymi”), i po drugie, decyzji Rady (WPZiB) 2023/421 z dnia 24 lutego 2023 r. w sprawie zmiany decyzji 2012/642/WPZiB dotyczącej środków ograniczających w związku z sytuacją na Białorusi i udziałem Białorusi w agresji Rosji wobec Ukrainy (Dz.U. 2023, L 61, s. 41), a także rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) 2023/419 z dnia 24 lutego 2023 r. w sprawie wykonania art. 8a rozporządzenia (WE) nr 765/2006 dotyczącego środków ograniczających w związku z sytuacją na Białorusi i udziałem Białorusi w agresji Rosji wobec Ukrainy (Dz.U. 2023, L 61, s. 20) (zwanych dalej „aktami utrzymującymi”), w zakresie, w jakim akty te jej dotyczą.
Okoliczności powstania sporu i okoliczności faktyczne zaistniałe po wniesieniu skargi
2 Skarżąca jest przewoźnikiem lotniczym z siedzibą w Mińsku (Białoruś).
3 Niniejsza sprawa wpisuje się w ramy środków ograniczających przyjmowanych przez Unię Europejską od 2004 r. ze względu na istniejącą na Białorusi sytuację w zakresie demokracji, praworządności i praw człowieka.
4 W dniu 18 maja 2006 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła, na podstawie art. [75 i 215 TFUE], rozporządzenie (WE) nr 765/2006 dotyczące środków ograniczających skierowanych przeciwko prezydentowi Aleksandrowi Łukaszence i niektórym urzędnikom z Białorusi (Dz.U. 2006, L 134, s. 1), którego tytuł został zastąpiony, zgodnie z art. 1 ust. 1 rozporządzenia Rady (UE) nr 588/2011 z dnia 20 czerwca 2011 r. (Dz.U. 2011, L 161, s. 1), tytułem „Rozporządzenie Rady (WE) nr 765/2006 z dnia 18 maja 2006 r. dotyczące środków ograniczających wobec Białorusi”.
5 W dniu 15 października 2012 r. Rada przyjęła, na podstawie art. 29 TUE, decyzję 2012/642/WPZiB dotyczącą środków ograniczających skierowanych przeciwko Białorusi (Dz.U. 2012, L 285, s. 1).
6 Zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. b) i art. 4 ust. 1 lit. c) ppkt (i) decyzji 2012/642, zmienionej decyzją Rady (WPZiB) 2021/1990 z dnia 15 listopada 2021 r. (Dz.U. 2021, L 405, s. 10), a także z art. 2 ust. 5 i 6 rozporządzenia nr 765/2006, zmienionego rozporządzeniem Rady (UE) nr 1014/2012 z dnia 6 listopada 2012 r. (Dz.U. 2012, L 307, s. 1) i rozporządzeniem Rady (UE) 2021/1985 z dnia 15 listopada 2021 r. (Dz.U. 2021, L 405, s. 1), przy czym te ostatnie przepisy zawierają odesłanie do tych pierwszych, zamrożone zostają wszystkie środki finansowe i zasoby gospodarcze będące w posiadaniu, dyspozycji lub pod kontrolą między innymi osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów, które czerpią korzyści z reżimu Łukaszenki lub które go wspierają, a także osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów, które organizują lub wspomagają działania reżimu Łukaszenki ułatwiające nielegalne przekraczanie granic zewnętrznych Unii.
7 W piśmie z dnia 1 listopada 2021 r. skierowanym do członka gabinetu Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa skarżąca podniosła, że twierdzenia zawarte w niektórych artykułach prasowych, zgodnie z którymi była ona zaangażowana w „operacje przemytu migrantów” na Białorusi, są błędne.
8 W dniu 2 grudnia 2021 r. Rada przyjęła akty pierwotne. Z motywów 2 tych aktów wynika, że „Rada Europejska obradująca w dniach 21 i 22 października 2021 r. przyjęła konkluzje, w których oświadczyła, że nie zaakceptuje żadnych podejmowanych przez państwa trzecie prób instrumentalnego wykorzystywania migrantów do celów politycznych [,p]otępiła też wszelkie ataki hybrydowe na granice Unii i potwierdziła, że w odpowiedzi na nie podejmie odpowiednie działania”, a także że Rada Europejska „[p]odkreśliła, że Unia będzie nadal zwalczać ataki hybrydowe prowadzone obecnie przez białoruski reżim, w tym przyjmując kolejne środki ograniczające skierowane przeciwko osobom i podmiotom prawnym, pilnie i z zastosowaniem podejścia stopniowego”.
9 Na mocy aktów pierwotnych nazwa skarżącej została umieszczona w wierszu 16 tabeli B wykazu osób fizycznych i prawnych, podmiotów i organów, o których mowa w art. 3 ust. 1 i w art. 4 ust. 1 decyzji 2012/642, zawartego w załączniku do wspomnianej decyzji, oraz w wierszu 16 tabeli B wykazu osób fizycznych i prawnych, podmiotów i organów, o których mowa w art. 2 ust. 1 rozporządzenia nr 765/2006, zawartego w załączniku I do wspomnianego rozporządzenia (zwanych dalej „spornymi wykazami”).
10 W aktach pierwotnych, co się tyczy skarżącej, Rada umieściła następujące informacje identyfikacyjne: „[a]dres: 14 A Nemiga St., Minsk, Belarus, 220004”, „[d]ata rejestracji: 4.1.1996”, „[n]umer rejestracji: 600390798”, i uzasadniła przyjęcie wobec niej środków ograniczających podaniem następującego uzasadnienia:
„[Skarżąca] jest państwowym narodowym przewoźnikiem lotniczym. Aleksandr Łukaszenko obiecał, że jego administracja udzieli [skarżącej] wszelkiego możliwego wsparcia, po tym jak Unia postanowiła zakazać wszystkim białoruskim przewoźnikom przelotów w unijnej przestrzeni powietrznej i uniemożliwić im wykonywanie lotów do portów lotniczych Unii. W tym celu uzgodnił z prezydentem Rosji Władimirem Putinem plan otwarcia dla [skarżącej] nowych tras lotniczych.
Zarząd [skarżącej] zakazał też jej pracownikom protestów przeciwko fałszerstwom wyborczym i masowym zatrzymaniom na Białorusi, argumentując to faktem, że [skarżąca] jest przedsiębiorstwem państwowym.
[Skarżąca] osiąga zatem korzyści z reżimu Łukaszenki i wspiera ten reżim.
[Skarżąca] jest zaangażowana w transportowanie migrantów z Bliskiego Wschodu na Białoruś. Migranci, którzy chcą przekroczyć zewnętrzną granicę Unii, na pokładzie statków powietrznych eksploatowanych przez [skarżącą] przylatują do Mińska z wielu państw bliskowschodnich, w szczególności z Libanu, [Zjednoczonych Emiratów Arabskich] i Turcji. Aby im to ułatwić, [skarżąca] uruchomiła nowe trasy lotnicze i zwiększyła liczbę połączeń w ramach tras już obsługiwanych. Jako pośrednicy w sprzedaży biletów na loty obsługiwane przez [skarżącą] działają lokalni organizatorzy turystyki, przez co […] rola [skarżącej] nie jest tak oczywista.
[Skarżąca] wspomaga zatem działania reżimu Łukaszenki, które polegają na ułatwianiu nielegalnego przekraczania zewnętrznych granic Unii”.
11 Pismem z dnia 3 grudnia 2021 r. Rada poinformowała skarżącą, że jej nazwa została umieszczona w spornych wykazach.
12 Pismem z dnia 30 grudnia 2021 r. skarżąca zwróciła się do Rady o udzielenie jej dostępu do informacji i dowodów na poparcie umieszczenia jej nazwy w spornych wykazach.
13 Pismem z dnia 14 stycznia 2022 r. Rada przekazała skarżącej dokumenty zawierające dowody wykorzystane do podjęcia decyzji o umieszczeniu jej nazwy w spornych wykazach.
14 Pismem z dnia 25 lutego 2022 r. Rada poinformowała skarżącą o pozostawieniu jej nazwy w spornych wykazach.
15 Pismem z dnia 21 grudnia 2022 r. Rada powiadomiła skarżącą o zamiarze przedłużenia stosowania wobec niej środków ograniczających, opierając się na dokumencie załączonym do wspomnianego pisma.
16 Pismem z dnia 19 stycznia 2023 r. skarżąca odpowiedziała, że dokument przekazany przez Radę nie uzasadnia pozostawienia jej nazwy w spornych wykazach.
17 W dniu 24 lutego 2023 r. Rada przyjęła akty utrzymujące, na mocy których pozostawiła nazwę skarżącej w spornych wykazach z powodów w istocie identycznych z tymi, które przyjęto w aktach pierwotnych.
18 Pismem z dnia 27 lutego 2023 r. Rada wskazała, że uwagi zawarte w piśmie z dnia 19 stycznia 2023 r. nie podważają jej oceny, zgodnie z którą należy pozostawić nazwę skarżącej w spornych wykazach.
Postępowanie i żądania stron
19 W następstwie dostosowania skargi na podstawie art. 86 regulaminu postępowania przed Sądem i po przeprowadzeniu rozprawy skarżąca wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności aktów pierwotnych i aktów utrzymujących w zakresie, w jakim akty te jej dotyczą;
– obciążenie Rady kosztami postępowania;
– oddalenie podniesionych przez Radę posiłkowo żądań mających na celu, po pierwsze, utrzymanie w mocy skutków decyzji wykonawczej 2021/2125 w odniesieniu do skarżącej do czasu, gdy stwierdzenie częściowej nieważności rozporządzenia wykonawczego 2021/2124 stanie się skuteczne, a po drugie, utrzymanie w mocy skutków decyzji 2023/421 w odniesieniu do skarżącej do czasu, gdy stwierdzenie częściowej nieważności rozporządzenia wykonawczego 2023/419 stanie się skuteczne.
20 Rada wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie skarżącej kosztami postępowania;
– posiłkowo, po pierwsze, na wypadek stwierdzenia przez Sąd nieważności aktów pierwotnych w zakresie, w jakim dotyczą one skarżącej, zarządzenie utrzymania w mocy skutków decyzji wykonawczej 2021/2125 w odniesieniu do skarżącej do czasu, gdy stwierdzenie częściowej nieważności rozporządzenia wykonawczego 2021/2124 stanie się skuteczne, a po drugie, w przypadku gdyby Sąd stwierdził nieważność aktów utrzymujących w zakresie, w jakim dotyczą one skarżącej, zarządzenie utrzymania w mocy skutków decyzji 2023/421 w odniesieniu do skarżącej do czasu, gdy stwierdzenie częściowej nieważności rozporządzenia wykonawczego 2023/419 stanie się skuteczne.
Co do prawa
21 W pierwszej kolejności należy zbadać żądanie stwierdzenia częściowej nieważności aktów pierwotnych, a w drugiej kolejności – żądanie stwierdzenia częściowej nieważności aktów utrzymujących.
W przedmiocie żądania stwierdzenia częściowej nieważności aktów pierwotnych
22 Na poparcie żądania stwierdzenia nieważności aktów pierwotnych w zakresie, w jakim akty te jej dotyczą, skarżąca podnosi formalnie dwa zarzuty, z których pierwszy dotyczy oczywistego błędu w ocenie popełnionego przez Radę, a drugi – tego, że akty pierwotne „zawierają niezgodny z prawem rodzaj sankcji, ponieważ Rada nie spełniła wymaganego standardu dowodowego”.
23 Rada nie zgadza się z argumentacją skarżącej.
24 Na wstępie należy zauważyć, po pierwsze, że dwa zarzuty formalnie podniesione przez skarżącą pokrywają się w znacznej mierze, ponieważ oba dotyczą w istocie błędu w ocenie okoliczności faktycznych i naruszenia art. 4 ust. 1 lit. b) i art. 4 ust. 1 lit. c) ppkt (i) decyzji 2012/642. Na rozprawie skarżąca oświadczyła zresztą, że podniosła w istocie jedyny zarzut.
25 W tych okolicznościach Sąd uważa, że oba zarzuty podniesione przez skarżącą stanowią w istocie jedyny zarzut.
26 Po drugie, należy przypomnieć, że w myśl orzecznictwa skuteczność kontroli sądowej gwarantowanej przez art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej wymaga między innymi, by sąd Unii upewnił się, że decyzja o przyjęciu lub utrzymaniu w mocy środków ograniczających, która ma dla zainteresowanej osoby lub zainteresowanego podmiotu skutek indywidualny, opiera się na wystarczająco solidnej podstawie faktycznej. Oznacza to sprawdzenie okoliczności faktycznych podnoszonych w uzasadnieniu, które leży u podstaw wspomnianej decyzji, tak aby kontrola sądowa nie była ograniczona do oceny abstrakcyjnego prawdopodobieństwa przywołanych powodów, lecz by dotyczyła tego, czy powody te – lub co najmniej jeden z nich, uważany za sam w sobie wystarczający do wsparcia tejże decyzji – są wykazane (wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., Komisja i in./Kadi, C‑584/10 P, C‑593/10 P i C‑595/10 P, EU:C:2013:518, pkt 119).
27 To do właściwego organu Unii należy – w razie zakwestionowania – wykazanie zasadności powodów wysuniętych przeciwko danej osobie lub danemu podmiotowi, a nie do tych ostatnich przedstawienie zaprzeczającego dowodu braku zasadności wspomnianych powodów (wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., Komisja i in./Kadi, C‑584/10 P, C‑593/10 P i C‑595/10 P, EU:C:2013:518, pkt 121).
28 Jeśli właściwy organ Unii przedstawi mające znaczenie informacje lub dowody, sąd Unii powinien sprawdzić materialną prawidłowość podnoszonych okoliczności faktycznych w odniesieniu do tych informacji lub dowodów oraz ocenić moc dowodową tych ostatnich w zależności od okoliczności konkretnej sprawy i w świetle ewentualnych uwag przedstawionych w szczególności przez zainteresowaną osobę lub zainteresowany podmiot w tym względzie (wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., Komisja i in./Kadi, C‑584/10 P, C‑593/10 P i C‑595/10 P, EU:C:2013:518, pkt 124).
29 Należy dokonać takiej oceny, rozpatrując dowody i informacje nie w sposób odrębny, lecz w kontekście, w jaki się wpisują. Rada wywiązuje się bowiem ze spoczywającego na niej ciężaru dowodu, jeśli przedstawia przed sądem Unii łańcuch wystarczająco konkretnych, precyzyjnych i spójnych poszlak pozwalający na ustalenie istnienia wystarczającego związku między podmiotem podlegającym środkowi obejmującemu zamrożenie środków finansowych a reżimem lub, ogólnie, zwalczanymi sytuacjami (zob. wyrok z dnia 12 lutego 2020 r., Kanyama/Rada, T‑167/18, niepublikowany, EU:T:2020:49, pkt 93 i przytoczone tam orzecznictwo).
30 Ponadto, mając na względzie prewencyjny charakter rozpatrywanych środków ograniczających, jeżeli w ramach kontroli zgodności z prawem zaskarżonej decyzji sąd Unii uzna, że co najmniej jeden z powodów wymienionych w uzasadnieniu jest wystarczająco precyzyjny i konkretny, że jest wykazany i że stanowi sam w sobie wystarczającą podstawę do wsparcia tej decyzji, to okoliczność, iż te pozostałe powody tym się nie cechują, nie może uzasadniać stwierdzenia nieważności wspomnianej decyzji (zob. podobnie wyroki: z dnia 18 lipca 2013 r., Komisja i in./Kadi, C‑584/10 P, C‑593/10 P i C‑595/10 P, EU:C:2013:518, pkt 130; z dnia 24 listopada 2021 r., Assi/Rada, T‑256/19, EU:T:2021:818, pkt 168).
31 W niniejszej sprawie Sąd uważa za stosowne rozpocząć od zbadania uzasadnienia aktów pierwotnych zawartego w akapitach czwartym i piątym, o których mowa w pkt 10 powyżej, z których wynika, że skarżąca uczestniczyła w przewozie obywateli państw trzecich z Bliskiego Wschodu na Białoruś, że obywatele państw trzecich zamierzający przekroczyć granice zewnętrzne Unii udali się do Mińska na pokładach samolotów obsługiwanych przez skarżącą, wylatujących z pewnej liczby państw Bliskiego Wschodu, w szczególności z Libanu, Zjednoczonych Emiratów Arabskich i z Turcji, że w celu ułatwienia tej praktyki skarżąca otworzyła nowe trasy lotnicze i zwiększyła liczbę lotów na istniejących trasach, że lokalni organizatorzy turystyki odgrywali rolę pośredników, sprzedając bilety lotnicze skarżącej obywatelom państw trzecich, którzy mogliby mieć zamiar przekroczenia wspomnianych granic zewnętrznych, pomagając w ten sposób skarżącej pozostać niezauważoną, i że skarżąca wspomaga zatem działania reżimu Łukaszenki, które polegają na ułatwianiu nielegalnego przekraczania przekraczanie tych granic zewnętrznych.
32 Uzasadnienie to opiera się na kryterium przewidzianym w art. 4 ust. 1 lit. c) ppkt (i) decyzji 2012/642, do którego to przepisu odsyła art. 2 ust. 6 lit. a) ppkt (i) rozporządzenia nr 765/2006.
33 Na poparcie swoich twierdzeń Rada odnosi się w pierwszej kolejności do kontekstu, w jaki wpisują się sporne okoliczności faktyczne.
34 W tym względzie Rada opiera się na artykule opublikowanym na stronie internetowej „wyborcza.pl” w dniu 21 października 2021 r. i na artykule opublikowanym na stronie internetowej „spiegel.de” w dniu 14 sierpnia 2021 r., z których wynika zasadniczo, że w 2021 r., w odpowiedzi na niektóre środki podjęte przez Unię wobec Białorusi, władze białoruskie zachęcały obywateli państw trzecich do przemieszczania się na Białoruś drogą lotniczą w celu skierowania ich z tego państwa na granice zewnętrzne Unii. Rada powołuje się również na komunikat opublikowany w dniu 26 października 2021 r. w sieci społecznościowej Twitter, zgodnie z którym ambasada białoruska w Syrii sporządziła wykaz biur podróży posiadających wyłączne prawo wydawania wiz obywatelom państw arabskich po ich przybyciu na obszar o ograniczonym dostępie portu lotniczego w Mińsku.
35 Skarżąca nie kwestionuje istnienia kontekstu opisanego w ten sposób przez Radę.
36 W drugiej kolejności Rada przedstawia następujące dokumenty:
– artykuł opublikowany na stronie internetowej „reuters.com” w dniu 7 lipca 2021 r., z którego wynika w szczególności, że urzędnik rządu litewskiego przekazał agencji prasowej Reuters kopie czterech biletów pokładowych na lot ze Stambułu (Turcja) do Mińska obsługiwany przez skarżącą, które miał przy sobie obywatel państwa trzeciego, który wjechał na terytorium Litwy;
– artykuł opublikowany na stronie internetowej „lemonde.fr” w dniu 10 listopada 2021 r., zgodnie z którym między innymi w listopadzie 2021 r. na lotnisku w Bejrucie (Liban) przebywała określona liczba obywateli państw trzecich w celu wejścia na pokład samolotu lecącego do Mińska i obsługiwanego przez skarżącą, że jedna z tych osób oświadczyła, że uzyskała wizę u konsula honorowego Białorusi, aby jej podróż „miała pozory legalności”, i że miała zamiar wjechać do „fortecy Europa”, że inna z tych osób wyraziła chęć skorzystania ze „szlaku, który się otworzył” na Białoruś, aby udać się do Niemiec, że od listopada 2021 r. skarżąca obsługuje dwa bezpośrednie loty tygodniowo z Bejrutu do Mińska, podczas gdy wcześniej obsługiwała tylko jeden lot tygodniowo, że liczba pasażerów przewożonych przez skarżącą znacznie wzrosła od sierpnia 2020 r., a także że „[j]eśli niemożliwe było zarezerwowanie lotu na stronie [internetowej skarżącej], lokalni organizatorzy turystyki zobowiązywali się do zapełnienia jej samolotów”;
– artykuł opublikowany na stronie internetowej „dw.com” w dniu 9 listopada 2021 r., z którego wynika w szczególności, po pierwsze, że organizator turystyki z siedzibą w Bagdadzie (Irak) oświadczył, iż „[skarżąca miała] bezpośrednie loty do Mińska ze Stambułu, Dubaju [(Zjednoczone Emiraty Arabskie)] i skądś indziej”, że „jedyną kwestią, [jaką należało zrobić], było udanie się tam”, a także że „[było] to nieco droższe, lecz zawsze wykonalne”, po drugie zaś, że samoloty eksploatowane przez skarżącą były wykorzystywane do „przewożenia migrantów na granicę Unii”;
– artykuł opublikowany na stronie internetowej „reform.by” w dniu 23 sierpnia 2021 r., zgodnie z którym „samoloty ze Stambułu codziennie latają do Mińska – cztery loty dziennie”, „[d]wa są eksploatowane przez [skarżącą], od niedawna głównie Embraer E195 (pojemność pokładowa do 125 osób), lecz w czerwcu były Boeingi mogące zabrać na pokład około 150–190 osób”;
– trzy fragmenty informacji opublikowanych na stronie internetowej „flightradar24.com”, z których wynika, że głównym połączeniem lotniczym z międzynarodowego portu lotniczego w Irbilu (Irak) jest połączenie do Stambułu w liczbie 23 lotów tygodniowo, że głównym połączeniem lotniczym z międzynarodowego portu lotniczego w Bagdadzie jest połączenie do Stambułu w liczbie 28 lotów tygodniowo, a także że skarżąca obsługuje dwa loty dziennie ze Stambułu do Mińska;
– artykuł opublikowany na stronie internetowej „belsat.eu” w dniu 11 października 2021 r., opisujący między innymi, że dziennikarz „odnotował obecność około 50 pasażerów pochodzących z Bliskiego Wschodu w [porcie lotniczym w Stambule]”, którzy „zarejestrowali się, oczekując w odrębnej kolejce przed stoiskiem [skarżącej]”.
37 W pierwszej kolejności należy zauważyć, po pierwsze, że wśród tych dokumentów artykuł opublikowany na stronie internetowej „lemonde.fr”, artykuł opublikowany na stronie internetowej „dw.com”, artykuł opublikowany na stronie internetowej „belsat.eu”, a także artykuł opublikowany na stronie internetowej „reuters.com” są zgodne co do okoliczności, że obywatele państw trzecich mogli wejść na pokład w Bejrucie, Dubaju i Stambule, korzystając z obsługiwanych przez skarżącą lotów do Mińska.
38 Jest prawdą, że Rada nie kwestionuje twierdzenia skarżącej, zgodnie z którym nigdy nie wykonywała ona lotów do i z Afganistanu, Iranu, Iraku, Mjanmy, Pakistanu i Syrii. Ponadto, jak podnosi skarżąca, ponieważ Rada wskazała, w spornym uzasadnieniu umieszczenia nazwy skarżącej w wykazie, loty wykonywane przez skarżącą z szeregu państw Bliskiego Wschodu, „w szczególności” z Libanu, ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich i z Turcji, nie może ona skutecznie twierdzić w odpowiedzi na skargę, że oparła się „wyłącznie” na lotach z tych trzech państw trzecich w celu umieszczenia nazwy skarżącej w spornych wykazach.
39 Jednakże odniesienie się w spornym uzasadnieniu do określenia „w szczególności” należy rozumieć w ten sposób, że Rada wymieniła w sposób niewyczerpujący państwa, z których skarżąca wykonywała loty. Ponieważ wykazano istnienie takich lotów do Mińska z Libanu, ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich i z Turcji, nie ma potrzeby przeprowadzania analizy, czy okoliczności faktyczne pozwalają na ustalenie, że skarżąca wykonywała loty z innych państw trzecich.
40 W konsekwencji Rada nie popełniła błędu, gdy uznała co najmniej, że obywatele państw trzecich udawali się do Mińska w ramach lotów wykonywanych przez skarżącą z Libanu, ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich i z Turcji.
41 Po drugie, zgodnie z artykułem opublikowanym na stronie internetowej „lemonde.fr” i artykułem opublikowanym na stronie internetowej „dw.com” obywatele państw trzecich skorzystali z lotów wykonanych przez skarżącą w celu późniejszego przekroczenia granic zewnętrznych Unii z terytorium Białorusi, a zgodnie z artykułem opublikowanym na stronie internetowej „reuters.com” u obywatela państwa trzeciego, który wjechał na terytorium państwa członkowskiego, znaleziono bilety pokładowe skarżącej. Ponadto z artykułu opublikowanego na stronie internetowej „lemonde.fr” wynika, że obywatel państwa trzeciego przygotowujący się do wejścia na pokład samolotu skarżącej lecącego z Bejrutu do Mińska oświadczył, że chce „wylądować w fortecy Europa”, że „[na Białorusi oczekują na niego] »sieci [osób]«”, a także że wspomniano o „przypadkach zgonów na granicy między Białorusią a Polską”, podczas gdy inny obywatel państwa trzeciego wskazał, że zamierza dotrzeć do Niemiec, choć jest „świadom niebezpieczeństwa”, ponieważ „Białoruś nie otwiera swoich bram z życzliwości”, a także że „otworzył się szlak”.
42 Okoliczności te potwierdzają tezę Rady, zgodnie z którą obywatele państw trzecich skorzystali z obsługiwanych przez skarżącą lotów do Mińska, z zamiarem przekroczenia granic niektórych państw członkowskich – bez zastosowania się do właściwych przepisów.
43 W drugiej kolejności z artykułu opublikowanego na stronie internetowej „lemonde.fr” wynika, że skarżąca zwiększyła liczbę lotów z Bejrutu w 2021 r. Ponadto fragmenty informacji opublikowanych na stronie internetowej „flightradar24.com” oraz artykuł opublikowany na stronie internetowej „reform.by” wskazują na to, że skarżąca wykonywała dwa loty dziennie na trasie między Stambułem a Mińskiem. Wreszcie, z tego ostatniego artykułu wynika, że skarżąca zwiększyła zdolność przewozową samolotów obsługujących to połączenie.
44 W trzeciej kolejności artykuł opublikowany na stronie internetowej „lemonde.fr” odnosi się do tego, że „od sierpnia [2020 r.] liczba podróżnych [skarżącej] znacznie wzrosła”, że w tym kontekście „[skarżąca] unikała rozgłosu”, a także że „[j]eśli niemożliwe było zarezerwowanie lotu na stronie [internetowej skarżącej], lokalni organizatorzy turystyki zobowiązywali się do zapełnienia jej samolotów”.
45 Z rozważań przedstawionych w pkt 36–44 powyżej wynika, że przy przyjmowaniu aktów pierwotnych Rada dysponowała łańcuchem poszlak wystarczająco precyzyjnych, konkretnych i spójnych, aby wykazać, w świetle kontekstu opisanego w pkt 34 powyżej, że obywatele państw trzecich zamierzający przekroczyć granice zewnętrzne Unii, bez przestrzegania właściwych przepisów, udawali się do Mińska w ramach lotów wykonywanych przez skarżącą z Libanu, ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich i z Turcji, że w celu ułatwienia tej praktyki skarżąca zwiększyła liczbę lotów na istniejących trasach i że lokalni organizatorzy turystyki odgrywali rolę pośredników, sprzedając bilety lotnicze skarżącej wyżej wymienionym osobom, pomagając w ten sposób skarżącej pozostać niezauważoną.
46 W celu zakwestionowania przedstawionego przez Radę łańcucha poszlak skarżąca podnosi w pierwszej kolejności, że inne linie lotnicze obsługują loty między Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi i Turcją z jednej strony a Białorusią z drugiej strony, że w okresie od października do grudnia 2021 r. przewoziły one liczne osoby z Mińska do państw trzecich, gdy „kryzys migracyjny zaczął tracić na intensywności, ponieważ migranci rozpoczęli powroty do swoich państw”, a także że nie przewozi ona bezpośrednio dużej liczby pasażerów – w porównaniu z innymi liniami lotniczymi – w szczególności ze względu na to, że eksploatowane przez nią samoloty mają maksymalną zdolność przewozową niższą niż samoloty eksploatowane przez te inne linie lotnicze. Podnosi ona również, że chociaż jest jedynym przewoźnikiem lotniczym obsługującym połączenie między Bejrutem a Mińskiem, jest to lot sezonowy, na który sprzedaje bilety podmiot trzeci, że w 2021 r. liczba pasażerów korzystających z tego połączenia lotniczego była nieznaczna w porównaniu z innymi połączeniami z lub do państw trzecich innych niż Liban, a także że przewiozła ona mniejszą liczbę pasażerów na trasie między Bejrutem a Mińskiem w 2021 r. niż w latach 2018–2019. Na poparcie swoich twierdzeń skarżąca powołuje się na dane uzyskane od departamentu lotnictwa Białorusi.
47 Żaden z tych argumentów nie zasługuje na uwzględnienie.
48 Jest prawdą, że z danych przedstawionych przez skarżącą wynika, iż w 2021 r. przewiozła ona mniejszą liczbę pasażerów niż dwie inne linie lotnicze obsługujące, tak jak ona, połączenia lotnicze między Stambułem a Mińskiem oraz między Dubajem a Mińskiem, że inne linie lotnicze przewiozły wiele osób z Mińska do Bagdadu, Irbilu i Damaszku (Syria) pod koniec 2021 r., a także że liczba osób przewożonych przez nią na trasie między Bejrutem a Mińskiem jest mniejsza niż liczba osób przewożonych na innych trasach z lub do państw trzecich innych niż Liban, w odniesieniu do czego przedstawiła ona dane liczbowe.
49 Niemniej okoliczności te nie wykazują, że skarżąca nie przyczyniła się – w zakresie jej własnych operacji przewozu osób z Libanu, ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich i z Turcji na Białoruś – do działalności reżimu Łukaszenki ułatwiającej nielegalne przekraczanie granic zewnętrznych Unii.
50 Co więcej, zgodnie z danymi przekazanymi przez skarżącą, w 2021 r. liczba pasażerów przewiezionych przez nią ze Stambułu do Mińska istotnie wzrosła – z 2978 pasażerów w maju do 6975 pasażerów w październiku, a liczba pasażerów przewiezionych przez nią z Bejrutu do Mińska wzrosła bardzo znacząco – ze 187 pasażerów w czerwcu do 1681 pasażerów we wrześniu, co potwierdza zarzuty Rady.
51 Nie można również przychylić się do argumentacji skarżącej, zgodnie z którą, po pierwsze, innych przewoźników lotniczych, o których wspomniała, należy również uznać za odpowiedzialnych za działalność reżimu Łukaszenki ułatwiającą nielegalne przekraczanie granic zewnętrznych Unii, a po drugie, że okoliczność, iż nazwa jednego z tych przewoźników lotniczych została umieszczona, a następnie usunięta ze spornych wykazów, uzasadnia wykreślenie nazwy skarżącej z wykazów.
52 W tym względzie wystarczy przypomnieć, że fakt, iż zbadanie ewentualnej odpowiedzialności innych przewoźników lotniczych było lub mogło być konieczne, nie wyklucza sam w sobie możliwości dochodzenia odpowiedzialności skarżącej jako takiej, biorąc pod uwagę jej własną działalność polegającą na przewozie osób na Białoruś (zob. podobnie wyroki: z dnia 23 września 2014 r., Ipatau/Rada, T‑646/11, niepublikowany, EU:T:2014:800, pkt 116; z dnia 7 czerwca 2023 r., Skryba/Rada, T‑581/21, niepublikowany, EU:T:2023:321, pkt 57).
53 W drugiej kolejności skarżąca podnosi, że nie otrzymała instrukcji od rządu nakazujących jej wykonywanie lotów mających na celu uczestnictwo w działaniach ułatwiających nielegalne przekraczanie granic zewnętrznych Unii, że jej loty obsługujące Liban, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Turcję nie zostały wyczarterowane przez państwo białoruskie i że są rentowne.
54 W tym względzie należy zauważyć, że Rada nie powołała się w spornym uzasadnieniu na istnienie instrukcji od rządu białoruskiego, czarterowanie niektórych lotów przez państwo białoruskie ani na okoliczność, że rozpatrywane loty nie były rentowne.
55 Ponadto, po pierwsze, jak podnosi Rada, bezsporna między stronami okoliczność, że skarżąca należy w całości do państwa białoruskiego, pozbawia wiarygodności argument, zgodnie z którym jej działalność mogłaby być określana niezależnie od woli rządu białoruskiego – w braku dowodów na poparcie tego argumentu.
56 Po drugie, zgodnie z artykułami opublikowanymi na stronie internetowej „wyborcza.pl” i na stronie internetowej „spiegel.de”, o których mowa w pkt 34 powyżej, władze białoruskie sprzyjały zwiększeniu przepływów podróżnych na Białoruś, podejmując środki zmierzające do tego, by obywatelom państw trzecich wydawano liczne wizy turystyczne, w szczególności poprzez delegowanie specjalnych uprawnień biurom podróży, z których część była kontrolowana przez państwo białoruskie. Te same artykuły, a także artykuł opublikowany na stronie internetowej „lemonde.fr”, o którym mowa w pkt 36 powyżej, dotyczą tego, że w owym kontekście obywatele państw trzecich wpłacili znaczne kwoty, aby udać się samolotem na Białoruś. Ponadto z tego ostatniego artykułu wynika, że „[s]zereg podmiotów wzbogaciło się w ten sposób na nadziejach uzyskania lepszego życia [obywateli państw trzecich]”, w szczególności przewoźnicy lotniczy, z których część, w celu zaspokojenia zwiększonego popytu na usługi transportu lotniczego z państw trzecich na Białoruś, zwiększyło swoje zdolności przewozowe lub rozważało otwarcie nowych połączeń lotniczych.
57 I tak z dowodów włączonych do akt sprawy wynika, że reżim Łukaszenki organizował przewóz obywateli państw trzecich na Białoruś drogą powietrzną, nie czarterując lotów, lecz wspierając wydawanie wiz na Białoruś, że środek ten skutkował wzrostem popytu na usługi transportu lotniczego na Białoruś i że linie lotnicze czerpały korzyści z komercyjnej eksploatacji lotów odpowiadających temu popytowi. Wynika z tego, że twierdzenia skarżącej, zgodnie z którymi jej loty obsługujące Liban, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Turcję nie zostały wyczarterowane przez państwo białoruskie, a jej własne operacje transportowe były rentowne – nawet przy założeniu ich udowodnienia – nie mogą wykazać, że wspomniane loty i operacje nie wpisywały się w ramy działalności reżimu Łukaszenki ułatwiającej nielegalne przekraczanie granic zewnętrznych Unii.
58 W trzeciej kolejności skarżąca utrzymuje, że przestrzega właściwych przepisów przy odprawie pasażerów, w szczególności w odniesieniu do obowiązku posiadania wizy.
59 W tym względzie wystarczy zauważyć, jak wynika z pkt 56 powyżej, że podejmowane przez reżim Łukaszenki działania polegające na ułatwianiu nielegalnego przekraczania zewnętrznych granic Unii obejmowały wydawanie wiz obywatelom państw trzecich, aby mogli oni udać się na terytorium białoruskie. Artykuł opublikowany na stronie internetowej „lemonde.fr”, o którym mowa w pkt 36 powyżej, odnosi się do tego, że obywatel państwa trzeciego przygotowujący się do wejścia na pokład obsługiwanego przez skarżącą samolotu lecącego z Bejrutu, który to obywatel zamierzał przekroczyć wspomniane granice zewnętrzne Unii, oświadczył, że posiada wizę pozwalającą mu na zachowanie „pozorów legalności”.
60 Wynika z tego, że okoliczność, iż skarżąca przeprowadziła kontrole wymagane przy odprawie pasażerów, w szczególności w odniesieniu do obowiązku posiadania wizy, nie wyklucza tego, że uczestniczyła ona w działalności reżimu Łukaszenki ułatwiającej nielegalne przekraczanie granic zewnętrznych Unii.
61 W czwartej kolejności skarżąca podnosi, że nie wykonuje innej działalności niż obsługa lotów i że „nigdy nie wspierała w swoich portach lotniczych działalności takiej jak zorganizowane gromadzenie dużych grup domniemanych migrantów”.
62 W zakresie, w jakim rozważania te nie mają związku z okolicznościami uwzględnionymi przez Radę w stosunku do skarżącej, należy je oddalić jako nieistotne dla sprawy.
63 Jest prawdą, że w świetle całości powyższych rozważań należy zauważyć, iż z dokumentów przedstawionych przez Radę nie wynika, że – jak wynika ze spornego uzasadnienia umieszczenia w wykazach – skarżąca otworzyła nowe trasy lotnicze w celu ułatwienia transportu obywateli państw trzecich na Białoruś.
64 Jednakże ta konstatacja nie wystarcza do stwierdzenia nieważności aktów pierwotnych, ponieważ Rada przedstawiła dowód zasadności twierdzeń faktycznych przedstawionych w pkt 45 powyżej, a twierdzenia te są wystarczające do wykazania, że skarżąca przyczyniła się do działalności reżimu Łukaszenki ułatwiającej nielegalne przekraczanie granic zewnętrznych Unii, w rozumieniu kryterium przewidzianego w art. 4 ust. 1 lit. c) ppkt (i) decyzji 2012/642.
65 Ponadto Sąd uważa, że powody przedstawione przez Radę na poparcie oceny, zgodnie z którą skarżąca przyczyniła się do działalności reżimu Łukaszenki ułatwiającej nielegalne przekraczanie granic zewnętrznych Unii, które są wystarczająco precyzyjne i konkretne oraz nie zawierają błędu w ocenie okoliczności faktycznych ani nie prowadzą do naruszenia prawa, stanowią same w sobie wystarczającą podstawę do umieszczenia nazwy skarżącej w spornych wykazach.
66 W konsekwencji, zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 30 powyżej, należy oddalić jedyny zarzut jako bezzasadny, bez konieczności badania argumentów skarżącej skierowanych przeciwko innym powodom uzasadniającym akty pierwotne, ponieważ okoliczność, że nie zostały one poparte dowodami, nie może prowadzić do stwierdzenia nieważności tych aktów.
67 Z powyższego wynika, że żądanie stwierdzenia częściowej nieważności aktów pierwotnych należy oddalić.
W przedmiocie żądania stwierdzenia częściowej nieważności aktów utrzymujących
68 W piśmie dostosowującym skargę, złożonym zgodnie z art. 86 regulaminu postępowania, skarżąca wnosi o stwierdzenie nieważności aktów utrzymujących w zakresie, w jakim akty te jej dotyczą, powtarzając jedyny zarzut podniesiony zasadniczo w skardze.
69 W swoich uwagach dotyczących pisma dostosowującego skargę Rada twierdzi przede wszystkim, że uwzględniła uwagi skarżącej przed przyjęciem aktów utrzymujących. Następnie Rada twierdzi, że wykazała zasadność środków ograniczających zastosowanych wobec skarżącej w odpowiedzi na skargę i w duplice, a także uważa, że jej ocena znajduje potwierdzenie w dodatkowych dowodach dodanych do jej akt przy przyjmowaniu aktów utrzymujących. Wreszcie, Rada podnosi, że argumenty skarżącej dotyczące sytuacji dwóch innych przewoźników lotniczych nie wykazują niezgodności z prawem aktów utrzymujących.
70 W niniejszej sprawie Sąd uważa za właściwe zbadanie uzasadnienia aktów utrzymujących zawartych w akapitach czwartym i piątym tego uzasadnienia, zgodnie z którymi skarżąca wspomaga działania reżimu Łukaszenki, które polegają na ułatwianiu nielegalnego przekraczania zewnętrznych granic Unii, a następnie uzasadnienia wymienionego w pierwszym i trzecim akapicie tego uzasadnienia, zgodnie z którymi skarżąca czerpie korzyści z reżimu Łukaszenki.
W przedmiocie oceny, zgodnie z którą skarżąca wspomaga działania reżimu Łukaszenki, które polegają na ułatwianiu nielegalnego przekraczania zewnętrznych granic Unii
71 W akapitach czwartym i piątym uzasadnienia przyjęcia aktów utrzymujących Rada utrzymała w niezmienionej formie rozważania zawarte w akapitach czwartym i piątym uzasadnienia przyjęcia aktów pierwotnych, o którym mowa w pkt 31 powyżej.
72 W piśmie dostosowującym skargę i na rozprawie skarżąca zarzuciła Radzie, że nie uwzględniła informacji i dowodów, które zostały jej przekazane podczas okresowego przeglądu środków ograniczających wobec Białorusi, który doprowadził do przyjęcia aktów utrzymujących.
73 Skarżąca powołała się na pismo skierowane do Rady w dniu 19 stycznia 2023 r., w którym podniosła w szczególności, że „kryzys migracyjny już nie istnieje, jeśli chodzi o granicę między [Unią] a Białorusią”. Dodała, że w listopadzie 2021 r. władze tureckie i władze Zjednoczonych Emiratów Arabskich zakazały przedsiębiorstwom lotniczym obsługującym loty z Turcji i ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich przewozu do Mińska obywateli niektórych państw trzecich z Bliskiego Wschodu i Azji, a także że ona sama przestała obsługiwać połączenie między Bejrutem a Mińskiem. Jej zdaniem liczba osób pochodzących z wyżej wymienionych państw trzecich, które mogły udać się na Białoruś drogą lotniczą, znacznie się wówczas zmniejszyła, a począwszy od 2022 r. obywatele państw trzecich, którzy próbowali przekroczyć zewnętrzne granice Unii z Białorusi, nie korzystali już z samolotu.
74 W swoich uwagach w przedmiocie pisma dostosowującego skargę Rada powołała się na „źródła potwierdzające, że skarżąca nadal zapewnia loty ze Stambułu, czyli miejsca docelowego najczęściej wykorzystywanego na trasie lotów z Irbilu […], do Mińska”.
75 Na rozprawie Rada wyjaśniła, że przed przyjęciem aktów utrzymujących zbadała okoliczności powołane przez skarżącą. Wskazała ona, że wzięła pod uwagę okoliczność, że skarżąca zaprzestała obsługi lotów z Libanu i że władze tureckie podjęły określone środki, lecz inne znajdujące się w jej posiadaniu dowody wskazywały na to, że skarżąca nadal obsługiwała loty z portu lotniczego w Stambule, który był platformą przesiadkową dla osób pragnących udać się do Mińska, aby następnie przekroczyć granice zewnętrzne Unii, oraz że skarżąca sprzedawała swoje bilety poprzez pośredników w sposób nieprzejrzysty. Podniosła ona również, że to loty obsługiwane przez skarżącą ze Stambułu, a nie loty z Dubaju i Bejrutu, uzasadniały przyjęcie aktów utrzymujących.
76 Ponadto należy przypomnieć, że środki ograniczające mają charakter zabezpieczający oraz z definicji tymczasowy, ich ważność zaś jest uzależniona od trwania okoliczności faktycznych i prawnych, które spowodowały ich przyjęcie, a także od konieczności ich utrzymania w celu realizacji związanego z nimi celu. Zadaniem Rady jest zatem, w ramach okresowego przeglądu tych środków ograniczających, dokonanie zaktualizowanej oceny sytuacji i podsumowanie wpływu takich środków, tak aby ustalić, czy umożliwiły one osiągnięcie celów zakładanych w ramach pierwotnego umieszczenia nazwisk danych osób i nazw danych podmiotów w spornym wykazie, a także czy nadal możliwe jest wyciągnięcie takich samych wniosków w odniesieniu do tych osób i podmiotów (zob. wyrok z dnia 27 kwietnia 2022 r., Ilunga Luyoyo/Rada, T‑108/21, EU:T:2022:253, pkt 55 i przytoczone tam orzecznictwo).
77 W celu uzasadnienia pozostawienia nazwiska danej osoby w wykazie Radzie nie zabroniono opierania się na tych samych dowodach, które uzasadniały pierwotne umieszczenie, ponowne umieszczenie lub wcześniejsze pozostawienie nazwiska danej osoby w wykazie, pod warunkiem że, po pierwsze, powody umieszczenia w wykazie pozostają niezmienione, a po drugie, kontekst nie zmienił się w taki sposób, że dowody te stały się nieaktualne. Kontekst ten obejmuje nie tylko sytuację państwa, w odniesieniu do którego system środków ograniczających został ustanowiony, lecz również szczególną sytuację danej osoby (zob. wyrok z dnia 26 października 2022 r., Ovsyannikov/Rada, T‑714/20, niepublikowany, EU:T:2022:674, pkt 78 i przytoczone tam orzecznictwo).
78 W niniejszej sprawie w pierwszej kolejności należy zauważyć, że Rada oświadczyła na rozprawie, iż w świetle informacji, o których wiedziała w chwili przyjmowania aktów utrzymujących, ocena, zgodnie z którą skarżąca wspomagała działania reżimu Łukaszenki, które polegają na ułatwianiu nielegalnego przekraczania zewnętrznych granic Unii, nie może być już uzasadniona okolicznością, że skarżąca wykonywała loty z Libanu i ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Ponadto, co się tyczy lotów obsługiwanych przez skarżącą na trasie między Stambułem a Mińskiem, Rada wskazała, że wspomniana ocena opierała się na istnieniu połączenia między Irbilem a Stambułem oraz nieprzejrzystego systemu sprzedaży biletów skarżącej.
79 Czyniąc to, Rada przyznaje w sposób dorozumiany, że dowody uzasadniające przyjęcie aktów pierwotnych stały się w tym względzie nieaktualne.
80 W związku z tym, zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 77 powyżej, Rada popełniła błąd w ocenie, ponieważ uzasadniła akty utrzymujące powodami, które pozostały niezmienione w stosunku do powodów leżących u podstaw aktów pierwotnych, zgodnie z którymi „[m]igranci, którzy chcą przekroczyć zewnętrzną granicę Unii, na pokładzie statków powietrznych eksploatowanych przez [skarżącą] przylatują do Mińska z wielu państw bliskowschodnich, w szczególności z Libanu, [Zjednoczonych Emiratów Arabskich] i Turcji”.
81 W drugiej kolejności, jeśli chodzi o loty obsługiwane przez skarżącą na trasie między Stambułem a Mińskiem, podczas rozprawy Rada powołała się na informacje opublikowane na stronie internetowej „flightradar24.com”, do których miała dostęp w dniu 23 listopada 2022 r.
82 W tym względzie należy zauważyć, że informacje opublikowane na stronie internetowej „flightradar24.com” nie odnoszą się w żaden sposób do rzekomo nieprzejrzystego systemu dystrybucji biletów skarżącej, na który powołuje się Rada. Ponadto wspomniane informacje wykazują co najwyżej, że zapewnione zostało połączenie lotnicze między Irbilem a Stambułem i że skarżąca nadal obsługiwała loty na trasie między Stambułem a Mińskiem. Tymczasem sama ta okoliczność nie może wystarczyć do wykazania, że skarżąca była zaangażowana w działalność przewozową dotyczącą obywateli państw trzecich mogących mieć zamiar przekroczenia granic zewnętrznych Unii, ponieważ Rada przyznaje ponadto, że od października 2021 r. przedsiębiorstwom lotniczym obsługującym loty z Turcji zakazano przewozu do Mińska obywateli niektórych państw trzecich z Bliskiego Wschodu i Azji.
83 W związku z tym Rada nie przedstawiła w sposób wymagany prawem dowodu na to, że w dniu przyjęcia aktów utrzymujących skarżąca nadal była zaangażowana w działania reżimu Łukaszenki, które polegają na ułatwianiu nielegalnego przekraczania zewnętrznych granic Unii z powodu lotów, które skarżąca obsługiwała na trasie między Stambułem a Mińskiem.
84 Z powyższego wynika, że uzasadnienie, zgodnie z którym skarżąca wspomaga działania reżimu Łukaszenki, które polegają na ułatwianiu nielegalnego przekraczania zewnętrznych granic Unii, jest dotknięte błędem w ocenie.
W przedmiocie oceny, zgodnie z którą skarżąca czerpie korzyści z reżimu Łukaszenki
85 Z pierwszego i trzeciego akapitu uzasadnienia aktów utrzymujących wynika, że skarżąca jest państwowym narodowym przewoźnikiem lotniczym, że prezydent Łukaszenko obiecał, iż jego administracja udzieli skarżącej wszelkiego możliwego wsparcia po tym, jak Unia postanowiła zakazać wszystkim białoruskim przewoźnikom przelotów w unijnej przestrzeni powietrznej i uniemożliwić im wykonywanie lotów do portów lotniczych Unii, że w tym celu uzgodnił z prezydentem Rosji Władimirem Putinem plan otwarcia dla skarżącej nowych tras lotniczych, a także że skarżąca czerpie zatem korzyści z reżimu Łukaszenki.
86 Uzasadnienie to opiera się na kryterium „korzyści” czerpanych z reżimu Łukaszenki, ustanowionym w art. 4 ust. 1 lit. b) decyzji 2012/642, do którego odsyła art. 2 ust. 5 rozporządzenia nr 765/2006, przy czym z art. 4 ust. 1 lit. b) decyzji 2012/642 wynika, że wspomniane kryterium umieszczenia w wykazie różni się od kryterium „wspierania” reżimu Łukaszenki (zob. podobnie wyroki: z dnia 27 września 2017 r., BelTechExport/Rada, T‑765/15, niepublikowany, EU:T:2017:669, pkt 92; z dnia 18 października 2023 r., MAZ – upravljajusaja kompanija holdinga Belavtomaz/Rada, T‑532/21, niepublikowany, EU:T:2023:656, pkt 44; z dnia 18 października 2023 r., Belaz – upravljajusaja kompanija holdinga Belaz Holding/Rada, T‑533/21, niepublikowany, EU:T:2023:657, pkt 40).
87 Na poparcie swoich twierdzeń Rada, w odpowiedzi na skargę i w duplice, powołuje się na następujące dokumenty:
– artykuł opublikowany na stronie internetowej „belta.by” w dniu 1 czerwca 2021 r., z którego wynika, że tego samego dnia, przy okazji spotkania w sprawie współpracy z Rosją, prezydent Łukaszenko wyraził ubolewanie, że „Zachód” „ustalił istnienie związku między [skarżącą] a jednym z incydentów”, a także oświadczył, że państwo białoruskie udzieli skarżącej wszelkiego możliwego wsparcia, i wskazał, że Republika Białorusi i Federacja Rosyjska rozważają otwarcie nowych połączeń lotniczych do kilku miast w Rosji na rzecz skarżącej;
– artykuł opublikowany na stronie internetowej „tass.com” w dniu 1 czerwca 2021 r., z którego wynika, że zgodnie z informacjami przedstawionymi przez stację medialną „SB. Belarus Today” prezydenci Republiki Białorusi i Federacji Rosyjskiej powierzyli swoim ministrom transportu ustalenie, które miasta rosyjskie mogłaby obsługiwać skarżąca.
88 Z artykułu opublikowanego na stronie internetowej „belta.by” i z artykułu opublikowanego na stronie internetowej „tass.com” wynika, że zdaniem prezydenta Łukaszenki „dla nas bardzo ważne jest zapewnienie pracy naszym pilotom i korzystanie z samolotów, które tak trudno było nam kupić, w tych trudnych czasach”, „dokonaliśmy zasadniczego odnowienia parku lotniczego”, „[n]asi piloci są kompetentni”, „obiecałem, że nie opuścimy [skarżącej]”, i „bez względu na koszt będziemy wspierać to przedsiębiorstwo, ponieważ chodzi o nasz honor”.
89 Jest prawdą, że artykuł opublikowany na stronie internetowej „belta.by” i artykuł opublikowany na stronie internetowej „tass.com” nie wskazują wyraźnie, że – jak twierdzi Rada w spornym uzasadnieniu umieszczenia w wykazach – rozpatrywane oświadczenia prezydenta Łukaszenki zostały złożone w odpowiedzi na decyzję Unii o zakazaniu wszystkim białoruskim przewoźnikom przelotów w jej przestrzeni powietrznej i uniemożliwieniu im wykonywania lotów do portów lotniczych na jej terytorium. Jednakże, jak podkreśliła Rada na rozprawie, a skarżąca temu nie zaprzeczyła, zawarte w pierwszym artykule odniesienie do tego, że „Zachód” „ustalił istnienie związku między [skarżącą] a jednym z incydentów”, należy rozumieć jako odesłanie do faktu, że decyzją Rady (WPZiB) 2021/908 z dnia 4 czerwca 2021 r. zmieniającą decyzję 2012/642/WPZiB (Dz.U. 2021, L 197 I, s. 3), Unia, w odpowiedzi na przymusowe lądowanie lotu Ryanair w Mińsku w dniu 23 maja 2021 r., przyjęła środek, zgodnie z którym państwa członkowskie odmawiają każdemu samolotowi eksploatowanemu przez białoruskich przewoźników lotniczych zezwolenia na lądowanie na ich terytorium, a także na wylot z tego terytorium lub przelot nad nim.
90 Skarżąca przyznaje, po pierwsze, że jest przedsiębiorstwem lotniczym należącym do państwa białoruskiego, a po drugie, że istnieją publiczne oświadczenia prezydenta Łukaszenki, o których mowa w pkt 88 i 89 powyżej. Nie kwestionuje ona również tego, że prezydenci Republiki Białorusi i Federacji Rosyjskiej powierzyli swoim ministrom transportu ustalenie, które miasta rosyjskie mogłaby obsługiwać skarżąca. Tego rodzaju okoliczności, które świadczą o szczególnym wsparciu prezydenta Łukaszenki dla skarżącej, będącej państwowym narodowym przewoźnikiem lotniczym, nie mogą zaś zostać pominięte w ramach całościowej oceny różnych istotnych okoliczności uzasadniających uznanie skarżącej za podmiot czerpiący korzyści z reżimu prezydenta Łukaszenki (zob. podobnie wyrok z dnia 28 czerwca 2023 r., Dana Astra/Rada, T‑239/21, niepublikowany, EU:T:2023:364, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo).
91 Skarżąca twierdzi jednak, że publiczne oświadczenia prezydenta Łukaszenki, o których mowa w pkt 88 i 89 powyżej, nie miały dla niej żadnych konsekwencji handlowych lub finansowych, w szczególności dlatego, że po tym spotkaniu nie przyznano jej żadnych nowych połączeń z Rosją. Tylko jedno nowe połączenie, a mianowicie połączenie między Mińskiem a Ufą (Rosja), zostało otwarte po tym, jak Unia nałożyła ograniczenia na loty wiosną 2021 r., a o tym zadecydowano i zapowiedziano je przed spotkaniem prezydenta Łukaszenki z prezydentem Federacji Rosyjskiej.
92 W tym względzie należy zauważyć, że w uwagach dotyczących pisma dostosowującego skargę Rada odnosi się do pewnych dokumentów włączonych do jej akt przy przyjmowaniu aktów utrzymujących, a w szczególności do:
– artykułu opublikowanego na stronie internetowej „neg.by” w dniu 10 sierpnia 2022 r., z którego wynika, że skarżąca zwiększyła liczbę lotów z Mińska do niektórych miast w Rosji, w szczególności dzięki obsłudze portu lotniczego Wnukowo, znajdującego się w Moskwie (Rosja);
– artykułu opublikowanego na stronie internetowej „mir24.tv” w dniu 15 lipca 2022 r., w którym wskazano, że skarżąca otworzyła połączenie lotnicze między Mińskiem a portem lotniczym Wnukowo;
– artykułu opublikowanego na stronie internetowej „eng.belta.by” w dniu 15 lipca 2022 r., z którego wynika, że od tego samego dnia skarżąca przywróciła regularne loty na trasie między Mińskiem a portem lotniczym Wnukowo;
– artykułu opublikowanego na stronie internetowej „sb.by” w dniu 5 listopada 2022 r., w którym stwierdzono, że Republika Białorusi i Federacja Rosyjska rozwijały współpracę w dziedzinie lotnictwa cywilnego w następstwie działań podjętych przez Unię w celu zamknięcia jej przestrzeni powietrznej, że w tym kontekście białoruskie linie lotnicze „przekierowały swoją działalność na wschód i południe”, w szczególności skarżąca, która obecnie prowadzi regularne loty do niektórych państw, w tym do Rosji, oraz że „przewoźnicy lotniczy z Rosji i Białorusi regularnie otwierają nowe połączenia międzynarodowe i krajowe oraz rozwijają współpracę”.
93 W pierwszej kolejności artykuł opublikowany na stronie internetowej „mir24.tv” oraz artykuł opublikowany na stronie internetowej „eng.belta.by” są zgodne w zakresie okoliczności, że skarżąca rozpoczęła obsługę lotów do portu lotniczego Wnukowo od dnia 15 lipca 2022 r. Okoliczności te są sprzeczne z twierdzeniami skarżącej, zgodnie z którymi połączenie między Mińskiem a Ufą było jedynym otwartym połączeniem z Rosją po tym, jak Unia podjęła decyzję o zakazie korzystania z jej przestrzeni powietrznej.
94 Jest prawdą, że skarżąca twierdziła, iż postanowiła obsługiwać port lotniczy Wnukowo ze względu na wzrost liczby pasażerów pragnących podróżować do Moskwy, i powołała się w tym względzie na pismo z dnia 5 lipca 2021 r., w którym operator wspomnianego portu lotniczego wzywał dyrektora generalnego skarżącej do otwarcia nowego połączenia z Mińska.
95 Należy jednak zauważyć, po pierwsze, że pismo operatora portu lotniczego Wnukowo z dnia 5 lipca 2021 r. nie jest jednoznaczne w odniesieniu do powodów, które legły u podstaw otwarcia połączenia do wspomnianego portu lotniczego. W piśmie tym wspomniany operator wspomina bowiem o „dwuznacznej sytuacji geopolitycznej”, która jego zdaniem mogłaby ograniczyć działalność skarżącej, lecz również umożliwić znaczny wzrost liczby pasażerów na trasie między Mińskiem a Moskwą.
96 Z drugiej strony, ponieważ pismo operatora portu lotniczego Wnukowo zostało wysłane do skarżącej po około miesiącu po publicznych oświadczeniach prezydenta Łukaszenki informujących, że państwo białoruskie udzieli skarżącej wszelkiego możliwego wsparcia, Sąd uważa, że taka bliskość czasowa potwierdza tezę Rady, zgodnie z którą otwarcie połączenia do portu lotniczego Wnukowo, które miało miejsce w dniu 15 lipca 2022 r., stanowi kontynuację wspomnianych oświadczeń i że w związku z tym obietnica prezydenta Łukaszenki dotycząca wsparcia skarżącej została skutecznie zrealizowana. Argument skarżącej, zgodnie z którym obsługiwała ona już port lotniczy Wnukowo do 2011 r. i że nie chodzi tu ściśle o „nowy szlak”, nie może podważyć tego stwierdzenia. Okoliczność, że skarżąca nie obsługiwała połączenia lotniczego między Mińskiem a portem lotniczym Wnukowo od 2011 r., lecz zaczęła to robić w następstwie zaproszenia niedługo po przedstawieniu wyżej wspomnianych publicznych oświadczeń prezydenta Łukaszenki, może raczej potwierdzać twierdzenia Rady.
97 Z powyższego wynika, że argumenty przedstawione przez skarżącą nie wystarczają do podważenia dowodów przedstawionych przez Radę.
98 W drugiej kolejności należy zauważyć, że artykuł opublikowany na stronie internetowej „neg.by” oraz artykuł opublikowany na stronie internetowej „sb.by” wskazują, że liczba lotów wykonanych przez skarżącą do Rosji wzrosła i że nawiązano ścisłą współpracę między białoruskimi i rosyjskimi przewoźnikami prowadzącymi działalność w sektorze transportu lotniczego od czasu zamknięcia przestrzeni powietrznej Unii dla statków powietrznych Republiki Białorusi i Federacji Rosyjskiej.
99 W związku z tym dowody, na które powołuje się Rada, stanowią łańcuch wystarczająco konkretnych, precyzyjnych i spójnych poszlak, aby wykazać, że skarżąca – wbrew temu, co sama twierdzi – czerpała konkretne korzyści z publicznych oświadczeń prezydenta Łukaszenki informujących, że państwo białoruskie udzieli jej wszelkiego możliwego wsparcia.
100 Z całości powyższych rozważań wynika, że Rada nie popełniła błędu w ocenie, uznając, że skarżąca jest państwowym narodowym przewoźnikiem lotniczym, że prezydent Łukaszenko obiecał, iż jego administracja udzieli skarżącej wszelkiego możliwego wsparcia po tym, jak Unia postanowiła zakazać wszystkim białoruskim przewoźnikom przelotów w unijnej przestrzeni powietrznej Unii i uniemożliwić im wykonywanie lotów do portów lotniczych Unii, a także że w tym celu uzgodniono z rosyjskim prezydentem Władimirem Putinem plan otwarcia nowych tras lotniczych dla skarżącej.
101 Co więcej, ponieważ Rada przedstawiła dowód na to, że skarżąca faktycznie skorzystała z publicznych oświadczeń prezydenta Łukaszenki informujących, że państwo białoruskie udzieli jej wszelkiego możliwego wsparcia, skarżąca bezskutecznie twierdzi, że wspomniane oświadczenia nie pozwalają na wykazanie, iż czerpie ona korzyści z reżimu Łukaszenki w rozumieniu kryterium przewidzianego w art. 4 ust. 1 lit. b) decyzji 2012/642.
102 Ponadto uzasadnienie, zgodnie z którym skarżąca czerpie korzyści z reżimu Łukaszenki, które to uzasadnienie jest wystarczająco precyzyjne i konkretne oraz nie jest obarczone błędem w ocenie okoliczności faktycznych lub naruszeniem prawa, stanowi samo w sobie wystarczającą podstawę do pozostawienia nazwy skarżącej w spornych wykazach.
103 W konsekwencji, zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 30 powyżej, jedyny zarzut należy oddalić jako bezzasadny, bez konieczności badania argumentów skarżącej skierowanych przeciwko uzasadnieniu aktów utrzymujących, z których wynika, że wspiera ona reżim Łukaszenki, ponieważ okoliczność, że uzasadnienie to nie zostało wykazane, nie może prowadzić do stwierdzenia nieważności tych aktów.
104 W świetle całości powyższych rozważań należy oddalić żądanie stwierdzenia częściowej nieważności aktów utrzymujących, a tym samym niniejszą skargę w całości jako bezzasadną.
W przedmiocie kosztów
105 Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ skarżąca przegrała sprawę, należy – zgodnie z żądaniem Rady – obciążyć ją kosztami postępowania, w tym kosztami postępowania w przedmiocie środków tymczasowych.
Z powyższych względów
SĄD (dziewiąta izba)
orzeka, co następuje:
1) Skarga zostaje oddalona.
2) Belavia – Belarusian Airlines AAT zostaje obciążona kosztami postępowania, w tym kosztami postępowania w przedmiocie środków tymczasowych.
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 29 maja 2024 r.
Podpisy